Morgunblaðið - 04.06.1995, Qupperneq 27

26 SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 4. JÚNÍ 1995 27..
Jlfofgtlllfrlflfcife
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
HVÍTASUNNAN er ein
mesta umferðarhelgi árs-
ins. Umferðin kostar okkur tugi
mannslífa ár hvert, auk meiðsla
hundruð einstaklinga, sem sum
hver há viðkomendum alla
ævina. Flest umferðarslys verða
fyrir mannleg mistök. Það er
því rík ástæða til þess, þegar
ferðahelgi fer í hönd, að hvetja
vegfarendur til varkárni og til-
litssemi í umferðinni; til þess
að virða umferðarreglur, sem
samfélagið setur fyrst og fremst
til að tryggja velferð og öryggi
fólks. Okkur ber hvarvetna, en
ekki sízt í umferðinni, að hafa
í huga þann boðskap, að það
sem við viljum að aðrir menn
gjöri okkur, það skulum við og
þeim gera.
Ævi sérhvers manns er veg-
ferð, sem vanda verður. Hún
lýtur, ef grannt er gáð, hlið-
stæðum lögmálum um aðgát og
tillitssemi við náungann sem
aðrar vegferðir. Aðgátar er þörf
í nærveru sálar, í umgengni við
fólk og lífríki jarðar. Það sem
mestu máli skiptir fyrir ham-
ingju og velferð manna á lífs-
leiðinni er að kærleikurinn nái
að móta hugarfar þeirra, bæði
sem einstaklinga og heildar; að
þeir virði þær samskiptareglur
Árvakur hf., Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
sem kristinn boðskapur hefur
fært þeim í hendur.
Framfarir á sviði menntunar,
vísinda og þekkingar hafa leitt
fjölmargt gott af sér á 20. öld-
inni, einkum í atvinnu-, efna-
hags- og heilbrigðismálum.
Tæknin hefur þurrkað út fjar-
lægðir þjóða í milli og gert
mannkyninu kleift að gjörnýta
auðlindir jarðar. Henni fylgir
hins vegar sú hætta, sem ekki
verður nægilega undirstrikuð,
að auðlindir verði ofnýttar og
eyðilagðar.
Þrátt.fyrir menntun, þekk-
ingu og vísindi aldarinnar höf-
um við hrakizt af leið, fyrst og
fremst vegna þess að við höfum
ekki virt sem skyldi kristinn
boðskap og kristnar samskipta-
reglur. Tvær heimsstyijaldir á
öldinni tala sínu máli þar um.
Og hvað um hörmungarnar í
Bosníu-Herzegóvínu þessa dag-
ana? Hvað um staðbundin stríð,
hungursneyð, hryðjuverk og
hvers konar ofbeldi heims um
ból? Hvað um náungakærleik-
ann á heimaslóðum, þar sem
þörfin fyrir athvörf og skjól illa
setts fólks hefur fremur vaxið
en rénað?
Gylfi Þ. Gíslason, fyrrverandi
menntamálaráðherra, komst
svo að orði við vígslu Friðrik-
skapellu fyrir nokkrum misser-
um:
„Nútímamaðurinn hefur öðl-
ast mikla þekkingu á þeim
heimi, sem við lifum í. En vísind-
in veita ekki svar við öllum
spurningum og hafa aldrei ætl-
að sér það. Ein mikilvægasta
gáta nútímans er, hvernig hann
sé, maðurinn, sem hefur lagt
lönd og höf jarðarinnar undir
sig og er að ná valdi á himin-
geimnum. Hann er hámenntað-
ur, ríkur og voldugur. En er
hann sjálfum sér nógur? Hefur
hann vald yfir sjálfum sér? Er
hann sáttur við sjálfan sig? Er
honum ljóst, að kærleikurinn er
ofar öllum skilningi?“
Það er við hæfi að við veltum
þessum spurningum, sem og
vanda manns og jarðar, fyrir
okkur á hvítasunnu; kirkjuhátíð
til minningar um þann atburð
er heilagur andi kom yfir postu-
la Krists. Það er við hæfi vegna
þess að tækniframfarir, hversu
örar og stórstígar sem þær hafa
verið eða verða, nægja ekki til
að tryggja mannlega hamingju
og velferð, ef hugarfar einstakl-
inga og þjóða er í ljötrum með-
fæddrar og áunninnar eigingirni
og umburðarleysis gagnvart
öðrum, umhverfinu og lífríki
jarðar. Það er við hæfi vegna
þess að heilagur andi Guðs, sem
er kærleikur, þarf að koma yfir
þjóðir og einstaklinga, eins og
hann kom yfir postula Krists,
til þess að mannkynið haldi vöku
sinni um þau heimspekilegu,
siðferðilegu og trúarlegu gildi,
sem velferð þess veltur á. Þessi
er boðskapur þeirrar kirkjuhá-
tíðar, sem fer í hönd, við fólk á
síðasta áratug aldarinnar.
