Morgunblaðið - 06.09.1995, Qupperneq 24

24 MIÐVIKUDAGUR 6. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 6. SEPTEMBER 1995 25 -r.
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
STJÓRNARFORMAÐUR: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SEIÐATALNING
VEKUR VONIR
SEIÐAVÍSITALA þorska á þessu ári er yfir meðallagi
síðustu tíu ára, litlu hærri en árið 1993 og sú hæsta
síðan 1986. Þetta eru góðar fréttir. Að vísu er ekkert
hægt að fullyrða um væntanlega stærð eða veiðiþol þessa
þorskárgangs er fram líða stundir. Aðstæður í lífríki sjáv-
ar, sem erfitt er að sjá fyrir, ráða mestu um vöxt hans
og viðgang. Seiðafjöldi ýsu var og nokkru hærri en meðal-
tal síðustu tíu ára. Seiðafjöldi karfa var á hinn bóginn
litlu minni en meðaltal síðustu tíu ára en vel yfir meðal-
tali síðustu tuttugu ára.
Það hefur stundum verið sagt, að auðlindir sjávar geri
ísland byggilegt. Staðreynd er, að bróðurparturinn af
efni og lífskjörum íslendinga á þessari öld var sóttur í
sjávardjúp. Þorskurinn og síldin voru langstærstu inn-
leggjendur á velferðarreikning þjóðarinnar. Það lyftist
því brúnin á landsmönnum, þegar meira fannst af þorsk-
seiðum í nýafstöðnum leiðangri Hafrannsóknastofnunar
en nokkru sinni undanfarin tíu ár. Jakob Jakobsson, for-
stjóri Hafrannsóknastofnunar, lætur og að því liggja, að
hér sé kominn efniviður í þorskárgang yfir meðallagi.
Aðstæður í lífríki sjávar ráða, sem fyrr segir, mestu
um vöxt og viðgang nytjastofnanna. Niðurstöður Haf-
rannsóknastofnunar úr nýafstöðnum rannsóknarleiðangri
herma og að flæði hins hlýja Irminger-straums hafi verið
alláberandi og fyrir Norðurlandi hafi ástand sjávar batn-
að verulega síðan í vetur og vor. Nú varð vart við aukið
flæði hlýsjávar norður fyrir land og allt að Langanesi.
Bitur reynslan hefur kennt okkur að veiðisókn umfram
veiðiþol nytjastofna hefur hörmulegar afleiðingar. Telja
má fullvíst, að fjölþjóðleg ofveiði hafi, ásamt aðstæðum
í lífríki sjávar, leitt til hruns Norðurlandssíldarinnar, sem
vó þungt í efni og atvinnu þjóðarinnar lungann úr líð-
andi öld. Sterkar líkur benda og til þess að við höfum
gengið um of á þorskstofninn. Tölurnar tala sínu máli.
Arið 1954 veiddust 540 þúsund þorsktonn á íslandsmiðum
(þar af 306 þúsund tonn á íslenzk fiskveiðiskip) en að-
eins 157 þúsund þorsktonn á síðasta fiskveiðiári.
Ströng veiðistýring og friðun ungfiskssvæða hafa ótví-
rætt skilað árangri. Batamerkin sjást. Óg þorskseiða-
fjöldi yfir meðallagi eykur bjartsýni okkar, sem og upp-
bygging norsk-íslenzka síldarstofnsins. En mestu varðar
að ganga hægt um gleðinnar dyr og stuðla áfram og
markvisst að uppbyggingu þorskstofnsins, sem svo þungt
vegur í lífskjörum þjóðarinnar í bráð og lengd.
MENNIN GARHLUT-
VERKIÐNÓ
NEFND á vegum Bandalags íslenzkra listamanna hef-
ur lagt fram tillögur um nýtingu á Iðnó sem menn-
ingarhúsi. í þeim er gert ráð fyrir, að starfsemi verði í
húsinu allan ársins hring og hún nái til allra listgreina.
