Morgunblaðið - 12.05.1995, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 12. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Sjónarhorn
Innlent grænmeti
- græðandi jurtir
Margir virðast álíta
að grænmeti hafí ver-
ið óþekkt hér á landi
þar til á allra síðustu
tímum. Margrét Þor-
valdsdóttir telur
að um misskilning
sé þar að ræða.
YÐ höfum stórlega van-
metið reynsluþekkingu
formæðra okkar og for-
feðra. Skúli Guðjónsson næring-
arfræðingur, sem ritaði bók um
mataræði ísiendinga til foma,
kemst að'þeirri niðurstöðu, eftir
að hafa kannað fombókmenntim-
ar, að hörgulsjúkdóma hafa
verið fátíðir hjá íslendingum
til foma, sem bendir til að
þeir hafi lifað á talsvert nær-
ingarríku fæði.
Laukur: í Laxdælu segir
að Guðrún Ósvífusdóttir hafí
kallað á syni sína til fundar
við sig í laukagarð sinn. Á
því má sjá að laukur hefur
verið þekktur hér til foma.
Skúli segir að laukur hafi
m.a. verið notaður til að veija
mat skemmdum og koma í
veg fyrir að ígerðir mynduð-
ust í sámm. Bakteríudrepandi
eiginleikar lauks hafa
snemma verið þekktir og
laukur hefur því verið mikils
virði áður en sýklalyf komu
til sögunnar sem sjá má á því
að í báðum heimsstyijöldun-
um var hvítlaukur lagður á
sár til að koma í veg fyrir að
ígerðir og drep. (The new age
Herbalist.)
Ætihvönn: Hvannir voru
ræktaðar hér í hvannagörðum
við bæi frá fomu fari. Talið
er að Norður-Evrópubúar hafí
lært að nýta hvannir af Eng-
ilsöxum og þeir aftur af Róm-
veijum. Villtar hvannir voru
einnig notaðar til manneldis
og var þeim safnað í miklu
magni að vori í vetrarforða
fyrir heimilin. Ræturnar þóttu
bestar væru þær grafnar upp
fyrst á vorin áður en jurtin fór
að blómstra. Hvönn inniheldur
Qölþætt bætiefni . Fólki hefur
snemma verið kunnugt um græð-
andi áhrif jurtarinnar, sjúklingum
með næma sjúkdóma var ráðlagt
að tyggja oft þurrkaða hvanna-
rót. Jurtin var borðuð öll, rót,
stönglar, blöð og fræ er borðað
hrátt, ysta himnan var flysjuð af
stönglinum og þóttu þeir góðir
með físki. Nú em þeir meðhöndl-
aðir með sykri og borðaðir sem
sælgæti. Seinni tíma rannsóknir
hafa sýnt fram á að jurtin inni-
heldur efni sem vinna gegn bakt-
eríum og sveppum, hún er sögð
heppileg við sjúkdómum í öndun-
arfæram, maga og meltingarvegi
og vera lystaukandi. Fræin eru
sögð góð gegn krabbameini (ís-
lenskar lækningajurtir). Lystauk-
andi þátturinn er sagður ástæða
þess að bannað var að borða
hvannir víða á Norðurlandi á síð-
ustu öld. Þær ærðu upp í manni
sultinn. (íslenskir þjóðhættir.)
Þurrkuð hvannarót var einu
sinni notuð sem kakó-líki og því
kölluð súkkulaðirót.(Medical
plants.) ■
Fjallagrös: Hér vora íjallagrös
mjög mikið til notuð, bæði til
matar og sem lyf, allt fram á
þessa öld. Grösin innihalda 40-70
prósent kolvetni eða álíka mikið
og kornmeti enda voru þau notuð
í stað koms eða með korni og
þóttu þau dijúgt búsílag. Grösin
voru fínsöxuð í brauð og slátur
þar sem mjöl var af skomum
skammti, þau vora einnig notuð
í grauta og súpur og soðin með
mjólk í seyði við kvefí. Seinni tíma
rannsóknir hafa leitt í ljós að fjal-
lagrös innihalda m.a. járn og kal-
íumsölt og bakteríudrepandi efni.
Erlendis vora þau gefín við berkl-
um, því var trúað að þau gætu
drepið berklabakteríuna. Grasa-
læknar nota grösin enn gegn
asma og kvillum í öndunarfæram.
