Morgunblaðið - 23.09.1995, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Sjúkraþjálfarar verða með greinar á laugardögum í vetur þar sem vakin er athygli
á iyrirbyggjandi þáttum sem eru til þess fallnir að bæta líðan og heilsu almennings.
í dag skrifar Unnur Guttormsdóttir úr faghópi um bamasjúkraþjálfun.
Klappa saman lófonum,
reka féð úr móonum,
tölt’ á eftlr tófonum,
tína egg úr spóonum.
MENNING flyst frá einni kynslóð
til annarrar. Mann fram af
manni hafa foreldrar raulað
þessa alkunnu barnagælu við
börn sín og litlum lófum er klappað sam-
an. Börnin læra merkingu orðanna um leið
o g þau uppgötva fingur sína, og að þá
má nota til ýmissa hluta. Þau eru farin
að leika sér með þinni aðstoð oggegnum
ieikinn komast þau smátt og smátt á snoð-
ir um hitt og þetta. Þátttaka þín gefur
leiknum gildi og þér tækifæri til að taka
þátt í einstöku ævintýri.
Leikur er barninu í blóð borinn, jafn
sjálfsagður og það að nærast og hvíla sig,
jafn ómissandi og súrefnið sem það andar
að sér. Hann er iiður í þroska barnsins,
mótar skyn þess, hreyfifærni og andlegt
atgervi. Oafvitandi er leikurinn undirbún-
ingur undir komandi ár, því hann einkenn-
ist af því að vera fijáls án tiltekins tak-
marks. Hreyfileikir örva hreyfiþroskann
og hjálpa barninu til að kynnast líkama
sínum og ná valdi yfir honum. Þeir móta
sjálfsmynd þess og hreyfiþörf, hugmynda-
flug og athafnaþrá fær útrás.
Hlutverk þitt
Fyrstu tvö aldursárin, á því skeiði sem
bamið er að uppgötva líkama sinn, æfa
getu sína og færni, hafa uppa-
lendur og það umhverfi sem
barnið er í mikil áhrif og geta
beint þörfum barnsins inn á
þroskavænlegar brautir. Þitt
hlutverk er að bamið njóti lík-
amlegrar umönnunar og ást-
úðar á viðkvæmu aldurs-
skeiði. Til þess að það öðlist
öryggiskennd og sé fært um
að læra af umhverfi sínu verð-
ur því að líða vel.
Því ekki að vekja upp barn-
ið í hjarta sér og rifja upp
gömlu góðu hreyfileikina sem
þú lærðir sem barn, taka þátt
í leiknum, upplifa þá sam-
kennd og ánægju sem honum
fylgir?
Að ýta undir
Þegar frá fæðingu em börn ólík að
eðlisfari. Á meðan eitt er lágvært og ró-
legt sýnir annað líflegri geðbrigði. Á með-
an annað er farið að hlaupa um allt 9-10
mánaða gamalt fer hitt ekki að ganga
fyrr en við 14-15 mánaða aldur. Breiddin
er ótrúlega mikil og þú getur ýtt undir
þroskann á því stigi sem hann er hveiju
sinni. Það má hugsa sér að fyrsta árinu
sé skipt upp í ársfjórðunga.
Fyrstu þrjá mánuðina þarft þú að áðlag-
ast nýjum aðstæðum, aðlagast og kynnast
nýjum einstaklingi og hann þér. Þá er
gaman að vera saman, njóta samverunn-
ar, kjá, hjúfra, stijúka. Eftir bað og við
bleiuskipti er gott að fá að sprikla fijáls
og liggja stund og stund á
grúfu og spreyta sig á að lyfta
höfði og horfa í kringum sig.
Fá mjúka, létta hringlu í hönd-
ina, reyna að bragða á.
Frá fjögurratil sex mánaða
gerist margt í þroska barns-
ins. Það fer að fá betra vald
yfir höfði og sperra sig æ
hærra þegar það liggur á
grúfu. Þá er gott fyrir barnið
að liggja mikið á maganum
þegar það er vakapdi, til að
styrkja háls og herðar, hand-
leggi o g bak, sem undirbúning
fyrir skriðið og það að setjast
upp. Það uppgötvar á sér
tærnar, veltir sér við, og fer
að finna tilgang í að komast
úr einni stöðu yfir í aðra. Þú getur hjálpað
því til að velta sér yfir á hliðarnar, af
grúfu yfír á bak og síðar frá baki yfir á
grúfu, til að styrkja axlargrindarvöðva,
bol að aftan og framan og vöðvana í kring-
um hálsinn, t.d. með því að seilast eftir
dóti. Þið eruð mikið saman og njótið nýrra
þátta í samverunni. Það að tala saman,
kjá, hnoðast, glettast, sýna og leika hefur
allt sinn tilgang. Barnið vill skoða, naga,
slá sleif í borð. Það vill sitja með þinni
hjálp til að fá tilfinningu fyrir því að halda
bol í lóðréttri stöðu og finna jafnvægi
höfuðs og bols, sem það fær líka með því
að hoppa og dansa í kjöltu þér. Syngja
„Við skulum róa sjóinn á ...“. Því er dillað
þegar dula er sett fyrir andlitið „týndur“,
og tekin frá aftur „bö“.
