Morgunblaðið - 06.09.1995, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 6. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR: EVRÓPA
ERLENT
EVRÓPUÞINGIÐ. Hugleiðingahópurinn leggur ekki
til að vald þess verði aukið.
Hugleiðingahópur ESB skilar
áfangaskýrslu
Samstarfið
eflt á núver-
andigrunni
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
HUGLEIÐINGA-
HÓPUR ESB fyrir
ríkjaráðstefnuna, sem
á að hefjast á næsta
ári, skilaði af sér
áfangaskýrslu fyrir
helgi. Ef hugmyndum
hans verður fylgt eftir
verður áhersla lögð á
að leysa einstök mál,
ekki að byggja upp
stofnanir og ráð Evr-
ópusambandsins á
sama hátt og við gerð
Maastricht-samkomu-
lagsins.
Áhersla á
umhverfismál
Skýrslan mótast af
þeirri hugsun að al-
menningur eigi að
hafa á tilfinningunni að verið sé
að fást við mál, sem honum komi
við, en ekki að verið sé að reisa
hátimbrað bákn. Um leið er komið
til móts við ýmis af þeim sjónarm-
iðum, sem norrænu aðildarlöndin
hafa lagt áherslu á. í stað þess
að efla völd ESB-þingsins er lagt
til að þjóðþingin efli Evrópu-
afskipti sín. Meðal annars eru
umhverfis- og atvinnumál ofarlega
á blaði, en annars er sérstaklega
tekið á málum, sem snerta hugs-
anlega ljölgun aðildarlandanna.
Þótt lítið sé um áþreifanlegar
hugmyndir um atvinnu- og um-
hverfismál er þeim málum haldið
á lofti sem forgangsmálum. Um
atvinnumálin segir að ESB þurfi
að fylgjast ítarlega með hvaða
áhrif stefna þess á ýmsum sviðum
hafi á atvinnumál. Þessi mál njóta
sérstakrar athygli almennings og
því er hér verið að leggja áherslu
á að ESB sýsli með mál, sem komi
almenningi við.
Skipan framkvæmdastjórnar
Vald þingsins er deilumál í öllum
aðildarlöndum ESB. Hugmynda-
hópurinn leggur ekki til að vald
þess verði aukið, heldur að þjóð-
þingin verði styrkt í umfjöllun um
evrópsk málefni. Þessari hugmynd
hefur meðai annars verið haldið á
Iofti í Bretlandi, þar sem hópar
þingmanna hafa reynt að starfa á
þessdri braut og talið sig hafa náð
góðum árangri. Um leið er líka
hugmyndin að Evrópuumræðan
endurspegli betur umræðum í
hverju landi.
Það hefur lengi verið ljóst að
ekki verður hægt að
halda skipulagi ESB
óbreyttu með 25-27
löndum í stað 15 nú.
I stað þess að einstök
lönd fari til skiptis
með formennskuna
hálft ár í senn er
stungið upp á að fleiri
en eitt land í einu fari
með formennskuna.
Skipan framkvæmda-
stjórnarinnar, þar sem
nú situr einn fulltrúi
frá h^erju aðildar-
landi, getur heldur
ekki gengið óbreytt,
þar sem verksviðin eru
aðeins 12-15. Hópur-
inn er þó ekki sam-
mála um hvernig stað-
ið verði að skipan
framkvæmdastjórnarinnar, en í
Svíþjóð og Danmörku hefur sú
hugmynd verið viðruð að minni
löndin skiptist á að sitja í fram-
kvæmdastjórninni, en það er enn
ófrágengið og reyndar viðkvæmt
mál.
Annað mál, sem er viðkvæmt
bæði í Danmörku og Svíþjóð, er
afstaðan til Vestur-Evrópusam-
bandsins. í skýrslu hugmynda-
hópsins er lagt til að varnarsam-
starf ESB verði innan þess. Til
að treysta utanríkis- og varnar-
málastefnu ESB er lagt til að kom-
ið verði á stofn hópi, sem sinni
forvinnu stefnumótunar á því
sviði. Sú hugmynd hefur verið
rædd í Danmörku og er umdeild
þar.
í heild má segja að hugmyndir
hópsins gangi út á að skerpa sam-
starfið á grundvelli þess skipu-
lags, sem þegar er fyrir hendi, í
stað þess að gera ráð fyrir nýrri
skipan. I ljósi reynslunnar af því
þegar Danir höfnuðu Maastricht-
samkomulaginu 1992 er nú lagt
til að einstök lönd geti valið ólík-
ar lausnir, ef þau vilja ekki stað-
festa samkomulagið, sem ríkjar-
áðstefnan 1996 samþykkir, svo
löndin þurfi ekki lengur að sam-
þykkja allt eða ekkert. Þetta er
nýr tónn miðað við fyrri afstöðu
og hér eru það ekki síst efa-
hyggjumennirnir í norðri, sem
hafa haft áhrif.