Auk þess henti húsið til funda og ráðstefnuhalds, dans-
leikja og sumarsýninga fyrir ferðamenn, svo því er ætlað
fjölbreytt hlutverk. Gengið er út frá því í tillögunum, að
Reykjavíkurborg eigi Iðnó, en reksturinn verði fenginn í
hendur utanaðkomandi hlutafélaga.
Inga Bjarnason, sem á sæti í nefndinni, segir m.a. í
viðtali við Morgunblaðið, að Iðnó eigi að vera vettvangur
fyrir hvers konar menningarstarfsemi. „Það á að virkja
allan þann sköpunarkraft, sem býr í listamönnum hér.“
Inga bendir á, að Iðnó sé eitt sögufrægasta hús lands-
ins í menningarlegu tilliti og þar hafi t.d. leikritin Galdra-
Loftur og Fjalla-Eyvindur verið frumsýnd. „Mér sýnist,
að nóg sé af stofnunum, sem hýsa menningarstarfsemi,
en það vantar fjölnota hús, sem allar listgreinar eiga
aðgang að og meira er lagt upp úr innihaldi en umbúð-
um,“ segir hún.
Tillögur nefndarinnar eru allrar athygli verðar og und-
ir það skal tekið, að Iðnó eigi fyrst og fremst að nota
fyrir menningarstarfsemi. Ekkert annað er samboðið sögu
þessa gamla og sérstæða húss. Iðnó hefur gegnt mikil-
vægu menningarhlutverki í daglegu lífi margra kynslóða
Reykvíkinga og raunar annarra Islendinga. Þann menn-
ingararf þarf að virða.
VIÐSKIPTIVIÐ KÍNA
Enn allt á huldu um hvaða kjöt er leyfilegt að flylja inn
Morgunblaðið/Stefán L. Stefánsson
TVÖ íslensk fyrirtæki, Virkir-Orkint og Silfurtún, skrifuðu undir viðskiptasamninga við Kínverja á meðan á heimsókninni til Kína stóð.
Krafturinn í efnahags-
lífinu er með ólíkindum
íslenskir og kínverskir ráðamenn og menn
úr viðskiptalífinu báru saman bækur sínar
um viðskipti landanna, á meðan á opinberri
heimsókn forseta Islands til landsins stóð.
Margrét Heinreksdóttir ræddi við Halldór
Asgrímsson utanríkisráðherra og Friðrik Sig-
urðsson, stjómarformann Nordic Technologic
Solutions, um afrakstur ferðarinnar.
Shanghai. Morgunblaðið.
AÐ er ekki hægt að lýsa
því sem er að gerast hér í
Shanghai, uppbyggingin
er svo ótrúleg", sagði Hall-
dór Ásgrímsson, utanríkisráðherra,
eftir að hafa dvalist hér i nokkra
daga o g rætt við kínverska ráðamenn
og menn úr viðskiptalífinu. „Hér er
í reynd verið að byggja alveg nýja
borg á nokkrum árum og sá kraftur
sem er hér í efnahagslífinu er með
ólíkindum. Ég hafði að vísu fengið
lýsingu á þessu áður en samt ekki
gert mér grein fyrir því.“
Utanríkisráðherra hefur verið með
forseta íslands, frú Vigdísi Finnboga-
dóttur, í hinni opinberu heimsókn
hennar hér í Kína og jafnframt haft
forystu fyrir viðræðum viðskipta-
nefndarinnar sem er hluti af opin-
beru sendinefndinni. Viðskiptanefnd-
in hefur hluta tímans fylgt sérstakri
dagskrá sem hafði verið skipulögð
sérstaklega með það fyrir augum að
nefndarmenn gætu átt ítarlegar við-
ræður við menn úr kínversku við-
skiptalífi auk opinberra aðila á því
sviði.
Samkvæmt upplýsingum starfs-
manna utanríkisráðuneytisins er það
nýlunda að þannig sé staðið að opin-
berri heimsókn forseta. En ein af
ástæðunum til þess að ákveðið var
að reyna þessa leið hafi verið hinn
mikli halli á viðskiptum okkar við
Kína, okkur í óhag. íslendingar selji
vörur til Kína fyrir u.þ.b. 450 þús.
doilara og kaupi af þeim fyrir rúmar
20 millj. dollara. Á síðasta ári var
undirritaður milli íslands og Kína
tvíhliða fjárfestingasamningur, þ.e.
samningur um að hvetja til fjárfest-
inga og veita þeim gagnkvæma
vernd eins og segir í fyrirsögn hans
og er hann grundvöllur þessara við-
ræðna hér í Kína.