Unnur
Guttormsdóttir
Um 7 mánaða situr barnið eitt og óstutt
og undir 9 mánaða aldur sest það sjálft
upp og kemst aftur yfir á magann ef því
sýnist svo, veltir sér til og frá og rótar
sér um til að skoða heiminn. Nú er gam-
an að toga sig upp til að sitja og styrkja
jafnframt hálsvöðvana og magavöðvana.
Styrkja handleggi, axlargrind, bol og
vöðva í kringum mjaðmir þegar barnið
fer viðstöðulaust úr einni stöðu yfir í aðra.
Standa og halda sér til að fá tilfinningu
fyrir uppréttri stöðu og styrkja bol, mjað-
magrindar- ogfótleggjavöðva. Dansa
„Stígur hann við stokkinn ...“. Það er vin-
sælt að apa eftir einföldum hljóðum,
hlusta á róm í síma, slá hlutum saman
og henda niður, horfa á eftir, taka við
aftur, henda niður.
Þegarbörnin eru 10-12 mánaða gömul,
byija mörg hver að skríða eða ferðast um
á rassinum. Þau fara líka að reisa sig
upp, toga sig á fætur og síðan að ganga
með. Þau eru að styrkja líkamann almennt
sem undirbúning undir göngu. Það má
leiða með báðum höndum, einni hendi til
að fá aukna tilfinningu fyrir jafnvægi og
þar með styrkja mjaðmagrindarvöðva og
vöðva í fótleggjum. Fara í sendiferðir, „ná
í boltann“. Hjálpa til við að klæða sig í
og úr, hafa orð á því sem gert er í leið-
inni: „Réttu fram fótinn. Hér er skórinn.“
Læra hvar nefið er eða bumban. „Kemur
maður gangandi...“. Leysa einfaldar
þrautir, t.d. með dollum: stafla, raða, rúlla,
uppgötva dýpt, setja ofan í, taka aftur upp
úr. Tala saman, syngja, lesa, leika, dansa,
hrósa. Litla manneskjan er að fá meiri og
meiri skilning á heiminum.
Á öðru aldursárinu gerast hlutirnir
hratt. Þó þið séuð mikið saman verður
samt að gefa lausan tauminn, sýna þolin-
mæði. Tala saman, hlusta, syngja, lesa,
segja frá, dansa, hlaupa um, vera úti, sulla,
moka, sparka bolta, hjóla, príla, toga,
hanga, skríða undir, skríða inn í, busla í
vatni. Herma eftir sér eldri og leika ýmis
hlutverk með hjálp hugarflugsins, „hjálpa
pabba að skúra“. Skapa eitthvað sjálfur,
svo sem byggja, teikna, klippa. Rífa niður
er líka liður í þroskanum, „skemma“, rústa
einhveiju sem byggt var upp áður. Allt til
þess að auka líkamlega færni, úthald og
styrk, til þess eins að vera í góðu jafn-
vægi og fá útrás fyrir hreyfiþörf, sköpun-
argáfu og hugarflug.
Hið unga ísland
Margir halda því fram að fyrstu 2-3
árin séu þau mikilvægustu fyrir væntan-
lega getu barns í námi. Það skiptir máli
að barnið sé hvatt til að læra þegar það
er tilbúið til þess. Ef barn er ánægt og
öruggt í því sem það er að gera, lærir það
að læra; lærir að njóta námsins heima
fyrir, löngu áður en það byijar í skólanum.
Það má vera að barnið sé mörgum gáf-
um gætt, en höfuðatriðið er þó hvað það
gerir við þær, hvernig því nýtist það sem
það fékk í vöggugjöf. Þar getur þú gefið
stuðning, þá hvatningu sem þarf til að
barnið fái notið sín. Þau dæmi um hvatn-
ingu sem nefnd eru hér að framan eru
bara brotabrot af því sem hægt er að gera.
