Morgunblaðið - 11.06.1995, Síða 6

6 SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
f
FRETTIR
Tekist á um grundvallarhagsmuni í þj óðaratkvæðagreiðslu á Ítalíu í dag
Enn í leit að
stöðugleika
*
I dag er haldin þjóðaratkvæðagreiðsla á
Ítalíu, þar sem kjósendur eru spurðir álits
á hinum flölbreytilegustu hlutum. Spum-
ingamar fela í sér gífurleg hagsmunaátök.
Sigrún Davíðsdóttir fylgdist með aðdrag-
andanum að atkvæðagreiðslunni og rekur
um hvað hún snýst.
H ORKI meira né minna
en tólf spumingar eru
bomar upp við kjós-
endur í þjóðarat-
kvæðagreiðslunni, sem fram fer á
Ítalíu í dag. Efnið eru margvíslegt
svo sem hlutfallskosningar eða
meirihlutakosningar í bæjarstjóm-
arkosningum, opnunartími sölu-
búða, afnám þess að félagsgjöld í
verkalýðsfélögum séu dregin sjálf-
krafa af kaupinu og svo sjónvarps-
málin, sem hafa verið þungamiðj-
an.
Þar ráðast væntanlega örlög
veldis fjölmiðlakóngsins Silvios
Berlusconis leiðtoga „Áfram ítal-
íu“ og fyrmrn forsætisráðherra.
Sjálf framkvæmd atkvæðagreiðsl-
unnar er flókin. Kjósendur fá tólf
atkvæðaseðla í mismunandi litum
og eiga að krossa við já eða nei.
Ekki er alltaf gott að átta sig á
spumingunum og vísast verða
margir kjósendur í vafa um hvem-
ig þeir eigi að krossa við til að fá
þá niðurstöðu sem þeir vilja. En
þó um þjóðaratkvæðagreiðslu sé
að ræða og ekki þingkosningar,
mun hún væntanlega ráða tölu-
verðu um stjórnmálaframvindu á
Ítalíu á næstunni.
með fleiri en fimmtán þúsund íbú-
um, eins og sem komið var á fyr-
ir nokkmm árum eða taka aftur
upp hlutfallskosningar. Þar sem
meirihlutakosningar hafa gagnast
vinstri vængnum em þeir á móti
breytingunni, en hægri flokkamir
hlynntir henni.
Þegar talað er um hægri og
vinstri væng í ítölskum stjórnmál-
um verður þó að hafa í huga að
hægri vængurinn er oft á tíðum
hlynntur óbreyttu ástandi og styð-
ur að vissu leyti gamla flokksræði
skerfið á borði, þó í orði tali þeir
um nýja tíma, því það vilja marg-
ir kjósendur heyra.
Sjónvarpsmálin og
framtíð Berlusconis
Tólf spurningar
til kjósenda
Frá því að möguleikinn að efna
til þjóðaratkvæðis var leiddur í lög
árið 1970 hafa ítalskir stjómmála-
menn reglulega nýtt sér tækifærið
og borið upp spumingar við kjós-
endur sem þeir hafa ekki treyst
sér til að greiða úr. Meðal annars
hefur verið gert út um í þjóðarat-
kvæðagreiðslu hvort leyfa ætti
skilnað og fóstureyðingar, sem
hvort tveggja var gífurlegt hita-
mál.
Safna þarf hálfri milljón undir-
skrifta til að efna til
þjóðaratkvæða-
greiðslu og í þessum
tveimur tilvikum var
það Marco Panella,
sem átti framkvæðið
að þeim, rétt eins og
að þjóðaratkvæða-
Þar ráðast
væntanlega
örlög fjöl-
miðlakóngsins
greiðslunni nú. Panella er leiðtogi
lítils flokks, er áður hét Róttæki
flokkurinn, en heitir nú Endur-
reisnarflokkurinn. Þetta er frjáls-
lyndur flokkur, sem einkum beitir
sér gegn afskiptum ríkisvaldsins
af þegnunum.
