Morgunblaðið - 04.10.1995, Síða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 4. OKTÓBER 1995
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Gullgerðarlist hin nýja
MYNPLIST
Kjarvalsstaöir
MÁLVERK
Kristin Gunnlaugsdóttir. Opið kl. 10-18 alla daga
til 15. okt. Sýningarskrá kr. 1450. Aðgangur kr.
300 (gildir á allar sýningar).
FERILL Kristínar Gunnlaugsdóttur er gott
dæmi um hvernig óvenjuleg námsbraut getur
orðið mun betri undirbúningur fyrir síðari störf
en hefðbundnar leiðir. Hún stundaði nám í Mynd-
listarskólanum á Akureyri og útskrifaðist síðan
frá M.H.Í. 1988, á tíma þegar málverkið var
síður metið en hugmyndalist af ýmsu tagi, og
handverkið var minna virði en kenningin. Með
þennan bakgrunn hélt hún til Ítalíu og lærði
íkonamálun, sem byggir á hefðum sem hafa
verið óbreyttar í aldaraðir; framhaldsnám í Flór-
ens hefur síðan gefið henni tækifæri til að kynn-
ast aldagamalli list í návígi, og út frá þessu
hefur hún þróað sinn eigin myndheim, sem birt-
ist hér á sýningunni sem aldrei fyrr.
Kristín hélt einkasýningu í Gallerí Nýhöfn
1991, þar sem fram komu myndir byggðar á
fornum hefðum, en undirritaður minnist sérstak-
lega sjálfmyndar hennar á opnunarsýningu
Listasafns Akureyrar fyrir tveimur árum, sem
bar sérstæðri myndsýn glöggt vitni. íkonasýning
hennar á síðasta ári var endanieg staðfesting
þess að handbragðið og virðing fyrir hefðum
þessarar listgreinar var til staðar, og vísaði með
nokkrum hætti til þeirrar myndlistar, sem lista-
konan hefur nú þróað enn frekar með persónu-
legum hætti.
Á sýningunni er að finna tuttugu og fimm
myndverk, sem ýmist eru sett á vegg, eru í formi
standandi helgimynda sem málað er báðum
megin á, eða jafnvel tréhnatta, sem hafa nánast
óendanlega vídd. Þessi málverk eru máluð méð
olíulitum eða hinni fomu tækni eggtemperalita,
auk þess sem gull er ríkulegur þáttur í flestum
þeirra og gerir sitt til að skapa í þeim anda stað-
og tímaleysis; þegar Kristín málar á tré verða
tengslin við fomar hefðir enn sterkari en ella.
í ritgerð í sýningarskrá spyr Ólafur Gíslason
hvort það sé mögulegt að endurvekja gildi gam-
allar listar í nútímanum, og vísar þá til vinnu-
bragða listakonunnar og þeirra hefða sem hún
byggir á. Þar skiptir dulúðin miklu, sem hún
gerði einnig í hinni endalausu leit aldanna að
viskusteininum, sem átti að umbreyta óæðra
efni í gull; gullgerðarlistin var þannig ímynd
allrar þeirrar sköpunar sem einnig kemur saman
í myndlistinni.
Sé litið til verka Kristínar á sýningunni er
svarið við spurningunni ótvírætt jákvætt. Hver
mynd er sérstakur heimur, sem bæði vísar til
fyrri tíðar og snertir okkur í samtímanum.
Stærstu verkin - tvær Maríumyndir (nr. 20 og
21) og „Bláir englar“ (nr. 22) vísa til hinnar
tímlausu túlkunar á þessum myndefnum sem
Morgunblaðið/Þorkell
KRISTÍN Gunnlaugsdóttir: „Sólin“.
má rekja aftur til miðalda, en í öðrum myndum
hefur sama vinnuaðferð verið notuð til að skapa
veröld framandi dulúðar, sem þó hefur ætíð
mannlega skírskotun á bak við. Þannig er tilvís-
unin í „Heyrnarlaus" (nr. 6) afar skýr, þó andlit-
ið beri ljúflega þau örlög, sem á persónuna eru
lögð; spurningin í „Græn mynd með stiga“ (nr.
7) er hin eilífa gáta um hvert liggur leið, og
fylgidýrin í „Par í rauðu“ (nr. 25) vísa til
klassískra tákngilda sem geta auðveldlega feng-
ið nýja merkingu.