Hver og einn hefur sína aðferð, sýna ein-
stöku aðferð sem hæfir því barni sem ver-
ið er með hveiju sinni.
Tækniskóli íslands -
Menntun í þágu iðnaðarins
í MORGUNBLAÐ-
INU 20. september
1995, er grein eftir Öm
Jóhannsson undir fyrir-
sögninni „Menntun til
að glíma við breyting-
ar“. Undirritaður getur
tekið undir ýmsar hug-
myndir sem þar eru
settar fram um iðnnám
o.fl.
Við lestur greinar-
innar virðist ljóst að
þekking greinarhöf-
undur er takmörkuð
hvað varðar menntun
sem veitt er í Tækni-
skóla ísiands. Þetta
sýnir nauðsyn þess að
skóla og atvinnulífs ei
Krislján Karlsson
efla tengsl nemenda
i Öm, sem tækni- og
~i og undirritaður, telur
það eina af forsendum
betra iðnnáms/starfs-
l náms og tæknináms á
1 háskólastigi.
Tækniskóli íslands
var stofnaður árið 1964
til þess að gefa iðn-
aðarmönnum tækifæri
til að fara í nám við
sitt hæfí á háskóla-
stigi. Síðan hefur
námsframboð verið
aukið og nú er unnið
innan skólans skv.
eftirfarandi megin-
markmiðum:
* Að safna og miðla til
innlendri og erlendri
sérþekkingu.
* Að safna og miðla til nemenda
þekkingu á þörfum og möguleikum
íslensks atvinnulífs.
* Að veita sérhæfða undirbúnings-
menntun, sem tryggi að reynsla og
þekking í iðnnámi og öðm starfs-
námi nýtist við ná.msbrautir skólans.
* Að tryggja það að nemendur fáist
við hagnýt verkefni, sem tengjast
atvinnulífi.
* Að laga sig að breytingum, þörf-
um og möguleikum þjóðfélagsins
og vera fljótur að tileinka sér nýja
tækni.
* Að annast símenntun á sérsviðum
skólans.
Til þess að ná settum markmiðum
er boðið nám við skólann bæði á
framhaldsskólastigi og háskólastigi.
Frumgreinadeild veitir nemend-
Auka þarf fjárveitingu
til Tækniskólans, segir
Kristján Karlsson, og
styrkja þarf tengsl hans
við Samtök iðnaðarins.
um með starfsþjálfun, lokapróf frá
iðnskólum eða öðrum starfsmennta-
skólum nauðsynlega undirbúnings-
menntun, sem tryggir að reynsla
þeirra og þekking nýtist þeim við
námsbrautir í sérgreinadeildum
skólans. Iðnnám er því ekki blind-
gata í skólakerfmu eins og sagt er
í grein Arnar. Styrkja mætti þessa
deild við TÍ enn frekar með aukinni
íjárveitingu og gæti hún þá boðið
fleiri valkosti en hún gerir nú.
Öm segir í grein sinni: „Jafn-
framt því að bæta iðnnámskerfið á
framhaldsskólastigi þarf nauðsyn-
lega að fá inn í iðngreinar háskóla-
menntað fólk sem hefur frekari for-
sendur til að takast á við breytingar
og miðla þekkingu til samstarfs-
manna.“
Sérgreinadeildir TÍ hafa frá
stofnun skólans boðið nám á há-
skólastigi. í dag er boðið t.d. nám
í: Iðnfræðum á sviði bygginga, véla
og rafmagns; iðnrekstrarfræði á
sviði framleiðslu, markaðs, útvegs
og tækni; tæknifræði í byggingum,
vélum og rafmagni; iðnaðartækni-
fræði á sviði þróunar- og sjálf-
virkni; matvæla og markaðar; út-
flutningsmarkaðsfræðum til mark- j
aðssetningar íslenskra framleiðslu-
vara og þjónustu erlendis.
Framhaldsmenntun, bæði á fram-
halsskólastigi og háskólastigi, sem
Öm leitar eftir fyrir starfsfólk iðn-
aðarins að loknu námi í iðnskólum
og öðrum starfsmenntaskólum er í
Tækniskóla íslands. Auka þarf fjár-
veitingu til skólans og styrkja þarf
tengsl hans við Samtök iðnaðarins
þannig að samsetning námsbrauta
fullnægi sem best þörfum íslensks |
iðnaðar.
Höfundur er raforkutæknifræð-
ingur og lektor við TÍ.