Morgunblaðið árnar lands-
mönnum góðrar hvítasunnuhá-
tíðar og hvetur þá til tillitssemi
við náungann, bæði í umferðinni
og samskiptum öllum.
ANDINN OG
HUGARFARIÐ
GLEÐILEIKINN
guðdómlega, La di-
vina commedia, skrif-
ar Dante á árunum
1300-1320. Hluta
verksins orti hann í
klaustrinu Santa
Croce í Gubbio. Paradísarljóðin sem
ort eru í Veróna tileinkaði Dante
velgerðarmanni sínum, Can Grande
della Scala, sem skaut yfír hann
skjólshúsi á árunum 1316-1318.
Árið 1319 fór hann frá Veróna og
dvaldist hjá Guido da Polenta greifa
í Ravenna þarsem hann lézt. La
divina commedia er þríhenda, svo-
kölluð terzína, eða terza rima. Þetta
er ítalskur bragarháttur, þijár línur
í erindi og 11 atkvæði hvert. Þau
eru hvert öðru tengd með skipan
endaríms, kvenríms. Rímar miðlína
hvers erindis við fyrstu og síðustu
línu næsta erindis á eftir (aba bcb
cdc). Verkið skiptist í þijá megin-
kafla sem eru 33 kviður hver. Ein
kviða er fyrir verkinu svoað sam-
tals er ljóðaflokkurinn 100 kviður.
Meginkaflamir eru þessir: Infemn
- Vítisljóðin, Purgatorio - Hreins-
unareldurinn og Paradiso - Para-
dísarljóðin. Þess má geta til gamans
að Gunnarhólmi Jónasar Hallgríms-
sonar og Tíminn og vatnið eftir
Stein Steinar eru íslenzk afbrigði
terzínu, svoað ítölsk ljóðlist hefur
haft meiri áhrif á íslenzkar bók-
menntir en margan grunar.
Fyrsti kafli verksins, Vítisljóðin,
er um ferð Dantes um helvíti með
rómverska skáldinu Virgli. Kaflinn
hefst föstudaginn langa aldamóta-
árið 1300. Dante hefur villzt í skógi
einum og að honum sækja ýmis
óargadýr. Þá hittir hann Virgil sem
hefur legið í gröf sinni í u.þ.b. 1300
ár. Virgill segir einu leiðina útúr
skógi þessum vera um helvíti og
hreinsunareldinn og býðst til að
fylgja Dante um þessa staði. Verða
þeir nú samferða og koma fyrst að
Víti (Infemo). Fara þeir þar niður
og era lýsingar Dant-
es á þjáningu synd-
ugra hrikalegar. Hel-
víti er skipt í níu víti,
hveiju öðru verra og
ógnþrungnara. Dante
hittir þar ýmsa kunn-
ingja frá Flórens og er sagt að
margir þeirra sem við sögu koma
hafi ekki verið handan grafar þegar
Dante orti ljóðaflokkinn.
