Morgunblaðið - 23.09.1995, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 1995
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Deila Jóns Ásgeirssonar o g
Hjálmars H. Ragnarssonar
I MORGUNBLAÐ-
INU frá 19.september
má lesa á bls. 4 texta
samkomulags milli tón-
skáldanna, Hjálmars
H. Ragnarssonar og
Jóns Asgeirssonar, að
„Hjálmar gerir ekki at-
hugasemd við það sem
Jón heldur fram, að
hann (Jón) eigi höfund-
arrétt að stefi í mið-
hluta verksins „Vísur
Vatnsenda-Rósu“, sem
útsetjari skv. 5.grein
höfundarlaga".
Þetta er nokkuð ótví-
ræð yfirlýsing um að
viðkomandi stef, sem Hjálmar hefur
tekið til handargagns og kallað sína
eign á hljómdiski og í kvikmynda-
tónlist, hafí a.m.k. verið fengið að
láni án leyfís hins rétta eiganda,
eins og Jón Ásgeirsson hefur reynd-
ar líka sagt.
Þjófnaðarásökun hefur enginn
nefnt nema Hjálmar H. Ragnarsson.
Það kemur manni því á óvart, _að
heyra það í hádegisfréttum RÚV
samdægurs, að Hjálmar krefjist op-
inberrar afsökunarbeiðni af Jóni, en
hóti málsókn ella. Hvað er það sem
Jón ætti að biðja Hjálmar afsökunar
á?
Nú er það einnig upplýst í mál-
inu, að Jóni láðist að merkja sér
höfundarrétt að stefinu
við frumbirtingu, þó
það hafi síðan verið
réttilega merkt honum
í öðrum útgáfum og
heimildum STEFs. Um
það segist Hjálmar ekki
hafa vitað og það er
hans fáfræði.
Á blaðsíðu 25 í sama
tölublaði Morgunblaðs-
ins, birtir Hjálmar
mynd af frumútgáfu
verksins og fer mörgum
orðum um sakleysi sitt
í meðfylgjandi grein.
Lætur þess líka getið,
að mistök Jóns við
frumútgáfuna muni verða sér til
vitnis í væntanlegum málaferlum.
Hins getur hann að engu, sem þó
var þegar komið fram í texta sam-
komulagsins á bls. 4, að honum sé
kunnugt um höfundarrétt Jóns.
Þessi ofuráhersla Hjálmars á fáfræði
sína er lítið trúverðug, ekki síst eft-
ir að krafa hans um opinbera afsök-
unarbeiðni Jóns liggur fyrir.
Hugsum okkur að þetta mál sner-
ist um myndlistarverk, sem höfundi
hefði upphaflega láðst að merkja sér
með lögmætum hætti, fyrr en hálf-
um áratug síðar. Annar myndlistar-
mjiður hefur undir höndum ljósrit
af verkinu ósigneruðu og lætur það
á sýningu hjá sér aldarfjórðungi síð-
Það kemur manni á
óvait, segir Arnþór
Jónsson, að Hjálmar
krefjist opinberrar af-
sökunarbeiðni af Jóni,
en hóti málsókn ella.
ar, vegna þess að honum er ekki
kunnugt um það að höfundurinn er
búinn að merkja sér verkið með lög-
mætum hætti.
Þetta væri slysaleg afleiðing af
fáfræði og fifldirfsku. Mætti þó í
flestum tilfellum bæta fyrir slysið
með því að biðja höfundinn afsökun-
ar. Það væri fráleitt að hinn, sem
tók myndina til handargagns, hefði
neinn rétt til að krefjast opinberrar
afsökunarbeiðni af höfundinum.
Fávísi getur að vísu komist á það
stig, að menn heimti opinbera af-
sökunarbeiðni annarra á eigin van-
þekkingu. Það er kallað oflátungs-
háttur og meiðir flest heiðarlegt
fólk að þurfa að horfa upp á slíka
vitleysu.
Höfundur er tónlistarmaður og
framkvæmdastjóri Miðheima.
Arnþór Jónsson
ISLENSKT MAL
í fáum orðum (frá umsjónar-
manni og öðrum vandlæturum,
einkum sundmönnum):
1) Menn kveða ekki saman
ráðstefnu, heldur kveðja. Hins
vegar kveða menn rímur.