Tvö íslensk fyrírtæki semja
við Kínverja
Nefndarmenn hafa virst mjög
ánægðir með að fá þennan stuðning
og höfðu á orði að hann hefði ráðið
úrslitum um að samstarfssamningar
voru undirritaður milli kínverskra
fyrirtækja annars vegar og tveggja
íslenskra fyrirtækja hins vegar.
„Virkir-Orkint skrifaði undir
samning um hitaveituframkvæmdir
og Silfurtún undir samning um að
selja hingað vélar og mun ef til vill
fara í framleiðslu hér síðarmeir,“
sagði Halldór Ásgrímsson. „Að því
er sjávarútveginn varðar hafa ís-
lensku fyrirtækin komist í samband
við mjög marga aðiia hér, bæði opin-
bera og fyrirtæki og þeir hafa sagt
mér að þetta flýti markaðsstarfi
þeirra í Kína um eitt til tvö ár. Þau
sambönd sem þeir hafa náð hér
hefðu þeir ekki fengið nema á mjög
löngum tíma ef þeir hefðu ekki ver-
ið í opinberri sendinefnd. Hins vegar
er of snemmt að segja hvað út úr
því geti komið. Alla vega telja þeir
að þetta hafi verið gagnlegt fyrir
þá.“
Spurður um álit sitt á áhrifum
þeirrar þróunar sem nú á sér stað í
Kína sagði ráðherra að maður hlyti
að spyija sig hversu lengi þetta
gæti haldið áfram með þessum hætti.
„En það er ljóst að hér á velmegun
eftir að aukast mjög mikið í framtíð-
inni og þar með kaupmáttur fólks-
ins.“
Óbreytt þjóðskipulag?
I persónulegum viðræðum við
Kínverja hefur komið fram að þeir
virðast trúaðir á að þjóðskipulagið
geti haldið áfram óbreytt. „Ég hef
nú verið að spyija Kínveija hver
þróunin verði og hér eru náttúrulega
mismunandi skoðanir eins og annars
staðar í heiminum,“ sagði ráðherra.
„Mér hefur verið svarað því til að
svæðisbundin sjálfsstjórn muni auk-
ast mikið, að tjáningarfrelsi eigi
eftir að breytast og lýðræði að þró-
ast. Hins vegar met ég það svo að
ekki sé líklegt að fjölflokkakerfi
verði tekið hér upp á næstunni og
hef mínar efasemdir um að unnt sé
að þróa Iýðræði með þessum hætti.
En þeir segja að stöðugleikinn sé
svo mikilvægur að Kínveijar muni
leggja allt upp úr honum. Þeir séu
búnir að fá nóg af stríði og deilum.
Það skelfilegasta sem fyrir þá gæti
komið væri að missa tök á málum
eins og gerst hefur í Rússlandi. Það
er nokkuð sem maður skilur", sagði
Halldór Ásgrímsson, utanríkisráð-
herra, að lokum.
Ferðin til Kína
braut ísinn
Shanghai. Morgunblaðið.
„ÞESSI ferð er brýtur ísinn og
framhaldið ræðst af því hvernig
okkur tekst að vinna úr því sem
hér hefur átt sér stað. Með fyrir-
komulagi þessarar heimsóknar er
verið að vinna algert brautryðj-
endastarf. Það eru ekki bara við
sem vinnum að þessum málum
heldur fylgir utanríkisráðherra
þeim eftír og forseti Islands líka.
