Morgunblaðið - 04.06.1995, Qupperneq 6

6 SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ERLEIMT
Yfirvöld í Guðbrandsdal í Noregi gagnrýnd fyrir ónógar varúðarráðstafanir
l
Áin hreif með
sér tugi húsa
TUTTUGU íbúðarhús eyðilögðust
gersamlega á föstudaginn og
kommylla hrundi vegna gífurlegra
vatnavaxta í ánni Moksu í Guð-
brandsdal í Noregi. Áin ruddi sér
nýjan farveg gegnum miðbæinn í
Tretten, sem er skammt norðan
við Lillehammer, og hreif með sér
stærstan hluta miðbæjarins. Það
þótti ganga kraftaverki næst að
ekkert manntjón varð. íbúar á
svæðinu voru með öllu óviðbúnir
hamförunum.
Það var að morgni föstudagsins
sem Moksa flæddi yfír bakka sína
og fann sér nýjan farveg mörg
hundruð metrum frá eiginlegum
farvegi sínum.
Fyrirvaralaust
„Það hafði enginn reiknað með
því að til þessa kæmi og því hafði
fólk ekki verið flutt burt af svæð-
inu. Þess vegna urðu flestir að
forða sér í skyndi," hefur Aften-
posten eftir slökkviliðsstjóra bæj-
arins.
íbúar hafa gagnrýnt viðbrögð
bæjaryfírvalda við flóðinu. Meðal
annars er nefnt að björgunarsveit-
ir á svæðinu hefðu átt að búast
við flóði í ánni og gera viðeigandi
varðúðarráðstafanir.
Að minnsta kosti þijú íbúðarhús
eyðilögðust þegar þau losnuðu af
grunni og hætta var á að mörg
önnur færu sömu leið.
„Þetta er yfírgengilegt. Það ræð-
ur enginn við náttúruhamfarir sem
þessar. Við mennimir erum ráða-
lausir á stundu sem þessari," sagði
Öysten Töfte, starfsmaður sýslu-
mannsembættisins í Tretten. Síð-
degis á föstudag var hann, ásamt
öðrum starfsmönnum sýslumanns-
skrifstofunnar kallaðir til björgun-
arstarfa. Mannskapur frá hjálpar-
sveitum og Rauða Krossinum,
ásamt ótal sjálfboðaliðum gat lítið
aðhafst til þess að forða tjóni.
Bmgðið var á það ráð að nota af-
kastamiklar skurðgröfur til þess að
grafa ánni Moksu nýjan farveg ef
það mætti verða til þess að vatns-
flaumurinn ylli síður skemmdum.
Hálfur grunnur eftir
Einungis tæpur helmingur
grunnsins, eitt rúm og hluti eld-
húsinnréttingar er það eina sem
eftir er af húsi Solveigar Nordg-
ard. Skörrjmu eftir hádegi á föstu-
dag varð húsið vatnsflaumnum að
bráð, og á innan við hálfri mínútu
var það rústir einar og um það
bil tvö hundruð metmm neðar í
ánni flaut brakið af því. Húsið var
gamalt timburhús og hafði Nord-
gard búið í því frá 1939.
'• NTB
HUSIÐ sem Solveig Norgard hafði búið í síðan 1939 gereyðilagð-
ist af völdum vatnavaxta í ánni Moksu í Guðbrandsdal. Eins og
sjá má er lítið eftir af húsinu.
>
Ræða Warrens Christophers í Madrid
um samskiptin við Evrópu
Hvatt til auk-
inna viðskipta
Madrid. Reuter.
WARREN Christopher, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, hét því í
gær að Bandaríkjamenn myndu
gaumgæfa tillögur um fríversl-
unarbandalag þjóða beggja vegna
Atlantsála (TAFTA), sem leið til
þess að samhæfa hagkerfí Norður-
Ameríku og Evrópu.
Hugmyndin, sem var fyrst borin
upp af Kanadamönnum á síðasta
ári, hefur hlotið góðar undirtektir
hjá Bretum og Þjóðveijum og er
viðfangsefni rannsóknar sem Sir
Leon Brittan, einn af fram-
kvæmdastjóram Evrópusam-
bandsins (ESB), ýtti úr vör.
„Við hyggjumst einnig veita
[hugmyndinni] óskipta athygli,
svo sem hún á skilið, vegna þeirra
möguleika sem hún hefur á að
verða þáttur í heildarstefnu okk-
ar,“ sagði Christopher í ræðu sem
hann flutti spænskum háskóla-
mönnum.
Leitáð verði frumkvæðis
Hann hvatti til þess að í millitíð-
inni yrði leitað „fmmkvæðis í við-
skiptum báðum megin Atlantshafs
til þess að auka fjárfestingu og
fjölga störfum beggja vegna hafs-
ins.“
Christopher sagði ennfremur,
að langtímamarkmiðið væri sam-
eining hagkerfa Norður-Ameríku
og Evrópu, í samræmi við mark-
mið Alþjóðaviðskiptastofnunar-
innar (WTO).