Þegar Satan var steypt af himn-
um ofan, þaut hann á geysihraða
frá augliti Guðs og þegar hann kom
til jarðar, í nánd við Jerúsalem,
þröngdist hann alla leið inní miðju
jarðar. Myndaðist gríðarlegur gfgur
þarsem karlinn kom niður. Samtím-
is þessu óx upp fjall hinumegin á
yfirborði jarðarinnar. Varð það að
lausnarfjalli þeirra sem hreinsa sig
af syndum sínum og eiga vísan stað
á himnum, þ.e. toppi fjallsins, Ed-
en. Þegar gígurinn mikli myndað-
ist, urðu til níu víti, hvert fyrir neð-
an annað og hvert öðru djöfullegra.
Neðst, í miðju jarðar, er hið níunda
víti og þar stendur kölski, frosinn
upp að mitti, þríhöfða og með leður-
blökuvængi á bakinu. Á Fjalli
Hreinsunareldsins er einskonar
hringstigi uppá topp. Á því era sjö
mismunandi hjallar sem samsvara
hinum sjö höfuðsyndum. Efst uppi
er hið guðdómlega takmark, Eden,
ríki hinna syndlausu. Uppaf Eden
taka við hin níu himinhvel, aðsetur
ýmissa helgra manna. En á hinum
hæsta himni, úthimninum, skín
náðarsólin, heilög þrenning, um-
kringd hersveitum útvaldra. Sam-
kvæmt heimsmynd Dantes var jörð-
in aðeins byggð og gróin öðrum-
megin, hinummegin var endalaust
haf. Miðpunktur hins gróna hluta
var Jerúsalem, en Pjall Hreinsunar-
eldsins stóð uppúr miðju hafí á hin-
um hluta jarðarinnar.
í þessari síðustu kviðu Vítisljóð-
anna lýkur ferð Dantes í fylgd með
Virgli um Helvíti. Þeir era komnir
niður I níunda og neðsta vítið og
sjá Satan standa á neðsta þrepi
Helvítis. hann er umluktur íshellu
allt upp í mitti. Má í þessari íshellu
sjá marga syndara, inni frosna, í
ýmsum stellingum. Satan, loðinn
og óhugnanlegur, berst um með
risastórum leðurblökuvængjum sín-
um og gerir allt sem hann getur
til að losa sig. Hann er þríhöfða
og styttir sér stundir við að japla
á hinum þremur höfuðsynduram
veraldar: Júdasi, Brútusi og Cass-
íusi. Lýsing Dantes er svohljóðandi
í þýðingu Guðmundar Böðvarsson-
ar:
Út frá hans herðu sá ég vængi víða,
vargfygii sliku svo sem hæfa mundu
og stærri seglum skipa er hafíð skriða;
sem leðurblökuvængjum vítt frá grundu
þeim veifði, Qaðralausum, gramur synda,
til þriggja átta ofsastormar dundu,
- Cocytus fraus í kulda þeirra vinda,
og kvalatár af augum sex hann hristi,
blóðfroðutauma munnar jötuns mynda,
í hveijum þeirra, líkast kölnum kvisti,
hann kramdi syndara einn á milli tanna
og þannig þijá í stærstum nauðum nísti.
Vart má hinn fremsti bitsins bölvun kanna,
því bak hans allt og lendar sundur slítur
með rándýrshrömmum, böðull breyskra manna.
Dante er þrumu lostinn, hann
má vart mæla af hræðslu. Þeim
Virgli tekst þó að komst niður með
hlið kölska, haldandi sér í þykkan
flóka hans, og smeygja sér inní
helli. Helvíti er að baki og bjartara
framundan. Þeir halda af stað og
fylgja óminniselfinni Leþe, uppí
gegnum hinn mótstæða helming
Helvítis. Loks stíga þeir út á strönd
eyjar þeirrar sem Fjall Hreinsunar-
eldsins stendur á. Helvíti er að baki.
M
(meira næsta sunnudag)
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 3. júní
AÐ ER ANNARS KON-
AR andrúm í gamal-
grónum útgerðar- og
■ fiskvinnslufyrirtækjum
á landsbyggðinni en í
stórfyrirtækjum á höf-
uðborgarsvæðinu.
Tengslin við rætur ís-
lenzks atvinnulífs eru traustari í þessum
gömlu sjávarútvegsfyrirtækjum en í verzl-
unar- og þjónustufyrirtækjum í Reykjavík.