Túnfífill: Þessi jurt er sögð
vera eitt merkasta náttúralega
lyfíð. Rótin inniheldur A, B, C
og D vítamín, kalíum og járn.
Laufín era notuð í salat, þau eru
vatnslosandi en líkaminn missir
lítið af kalíum vegna þess að
kalíummagnið í jurtinni bætir lík-
amanum það strax upp aftur.
Jurtin öryar meltinguna og þykir
góð við þróttleysi. Franskir sjó-
menn, sem veiddu við landið á
HVÖNN, rót, stilkur með
blómi, lauf og fræ.
ELFTING, forðahnúðar á
jarðstöngli, t.h.
síðustu öld, fóra í land á vorin í
túnfífílleit sem þeir notuðu í sal-
at. Túnfífilblöðin hafa frá fomu
fari verið borðuð á íslandi á vor-
in, þau vora einnig sett í grauta,
rótin var borðuð hrá eða hún var
steikt á pönnu og borðuð með
smjöri. Fíflarætur þurrkaðar og
brenndar hafa verið notaðar í stað
kaffís.
Elfting: Þessi fíngerða jurt,
sem fjarlægð er af natni úr görð-
um er sögð hlaðin mikilvægum
steinefnum, m.a. kalsíum, og því
talin mjög góð við flestum sjúk-
dómum, þar á meðal lungnasjúk-
dómum. Hún var áður gefín við
berklum. Hnúðát sem era forða-
búr á stöngli þessarar áhugverðu
jurtar voru kallaðir gvöndarber
eða sultarepli og voru borðaðir
hér á landi áður fyrr. Ung elfting
var stundum soðin með mjöli í
graut. (íslenskir þjóðhættir.) Te
af elftingu á að vera gott við
brotgjörnum nöglum, líflausu hári
og hvítum blettum í nöglum sem
álitið er að orsakist af ójafnvægi
í kalkbúskap líkamans. Jurtin er
sögð örva upptöku kalsíum í lík-
amanum, hún er einnig sögð sam-
dragandi og því mikilvæg m.a. í
meðferð magasára. (New age
Herbalist.)
Þessar villtu græðandi jurtir
era aðeins lítill hluti af því villta
græn-meti sem var ómissandi
þáttur í fæðu forfeðranna.
í næsta þætti verða kannaðir-
„leyndardómar blómagarðsins.
IDAG
VELVAKANDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 14-16 frá mánudegi til föstudags
Aðfinnslur
Víkverja á
HM ’95
1. VÍKVERJI telur hand-
boltafréttir og lýsingar í
Morgunblaði og sjónvarpi
yfírgengilegar og á kostn-
að áskrifenda.
Allar lýsingar í sjón-
varpi era greiddar og vel
það af „sponsorum" en
ekki úr pyngju Víkveija.
Auglýsingatekjur Morg-
unblaðsins vegna HM ’95
skipta milljónum króna,
tekjur sem sjá til þess að
laun starfsmanna Mbl.
þ.á m. Víkveija séu
greidd.
Ef Víkveiji hefur
áhuga á siglingum á hann
að fínna „sponsor" fyrir
lýsingum á Ameríkubik-
arnum í siglingum. Dæmi,
Myllan borgar allar lýs-
ingar á ameríska NBA
körfuboltanum.
2. Víkveiji telur ísland
ekki verðugan vettvang
fyrir HM ’95.
Rétt er, að Geir H.
Haarde hefur staðið sig
frábærlega sem formaður
HM ’95. Hann hypjaði
mál upp, sem forveri hafði
misst niður eða hafði ekki
leyst af hendi. En óvirðing
Víkveija á starfí 600
sjálfboðaliða vegna HM
’95 á sér engin takmörk.
Sjálfboðaliðar hafa séð til
þess að HM ’95 á íslandi
verður til fyrirmyndar á
flestum sviðum.
3. Víkveiji óttast skattaá-
þján vegna HM ’95.
Staðreyndin er, að
skuld HM ’95 til skatt-
greiðenda mun endur-
greiðast margfalt á
skömmum tíma. Skv.
upplýsingum ferðamála-
ráðs eru ferðamannatekj-
ur vegna HM ’95 um 300
milljónir króna og reiknað
er með 500 ferðamönnum
til viðbótar þegar nær
dregur úrslitum.