Þetta er alveg nýtt og hefur geysi-
leg áhrif.“ Svo mælti einn þeirra
sem þátt tóku í viðskiptaviðræð-
unum hér í Kína, Friðrik Sigurðs-
son, sljórnarformaður Nordic
Technologic Solutíons (NTS), fyr-
irtækis sem sérhæfir sig í upplýs-
ingatækni, hugbúnaði og fjarskipt-
um. Að því standa mörg fyrirtæki
bæði opinber og einkafyrirtæki. I
viðræðunum hér hefur NTS verið
í samvinnu við Streng sem Friðrik
sagði eitt stærsta einkarekna hug-
búnaðarfyrirtækið á íslandi í dag.
„Við erum að selja saman i einn
pakka alla þekkingu á sviði upp-
lýsingatækni sem til er heima, í
því skyni að koma honum á fram-
færi við þróunarríkin. Við Islend-
ingar eigum vel tölvuvætt þjóðfé-
lag og við hjá NTS teljum okkur
hafa sitthvað fram að færa. Við
erum ekki aðeins að tala um smiði
hugbúnaðar heldur og rekstur
kerfa, uppsetningu véla og rekst-
ur þeirra, öryggismál, stjórnunar-
mál og fjarskiptamál, allt í einum
pakka. Við erum að leita að sam-
starfsaðilum hér í Kína til að vinna
með áfram ogteljum okkur hafa
fundið þá þótt við höfum ekki
gert neina samninga. Okkur líst
mjög vel á nokkra aðila og von-
umst til að halda áfram sambandi
við þá.“
Mikil tækifæri í Kína
Friðrik kvaðst afskaplega hrif-
inn af því sem hann hefði séð og
heyrt í Kínaferðinni. „Það eru
augljóslega mikil tækifæri hérna
og Kínverjar vilja gjarnan eiga
viðskipti við okkur, það mörkum
við m.a. á því hversu margir þeirra
sem komu á ráðstefnuna með okk-
ur hér í Shanghai voru frá tölvu-
og hugbúnaðarfyrirtækjuin. Enda
þótt krafturinn í viðskipta- og
efnahagslífinu hér sé með ólíkind-
um og ég hefði ekki trúað að þeir
væru komnir svo langt sem raun
ber vitni, á það ekki við á tölvu-
sviðinu. Við höfum séð hér hótel
með mörg hundruð manns í vinnu
nota talnagrind við uppgjörið á
kössum sínum.“
Þess má að lokum geta að NTS
er nú að vinna að uppbyggingu
tölvumáia í Saigon í Víetnam og
standa yfir samningaviðræður um
framhald þess verkefnis. Friðrik
vildi sem minnst um það segja á
þessu stígi. „Eg get þó sagt að
ákvörðunin í þessu máli verður
tekin af forsætisráðherra Víetnam
sem kom I opinbera heimsókn til
Islands. Hefði hann ekki komið
hefðum við líklega ekki átt mögu-
leika á framhaldsverkefninu í Ví-
etnam.“
Innflyljendur telja
útboð tollkvóta brot
á GATT-samningi
YIRDÝRALÆKNIR telur
líkur á að innflutningur
alifuglakjöts frá Svíþjóð
standist skilyrði reglu-
gerðar landbúnaðarráðherra. Inn-
flytjendur segja að innflutt kjöt sé
almennt ekki samkeppnishæft vegna
hárra tolla og gagnrýna sérstaklega
útboð á tollkvótum sem þeir segja
að standist ekki GATT-samninga.
Brynjólfur Sandholt yfirdýralækn-
ir segist ekki hafa yfirlit yfir það
hvaða kjötvörur, og frá hvaða lönd-
um, stæðust skilyrði reglugerðar
landbúnaðarráðherra. Yrði tekið á
málum eftir því sem
þörf væri á. Það
tæki hins vegar
langan tíma þar
sem fara þyrfti yfir
ástand mála í við-
komandi fram-
leiðslulöndum. Á
hann von á að málið
skýrist á næstu sex
mánuðum.
Líkur á að leyfi
fáist fyrir
Bónus-kjúkling-
unum
Yfirdýralæknir
segist vera kominn
lengst með að at-
huga innflutning
kjúklinga frá Sví-
þjóð vegna umsókn-
ar Bónuss. Segir
hann að reglur í ali-
fuglarækt í Svíþjóð,
Noregi og Finnlandi
séu um margt svip-
aðar og hér á landi
og telur líkur á að
innflutningur kjúkl-
inga verði heimilað-
ur.