Þær mannverur sem fylla fleti Kristínar eru
dregnar mjúkum línum, og minna í fínleik sínum
á myndgerð fimmtándu aldar, t.d. í verkum
Hieronymus Bosch. En þrátt fyrir mýktina er
þetta ekki kynlaust fólk fremur en í myndum
Bosch; þar er fólkið látið þjást miskunnarlaust
fyrir erfðasyndina, en hér eru staða kynjanna
nokkuð önnur, hvort sem litið er til verka eins
og „Sólin“ (nr. 5), „Fljúgandi menn“ (nr. 3) eða
„Avaxtaskálin" (nr. 19), þar sem freistingin í
aldingarðinum er óneitanlega sett upp á nokkuð
annan hátt en venjulegast er.
Mismunandi stærðir verkanna, lögun, sem og
frágangur þeirra - allt frá því að vera í tví- og
þrískiptum gylltum römmum helgigripa til þess
að vera órammaðar - skapa sýningunni mikla
fjölbreytni, sem þó er ætíð byggð á einhverri
arræni dulúð, sem er undirtónn allra verkanna.
lafur túlkar þetta svo í inngangi sínum:
„í myndlist Kristínar má finna sterka löngun
til afturhvarfs til þess tíma, þegar merking hlut-
anna var skýrð út frá goðsögulegri eða trúar-
legri reynslu og orðin og myndirnar höfðu ótví-
ræða merkingu. Slík reynsla hefur um leið átt
æ erfíðara uppdráttar í samtíma okkar, þar sem
vísindahyggjan og markaðslögmálin hafa sundr-
að heimsmynd okkar og leyst upp tungumálið,
þannig að ekki er lengur mögulegt að draga upp
heildstæða mynd af manninum í sögunni og
rýminu." Það er mikið til í þessum orðum, en í
ljósi myndanna má ef til vill ekki síður tala um
að rudd sé ný braut en að horfíð sé aftur til
fyrri tíma; þannig hefur góð myndlist til að bera
ögrun, sem getur skapað fijóar umræður langt
út fyrir beinar skýringar á viðfangsefninu.
Þessi sýning nýtur miðrýmisins á Kjarvals-
stöðum með þeim hætti, sem fáar aðrar hafa
gert í langan tíma. Oft hefur því verið haldið
fram, að myndlistin nái best til áhorfenda þegar
sýningarplássið er sem næst hlutlaust, og dreg-
ur ekki athyglina frá því sem verið er að sýna;
dæmi um velheppnaða sýningu í þessum anda
var sýning á hljóðverkum Finnboga Péturssonar
á sama stað fyrir nokkrum misserum. Hér hafa
veggir, stallar og skilrúm hins vegar verið löguð
að verkum Kristínar og máluð í rauðum og svört-
um litum, sem umlykja sýninguna og eiga mik-
inn þátt í að skapa henni þá nánd og hlýju, sem
hér ræður ríkjum í heildarsvipnum.
Sýningarskráin er að sama skapi vönduð í
alla staði og fylgir þessari tilfinningu eftir. Þeg-
ar hefur verið minnst á fróðlegan inngang Ólafs
Gíslasonar, þar sem höfundurinn veltir vöngum
með skemmtilegum hætti yfir þeim tengslum
sem fmna má í verkum Kristínar við frumspeki
býsanskra myndhefða, tónlist og gullgerðarlist
miðalda. Sú niðurstaða að setja ljósmyndir verk-
anna almennt á svartan bakgrunn fremur en
hvítan er einnig vel til fundin og dregur fram
dýpt og innileik, sem ella hefði ekki notið sín
að sama skapi. Þessi eigulega skrá er þannig
verðugur vitnisburður um mjög sérstaka sýn-
ingu.
Hér getur að líta einkar persónulega myndsýn
listakonu, sem að líkindum á eftir að halda áfram
að vekja eftirtekt og láta að sér kveða í ís-
lenskri myndlist. Því ættu listunnendur alls ekki
að láta sýninguna fram hjá sér fara; um leið
er rétt að hvetja allan almenning til að líta inn
og skoða vel þessi málverk, sem gera hvort
tveggja í senn, að endurnýja kynni okkar við
fornar hefðir miðilsins og sækja fram á nýjar
lendur dulúðar og persónulegrar tjáningar.
Hin nýja gullgerðarlist er ekki síðri hinni eldri.
Eiríkur Þorláksson
Chopin-
keppni í
Varsjá
Varsjá. Reuter.
MIKIL tónlistarkeppni til heiðurs
pólska tónskáldinu Frederic Chop-
in hófst í gær í Varsjá. Flykkjast
ungir og efnilegir píanóleikarar til
borgarinnar þar sem þeir munu
leika verk tónskáldsins í von um
að vekja athygli og öðlast frægð
og viðurkenningu. Um 140 píanó-
leikarar taka þátt í henni og 25
dómarar meta hvemig til tekst.
