Morgunblaðið - 23.09.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1995 29
1994 og 1995
^loðnu
ifiski
gefur hin hagstæða verðþróun til-
efni til að ætla að afkoman verði
góð. Þjóðhagsstofnun brá á það ráð
að áætla að afkoma loðnuvinnslu
verði sú sama og í fyrra. Stofnunin
áætlar að loðnuveiðin verði 813
þúsund tonn og skili 11% tekjuaf-
gangi í ár. í fyrra veiddust 748
þúsund tonn af loðnu.
Þegar afkoma veiða og vinnslu
botnfísks, rækju og loðnu er skoðuð
sameiginlega reyndist afkoman í
fyrra vera jakvæð sem nam 3,2%
af tekjum. Áætlað er að hagnaður
i ágúst síðastliðnum hafi verið 2,2%
í þessum atvinnugreinum.
Aukning í síldveiðum
Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir
því í áætlunum sínum að síldveiði
aukist til muna. í fyrra veiddust
151 þúsund tonn af síld en gert er
ráð fyrir því að 304^ þúsund tonn
veiðist á þessu ári. I Síldarsmug-
unni hafa veiðst 172 þúsund tonn
af Islandssíld á þessu ári og fór hún
í bræðslu. Var það hrein viðbót við
veiðar á Suðurlandssíld. Líkur eru
taldar á að Síldarsmugan gefi álíka
magn á næsta ári.
Síldarsöltun var rekin með 1%
hagnaði í fyrra eftir margra ára
taprekstur. Saltsíldarverð hækkaði
um 9,6% á milli áranna 1993 og
1994 og kemur það fram í 13%
hagnaði greinarinnar í fyrra. Þjóð-
hagsstofnun telur bjartar horfur í
síldarsöltun á þessu ári<
Tap á hörpudiski
Lítilsháttar hækkun varð á
hörpudiski á milli áranna 1994 og
skv. úrtaki Þjóðhagsstofnunar)
1995. Hörpudisksvinnsla var rekin
með bullandi tapi í fyrra og eru
taldar líkur á að hún sé enn rekin
með tapi.
Töluverð afkomudreifing
í úrtaki Þjóðhagsstofnunar voru
146 fyrirtæki í sjávarútvegi og var
úrtakið valið með svipuðum hætti
og undanfarin ár. Niðurstöðurnar
eru byggðar á ársreikningum fyrir-
tækjanna. Útflutningsframleiðsla
þeirra fyririrtækja sem lentu í úr-
takinu er 62% af útflutningsfram-
leiðslu landfrystingar og 39% af
útflutningsframleiðslu söltunar.
Flest fyrirtækin
rekin með hagnaði
Úrtakið bendir til talsverðrar
dreifingar afkomu sjávarútvegsfyr-
irtækja í fyrra líkt og undanfarin
ár. Af fyrirtækjunum 146 voru 22
fyrirtæki, sem voru með 4,4% velt-
unnar, með meira tap en sem nem-
ur 10% af tekjum. Önnur 20 fyrir-
tæki, sem voru með 5,6% heildar-
veltunnar, skiluðu meiri hagnaði en
sem nam 10% af tekjum. Flest fyrir-
tækin voru rekin með hagnaði eða
95 af þeim 146 sem lentu í úrtak-
inu. Þessi 95 fyrirtæki voru með
77,2% veltunnar.
Endurútgáfa Tölvuorðasafns
Morgunblaðið/Ásdís
VINNA við nýja útgáfu
Tölvuorðasafns, í saman-
tekt Orðanefndar
Skýrslutæknifélags Is-
lands, er nú að hefjast. Stefán Briem
hefur verið ráðinn ritstjóri verksins
og segir hann að vonir standi til að
bókin komi út eftir tvö ár.
„Ef vel ætti að vera þyrfti endur-
bætt útgáfa að koma út á þriggja
ára fresti, því breytingarnar í tölvu-
heiminum eru ótrúlega örar. Fólk
leitar gjarnan til okkar þegar vant-
ar þýðingar á ýmsum hugtökum og
við reynum að leysa úr slíku eftir
bestu getu, en það er auðvitað mikil-
vægt að allir hafi aðgáng að orða-
bók sem þessari.“
Fyrsta Tölvuorðasafnið kom út
árið 1983 og í því voru 700 orð.