2) „verða þá fært inn á það
örnefni". Samkvæmt sögninni
verða er örnefni hér fleirtala.
Örnefnin verða því færð inn á
kortið, ekki „fært“. Hversu lengi
skyldu íslendingar nota gelda
þolmynd, áður en þeir verða
„geldir í germynd"?
3) Hvað heitir það sem við ríf-
um af eldhúsrúllunni: afrif, hús-
bréf eða þrifsi? Svar óskast.
4) „eftir að hafa neytt ólögleg
efni“. Hvaða nauðung var nú
þetta? Engin. Þama átti að
standa: eftir að hafa neytt ólög-
legra efna. Menn neyta ein-
hvers í þessum skilningi. En þó
má vera að þama hafi átt að
vera þágufall, maðurinn hafi
neytt efnunum ofan í sig.
5) Mildi er kvenkyns. Mikil
(ekki „mikið") mildi var að ekki
fór ver(r).
6) ísland er í Evrópu. Þrásinn-
is er svo til orða tekið sem það sé
í einhverri annarri heimsálfu.
Langt er síðan ég hef heyrt talað
um meginland Evrópu. Er ís-
land kannski ekki í neinni álfu?
Halifax er hins vegar örugglega
í Evrópu, því samkvæmt fréttum
frá Flugleiðum á að fljúga „milli
Halifax og 15 annarra borga í
Evrópu“.
7) Menn framlengja eitthvað,
ekki einhverju. Leikurinn var
framlengdur. Ekki dugir að
segja að „honum hafi verið fram-
lengt“.
8) Stofnun er í eignarfalli
stofnunar. Vegna stofnunar
félagsins, segjum við, ekki
„vegna stofnun". Furðu mörgum
sýnist vera í nöp við eignarfail.
9) Menn komast leiðar sinnar
heilu og höldnu, ef allt fer vel.
Meira en hæpið er að segja að
„gíslunum hafi verið sleppt heil-
um og höldnum".
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
815. þáttur
10) Einhver maður er hátt
settur, annar hærra settur, hinn
þriðji hæst settur. Bágt er að
heyra í fréttum ríkisútvarpsins
að maður hafi verið „háttsettast-
ur“.
11) Vont var að vakna við
þetta tal: „Klukkan er kortér í
sjö“. Mætti ég þá heldur biðja
um: Klukkuna vantar fjórðung
í sjö.
12) „Á bænum er búið með
kýr og nautgripi." Eftir þessu
ætti kýrin að vera eitthvað annað
en nautgripur, en svo er reyndar
ekki. Orðið naut (=nytjaskepna)
var haft um alla hjörðina í gamla
daga. „Að reka nautin" gat
merkt að reka kýrnar, þó enginn
fylgdi bolinn (tuddinn, tarfurinn).
13) Og enn er það Höldur.
Beygingin er eins einföld og
verða má: höldur, um höld, frá
höldi, til hölds; sem sagt eins
og hundur og hestur. Fyrr-
greind beyging er margstaðfest
af gömlu lesmáli. „íslendingar
eigu hölds rétt í Noregi", segir
í gömlum lögum. Auk þess voru
„maðkar (maþkar) óvenju fjöl-
mennir" í fréttum Stöðvar 2 hinn
13. ágúst.
★
Alnafni umsjónarmanns Gísli
Jónsson (Gilbertus Ionas Island-
us) var Skálholtsbiskup á 16. öld.
Honum lét margt betur en þýða
úr dönsku og þýsku sálma eftir
Lúter. Eitt lakasta dæmið:
Guðs son sínum fóður hlýðinn var,
hann kom til min á Jordenn,
af einni jungfrú bæði hreinn og klár
og vildi minn bróðir verða,
með leynd færði hann sinn Guðdóms stas,'
leið allskins neyð og mikið plas
því hann vildi djöfulinn fanga.
★
Áslákur austan kvað:
Einn Kani á Kanaríeyjum
kastaði vesti og treyjum
og var jafnvel að hugsa um
að henda af sér buxum
til (van)þóknunar fósturlands freyjum.
★
List er það líka og vinna
lítið að tæta upp í minna,
alltaf í þynnra og þynna
þynnkuna allra hinna.