Bónus flutti inn
tíu tonn af kjúkling-
um frá Svíþjóð og
bíða þeir í frysti-
geymslum á hafnar-
bakkanum. Jóhann-
es Jónsson kaup-
Allt er á huldu um það enn hvaða kjöt er
heimilt að flytja til landsins og hvaðan, þó að
reglugerð hafi verið gefin út um efnið. Yfír-
dýralæknir tekur á málum eftir því sem þau
berast inn á hans borð. Fyrst reynir á kjúkl-
inga frá Svíþjóð sem Bónus hefur flutt inn
og bíða tollafgreiðslu á hafnarbakkanum.
maður segir að sýni
verði tekin af vör-
unni í dag til að rannsaka hvort
salmonella sé í henni. Býst hann við
að niðurstaða liggi fyrir eftir 4-5
daga. Vonast Jóhannes til að geta
selt kjúklingana á 800-900 kr. kílóið.
Brynjólfur Sandholt segist hafa
meiri efasemdir um annað kjöt en
alifuglakjöt frá Norðurlöndunum því
þar séu til sjúkdómar sem gætu
borist hingað til lands með hráu
kjöti. Aðspurður um möguleika á
öðrum innflutningi, til dæmis nauta-
kjöts frá Bandaríkjunum eð'a Arg-
entínu segist yfirdýralæknir ekki
geta svarað því. Þó bendir hann á
að notuð séu hormónalyf og önnur
vaxtaraukandi lyf við ----------
nautgriparækt í Banda-
ríkjunum. Þyrfti að at-
huga stöðu mála í viðkom-
andi ríki og sláturhúsi þar
vestra áður en þessu yrði
svarað. Þá bendir hann á að gin-
og klaufaveiki komi annað slagið
upp í Argentínu.
Gagnrýna háa tolla
Forráðamenn nokkurra fyrirtækja
sem hugað hafa að innflutningi kjöts
segja flestir að erfitt sé að finna
vörur sem standast skilyrði ráðu-
JÓHANNES Jónsson, kaupmaður i Bónus, hefur gert tilraunir til að flytja inn ýmsar kjötvörur,
m.a. kjúklinga og kalkúnalæri, en ekki haft erindi sem erfiði hingað til.
Fáar vörur
sem uppfylla
skilyrðin
neytisins. Þó það tækist væri ávinn-
ingurinn lítill vegna þess hversu
miklir tollar eru lagðir á innfluttar
kjötvörur. Ríkið verðleggi þær nán-
ast út af markaðnum. A þetta jafnt
við um hrátt kjöt og unnið. Þeir
gagnrýna sérstaklega útboð á toll-
kvótum, það er heimild til að flytja
inn unnið kjöt með lægri tollum, og
segja það stangast á við GATT-regl-
ur.
Einar Örn Jónsson kaupmaður í
Nóatúnsverslununum segist ekki
hafa kynnt sér nákvæmlega nýju
reglurnar. Hann telur hins vegar
mögulegt að ná sér í góðar vörur
en þær verði bara svo dýrar
vegna tolla hér að svigrúm-
ið sé lítið. Nefnir hann
skinku sem dæmi um þetta.
Með núverandi tollum verði
hún of dýr og ef svo eigi
að bæta við kostnaði við uppboð á
tollkvótum verði þetta vonlaust mál.
Býst hann síður við því að Nóatún
bjóði í tollkvótann. „Ég tek ekki þátt
í svona vitleysu," segir hann. Einar
Örn segir að hægt sé að fá keypta
kjúklinga og kalkúna en samkvæmt
lauslegum útreikningum verði þeir
allt of dýrir, eða um 1.600 kr. kílóið.