Árið 1986 kom önnur útgáfa út og
þar var 2.600 orð að finna. „Það
er erfitt að geta sér til um hve
mörg orð verða i næstu útgáfu, en
það er kannski ekki fjarri lagi að
orðafjöldinn tvöfaldist," segir Stef-
án. „Nú er til dæmis mjög ör þróun
í notkun tölvuneta og þar skjóta
upp kollinum alls konar ný orð. Á
meðan sviðið er nýtt og aðeins sér-
fræðingar fást við það, þá gengur
kannski að fræðihugtök séu á er-
Iendu máli. Um leið og notendahóp-
urinn stækkar þá þarf íslensk heiti
á hugtökunum.“
Unnið eftir ISO-stöðlum
Stefán segir að mjög gaman sé
að starfa við Tölvuorðasafnið og
leita nýrra orða. „Við styðjumst við
hugtakalista Alþjóðlegu stöðlunar-
stofnunarinnar, ISO. Þann lista
fáum við á ensku og frönsku og á
honum er að finna skilgreiningar á
hugtökum, sem notuð eru í tölvu-
heiminum. Listinn er ræddur á fundi
Orðanefndarinnar og mestu máli
skiptir að íslenska skilgreiningin sé
góð. Takist það, þá er búið að af-
marka viðfangsefnið og auðveldara
reynist að finna íslenskt heiti, sem
fellur vel að beygingarreglum ís-
lenskrar málfræði og fer vel í sam-
settum orðum.“
Stefán segir að oft séu ný, ís-
lensk heiti mynduð af þeim, sem
starfa við tölvur og geti fleiri en
eitt orð yfir sama hlutinn verið í
notkun. „Stundum hefur fólk sam-
band við okkur á skrifstofuna og
lætur vita af slíkum heitum, en oft-
ar leitar Orðanefndin eftir upplýs-
ingunum."
íslenska í
gluggaumhverfi
Stefán segir að um þessar mund-
ir sé Orðanefndin sérstaklega að
huga að þýðingu ýmissa hugtaka,
sem notuð eru í svokölluðu
gluggaumhverfi. „Þegar hugbúnað-
ur er þýddur fyrir almenning er
nauðsynlegt að sem flest sé á ís-
lensku. Menn hafa þurft að búa við
að ýmsar skjámyndir eru með ensk-
um skýringum og þær vilja oft veij-
ast fyrir fólki, þó að það telji sig
kunna ensku ágætlega. Við viljum
• •
Orar
breytingar
o g fjöldi
nýrra orða
Orðin mótald og vistfang, sem og sagnimar
að vista og forsníða, hafa fest sig í sessi.
Þau eru ættuð frá Orðanefnd Skýrslutækni-
— ————
félags Islands, líkt og fjölmörg önnur orð í
tölvuheiminum, til dæmis gervigreind og
hnappaborð. Ragnhildur Sverrisdóttir
kynnti sér undirbúning endurútgáfu Tölvu-
orðasafns, sem síðast kom út fyrir níu árum.
gjarnan að skjámyndir,
sem eiga að leiða not-
andann um tölvukerfin,
séu með íslenskum orð-
um.“
Þrátt fyrir að nú séu
níu ár liðin frá því að
Tölvuorðasafnið kom
síðast út hefur Orða-
nefndin starfað sleitu-
laust._ „Skýrslutæknifé-
lag íslands gefur út
tímaritið Tölvumál og
þar birtist af og til orða-
listi, með nýjum íðorð-
um. Slík birting gefur
lesendum tímaritsins
einnig tækifæri til að
koma með ýmsar
ábendingar og athuga-
semdir, áður en bókin
kemur út.“
Leita styrkja til
útgáfu
Tölvuorðasafns
Sigrún Helgadóttir
tölfræðingur er formað-
ur Orðanefndar
Skýrslutæknifélags ís-
lands og hún ritstýrði
Tölvuorðasafninu, sem
kom út árið 1986. Hún
segir að Orðanefndin
Sigrún Helgadóttir
hafi víða leitað styrkja
vegna nýrrar útgáfu
Tölvuorðasafns. Þegar
hafi fengist styrkir frá
Málverndarsjóði, Lýð-
veldissjóði og svokall-
aðri RUT-nefnd, sem
er ráðgjafarnefnd á
vegum ríkisins um upp-
lýsingatækni. „Við höf-
um fengið um 2 milljón-
ir, en ætlum einnig að
leita til ýmissa fyrir-
tækja, svo hægt verði
að gefa Tölvuorðasafn-
ið út að nýju,“ segir
Sigrún.