Umsjónarmanni datt í hug
þessi fræga vísa Stephans G.,
þegar hann las bréf frá Karli
Aspelund á Sauðárkróki, og hafði
tal hans borist að „þynningu
máls“ og málfátækt. Karl er
greinilega leiður á sínotkun og
ofnotkun orðsins „frí“ og segir
orðrétt:
„ .. . langar mig til að spyrja
hvað „ókeypis", „í kaupbæti“,
„án endurgjalds", „að kostn-
aðarlausu“ og „gefins" gerðu af
sér. Eru þau komin i frí, eða
búið að fría þau? E.t.v. þykir
einhveijum sem málið sé frítt
án þeirra. Mætti ekki biðja
textagerðarmenn og útvarpsþuli
að fá að láni orðabók og fletta
þeim upp um leið og þeir athuga
merkingu orðanna „frí“ og
„frítt“?
Þannig skrifaði Karl Aspelund,
og er greinilegt að hann vill, eins
og umsjónarmaður, að menn
reyni að tala auðugt mál að orð-
færi og blæbrigðum. Hafi hann
þökk fyrir það.
★
„Fyrir þinna fórnfæringa sakir
ávíta ég þig ekki þvfað þínar
brennifómir eru jafnan fyrir
minni augsýn; þvíað dýrin öll í
skóginum eru mín; og kvikféð á
fjöllunum þareð það geingur þús-
undum til samans; alt fuglakyn
þekki ég; akursins iiljugrös eru
hjá mér.“
(Úr Davíðssálmum; sjá
Kristnihald undir Jökli, bls.
219).
★
Dæmalaus snillingur er Hann-
es Pétursson.
Auk þess eru menn beðnir að
virða á betri veg að tala við síð-
asta þátt varð 817, en átti að
vera 814.
I tilefni leiðara
Morgunblaðsins
I LEIÐARA Morgun-
blaðsins 20. september
sl. var skrifað um sam-
einingu fimm lífeyris-
sjóða sem nú stendur
fyrir dyrum. Sameining
lífeyrissjóða getur verið
hagkvæm undir mörg-
um kringumstæðum, en
það er ekki jafn sjálf-
gefið og fram kemur í
þessum leiðara. Einnig
er það umræðan um
háan reksturskostnað
og oftúlkun á þætti
kostnaðar í rekstri líf-
eyrissjóða sem eru'mér
tilefni þessara skrifa.
í umræðu undanfar-
inna ára um lífeyrismál hefur farið
hæst umræðan um kostnað lífeyris-
sjóða og hann metinn í % af iðgjalda-
tekjum. Tilfellið er að þessi kennitala
Enginn stærri sjóðanna
var, segir Valdimar
Tómasson, með jafn
góðan árangur. og við.
segir mjög lítið og á að mínu mati
ekki að vera í umræðunni. Það er
að sjálfsögðu heildarárangur sjóð-
anna sem skiptir máli og þær niður-
stöður raða sjóðunum í allt aðra röð
en ef raðað er eftir kostnaði sem
hlutfalli af iðgjaldatekjum.
Ef litið er á skýrslu Seðlabanka
um starfsemi lífeyrissjóða á árinu
1993 (skýrslan fyrir árið 1994 ér
ekki komin út þegar þetta er skrif-
að) kemur til dæmis í ljós að af 12
stærstu lífeyrissjóðum landsins er
enginn í hópi þeirra 12 efstu hvað
heildarárangur varðar, þ.e. raun-
ávöxtun sjóðsins eftir að kostnaður
hefur verið dreginn frá. Þessi kennit-
ala er kölluð hrein ávöxtun og það
er hún sem mestu máli skiptir þegar
til langs tíma er litið. Það er þess
vegna ekki rétt að tönnlast sífellt á
því hvort kostnaður er 2% eða 20%
af iðgjaldatekjum held-
ur hve miklu sjóðurinn
bætir við höfuðstól sinn
vegna framtíðarskuld-
bindinga.
Ef litið er á heildar-
tölur fyrir íjármuna-
tekjur annars vegar og
kostnað hins vegar þá
voru ijármunatekjur líf-
"eyrissjóða árið 1993
19,1 milljarður en
kostnaðurinn 665 millj-
ónir eða 3,5%. Það
mætti því segja að þeir
sem eru sífellt að gagn-
rýna kostnaðinn séu
meira í því hlutverki að
hirða fimmeyringinn en
eru e.t.v. tilbúnir að kasta krónunni.
