Morgunblaðið - 23.08.1995, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 23. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Listamenn fá afnot
af húsi í Hveragerði
MYNDLISTARMÖNNUM og rithöf-
undum stendur nú til boða að sækja
um dvöl í elsta íbúðarhúsinu í Hvera-
gerði, Varmahlíð. Gestalistamenn fá
afnot af húsinu án endurgjalds en
því fylgir 45 fm vinnustofa. íbúðar-
húsið er búið öllum húsgögnum og
tækjum og Hveragerðisbær mun
standa straum af kostnaði vegna
rafmagns og hita.
Knútur Bruun, forseti bæjar-
stjómar og formaður menningar-
málanefndar Hveragerðisbæjar,
segir að fyrirhugað sé að úthluta
tveggja mánaða dvalartímabilum en
til greina komi að hafa þau styttri
eða lengri. Óskað er eftir skriflegum
umsóknum sem senda á til menning-
armálanefndar Hveragerðisbæjar
þar sem fram kemur æskiiegt dval-
artímabil og að hveiju listamaðurinn
hyggst vinna meðan á dvölinni
stendur.
Knútur segir að Hveragerði hafí
á ámm áður verið mikill skálda- og
listamannabær og lengi hafi verið
talað um að endurvekja þá stemmn-
ingu. „Hugmyndin með þessu fram-
taki er að gera Hveragerði aftur að
þeim menningarbæ sem hann var.“
Samstarfsaðilar Hveragerðisbæj-
ar eru Samband íslenskra myndlist-
armanna og Rithöfundasamband ís-
lands og eiga þeir fulltrúa í úthlutun-
arnefnd. „Við teljum að þetta sé
gert á mjög metnaðarfullan hátt en
hugmyndin er í senn að útvega þessu
fólki vinnuaðstöðu og gera því kleift
að komast í fallegt umhverfí. Það
eina sem við biðjum um er að í sum-
um tilvikum flytji listamennirnir er-
indi í skólanum," segir Knútur.
Hreykinn af þjóðerni sínu
MARTIN Næs skáld og landsbóka-
vörður í Færeyj-
um hefur sent frá
sér greina- og
ræðusafn sem
hann kallar Hvor
eigur ,flagg-
knappin? I bók-
inni sem er 170
síður og gefin út
af forlaginu
Sprotin er eink-
um flallað um menntamál, þjóðemi
og skáldskap.
Menning ekki síður en íþróttir
Á það er lögð áhersla hjá Martin
Næs að Færeyingar eigi að vera
hreyknir af náttúru lands síns, þjóð-
emi, tungumáli og þeim bókum sem
skrifaðar hafi verið á færeysku.
Stoltið eigi ekki síður að gilda um
menningu en íþróttir og happdrætti-
svinninga.
í bókinni er íjöldi umsagna um
bækur, ekki síst íslenskar bækur í
færeyskum þýðingum og viðtöl við
íslenska rithöfunda og listamenn eins
og til að mynda Guðrúnu Helgadótt-
ur og Jón Laxdal Halldórsson.
Bama- og unglingabókmenntir fá
töluvert rúm hjá Martin Næs, en
hann hefur sjálfur skrifað bækur
handa bömum.
Meðal þýðinga hans úr íslensku
eru bækur Guðrúnar Helgadóttur um
Jón Odd og Jón Bjama og safn ljóða
eftir Snorra Hjartarson.
Fjölbreytt dagskrá hjá
Sinfóníuhlj óms veit-
inni á næsta starfsári
STARFSÁR Sinfóníuhljómsveitar
íslands hefst með svokölluðum upp-
hafstónleikum utan venjulegrar dag-
skrár þann 14., 15. og 16. septem-
ber næstkomandi. Einleikarar á
þeim tónleikum verða Guðrún Birg-
isdóttir, Martial Nardeau og Einar
Einarsson. Hljómsveitarstjóri verður
Enrique Batiz.
Áskriftartónleikum starfsársins
verður skipt upp í fjórar tónleikarað-
ir, gula, rauða, græna og bláa eins
og var á síðasta ári.
í gulu röðinni verða sex tónleikar
þar sem lögð er áhersla á stór hljóm-
sveitarverk og íslenska einleikara
og vekur koma Gennady Rozhdest-
venskys hljómsveitarstjóra athygli
en hann er einn þekktasti hljómsveit-
arstjóri heims. Tónleikar undir hans
stjórn verða í maí.
Sex tónleikar verða í rauðri tón-
leikaröð og þar er áherslan á einleik-
ara og einsöngvara sem hafa unnið
sér alþjóðlega hylli.
Píanókonsertar eftir Mozart,
Beethoven, Schumann og Grieg
verða meðal efnis á tónleikunum.