Attunda spumingin er stórmál
fyrir hægri vænginn og er um
hvort halda eigi meirihlutakosn-
ingu til bæjar- og sveitarstjórna
Stóra málið eru þó ekki áður-
nefndar spurningar, heldur þær
sem snerta sjónvarpið. Spurning-
arnar eru auðvitað almennar, en
allir ítalir vita að þær snúast fyrst
og fremst um framtíð Fininvest,
fyrirtækis Berlusconis og þá um
leið framtíð hans. ítalir era ekki
óvanir því að sjónvarpsmálin snúist
fyrst og fremst um stöðvar hans.
A síðasta áratug tóku svæðasjón-
varpsstöðvar að skjóta upp kollin-
um, er aðeins máttu sjónvarpa inn-
an afmarkaðra svæða. Með tíman-
um tóku þó ýmsar stöðvar, þar á
meðal stöðvar Berlusconis, að láta
þessi lög sem vind um eyra þjóta
og sjónvörpuðu um allt land. Það
leiddi til þess að stjórn sósíalistans
Bettinos Craxis heimilaði þetta og
það var ekki að ástæðulausu sem
tilskipunin var kennd við Berlusc-
oni, því það vora fyrst og fremst
hagsmunir Fininvest sem vora í
veði. Árið 1990 voru svo sett lög,
sem rýmkuðu mjög um sjónvarps-
rekstur og hve miklu af auglýsing-
um væri skotið inn í myndir. Helstu
hagsmunir einkastöðvanna er að
fá að skjóta auglýsing-..
um eins og menn lystir
inn í myndir og þætti.
Þetta var því arfurinn,
sem gamla flokksræðið
skilaði áfram til Berl-
usconis, er þó hefur
ætíð lagt áherslu á að
FJÖLMIÐLAKÓNGURINN kemur boðskap sínum á framfæri.
hann sé ótengdur gamla tímanum.
Um 45 prósent ítala horfa á stöðv-
ar hans, er hafa undirtökin á rúm-
lega 85 prósentum af auglýsinga-
markaðnum.
Nú er í fyrsta lagi kosið um
hvort einn aðili megi eiga meira
en eina stöð, í öðru lagi hvort eigi
að banna að skjóta auglýsingum á
hvaða tíma sem er inn í kvikmynd-
ir, leikrit, óperar eða tónleika og
í þriðja lagi hvort leyfa eigi sama
aðila að sjá um auglýsingar á
þremur eða fleiri sjónvarpsstöðv-
um. Pjórða spumingin varðandi
sjónvarp er hvort eigi að einka-
væða RAI, ríkissjónvarpið, allar
þijár rásir þess eða aðeins hluta.
Hægrivængurinn er á móti öllum
þremur fyrstu atriðunum, en styð-
ur einkavæðingu RAI, en vinstri-
vængurinn tekur gagnstæða af-
stöðu.
Þegar jafn miklir hagsmunir eru
í húfi segir sig sjálft að hart er
barist og Berlusconi hefur óspart
notað sjónvarpsstöðvar sínar til að
koma eigin boðskap á framfæri.
Ein tegund auglýsinga er að fyrst
kemur mynd af atkvæðaseðli á
skjáinn og þulur les upp spurning-
una. Síðan kemur einhver frammá-
maður, til dæmis úr viðskiptalífinu,
stóram samtökum eða þingmaður
og segir skoðun sína á einfaldan
og umbúðalausan hátt... allt Ber-
lusconi í hag.
Yfirþyrmandi áróðursherferð
Berlusconis hefur vakið harða
gagnrýni, þar sem það er skilyrði
fyrir sjónvarpsrekstri að allar
skoðanir séu virtar. Þetta varð til
þess að nefnd, sem á að gæta hlut-
leysis í fjölmiðlum hefur kært Fin-
invest fyrir brot á þeim reglum og
í vikunni var svo komið að þess
var krafist að hann sýndi þrettán
ókeypis auglýsingar til stuðnings
því að takmarka eignarhald á sjón-
varpsstöðvum við eina stöð. Þessu
var neitað og þá stóð til að slökkva
á stöðvunum þremur í allt að
fímmtán daga, auk þess að dæma
Fijúnvfist til að greiða sektir. Frá
þvi var þó fallið, því jafnvel þeir,
sem álíta að Berlusconi bijóti öll
lög og reglur, sáu í hendi sér að
með lokun kæmist hann í óskaað-
stöðu píslarvottsins.