Erlendir ferðamenn
hefðu orðið mun fleiri ef
gírugir hótelhaldarar
hefðu kunnað sér hóf, en
þeir stofnuðu til hringa-
myndunar síðla árs 1994
með himinháu gistingar-
verði sem leiðréttist of
seint.
Skv. upplýsingum frá
bændasamtökum eru
margföldunaráhrif
grunntekna fimmföld,
munu íslenskir skatt-
greiðendur því fá sitt
framlag ríflega til baka.
Trúlega er útreikningur
bænda ekki fjarri lagi, því
skv. dönskum fréttum, þá
kostaði ráðstefna Þriðju-
ríkja heims sem haldin var
nýlega í Kaupmannahöfn,
danska skattgreiðendur
um 3 milljarða króna.
M.ö.o. danski fjámmla-
ráðherrann setti 3 millj-
arða í þessa ráðstefnu, en
hann áætlaði líka að fá
þessa fjárhæð fímmfalt til
baka.
4. Fróðir menn segja Vík-
veija, að lítill áhugi sé á
handbolta í heiminum.
Stjómmálamenn hafa
tekið sér svipuð orð í
munn, en hafa aldrei upp-
lýst hverjir þessir fróðu
menn væru. Ef fróðir
menn fyrirfinnast hjá
Víkveija hljóta þeir að
vera menn, sem starfa að
íþróttum og ef svo er þá
era þeir einfaldlega öf-
undsjúkir.
Staðreynd er, að millj-
ónir manna leggja
ástundun á handknattleik
og ísland hefur iðulega
verið meðal 6 bestu í
heiminum. Svo virðist, að
eitthvað sé í genum fs-
lendinga viðvíkjandi
handbolta, því það er
hreint ótrúlegt að svona
fámenn þjóð geti næstum
árlega ungað út hand-
boltamanni á heimsmæli-
kvarða. Svipað á sér stað
í skákheiminum, íslenskir
skákmenn hafa marg-
sannað sitt ágæti - ekki
ætlar Víkveiji að setja útá
lítinn skákáhuga í heimin-
um eða hvað.
Einn munur er þó á
þessum ágætu íslensku
íþróttamönnum, skák-
maður þarf aðeins að
sanna sitt ágæti einu sinni
sem A-flokksmaður í
heiminum til að vera met-
inn af ríkinu, og komast
inná launakerfi þess, en
handboltamaður marg-
sannar sig sem A-flokks-
maður í heimi íþróttanna
og er ekki einu sinni met-
inn af Víkveija.
Dulnefni ritara er dreg-
ið af ameríska hemaðar-
orðinu „countersnipe", en
ritari áskilur sér rétt til
að skrifa undir dulnefni
eins og Víkveiji.
Launsáturs-
varnarmaður.
SKÁK
Umsjðn Margeir
Pétursson
HVÍTUR leikur og vinn-
ur
Staðan kom upp í fyrstu
umferð á atskákmóti Intel
og PCA í Moskvu um dag-
inn. Ungi Búlgarinn Vesel-
in Topalov (2650) hafði
hvítt og átti leik gegn Eng-
lendingnum Jonathan Spe-
elman, sem var að leika
19. — f7-f6? í erfíðri stöðu.
20. dxe6! — fxe5 (Eða 20.
- Dxe5 21. exd7 - Hd8
22. Bf4 og svarta drottn-
ingin fellur) 21. e7+! og
Speelman gafst upp, því
eftir 21. - Kxe7 22.
Dxg7+ er hann óveijandi
mát.
Englendingurinn lét þó
ekki þessar ófarir buga sig,
heldur jafnaði hann metin
í annarri skákinni og í úr-
slitahraðskák vann hann
með hvítu mönnunum og
sló Topalov út.
COSPER
ÞETTA er búinn að vera stórkostlegur dagur, það er
leiðinlegt að hann skuli vera liðinn.
Víkveiji skrifar...
VÍKVERJI vill ekki láta hjá líða
að lýsa yfír ánægju sinni með
framkvæmd Heimsmeistarakeppn-
innar í handknattleik. Hún hefur
tekist framar- vonum. Þá ber að
þakka fjölmiðlum fyrir ítarlega og
góða umfjöllun. RUV hefur sýnt
þijá leiki á dag í beinni útsendingu,
landsmönnum til mikillar ánægju.
