Morgunblaðið - 14.06.1995, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. JÚNÍ1995 23
LISTIR
FRÁ SKÓLASLITUM Tónlistarskólans í Reykjavík 19. maí síðastliðinn.
Lokaprófsnemendur ásamt Halldóri Haraldssyni skólasljóra.
Tónlistarskólanum slitið
Furðuveröld
strandarinnar
TÓNLISTARSKÓLANUM í
Reykjavík var slitið 19. maí si. í
Háteigskirkju í 65. sinn. Að þessu
sinni brautskráðust 23 nemendur
frá skólanum með 24 lokapróf, en
einn nemandi lauk tvenns konar
prófum. Átta nemendur luku tón-
menntakennaraprófi, fjórir blás-
arakennaraprófi, tveir píanókenn-
araprófi, sex burtfararprófi og
fjórir einleikaraprófi.
í samvinnu skólans við skóla
Listasafn
Reykjavík-
ur í Hafn-
arhúsið
NEFND á vegum borgarinnar hefur
gert tillögur um að hluti Hafnarhúss-
ins við Tryggvagötu verði nýttur
undir starfsemi Listasafns Reykjavík-
ur og Errósafns. Guðrún Jónsdóttir,
formaður menningarmálanefndar,
segir að lagt hafí verið til að Lista-
safnið fengi hartnær þijú þúsund
fermetra svæði undir starfsemi sína
í Hafnarhúsinu, en það myndi vera
u.þ.b. tvöföldun á því húsnæði sem
safnið hefur nú tii umráða.
„Með þessu væri hægt að finna
Listasafninu varanlegan sess,“ segir
Guðrún, „og þar með Errósafninu
einnig, en mörg verka í eigu borgar-
innar eru nú í geymslu þar sem
enginn fær að njóta þeirra."
Samkvæmt tillögum nefndarinnar
er ætlunin að hafa verslun í húsinu,
sem tengist starfsemi Listasafnsins,
svo og kaffistofu og bókasafn. Guð-
rún segir að ekki þurfi að breyta
Hafnarhúsinu mikið til þess að það
mæti þörfum safnsins. „Við viljum
helst hafa húsið í sínu upprunalega
formi, við viljum ekki byggja yfir
portið eða breyta ytra útliti að öðru
leyti. Þó má búast við að það þurfi
að gera einhverjar breytingar til að
mæta kröfum um öryggi, lýsingu,
loftræstingu og annað slíkt.“
Guðrún segir að kostnaður við
þessar breytingar geti orðið um 200
milljónir króna. Hún er bjartsýn á'
að þessar tillögur nái fram að ganga
í borgarstjórn, en þar hafa þær þeg-
ar fengið góðar undirtektir.
erlendis má nefna, að einn nem-
andi stundaði nám við breskan
tónlistarháskóla sem er í svoköll-
uðu Erasmus-neti sem Tónlistar-
skólinn í Reykjavík tengist. Einnig
er skólinn í svokölluðu Nordplus-
neti, þar sem tveir nemendur voru
við nám við tónlistarháskóla í
Finnlandi og Svíþjóð. Á næsta
skólaári stendur til að tveir nem-
endur frá Helsinki komi til náms
við Tónlistarskólann í Reykjavík.
TONLIST
llallgrímskirkja
KIRKJULISTAHÁTÍÐ
Edgar Krapp lék verk eftir J.S.
Bach, Liszt, Mendelssohn og Max
Reger. Föstudaginn 9. júní 1995.
ÞAÐ ER næsta víst, að hið stóra
og mikilfenglega Klais orgel Hall-
grímskirkju hefur haft þau áhrif,
að frægir konsertorgelleikarar
sækjast eftir því að koma til ís-
lands og hvað varðar flutning org-
eltónlistar, er Hallgrímskirkja kom-
in inn á heimskort organistanna.
Edgar Krapp er annar orgelsnill-
ingurinn, sem kemur fram á
Kirkjulistahátíðinni og flutti hann
(nær) eingöngu þýska orgeltónlist.
Tónleikarnir hófust á Tokkötu og
fúgu í F-dúr (BWV 540) efti J.S.
Bach. Tokkatan er margbotin tón-
smíð og byggð á allt að því móto-
rískri þemavinnu en undir þessum
stefjaleik er liggjandi bassatónn á
frumtóni (orgelpunktur) í 54 takta
og lýkur þessum stefjaleik með
kraftmiklum pedaleinleik. Tón-
streymið er rofið með stuttu milli-
stefi, þar sem þögn er á fyrsta
takthluta og síðan er sama sagan
endurtekin á forhljómi tóntegund-
arinnar, er einnig lýkur með pedal-
einleik. Þá tekur Bach að vinna úr
millistefinu og er á líður verkið,
tvinnar hann saman upphafstefið
og hið sérkennilega millistef á
meistarlegan máta. Krapp lék verk-
ið mjög hratt og með þykkri radd-
í haust verður haldin hér í
Reykjavík Tónlistarkeppni
Norðurlanda á vegum Norræna
tónlistarháskólaráðsins, en Tón-
listarskólinn í Reykjavík er aðili
að ráðinu. Undirbúningur keppn-
innar hefur verið í fullum gangi
að undanförnu og úrslit í undan-
keppni nú að mestu kunn. Það
verða verðlaunahafar hvers lands
sem keppa munu til úrslita í Reyja-
vík.
skipan og var t.d. bassatónninn
(orgelpunkturinn) allt of sterkur.