Hugsanlegar lagabreytingar á
. eignárhaldi á sjón-
varpsstöðvúm í kjölfar
atkvi%ðagreiðslunnar
eru ek® eina ógnunin
við veldi Berlusconis.
í janúar úrskurðaði
Hæstiréttur að lögin
frá 1990 stönguðust á
við stjórnarskrána og
íjóðaratkvæðagreiðslan nú
stafar af því að flokkunum hefur
ekki tekist að ná samstöðu um að
framkvæma lög eða breyta lögum
um atriði, sem era frekar flókin.
Reynt hefur verið að ná sáttum
um sjónvarpsmálin og fá Berlusc-
oni til að fallast á málamiðlun, til
að komast hjá atkvæðagreiðslu.
Hann hefur ekki Ijáð máls á neinu
slíku, heldur hellt sér út í baráttu
fyrir hagsmunum sínum með því
að nota aðstöðu sína.
Er hægt að tala heila þjóð á
sitt band, ef maður á þrjár
sjónvarpsstöðvar?
Yfirþyrmandi
áróðursher-
ferð Berlusc-
onis
Berlusconi
var skipað að losa sig að minnsta
kosti við eina stöð. Berlusconi hef-
ur þó ekki sýnt nein tilþrif í þá
átt og hvort sem fjölmiðlanefndin
eða aðrir eiga í hlut talar hann
um ofsóknir á hendur sér. En jafn-
vel þó hans sjónarmið verði ofan
á leiðir úrskurður Hæstaréttar til
að á einhvern hátt verður að breyta
lögunum frá 1990.
Gífurleg spenna er á Ítalíu um
niðurstöðurnar, þvi þær segja ekki
aðeins sína sögu um hvað ítalir
álíta um einstakar spurningar,
heldur segja þær nokkuð um stöðu
stjórnmálaflokkanna. „Áfram ít-
alía“ undir forystu Berlusconis og
„Alþýðufylkingin“, sem er gamli
fasistaflokkurinn í nýjum búningi,
undir stjórn Gíanfranco Fini áttu
ekki velgengni að fagna í bæjar-
og sveitarstjórnarkosningum ný-
lega. Því er þess beðið með eftir-
væntingu hvernig kjósendur taka
undir málflutning þeirra nú.
Á hægri vængnum leitast Berl-
usconi við að mynda þungamiðju
í stjórnmálum með því að tengja
miðflokkana eins og leifar gamla
demókrataflokksins og Norður-
samband Umbertos Bossis við sig
og sama reynir gamli kommúnista-
flokkurinn á vinstri vængnum. Ef
Berlusconi hverfur af sjónarsviðinu
í kjölfar þjóðaratkvæðagreiðslunn-
ar gæti um leið skapast þunga-
miðja í kringum miðjuflokkana,
rétt eins og var á mektardögum
Kristilega demókrataflokksins, því
sem stendur er Berlusconi í raun
helsta sameiningarafl vinstri
vængsins. Vinstri öflin ná ekki
almennilega samvinnu
við miðflokkana, en þau
eru samtaka um að vera
gegn Berlusconi. Það
værí vissulega kald-
hæðni örlaganna að
stjórnmálin leituðu aft-
ur í gamla farið, ein-
mitt þegar ítöium er í orði svo
mikið í mun að leita nýrra leiða.
En atkvæðagreiðslan er aðeins enn
einn kafli af mörgum í spennusög-
unni um leitina að nýjum stöðug-
leika í ítölskum stjórnmálum eða
endurheimt hins gamla... og í sam-
tímasögunni verður hún forvitni-
legt dæmi um hvort hægt sé að
tala heila þjóð á sitt band í gegnum
sjónvarpið.