Haukur Hjaltason, framkvæmda-
stjóri Dreifingar hf., segist sjá ein-
hveija möguleika á innflutningi kjöts
og á þá verði einfaldlega að láta
reyna. Hins vegar séu svo háir tollar
lagðir á vöruna að erfitt verði að
láta innflutninginn borga sig. Nefnir
hann sem dæmi að hægt sé að fá
kjúklinga keypta á 130-140 kr. kíló-
ið en verðið tífaldist áður en varan
kemst til neytandans, aðallega vegna
tolla hér á landi. Hann segist geta
keypt nautakjöt í Bandaríkjunum á
3 dali hvert pund og jafnvel á lægra
verði. Samkvæmt lauslegum útreikn-
ingi hans á útsöluverði þessa kjöts
út úr búð hér, og sé þá
miðað við lágmarks álagn-
ingu, myndi hvert kíló af
nautalundum kosta 2.800-
2.900 kr. Segir Haukur að
þó þetta kjöt sé gott myndi
það ekki standast verðsamanburð við
innlenda framleiðslu. Segir hann að
víða sé leyfilegt að nota vaxtarhvetj-
andi lyf í búfjárrækt enda sé þess
gætt að kjötið sé laust við lyfjaleyfar
og því ekki hættulegt fyrir neytend-
ur. Einnig sé hægt að fá kjöt frá
framleiðendum sem ekki nota slík
'yf-
Dreifing sótti um innflutning á
20 tonnum af kjötvörum, þegar ósk-
að var eftir umsóknum um leyfi til
innflutnings á lágmarkstollum, og
var fyrirhugað að skipta þvi í fjórar
sendingar. Það segir Haukur að sé
hentug eining enda verði að gæta
ýtrustu hagkvæmni til þess að inn-
flutningurinn svari kostnaði og eigi
möguleika í verðsamkeppni hér á
markaðnum. Hann segist hafa verið
með ákveðnar vörur í huga en vill
ekki upplýsa hveijar þær eru. Hauk-
ur segist hins vegar ekki vera búinn „
að ákveða hvort boðið verði í tollk-
vótann, eftir að
ráðuneytið ákvað að
fara þá leiðina. Lýsir
hann þeirri skoðun
sinni að það sé út í
hött að íþyngja inn-
flytjendum og neyt-
endum með því að
hækka vöruverðið á
þennan hátt, og
ólöglegt samkvæmt
GATT-samningn-
um.
Meira og minna
lokað
Jóhannes Jónsson,
kaupmaður í Bónus,
segist ekki hafa sótt
um tollkvóta. Segist
ekki hafa fundið
réttu vöruna. Hann
segist hafa verið að
athuga með niður-
soðna danska skinku
í dósum en enginn
hafi treyst sér til að
votta að ekki hefðu
verið notaðir horm-
ónar við eldi svín-
anna. „Þetta er
meira og minna lok-
að,“ segir hartn.
Steinþór Skúla-
son, forstjóri Slát-
urfélags Suðurlands
sem er helsti kjöt-
framleiðandi lands-
ins, segir að félagið
hafi sótt um inn-
flutning kjötvara
innan tollfijálsa kvótans. Býst hann
við að lagt verði fram tilboð í útboði
ráðuneytisins. Hins vegar segist
hann ekki eiga von á að SS hafi
forystu um annan kjötinnflutning.
En áfram verði fylgst með þróuninni
og ef aðrir finni möguleika til inn-
flutnings verði fyrirtækið að kanna
málið.
Eins og fram hefur komið sóttu
tólf fyrirtæki um innflutning á 150
tonnum af kjöti innan tollkvótans.
Leyfður verður innflutningur á 26
tonnum, í samræmi við GATT-samn-
inga, og heldur meira á næsta ári.
Stefán Guðjónsson, framkvæmda-
--------- stjóri Félags íslenskra stór-
kaupmanna, segir að inn-
flytjendur matvæla séu
mjög ósáttir við útboð á
tollkvótum. Utboð séu
ágæt aðferð þegar verið sé
Vara tífaldast
í verdi á leið
til neytenda
að selja eignir ríkisins en eigi ekki
við í þessu tilviki. íslendingar hafi
skuldbundið sig til að heimila toll-
fijálsan innflutning á tilteknu magni.
Ekki sé hægt að líta á uppboðsand-
virðið öðruvísi en sem toll eða ígildi
hans. Það standist því ekki GATT-
samning og muni FIS gera athuga-
semdir við þetta.