Vinsæl og aðgengileg tónlist verður
í aðalhlutverki í grænni röð og má
þar nefna árlega Vínartónleika
hljómsveitarinnar auk vinsællar sí-

ÓPERUSÁLIR Hilkku Jarva,
Suomi Duo í Úmbru
SÝNING finnsku leirlistarkvenn-
anna Hilkku Jarva og Marjukku
Pietiainen verður opnuð í Gallerí
Umbru á Bernhöftstorfu fimmtu-
daginn 24. ágúst kl. 17.
Hilkka Jarva var einn af frum-
kvöðlum að stofnun leirlistavinnu-
stofunnar Pot Viapori á eyjunni
Sveaborg, rétt utan við Helsing-
fors, árið 1972 og hefur starfað
þar síðan.
Hilkka sem er sjálfmenntuð í
listinni hefur tekið þátt í samsýn-
ingum í Finnlandi auk Þýskalands
og er þekktust fyrir leikhúspersón-
ur sínar, sérstaklega óperu-andana
gildrar tónlistar og konsertupp-
færslu á Otello með Kristjáni Jó-
hannssyni óperusöngvara í aðalhlut-
verki.
Hallgrímskirkja verður aðsetur
blárrar tónleikaraðar en í henni verð-
ur flutt trúarleg tónlist og önnur
í þeim dúr sem hún sýnir hér.
Marjukka Pietiainen útskrifað-
ist frá Listiðnaðarháskólanum í
Helsingfors 1974 hefur stafað að
list sinni síðan m.a. í Pot Viapori
en á eigin vinnustofu síðan 1988
og tekið þátt í fjölda sýninga í
Finnlandi. Verk hennar eru geo-
metrísk í uppbyggingu og formi
en þau sem hún sýnir hér nú eru
í anda bygginga eða „veggja milli
þessa heims og annars“.
Sýningin er samspil ólíkra lista-
kvenna með ólík efnistök og við-
fangsefni. Sýningin verður opin
til 13. september.
tónlist sem fellur vel að flutningi í
kirkju. Hér má m.a. nefna Sálu-
messu Brahms.
Aukatónleikar verða einnig marg-
ir á árinu og flokkast upphafstón-
leikar starfsársins undir slíka tón-
leika.
Aida
fær slæma
dóma
ÚTGÁFA Naxos útgáfufyrir-
tækisins á óperunni Aidu eftir
Verdi með Kristjáni Jóhannssyni
í einu aðalhlutverkanna, fær
slæma dóma hjá gagnrýnendum
breska dagblaðsins Independ-
ent.
Gagnrýnendur blaðsins, sem
eru tveir, segja Aidu kærkomið
verkefni fyrir hugmyndaríkan
hljóðupptökustjóra en engin til-
raun hafi verið gerð til að koma
töfrum Verdis til skila. Einnig
segja þeir hljómsveitina aldrei
ná sér á strik. Um Kristján er
síðan sagt: „fslenski tenórinn
Kristján Jóhannsson, gæti hafa
verið sniðinn til söngs á Verona-
leikvanginum á Ítalíu (þ.e.a.s.
hann er hávær). Ekki er ein ein-
asta þægileg, hjartnæm eða við-
kvæm hending, engin fágun og
aldrei sungið af veikum styrk."
Um Mariu Dragoni, sem
syngur hlutverk Aidu, segja
þeir m.a. „Ég var spenntur að
heyra í Mariu Dragoni — sigur-
vegara í Mariu Callas keppninni
1983 — en ég er hræddur um
að hafa misst af hennar besta
skeiði.“
Diskar frá Naxos eru þekkt-
ir fyrir lágt verð og í þessu til-
felli benda gagnrýnendurnir
unnendum sígildrar tónlistar á
aðrar útgáfur en þessa sem þeir
líkja við einnota vaming og
varla það og verðið endurspegli
gæðin.
Þegar í hnúkana tekur
TÓNOST
Hallgrímskirkja
ORGELTÓNLEIKAR
Martin Souter lék á Klais orgel Hall-
grímskirkju verk eftir J. S. Bach,
Guilmant, Debussy, Vieme og Wid-
or. Sunnudaginn 20. ágúst, 1995.
„EKKI linnir ferðunum um
Fljótsdalinn enn“ segir í gömlu
kvæði eftir séra Stefán Ólafsson, er
var prestur í Vallanesi austur. Og
enn eru á ferðinni listamenn, sem
telja sig eiga erindi í Hallgríms-
kirkju, komandi langar leiðir til að
leika og aðrir til að hlýða á fræga
snillinga leika á Klais orgel kirkjunn-
ar. Tónleikaröðin „Sumarkvöld við
orgelið" nýtur mikilla vinsælda og á
hverju sunnudagskveldi er margt um
manninn í kirkju Hallgríms, Nú síð-
ast var það konsertorgelleikari frá
Englandi, Martin Souter, sem lék
af Iist og var fyrsta verkið d-moll
tokkatan, sem sögð er vera eftir
Jóhann Sebastían Bach. Þeir sem
hafa haldið því fram, að líklegt sé
að einhver annar en Jóhann Sebast-
ian sé höfundur þessa meistarverks,
hafa bent á nokkur atriði.