Rannsóknir
á Prozac
Sagi draga
úr fyrir-
tíðaspennu
KONUR sem þjást af miklum geð-
sveiflum fyrir blæðingar, eygja nú
von um að draga megi úr þeim, að
því er segir í The Intemational Her-
ald Tríbune. Samkvæmt umfangs-
mikilli kanadískri rannsókn slá geð-
lyfið Prozac og skyld lyf, svo sem
Fontex, á einkenni fyrirtíðaspennu
hjá um helmingi þeirra kvenna sem
mest finna fyrir henni. Staðfestir
þetta niðurstöður fjölda smærri
kannana sem gerðar hafa verið á
áhrifum Prozacs á fyrirtíðaspennu.
David Rubinow, yfirmaður með-
ferðardeildar Bandarísku geðheilsuj
stofnunarinnar, segir könnunina
sýna fram á að fyrirtíðaspenna sé
„raunverulegur sjúkdómur, að hún
sé ekki hið sama og þunglyndi og
að Prozac hafi áhrif á hana.“
Niðurstöður könnunarinnar vora
birtar á fimmtudag í nýjasta hefti
The New. England Journal of Medic-
ine. Hún var gerð á sjö heilsugæslu-
stöðvum í Kanada og náði til 313
kvenna sem þjáðst höfðu af alvar-
legri fyrirtíðaspennu í að minnsta
kosti eitt ár áður en könnunin var
gerð.
Þátttakendur fóku lyfleysur á
meðan tveimur tíðahringum stóð en
að því búnu var hópnum skipt upp
í þrennt. Einn hópurinn fékk áfram
lyfleysur, annar fékk 20 milligrömm
af Prozac og sá þriðji 60 mgr. Tóku
þátttakendur lyfið á meðan sex tíða-
hringum stóð. 52% þeirra sem fengu
Prozac sýndu „að minnsta kosti miðl-
ungs bata í fyrsta tíðahringnum.
Svipað var uppi á tengingnum hjá
22% þeirra sem fengu lyfleysur. Nið-
urstöður rannsóknarinnar urðu þær
að bati þeirra kvenna sem fengu
Prozac reyndist fjórum til sex sinnum
meiri en hinna.
Þegar ávísað á Prozac
Geðlyfíð Prozac var sett á markað
árið 1986 og er talið að um 16 millj-
ónir manna hafí tekið það frá þeim
tíma. Nokkrir læknar hafa þegar
látið konur, sem þjást af fyrirtíða-
spennu, hafa lyfíð, þrátt fyrir að
bandaríska lyfjaeftirlitið hafí ekki
enn samþykkt notkun þess í þeim
tilgangi.
Fyrirtíðaspenna er samheiti fjöl-
margra einkenna sem 40-70%
kvenna fínna fyrir er líður að blæð-
ingum. Meðal einkenna má nefna
pirring, taugaveiklun og depurð,
svefnleysi, þreytu og bólgur.
Fundur NAFO
Samið um
fiskvernd
Toronto. Reuter.
EMBÆTTISMENN Fiskveiðiráðs
Norður-Atlantshafsins, NAFO, náðu
um það samkomulagi á fundi sínum
í Kanada á föstudag að grípa til rót-
tækra vemdunaraðgerða til að
bjarga hnignandi veiðistofnum.
Verður að miklu leyti stuðst við
samning sem Kanada og Evrópusam-
bandið, ESB, gerðu nýverið til að
binda enda á deilur um veiðar við
Nýfundnaiand.'
Fundurinn stóð í þrjá daga og
sagði kanadískur embættismaður að
ekki hefði verið rætt um skiptingu
veiðikvóta. Eitt helsta atriði samn-
ingsins er að eftirlitsmenn verða um
b°rð í veiðiskipum allra aðildarþjóða
NAFO á svæðinu sem ráðið fjallar
um. Lokaákvörðun um framkvæmd
samningsins verður fyrst tekin á árs-
fundi ráðsins sem verður í Nova Scot-
ia í september.
Aðilar NAFO eru 14, þ. á m. Evr-
ópusambandið, Noregur og ísland.
Danir annast samninga fyrir hönd
Grænlendinga og Færeyinga.

I
i
i
i
l
i
i
i
l
i