Nöldur hefur heyrst frá einstaka
mönnum um að of mikið væri sýnt
frá keppninni I sjónvarpi. Því er til
að svara að þessar útsendingar eru
klukkan 15 og 17, en á þeim tíma
er ekki sjónvarpað öllu jöfnu. Leik-
ir Islands era svo sýndir á kvöldin,
en það hefur sýnt sýnt að þeir eru
geysivinsælt sjónvarpsefni. Því er
ástæðulaust að kvarta yfír sjón-
varpinu. Þá má benda nöldurseggj-
um á það að á öllum sjónvarpstækj-
um eru takkar til að slökkva á
tækjunum.
xxx
LÁGVAXINN kunningi Víkveija
sendi honum fyrir nokkra bók-
arútdrátt, sem birst hafði í banda-
rísku tímariti. í þessum útdrætti
era færð rök fyrir því hvers vegna
það er æskilegt að vera lágvaxinn.
Höfundur bókarinnar, Thomas T.
Samaras, bendir á að flestir séu
sannfærðir um ágæti þess að vera
hávaxinn, enda sé sú trú útbreidd
að hávaxið og stórvaxið fólk sé
duglegra, störf þess árangursríkari
og það sé betur gefið. Hins vegar
sé hægt að sýna fram á með vís-
indalegum rökum, að mannkynið
þurfi að líta stærð sína gagnrýnum
augum. Víkveiji ætlar að drepa á
helstu atriði í rökstuðningi höfund-
arins, lágvöxnum og hávöxnum les-
endum til fróðleiks.
xxx
ÖFUNDUR bendir á, að allir
geri sér grein fyrir aukinni
orkunotkun og matvælaþörf eftir
því sem mannkyninu fjölgi, en fáir
hugsi til þess að þeim mun stærri
sem hver einstaklingur sé, þeim
mun meiri eyðsla á þessu sviði.
Notkun á heitu vatni aukist, enda
þurfí meira vatn til að þrífa stóran
líkama. Eftir því sem fólk stækki,
þeim mun stærri vörur þurfí það.
Hávaxið fólk þurfí stærri húsgögn,
gleraugu, verkfæri, meiri sápu og
klæði í föt. Orkan, sem fari í fram-
leiðslu þessara hluta og annarra sé
mikil. Lágvaxið fólk þarfnist mun
minna af þessu öllu og taki því
minni toll af umhverfínu, en njóti
samt sem áður sömu lífsgæða. Þá
séu einnig ýmis efnahagsleg rök
fyrir því að fóik ætti að vera lág-
vaxnara. Haldi fólk áfram að lengj-
ast og þyngjast þurfí að stækka
neytendaumbúðir. Meiri neysla og
stærri pakkningar af t.d. osti,
morgunkorni, sultu og kexi þýði
meiri framleiðslu og pökkun, og
flutnings- og geymslukostnaður
stóraukist.
xxx
NÚ ÞEGAR heimsmeistara-
keppnin í handbolta stendur
sem hæst er athyglisvert að bókar-
höfundur bendir á að stórvaxið fólk
auki kostnað á öðru sviði. Það þurfi
nefnilega stærri sæti í íþróttahöll-
um, því komist færri þar fyrir og
miðaverð haldist hátt. Sama eigi
við um leikhús, kvikmyndahús og
flugvélar. Höfundur mælir því með,
að tekið verði á þessum vanda með
því að breyta mataræði barna svo
þau nái ekki sömu hæð og nú, en
þetta verði auðvitað að gera án
þess að þau líði skort sem komi
niður á andlegum hæfíleikum þeirra
eða heilsu. Þrátt fyrir að flestir vilji
verða hávaxnir sé engin ástæða til
að örvænta, því ungt fólk sé afar
móttækilegt fyrir nýjum hugmynd-
um. Ef þeirri fyrirmynd væri haldið
að ungu fólki að smátt væri æski-
legt myndi það taka slíkum breyt-
ingum vel. Og nú er bara að sjá
hvort bókarhöfundurinn bandaríski
hefur erindi sem erfiði við að breiða
út þessa skoðun sína!