Þessi tilfinning er sterk, þegar gengið er
um höfuðstöðvar Haraldar Böðvarssonar
hf. á Akranesi.
Haraldur Böðvarsson var einn af fram-
heijum íslenzks atvinnulífs á þessari öld.
Þeim var lýst með þessum orðum í Helgi-
spjalli fýrir rúmum tveimur árum: „Þessir
íslenzku athafnamenn eiga fátt sameigin-
legt með auðvaldinu í öðrum löndum og
voru yfirleitt torfkofa- og sjóbúðaöreigar
í æsku — fæddir með tvær hendur tómar,
en breyttu lífi sínu í gróttasöng fyrir sjálfa
sig og aðra. Félagslegur þroski þeirra
gagnvart öðru fólki er óumdeilanlegur."
Haraldur Böðvarsson hf. er nær 90 ára
gamalt fyrirtæki og þar með elzta starf-
andi útgerðarfyrirtæki á íslandi. Stofnandi
fyrirtækisins Haraldur Böðvarsson hóf
kornungur útgerð 17. nóvember 1906 með
kaupum á sexæringnu^n Helgu Maríu og
hóf nokkru síðar fiskverkun. Fyrirtækið
hefur því starfað í nærfellt heila öld. Á
þessum tíma hafa útgerðarfyrirtæki komið
og farið. En Haraldur Böðvarsson hf. nýt-
ur nú forystu sonarsona stofnandans.
Hver er skýringin á þessari óvenjulegu
farsæld?
Þær eru vafalaust margar. Ein er áreið-
anlega sú, að hverri kynslóð hefur tekizt
að koma til nýrrar þeirri arfleifð, sem
bezt hefur dugað í þeim ólgusjó, sem sjáv-
arútvegurinn hefur verið nánast alla öld-
ina. Fyrirtækið hefur t.d. lengst af verið
þátttakandi í flestum greinum sjávarút-
vegs og nú síðast frystitogaravæðingunni.
Sterk samstaða innan fjölskyldu Haraldar
heitins Böðvarssonar er augljós. Þriðja
kynslóðin er við stjórn fyrirtækisins, sú
fjórða er komin til starfa og nú þegar má
sjá þeirri fimmtu bregða fyrir.
En meginskýringin á velgengni Harald-
ar Böðvarssonar hf. á þessum áratug er
áreiðanlega sú, að þessi samhenta fjöl-
skylda hefur komizt að þeirri niðurstöðu,
að nútíminn kallaði á breiðari eignaraðild
og ný vinnubrögð. Snemma á árinu 1991
var undirritað samkomulag um sameiningu
þriggja fyrirtækja á Akranesi, Haraldar
Böðvarssonar & Co., Síldar- og fískimjöls-
verksmiðjunnar hf. og Heimaskaga. Form-
leg sameining fyrirtækjanna varð 1. júní
það ár. í kjölfarið á sameiningu fyrirtækj-
anna var efnt til hlutafjárútboðs og eru
hluthafar í Haraldi Böðvarssyni hf. nú
mörg hundrað einstaklingar, starfsfólk og
fyrirtæki. Frá því að þessi lykilákvörðun
var tekin hefur hið sameinaða fyrirtæki
vaxið og dafnað.
Haraldur Sturlaugsson, framkvæmda-
stjóri Haraldar Böðvarssonar hf., orðar það
svo, að tæknin sameini fyrirtæki í sjávarút-
vegi. Það er áreiðanlega mikið til í því.
Tækniframfarir eru svo gífurlegar, hvort
sem er í útgerð eða fiskvinnslu, að það
þarf sameiginlegt átak margra aðila til
þess að standa fjárhagslega undir þeim.
En þeir, sem ekki fylgja tækniþróuninni
eftir, dragast aftur úr.