Sigrún segir að
Skýrslutæknifélag ís-
lands, sem er félag
áhugamanna um tölvu-
tækni, hafi verið sett á
laggirnar árið 1968.
„Orðanefnd félagsins
var stofnuð um svipað
leyti, en sjálf settist ég
í nefndina árið 1978 og
ritstýrði Tölvuorða-
safninu sem kom út
árið 1986. Nú er tími
til kominn að endurnýja
orðasafnið. Það verður
gefið út á prenti en við
erum einnig að velta
fyrir okkur möguleikanum á að
gefa það út á tölvutæku formi.“
Sigrún segir að þrátt fyrir að
sífellt bætist við ný hugtök í tölvu-
heiminum þá verði án efa auðveld-
ara að vinna endurútgáfu Tölvu-
orðasafnsins en fyrstu útgáfuna.
„Orðanefndin hefur starfað sleitu-
laust, enda er breytingin svo ör að
við getum ekki tekið okkur frí í
10-15 ár, eins og kannski er hægt
í ýmsum öðrum greinum. í Orða-
nefndinni sitja nú, auk mín, þeir
Baldur Jónsson prófessor, Þorsteinn
Sæmundsson stjörnufræðingur og
Örn Kaldalóns kerfisfræðingur.
Baldur hefur setið í nefndinni frá
1976, en við hin frá 1978.“
Starf Orðanefndarinnar spannar
allt svið tölvutækninnar, vélbúnað-
inn jafnt sem hugbúnaðinn. „Við
höfum orðið vör við að vinna okkar
hefur haft mikil áhrif, þrátt fyrir
að sala Tölvuorðasafnsins hafi ekki
gengið sem skyldi. Það er til dæmis
mjög ánægjulegt að fylgjast með
greinaskrifum, þar sem öll hugtök
eru á íslensku. Við lesum orðin
okkar kannski daglega, til dæmis í
Morgunblaðinu. Ef þau eru notuð,
þá skiptir auðvitað engu hvaðan þau
eru komin.“
Gjörvi í hálfkæringi
Sigrún segir að á fundum Orða-
nefndarinnar sé oft kastað fram
ýmsum hugmyndum að íslenskum
orðum yfir hugtök í tölvufræðum.
„Eitt af þeim orðum, sem var kast-
að fram í hálfkæringi, er til dæmis
„gjörvi“ í stað enska heitisins „proc-
essor“. Þetta orð hefur fest sig í
sessi og það koni okkur kannski
dálítið á óvart. Á móti kemur, að
ýmis orð sem við höfum verið ánægð
með og talið góð og gild hafa ekki
náð fótfestu."
Sigrún segir að nú sé mjög að-
kallandi að endurskoða Tölvuorða-
safnið og bæta við það. „Frá því
að það kom síðast út hefur glugga-
umhverfi orðið alls ráðandi í stýri-
kerfum og hugbúnaði. Ýmsir hafa
spreytt sig á að þýða þau hugtök,
sem notuð eru í gluggaumhvérfi.
Hér starfa margir tölvuskólar og
margar nýjar kennslubækur á ís-
lensku hafa komið út. Það vill oft
verða fólki hjartans mál að nota
„sín orð“ og allir láta eins og þeir
séu að finna upp hjólið.
Nemendur, sem leita til fleiri en
eins kennara og eiga að styðjast við
ýmsar handbækur, eru farnir að
biðja menn um að nota bara ensku
heitin, því ekkert samræmi er í þeim
islensku. Það eru allir sammála um
að þarna er samræmingar þörf. Við
í Orðanefndinni förum yfir þau ís-
lensku heiti, sem nú eru notuð, og
eigum áreiðanlega eftir að nota sum
þeirra en kasta öðrum. Við vonum
að nýtt Tölvuorðasafn geti komið
út eftir tvö ár og að beiðni okkar
um styrki til útgáfunnar verði vel
tekið,“ segir Sigrún Helgadóttir, for-
maður Orðanefndar Skýrslutækni-
nefndar íslands.