Fyrir bragðið týndist þemaleikur-
inn og mikill hraði gerði t.d. mjög
lítið úr sérkennilegum þögnunum í
„aukastefinu". Fúgan týndist í hinu
mikla hljómahafi, er þæði stafaði
af margsamansettri raddskipan og
miklum styrk en þó einnig fyrir
allt of mikinn hraða. Bach þarf
ekki að leika hratt, því það er í
hinni temtískú vinnu, sem músikleg
framvinda verkanna byggist á og
hún þarf að vera skýr, því annars
er hætta á útkoman verði þoku-
kenndur hljómniður.
Tilbrigðin við sálminn, Weinen,
Klagen, Sorgen, Zagen, eftir Franz
Liszt, er tónlist sem þolir þrunginn
orgelleik og þar var leikur Krapps
glæsilegur og sama má segja um
orgelsónötuna í A-dúr, sem er nr
3 af sex sónötum fyrir orgel, op
65, eftir Mendelssohn, fallegt verk,
rómantískt en samt undir sterkum
áhrifum frá meistara J.S. Bach.
Max Reger sónatan í d-moll,
nr.2, i opus 60, var glæsilega leik-
in. Reger var kallaður meistari of-
flæðis og var sagt að hann hafi
ekki þolað að sjá auðan nótna-
streng. Það undarlega við ýmsar
tónsmíðar þessa snillings, er að
andstætt við þrunginn og flókinn
rithátt, átti hann til að leika sér
með fínlegar og ljúfar tónafléttur,
eins t.d. í öðrum þætti sónötunnar.
Þarna fór Krapp á kostum, svo að
ekki fór á milli mála, að þar fer
mikill orgelleikari.
Jón Ásgeirsson
BOKMENNTIR
Náttúrufræði
STRÖNDIN í NÁTTÚRU
ÍSLANDS
eftir Guðmund Pál Ólafsson. Mál og
menning. Prentun: Oddi — 463 síður.
ALÞÝÐLEGT heimildarrit um líf-
heim, landslag og sögu íslenskra
stranda." Þannig lýsir Guðmundur
Páll Ólafsson efnistökunum í nýj-
asta stórvirki sínu um íslenska nátt-
úru, Ströndin í náttúru
íslands. Áður hefur
Guðmundur sent frá
sér bækur um fugla og
perlur i sama flokki, en
tekur hér fyrir strönd-
ina umhverfis landið,
með öllu því sem henni
fylgir, og dregur upp
lifandi mynd af heimi
sem eflaust kemur
mörgum á óvart og
vekur til umhugsunar.
Ströndin í náttúru
íslands er stór bók og
þykk, vel á fimmta hundrað blaðsíð-
ur. Höfundur skiptir henni í tvo
hluta. Sá fyrri nefnist Við öldubrot
og er um fjórðungur verksins. Þar
er fjallað um þá meginþætti sem
móta lífheiminn við strendur ís-
lands, „almenn fræði um ströndina,
myndun hennar og mótun, lífmynd-
un í hafinu, sjóinn, hafstrauma og
fallstrauma, sól og veður.“ Síðari
hlutinn og sá meiri kallast Seiður
íslenskra stranda, og er að mestu
leyti um „lífheim strandarinnar, líf-
verur, lifnaðarhætti þeirra og ny-
tjar. En einnig er fjallað um einstök
svæði strandlengjunnar, landslag
þeirra, búsetusögu og samspil nátt-
úru, atvinnu- og lífshátta."
Þetta er ákaflega viðamikið verk,
hefur krafist mikillar heimildarvinnu
af höfundi og hefur hann leitað fyr-
ir sér á ólíkum stöðum. Guðmundur
Páll reynir af nákvæmni að halda
utan um þennan heim og tengja allt
það sem nær saman á ströndinni,
hvort sem það eru lífverur og plönt-
ur ofan fjöru og neðan, eða kraftar
hafsins og mótandi áhrif þess á land-
ið og landgrunnið. Hann leitar fanga
í vísindum, greinir frá kenningum
um þróun og tilveru lífvera, en lætur
ekki þar staðar numið, heldur eykur
vídd og umfang verksins á skemmti-
legan hátt með því að gera þjóðtrú
hverskonar hátt undir höfði og fjall-
ar um hana af virðingu sem visinda-
mönnum er oft ekki töm. Þá birtir
hann fjölda Ijóða sem tengjast
ströndinni, sem og vísanir í þjóðsög-
ur, fornar heimildir og náttúrulýsing-
ar. Þessi innskot gæða verkið auknu
lífi, auka gildi þess og gera lestur
þess ánægjulegri. Ljóðin eru jafnt
eftir samtímahöfunda, þjóðskáld og
óþekkta kvæðamenn.