Haraldur Böðvarsson hf. hefur fylgt
þessari tækniþróun eftir bæði á sjó og
landi. í útgerðinni með kaupum á frystitog-
aranum Höfrungi 3. og í landvinnslu með
því að endurnýja tækjabúnað frystihússins
með fárra ára millibili. Á undanfömum
mánuðum hefur verið settur upp í húsa-
kynnum fyrirtækisins nýr fiskvinnslubún-
aður, sem byggist á fyrstu Marel-skurðar-
vélinni, sem hér er sett upp ásamt tveimur
flæðilínum með framleiðslueftirlitskerfi og
fleiru. Hér er um að ræða rúmlega 50
milljón króna fjárfestingu. Það er til marks
um hina öru tækniþróun, að síðast var
skipt um fiskvinnslubúnað í fyrirtækinu
fyrir fímm árum. í samtali við sjávarút-
vegsblað Morgunblaðsins Úr verinu hinn
15. desember sl. sagði Haraldur Sturlaugs-
son, að hin nýja skurðarvél mundi auð-
velda landvinnslu að verða samkeppnishæf
við sjófrystingu. '
Þótt mikil kreppa hafi verið í íslenzkum
sjávarútvegi á undanförnum árum vegna
síminnkandi þorskafla er ævintýri líkast
hvemig einstök fyrirtæki í sjávarútvegi
hafa lagað sig að breyttum aðstæðum á
ótrúlega skömmum tíma. Þar hafa rismik-
il fyrirtæki á borð við Harald Böðvarsson
hf. og nokkur önnur verið í forystu.
FÁTT HEFUR
meiri áhrif á hag-
kerfið en kjara-
Og yfirborg- samningar. í at-
anjr hyglisverðri grein í
nýlegri Vísbend-
ingu er fyrirkomulag kjarasamninga hér
á landi gert að umtalsefni. Segir þar, að
í síðustu kjaraviðræðum aðila vinnumark-
aðarins hafí fólk frá flestum landshlutum
safnast saman í Karphúsinu og deilt um
„kauptryggingu, aldurshækkanir og
vinnuvettlinga" í sjö daga. Aðfaranótt átt-
unda dagsins hafí kaupið hins vegar verið
ákveðið fyrir 70 þúsund manns. Allir hafí
fengið nokkum veginn sömu hækkun óháð
starfsgrein.
í greininni í Vísbendingu segir síðan:
„Ákvörðun launa skiptir meginmáli fyrir
hvert hagkerfí og hafa ýmsir hagfræðileg-
ir sjúkdómar líkt og atvinnuleysi, verð-
bólga, lág framleiðni og lítill kaupmáttur
verið raktir til þessa orsakavalds. Ofan-
greint dæmi um samningatækni íslendinga
bendir til þess, að hér sé miðstýring launa
alger og launahækkanir miðist við eitt-
hvert meðalmenni sem svamlar í þjóðhags-
stærðum. Á máli hagfræðinnar þýðir þetta
að vinnuafl er höndlað sem einsleit stærð
líkt og fjármagn, hönd er hönd, sama á
hvaða búk hún er fest, á sama hátt og
króna er króna, hvaðan sem hún kemur.
Þessi aðferð er þó umdeilanleg, því hver
einstaklingur hefur sín sérstöku einkenni
og hæfileika, og verkin era unnin í mörg-
um mismunandi fyrirtækjum í ólíkum at-
vinnugreinum. Laun ættu því aðeins að
ráðast af aðstæðum í einstökum fyrirtækj-
um eða atvinnugreinum. Margir hagfræð-
ingar telja að e.k. hlutaskiptakerfí sé hag-
stæðasta launakerfíð, þar sem launþegi
fær hlut í ágóða eða tapi vinnuveitanda
síns. Samkvæmt fræðunum ætti hagkerfi
með slíkt launakerfí að geta brugðist við
áföllum án þess að verðbólga eða atvinnu-
leysi láti mikið á sér kræla. Launastig
myndi sjálfkrafa aðlagast öllum breyting-
um, góðum eða slæmum, og framleiðsla
fyrirtækja ekki truflast.