Þetta hefur því miður orðið útundan
í umræðunni.
Hugtakið kostnaður hefur á sér
frekar neikvæða mynd en kostnaður
er ekki sama og bruðl og því verður
alltaf að líta á hvaða árangri ílagður
kostnaður skilar. Því miður vill það
oft gleymast.
Undirritaður hefur starfað sem
framkvæmdastjóri fyrir lítinn lífeyr-
issjóð sl. 13 ár. Við höfum fengið í
hendur tryggingafræðilegar úttektir,
reyndar einar þijár á sl. íjórum árum.
Staða okkar var ekki góð og bar
okkur að leita allra leiða til þess að
koma rekstri sjóðsins á réttan kjöl,
þar á meðal að leita leiða til þess
að gera rekstur sjóðsins hagkvæm-
ari. Við funduðum með einum fimmt-
án sjóðum til þess að athuga mögu-
leika á hagkvæmari rekstri. Eftir
þessi fundahöld og umræður sem
stóðu á annað ár var niðurstaðan sú
að best væri að starfa áfram einir.
Ástæðan var sú að yfirleitt var þá
um stærri sjóði að ræða til þess að
ganga til samstarfs við, en enginn
þeirra var með jafn góðan árangur
og við og ekki vildi stjórnin breyta
breytinganna vegna. Það er því eng-
in niðurstaða sjálfgefin í sameining-
armálum.
Höfundur er framk væmdastjóri
fyrir Lífeyrissjóðinn Hlíf.
Valdimar
Tómasson
Stuðningur við börn
o g fjölskyldur
SAMFÉLAGSUM-
RÆÐAN mótast af við-
horfi og áherslum Tjöl-
miðla eins og þau eru
á hvetjum tíma. Al-
gengt er að lesa eða
heyra í ijölmiðlum um
það sem miður fer, það
sem er neikvætt og
hægt er að kvarta yfir,
Sjaldnar er að finna
fréttir af því sem vel
er gert. Eitt brýnasta
hagsmunamál barna-
fjölskyldna í landinu er
tvímælalaust gott og
öruggt dagvistarkerfi.
Oumdeilt er að dag-
mæður sinna mikil-
vægu hlutverki í umönnun barna,
ekki síst ungbarna, en í Reykjavík
er um 1.000 börn vistuð hjá á þriðja
Það er ekki bara ódýr-
ast að ferðast með
---------------—-----------
strætó, segir Arni Þór
Signrðsson, og bendir
á dagvistunargjöld.
hundrað dagmæðra. Algengt gjald
fyrir heilsdagsvist hjá dagmóður
hefur verið 26-30 þúsund krónur á
mánuði. Fyrir eitt barn getur þessi
kostnaður losað 300 þúsund á ári
og tvöfaldast ef börnin erú tvö og
svo framvegis. Þannig sjá allir
hversu brýnt hags-
munamál það er að
lækka þennan kostnað,
ekki' síst fyrir barn-
margar íjölskyldur.
Reykjavíkurlistinn
ákvað í vor að hefja
niðurgreiðslur á kostn-
aði foreldra vegna vist-
unar barna hjá dag-
mæðrum. Niður-
greiðslurnar tóku gildi
1. september sl. og
nema fyrir heilsdags-
vist 6 þúsund krónum
á mánuði fyrir börn 6
mánaða og að 3ja ára
aldri, en 9 þúsund
krónum fyrir börn frá
og með 3ja ára og þar til skóla-
ganga hefst. Fyrir hálfsdagsvist er
niðurgreiðslan helmingur af ofan-
greindum fjárhæðum.
Með þessari aðgerð lækkar dag-
vistunarkostnaður fjölskyldna með
eitt barn yngra en þriggja ára um
66 þúsund krónur á ári og um 165
þúsund krónur ef börnin eru tvö,
eitt yngra en 3ja ára en hitt eldra.
Það munar um minna og væri at-
hyglisvert að sjá samaúburð á þess-
um kostnaði foreldra milli sveitarfé-
laga. 1 þessu efni, sem svo mörgum
öðrum, mun koma í ljós að Reykja-
víkurborg stendur öðrum sveitarfé-
lögum langtum framar — þar er
ekki bara ódýrast að ferðast með
strætó!
Höfundur er borgarfulltrúi.
Árni Þór
Sigurðsson