Fylgismenn sameiginlegs efna-
hagssvæðis lýsa því sem hagfræði-
legri hliðstæðu Átlantshafsbanda-
lagsins (NATO), og nýju tækifæri
til þess að styrkja tengsl milli ríkja
beggja vegna Atlantshafsins, nú,
þegar slík bönd fæm ef til vill að
trosna eftir að kalda stríðinu lauk.
Frá Honolulu
til Helsinki
Christopher sagði að skamm-
tímaráðstafanir, sem gera ætti í
Evrópu og Norður-Ameríku til
þess að losa um viðskiptahömlur,
ættu að vera:
►Víðtæk skipulagning fjárfest-
inga, með marghliða samkomulagi
um fjárfestingu. „Allt svæðið frá
Honolulu til Helsinki er í raun og
veru eitt fjárfestingasvæði, án
sameiginlegra gmndvallarreglna,"
sagði Christopher.
►Losað verði um viðskiptahömlur
sem eiga rætur að rekja til mis-
munandi framleiðslustaðla og
prófunarkerfa.
► Samið um aukið frelsi í farþega-
flugi milli heimsálfanna til þess
að ferðalög verði auðveldari og
ódýrari og fjárfestingar og við-
skipti auðveldari.
Ráðherrann sagði að Bandarík-
in og ESB ættu ennfremur að
vinna saman að því að ganga frá
óloknum verkefnum frá Uruguay-
lotu GATT-viðræðnanna um heim-
sviðskipti á sviði viðskiptaþjónustu
og fjarskipta. Hann hvatti einnig
til lagasetningar í samræmi við
bandarísk lög sem banna mútu-
greiðslur til erlendra embættis-
manna.
Bandarískir embættismenn
sögðu að Christopher hefði kosið
að flytja ræðu sína í Madríd vegna
þess að í næsta mánuði taka Spán-
veijar við forsæti í ESB.
NTB
Fátt til bjargar
í BÆNUM Tretten, skammt norðan við Lillehammer hafa eyðilagst af völdum flóðsins. Reynt var af veik-
í Noregi, hafa björgunarmenn lítið getað aðhafst, um mætti að beita vinnuvélum til þess að koma í
og flóðin valdið gífurlegu tjóni. Tugir íbúðahúsa veg fyrir að vatnsflaumurinn ylli skemmdum.
Bandanskur lögfræðingur á sviði umhverfisréttar
Breytt viðhorf til hvalveiða
STEPHEN S. Boynton, bandarískur
lögfræðingur á sviði umhverfísrétt-
ar, segir að meirihluti bandarískra
þingmanna sé hlynntur hvalveiðum.
Boynton, sem er sjálfstætt starf-
andi lögfræðingur í Washington,
kom hér við á leið á fund Alþjóða-
hvalveiðiráðsins í Dyflini. Hann
segir íslendinga vera í fullum rétti
til að hefja hvalveiðar á ný en lík-
lega væri skynsamlegt að ganga í
hvalveiðiráðið.
Boynton segir að margt hafí
breyst frá því að fulltrúi Banda-
ríkjastjórnar lýsti því yfir á þingi
Alþjóðahvalveiðiráðsins árið 1993
að enginn stuðningur væri við hval-
veiðar hvorki á Bandaríkjaþingi né
hjá bandarískum almenningi. Nýleg
Gallup-könnun bendi til að 80%
bandarísku þjóðarinnar séu hlynnt
takmörkuðum hvalveiðum.
Þá hafí mikil umskipti orðið er
nýtt Bandaríkjaþing tók við í byijun
ársins. Að sögn Boyntons er sú
skoðun ríkjandi á þinginu að rangt
sé að ætla að nýta auðlindir jarðar
á skynsamlegan hátt með aðstoð
vísinda, að einni undanskilinni.
Einnig hafi menn efasemdir um að
efnahagslegar refsiaðgerðir gegn
hvalveiðiþjóðum standist nýgert
GATT-samkomulag. „Ég tel að
meirihluti Bandaríkjamanna hafi
ávallt verið hlynntur takmörkuðum
hvalveiðum.
Enginn skipulagður hópur eða
kjördæmi talaði hins vegar máli
hvalveiða og því náðu vemdarsinnar
yfirhöndinni. Að undanförnu hafa
þingmenn beint athygli sinni að
hvalveiðum og margir þingmenn
hafa greint stjórninni frá því að
þeir telji stefnu hennar í málinu
vera óskynsamlega. Vissulega ræð-
ur stjórnin ferðinni en þingið getur
haft mikil áhrif þó að þeirra verði
kannski ekki strax vart.“