Hins vegar er íslenskt launakerfí ekki
jafnmiðstýrt og ætla mætti af framan-
greindri lýsingu. Það sem samningamenn
ákvörðuðu í Karphúsinu voru grunntaxtar
eða lágmarkslaun, sem era í kringum
50.000 krónur á mánuði. Flestir launþegar
era betur settir. Raunverulega er hver ein-
asti vinnustaður eða atvinnugrein í Reykja-
vík með sinn eigin kjarasamning um
greiðslur ofan taxta. Auk þess eru ábata-
skiptakerfí á mörgum stöðum, þar sem
starfsmenn eiga að njóta góðs af hagræð-
ingu eða velgengni fyrirtækisins."
Spyija má hvort ekki sé rétt að taka
upp hlutaskiptakerfi í einhverri mynd í
auknum mæli á vinnumarkaði hér á landi.
Vissulega eru dæmi um að starfsmenn í
ákveðnum atvinnugreinum hafí fengið
greitt samkvæmt slíku kerfi og er aflahlut-
ur sjómanna besta dæmið um slíkt. Einnig
era dæmi um það að t.d. fjármálafyrirtæki
greiði starfsmönnum sínum uppbót ef vel
vegnar og starfsmenn annarra fá „þrett-
ánda mánuðinn" greiddan. Þessar greiðsl-
ur ráðast oftar en ekki af afkomu fyrir-
tækja og því í raun um einskonar hluta-
skiptakerfí að ræða.
Auðvitað er það ekki rökrétt að öll fyrir-
tæki í landinu eigi að greiða starfsmönnum
sínum nokkurn veginn sömu laun, óháð
því hvernig þeim eða atvinnugreininni í
heild vegnar.
Hlutaskipti
DETTIFOSS
Ljósm./Rafn HafnQörð
Heildarsamflot í kjarasamningum hefur
sína kosti, ekki síst til að tryggja stöðug-
leika í efnahagslífinu. Ef semja á fyrir
alla verður niðurstaðan hins vegar sú að
semja verður um það lág laun að öll fyrir-
tæki geti greitt þau. Samningsbundin laun
eru jafnvel það lág að launþegar verði,
líkt og nýlega kom fram, að leita til félags-
málastofnana til að láta enda ná saman.
Svigrúm til „hlutaskiptakerfís", „yfírborg-
ana“ eða „uppbóta“ verður að vera til stað-
ar þannig að laun endurspegli í raun stöðu
efnahagslífsins.
Því má velta alvarlega fyrir sér hvort
að eina leiðin til raunveralegrar „leiðrétt-
ingar“ á launakerfínu sé ekki að færa
kjarasamninga í sem mestum mæli inn í
HEILBRIGÐIS-
mál eru og verða
um ókomna tíð
stærsti einstaki út-
gjaldaliður hins op-
inbera. Námu út-
gjöld hins opinbera til þessa málaflokks
rétt tæpum þrjátíu milljörðum króna á síð-
asta ári.
Ef takast á að koma böndum á ríkisút-
gjöld og skera þau niður sem einhverju
nemur verður að spara í heilbrigðiskerf-
inu. Á sama tíma era gerðar sífellt meiri
kröfur um öflugt heilbrigðiskerfi og með
nýrri, oftar en ekki dýrri, tækni eru stöð-
ugt að opnast nýjar leiðir til að veita fólki
bót meina sinna.
Þetta er ekki einungis vandamál á ís-
landi heldur um öll Vesturlönd. En er það
fyrirtækin sjálf.
Sparnaður
með fram-
förum
sjálfgefið að aukin tækni og nýjungar
hafí aukinn kostnað í för með sér? í fjöl-
mörgum atvinnugreinum hefur ekki síst
tölvutæknin leitt til mikillar hagræðingar.
í öðru tölublaði Lyfjatíðinda á þessu ári
er birt grein, sem byggð er á viðtali við
Bjarna Þjóðleifsson , lyflækni og sérfræð-
ing í meltingarsjúkdómum, þar sem greint
er frá dæmi um að aukin notkun lyfja í
stað skurðaðgerða við meðferð magasjúk-
dóma hafi sparað tugi milljóna króna.