Ströndin í náttúru íslands er
sannkölluð fjölfræðibók en á köflum
er eins og áherslur höfundar séu
óvissar, líklega sökum þess hve víðf-
eðmt efnið er. Þá er eins og hann
einblíni á suma staði landsins öðrum
fremur; mikið er þannig gert með
Breiðafjörð meðan Faxaflóinn kem-
ur lítið fyrir, og Austfirðir fá mun
meiri athygli en Norðausturland.
Þannig fræðist lesandinn aðallega
um lífheiminn ofan strandar á
nokkrum tilteknum stöðum á land-
inu. En Guðmundur Páll nær hins-
vegar mestu flugi þegar hann ritar
um mannheima ofan fjörunnar, á
eyjum eða annesjum, og nytjar
mannanna í strandríkinu. Hann
gagnrýnir það að 'gömul verkmenn-
ing hafi glatast og að heilir firðir,
eyjar og gjöful landssvæði hafi farið
í eyði. „Enginn fær eða fæst til að
búa á Homströndum, Loðmundar-
firði eða Papey þótt þar ætti verk-
menningin að þlómstra í skjóli nýrr-
ar tækni og aukinnar
þekkingar á náttúr-
unni“ (6). Virðing og
ást Guðmundar á land-
inu er augljós í texta
hans og honum er
ákaflega umhugað um
náttúru þess og þá
möguleika sem bjóðast.
Hann deilir einnig á
mistök sem gerð hafa
verið, oft að því er virð-
ist í hugsunarleysi og
af hroka gagnvart
náttúrunni, og er vega-
gerð gott dæmi.
Yfir 400 litljósmyndir prýða bók-
ina. Þær eru eftir um tuttugu ljós-
myndara en Guðmundur Páll og
Karl Gunnarsson tóku þær flestar.
Ljósmyndirnar eru mikilvægur hluti
bókarinnar en eru misjafnar hvað
gæði varðar og áhrifamátt. Sumar
landslagsmyndirnar eru þannig
fagrar og stílhreinar meðan aðrar
eru loðnar í fókus og dýptin of lítil,
en það hefði mátt bæta með því að
nota þrífót. Það sem mestu máli
skiptir þó er að allar þjóna myndirn-
ar sínu hlutverki. Sumar skreyta og
aðrar skýra hvað höfundurinn er
að fara; sýna það sem sagt er frá,
hvort sem það eru fiskar og sjávar-
dýr, sandur í fjöru eða yfirlitsmynd-
ir yfir eyjar og firði.
Myndefnið nýtur sín vel í hönnun
bókarinnar en auk ljósmyndanna
eru þar skýringarmyndir, sem Þóra
Jónsdóttir á flestar, og kort eftir
Guðmund Guðjónsson. Myndirnar
taka oft meirihluta hverrar opnu og
þar við bætast rammar með hvers-
kyns fróðleik og skáldskap og svo
sjálfur textinn. Heildarmynd hönn-
unarinar vill því verða svolftið krað-
aksleg á stöku stað, með línum og
kössum og undarlegum feitletrunum
í upphafi málsgreina. Hinsvegar
hefur tekist vel til með fjölbreytileik-
ann í útlitinu, rennsli frá einni opnu
til annarrar er gott, hægt er og
hraðað á því á víxl, og opnumyndir
við kaflaskil eru oftast nær grípandi
og búa lesandann undir það sem í
vændum er.
Ströndin í náttúru íslands er fal-
lega prentuð og bundin inn. Líklega
hefði mátt gefa út fjölda skáldverka
fyrir sama fé og útgáfan kostar, en
þessi bók á erindi við íslendinga.
Hér fá þeir innsýn í heim sem fæst-
ir hafa hugað mikið að. Guðmundur
Páll á hrós skilið því þetta viðamikla
verk hans er ekki einungis fallegt,
heldur skemmtilegt aflestrar, það
eykur skilning á lífheimi strandarinn-
ar og sögu landsins, og vekur lesend-
ur til umhugsunar um lífsstíl okkar
og umgengni við náttúruna.
Einar Falur Ingólfsson
Þrunginn
orgelleikur
Guðmundur
Páll Ólafsson
Sérhæft skrifstofutækninám
Tölvunám 8*82 klst.
Tölvur í fyrirtækjum 8*88 klst.
Bókhaldsnámskeið
Tölvufjarskipti, Internet o.m.fl.
; 'SSSÍSIS!K;SÍÍSSKÆ«m ; |
SEM MARK ER TEKIO A................................
........................
[ Tölvuskóli Reykjavíkur
B BORCARTÚNI 28.105 REYKJAOÍK. sími 561 6699. fax 561 6696