Átján menn sitja í hugleiðinga-
hópnum. Hvert aðildaríkjanna
fímmtán á einn fulltrúa, Evrópu-
þingið tvo og framkvæmdastjórnin
einn.
CARLOS Westend-
orp, Evrópuráð-
herra Spánar, er
formaður hugleið-
ingáhópsins.
Fyrirhugaðar kjarnorkutilraunir Frakka á Mururoa
Chirac ljær máls á
færri sprengingum
París, Papeete. Reuter.
JACQUES Chirac, forseti Frakk-
lands, sagði í gær að Frakkar
kynnu að sprengja færri kjarn-
orkusprengjur í tilraunaskyni á
eyjum í Suður-Kyrrahafi og á
skemmri tíma en talað hefur verið
um. Forseti Frönsku Pólynesíu,
sagði að fyrsta sprengjan yrði
sprengd í vikunni og hvatti útlend-
inga, sem þar eru til að mótmæla
tilraununum,' að fara þaðan og
skipta sér ekki af innanlandsmál-
um Frakka.
„Átta tilraunir eru hámark, en
við hættum auðvitað um leið og
við höfum fengið nægar upplýs-
ingar,“ sagði Chirac í sjónvarps-
viðtali. „Og að öllum líkindum
verður tilraununum hætt all-
nokkru fyrir þann dag sem ég
nefndi, 31. maí.“
Chirac kvaðst telja að nægilegt
væri að sprengja sex til átta kjarn-
orkusprengjur. Að tilraununum
loknum myndu Frakkar beita sér
fyrir alþjóðlegum samningi um
algjört bann við kjarnorkutilraun-
um og útbreiðslu kjarnavopna.
Gaston Flosse, forseti Frönsku
Pólynesíu, sagði að Chirac hefði
Forseti Frönsku
Pólynesíu vill
losna við erlenda
mótmælendur
boðað hann á sinn fund í París
eftir fyrstu kjarnorkusprenging-
una og kvaðst fara þangað í byij-
un næstu viku.
íhlutun mótmælt
Stjórnmálamenn frá ýmsum lönd-
um, þeirra á meðal Masayoshi
Takemura, fjármálaráðherra Jap-
ans, hafa mótmælt tilraununum í
Papeete, höfuðborg Frönsku Póly-
nesíu, undanfarna þijá daga.
Flosse sagði að stjórnmálamenn-
irnir ættu að hætta afskiptum af
innanríkismálum Frakklands og
Frönsku Pólynesíu. „Ég er meira
en óánægður, ég er hneykslaður
á því að allur þessi fjöldi útlend-
inga skuli koma hingað.“
Hei-ve de Charette, utanríkis-
ráðherra Frakklands, kvartaði við
sendiherra Svíþjóðar í París yfir
afskiptum sænska menningar-
málaráðherrans, Margot Walls-
tröm, af innanríkismálum Frakka
með því að taka þátt í mótmælun-
um í Papeete. Ingvar Carlsson,
forsætisráðherra Svíþjóðar, vísaði
þessari gagnrýni á bug. „Kjarn-
orkutilraunir eru aldrei innanríkis-
mál, heldur mál sem snertir allt
mannkynið,“ sagði hann.
Franska stjórnin hefur ákveðið
að senda 35 þingmenn til landa í
Evrópu, Asíu og Rómönsku Amer-
íku til að kynna málstað Frakka.
Charles Millon, varnarmálaráð-
herra Frakklands, ræddi við þing-
mennina og bað þá um að „minna
á hvernig ákvörðun Frakka er í
þágu friðar og sjálfstæðis og skap-
ar tækifæri fyrir Evrópu“.
Frakkar hafa tekið tvö skip
grænfriðunga, Rainbow Warrior
og Greenpeace, við strendur Mur-
uroa, þar sem fyrsta sprengjan
verður sprengd. Tvö skip á vegum
umhverfisverndarsamtakanna eru
enn skammt utan við lögsögu eyj-
unnar ásamt 13 öðrum skipum til
að mótmæla tilraununum.
Mikið í húfi í viðureign
NATO og Bosníu-Serba
Mladic áttaði sig1
ekki á að nú væri
Vesturlöndum
alvara
ákvarðanatöku innan Sameinuðu
þjóðanna og yfirieitt var niður-
staðan að hafast ekki að, sem olli
mikilli óþreyju í NATO.