1. Frumrit verksins er með rit-
hendi afritara, sem ekki er vitað til
að hafi nokkum tíma afritað tónverk
eftir Jóhann Sebastían eða starfað
með honum. 2. Nafn Bachs á hand-
ritinu er ritað með annarri hendi og
líklega allt að hundrað árun seinna
en handritið sjálft. 3. Þá hafa sér-
fræðingar gert athugasemdir við rit-
hátt verksins, sem á köflum er
óvenju einfaldur, eins og t.d. í tok-
kötunni, sem að þremur fjórðu er í
áttundum og einundum. 4. Fúgustef-
ið er eins og aðalstef í fiðlusónötu
eftir óþekktan höfund og með örfá-
um undantekningum er fúgan mjög
einföld og þar mikið um samstígt
raddferli. Stíll verksins er ekta bar-
okk en ef miðað er við vinnuaðferð-
ir meistarans er það óvenjulega ein-
falt, sem ef til vill skýrir vinsældir
þessa orgelverks, umfram nærri öll
orgelverk meistarans. Ein skemmti-
leg vörn er til í málinu og er hún á
þá leið, að J.S. Bach hafi leikið verk-
ið af fingrum fram, en á því sviði
var hann meistari meistaranna og
að einhver snjall tónlistarmaður hafi
ritað verkið upp eftir minni.
Hvað sem þessu líður er verkið
glæsilegt að allri gerð og var mjög
nákvæmlega flutt, svo að það brá
fyrir helst til snöggun tiltektum, hér
og þar. Tveir sálmforleikir, eftir
meistarann, voru næst á efnis-
skránni .Sá fyrri, Herr Jesu Christ,
dich zu uns wend, sem er einskonar
„Tríó“, Sálmurinn kemur fyrst fram
þegar upphafsstefið birtist aftur á
frumtóni og þá í pedalröddinni.
Kontrapunkturinn er mjög svipað
unninn og í þriggja radda sónötunum
og var raddskipanin helst til viða-
mikil, til að raddfleygunin nyti sín
til fulls. Seinni sálmforleikurinn,
Schmucke dich, o liebe Seele, er
ekta sálmforleikur, þar sem sálma-
lagið birtist umofið kontrapunkti en
sá galli var á flutningnum, að sálm-
urinn var allt of sterkt registrerað-
ur. Það er óþarfí að básúna sálminn
svo, að mótraddimar nærri því
hverfi.
Tilbrigði eftir Guilmant um stef
eftir Handel, sem hefst á sömu tón-
um og Caro mio ben, eftir Giordani,
var næst og var þetta verk ágætlega
flutt og sama má segja um Clair de
lune, eftir Debussy, en um er að
ræða umritun fyrir orgel. Þrátt fyrir
fallega raddskipan verður slík umrit-
un aðeins skugginn af píanóverkinu,
sem er hugsað á píanóið með þeim
sérstaka hætti, að önnur gerð er nær
því óhugsandi. Glæsiverkið Klukk-
umar í Westminster, eftir Vierne,
hefur líklega verið oftar leikið en
nokkurt annað verk í Hallgríms-
kirkju og var það að því leyti
skemmtilegt til áheyrnar, að um var
að ræða mjög sérstæða útfærslu og
ólíka því sem áður hefur heyrst hér.
Tónleikunum lauk með þremur þátt-
um úr 5. orgelsinfóníunni eftir Wid-
or og þar var leikur Martins Souter
frábær.Hann er snilldar orgelleikari
og hefði verið gaman að heyra hann
í átökum við stærri viðfangsefni, en
sumt af því sem boðið var upp á á
þessum tónleikum, eins og t.d. verk-
in eftir Guilmant, Debussy og Vi-
erne, því Martin Souter, eftir því sem
hann sýndi í verki Widors, er stór-
brotinn orgelleikari og áreiðanlega
bestur, þegar í hnúkana tekur.
Tilbrigðakaflinn, sá fyrsti í orgels-
infóníunni (Allegro vivace), var
glæsilega fluttur og hægi þátturinn
(Adagio), sem er sérlega fagur.var
fluttur af sterkri tilfinningu fyrir
rómantísku tónmáli hans. Tokkatan,
sem er einföld tónsmíð, en frábær-
lega vel samin fyrir orgelið, var flutt
af slíkri reisn, að vel var hægt að
finnast svo, að snillingurinn Widor
væri sjálfur að leika.
Jón Ásgeirsson