í greininni í Lyfjatíðindum segir m.a.:
„Mikið hefur verið rætt og ritað um [sparn-
að í heilbrigðiskerfinu] og oftar en ekki
hafa tilraunir heilbrigðisyfirvalda til sparn-
aðar mátt sæta mikilli gagnrýni. Minna
hefur borið á umræðu um það sem farið
hefur á betri veg og lítið verið fjallað um
það þegar tekist hefur að spara um leið
og umtalsverður árangur hefur náðst í því
að lækna eða halda niðri sjúkdómum.
Það hefur gerst því tekist hefur að spara
töluvert af þeim miklu fjárhæðum sem
farið hafa í meðferð bæði maga- og skeifu-
garnarsjúkdóma svo og annarra maga-
sjúkdóma."
Segir í greininni a.ð um þrenns konar
spamað sé að ræða. í fyrsta lagi sparnað
vegna þess að tekist hafí að halda niðri
magasjúkdómum með lyfjum og því þurfi
ekki lengur að framkvæma skurðaðgerðir.
í öðru Iagi sé hugsanlegt að notkun maga-
sárslyfja vegna lífsstílstengdra vandamála
hafí minnkað. í þriðja lagi er nefndur
sparnaður sem orðið hefur vegna þess að
tekist hefur að lækna sár í maga og skeifu-
göm. Þetta sé það sem mestum tíðindum
sæti, þar sem þar með hafí tekist að fínna
lausn á sjúkdómi er hrjáð hefur marga
íslendinga.
Áfram segir í greininni: „Reynt var að
meta sparnað í lyfjakostnaði vegna með-
ferðarinnar og er talið að um sjö milljónir
króna hafi sparast... Nú fjórum árum
síðar er talið að nálægt sex hundruð sjúk-
lingar á íslandi hafí hlotið bót meina sinna
á þennan hátt. Auk þeirra Bjama og Hall-
gríms beita nú tíu aðrir meltingarsérfræð-
ingar og nokkrir heimilislæknar þessari
meðferð. Hún virðist veita varanlega lækn-
ingu á sársjúkdóminum. Gera má ráð fyr-
ir að lyfjasparnaður vegna þeirra 600 sem
læknast hafa sé um 30 milljónir króna á
ári.“
„Aukin notkun lyfja í stað skurðaðgerða
hefur dregið úr vinnutapi og vanlíðan
sjúklinga og valdið því að færri þurfa að
leggjast inn á spítala vegna magasjúk-
dóma. Þjóðhagslegur hagnaður er því mik-
ill. í Skandinavíu og Þýskalandi hafa verið
gerðar rannsóknir þessu til sönnunar,“ er
haft eftir Bjarna Þjóðleifssyni.
Þetta dæmi sýnir að aukin þekking,
nýjar aðferðir og ný lyf geti einnig leitt
til spamaðar í heilbrigðiskerfínu. Mörg
önnur mætti nefna þar sem rannsóknar-
og þróunarstarf íslenskra lækna hefur
dregið úr kostnaði jafnframt því sem fleiri
sjúklingar fá bata.
Spamaður felst ekki bara í niðurskurði
þjónustu. Ef takast á í framtíðinni að koma
til móts við kröfur um aukna þjónustu,
samtímis og kostnaður við heilbrigðiskerf-
ið er skorinn niður verður að leita allra
leiða til að nýta betur þá fjármuni, sem
fyrir hendi eru. Þó að þijátíu milljóna króna
sparnaður vegna breyttrar lyfjameðferðar
hrökkvi kannski skammt í þeim efnum
þarf ekki mörg slík dæmi til að um umtals-
verðan sparnað verði að ræða.
„Haraldur Stur-
laugsson fram-
kvæmdastjóri
Haraldar Böð-
varssonar hf. orð-
ar það svo, að
tæknin sameini
fyrirtæki í sjávar-
útvegi. Það er
áreiðanlega mikið
til í því. Tækni-
framfarir eru svo
gífurlegar, hvort
sem er í útgerð
eða fiskvinnslu,
að það þarf sam-
eiginlegt átak
margra aðila til
þess að standa
fjárhagslega und-
ir þeim. En þeir,
sem ekki fylgja
tækniþróuninni
eftir, dragast aft-
ur úr.“
-Tt"