Nú vaknar hins vegar spurning-
in um það hvenær þessi nýtil-
komna festa dragi NATO inn í
átökin því að nú verður ekki aftur
snúið fyrr en Bosníu-Serbar hafa
fallist á úrslitakosti Sameinuðu
þjóðanna um að aflétta umsátrinu
um Sarajevo.
Bosníustjórn jók þrýstinginn á
Sameinuðu þjóðirnar með hótun-
um um að draga sig úr friðarvið-
ræðunum nema flugher NATO
yrði beitt, en nú reyndist ótti þeirra
við festuleysi SÞ ekki á rökum
reistur.
Mistök Bosníu-Serba
Bosníu-Serbar gerðu hins vegar
þau mistök að líta á enn eina „skil-
yrðislausa" úrslitakosti með dæmi-
gerðri blöndu af loðmullu, kok-
hreysti og málamiðlunum í þeirri
von að þyrla ryki í augu andstæð-
inganna. Þegar ljóst var að Bosn-
íu-Serbar hugðust aðeins flytja
nokkur vopn frá Sarajevo í
stað þess að aflétta umsátrinu
um borgina, var látið til skarar
skríða.
Sérfræðingar segja að tveir
ótengdir atburðir hafi komið
Serbum í koll. Þar ber fyrst
að nefna yfirburðasigur Kró-
ata á Króatíu-Serbum í Kraj-
ina-héraði, sem batt enda á
drauminn um Stór-Serbíu. Þá
fyllti andlát þriggja bandarí-
skra stjórnarerindreka í bílslysi
á Igman-fjalli fyrir utan
Sarajevo Bill Clinton Banda-
ríkjaforseta ákveðni í að hvika
hvergi. Nú er einnig að hitna
í kolunum fyrir forsetakosn-
ingarnar í Bandaríkjunum á
næsta ári og Clinton er mjög
í mun að virðast staðfastur.
Viðbrögðin við sprengjuár-
ásinni fyrir viku vöktu undrun
íbúa Sarajevo, en Mladic og
Bosníu-Serbarnir voru furðu
lostnir.
„Þeir höfðu komist upp með svo
margt að þeir áttuðu sig ekki á
hinni auknu festu,“ sagði banda-
rískur stjórnarerindreki. „Það
kemur ekki til greina að hætta
fyrr en markinu er náð. Við höfum
lagt of mikið á okkur til að glata
því nú.“ Aflétti Mladic umsátrinu
hefur hann hins vegar tapað stríð-
inu.
Reuter
REYKUR stígur til himins eftir loftárásir
orrustuþotna NATO á víghreiður Serba
skammt frá Sarajevo í Bosníu í gær.
Belgrad, Brussel. Reuter.
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ
(NATO) og Sameinuðu þjóðirnar
(SÞ) hafa nú lagt mikið undir í
Bosníu. Ekki verður aftur snúið
eftir að sprengjuárásir voru hafnar
að nýju á víghreiður Bosníu-Serba
í gær. Ráðamenn á Vesturlöndum
höfðu vonast til að fjögurra daga
hlé á loftárásum gæfi Ratko
Mladic, hernaðarleiðtoga Bosníu-
Serba, ráðrúm til að átta sig á því
að nú væri þeim alvara. Mladic tók
hins vegar þann kostinn að líta á
fyrri loftárásir sem undantekn-
ingu frá almennu ráðleysi
NATO og SÞ og sinna úrslita-
kostum þeirra engu.
Hvorir tveggju eru þeirrar
hyggju að andstæðingurinn
verði fyrri til að láta undan og
sá sem fyrr gefur eftir hefur
miklu að tapa.
Sú ákvörðun að refsa Bosn-
íu-Serbum fyrir sprengjuárás,
sem gerð var á Sarajevó á
mánudag í síðustu viku með
þeim afleiðingum að 37 manns
létu lífið, var ekki þrautalaus.
Upphafið að því að hún var
tekin má rekja til þeirrar niður-
lægingar, sem Vesturlönd
máttu þola þegar griðasvæðið
í Zepa féll í hendur Bosníu-
Serbum.
„Við settumst niður fullir
ákveðni og fórum yfir hvert
smáatriði til að vera vissir um
að rétt væri að öllu staðið, það
væri enginn ágreiningur, engir
veikleikar og allir væru vissir
um og ánægðir með það, sem
koma skyldi,“ var haft eftir hátt-
settum stjórnarerindreka. „Síðast
en ekki síst ákváðum við að láta
staðar numið þegar ógnin hefði
verið fjarlægð.“
Lítið var orðið eftir af trú-
verðugleika Vesturlanda í hugum
Serba eftir það, sem á undan var
gengið. Mikill hægagangur var á