Keppnin, sem fyrst var haldin
árið 1927 þykir afar erfíð og mikl-
ar kröfur gerðar til keppenda. Árið
1990 lýstu dómarar keppninnar
því t.d. yfir að enginn píanóleikar-
anna ætti skiiið að hljóta fyrstu
verðlaun þar sem engum keppanda
hefði tekist að fanga anda tónlistar
Chopins.
Næstu þrjár vikur munu kepp-
endur leika með Fílharmóníu Var-
sjárborgar og eru miðar á tónleik-
ana uppseldir, þrátt fyrir hátt verð
á pólskan mælikvarða.
257 píanóleikarar sóttu um að
taka þátt í keppninni en aðeins 140
manns hlutu náð fyrir augum dóm-
nefndarinnar. Flestir eru frá Pól-
landi og Japan, þar sem tónlist
Chopins er í hávegum höfð.
„Tónlist Chopins er fínlegasta
og besta lýsingin á sál Póllands og
sál pólsku þjóðarinnar. Hún hefur
fylgt okkur á erfiðustu og gleðileg-
ustu stundunum sem við höfum átt
sameiginlegar," sagði Josef Oleksy,
forsætisráðherra, við setninguna.
Pavarotti
neitar fréttum
um skilnað
ÍTALSKI tenórinn Luciano Pa-
varotti bar í gær til baka sögu-
sagnir um að erfiðleikar væru í
hjónabandi hans og eiginkonunn-
ar til 34 ára, Adua. Söngvarinn,
sem er staddur í Varsjá, þar sem
hann hyggst halda tónleika í
kvöld, sagðist dýrka, elska og
dá konur en sagði jafnframt að
hann skildi þær ekki.
Sigurvegarar Tónvaka RUV
Hefur margvís-
lega þýðingu
SIGURVEGARAR í Tónvaka
Ríkisútvarpsins eru tveir að þessu
sinni, Júlfanna Rún Indriðadóttir
píanóleikari og Ármann Helgason
klarinettuleikari. Þetta var í
fjórða sinn sem keppnin er haldin
en áður hafa Þorsteinn Gauti Sig-
urðsson, Bryndís Halla Gylfadótt-
ir og Guðrún María Finnbogadótt-
ir unnið hana. Sigurvegurunum
verður afhent verðlaun á sérstök-
um Tónvakatónleikum í Háskóla-
bíói 26. október þar sem Ármann
og Júlíanna Rún leika einleik með
Sinfóníuhljómsveit Islands. Þessir
tónleikar eru hluti af margháttuð-
um verðlaunum sigurvegaranna
en auk þeirra hljóta þau ákveðna
fjárupphæð og upptökurétt hjá
Ríkisútvarpinu.
Góð viðurkenning
Júlíanna Rún lauk einleikara-
prófi hér heima áður en hún fór
Ármann
Helgason
Júlíanna Rún
Indriðadóttir
til Berlínar í framhaldsnám. í við-
tali við blaðamann sagði hún að
sigurinn í keppninni hefði marg-
víslega þýðingu fyrir sig. ,’Þetta
er góð viðurkenning og ætti að
geta hjálpað manni til að koma
sér á framfæri. Þetta er góð aug-
lýsing. Það er einnig mjög mikil-
vægt að vinna upptökutíma hjá
Ríkisútvarpinu því það er hpgsan-
legt að maður geti gefið þær upp-
tökur út.“ Júlíanna Rún sagðist
vera að undirbúa sig fyrir Tón-
vakatónleikana í október en að
öðru leyti er framtíðin nokkuð
óráðin.
Mörg tækifæri
Ármann Helgason lauk einleik-
araprófi á klarinett árið 1988 frá
Tónlistarskólanum í Reykjavík.
Hann fór svo í framhaldsnám til
Royal College of Music í Manc-
hester. Síðan var hann í þijú ár
í einkanámi hjá John McCaw í
London en einnig sótti hann tíma
í París.
Ármann segir að sigurinn í
keppninni veiti sér mörg tækifæri
til að koma sér á framfæri og
auglýsa. „Ég kem fram með Sin-
fóníunni í október og get hugsan-
lega gefið út upptökurnar sem ég
get gert hjá Ríkisútvarpinu. Svo
finnst mér þessi keppni vera mjög
góður stuðningur við íslenska tón-
iist almennt þar sem hver kepp-
andi þarf að hafa þriðjung efnis-
skrár sinnar af íslenskum toga
sem þýðir að íslenskir tónlistar-
menn kynna sér íslenska tónlist
til flutnings."
Ármann hefur undanfarið verið
að taka upp Mozart-klarinettu-
kvintettinn með hópi sem heitir
Camer Arctiea, einnig eru ýmsir
kammertónleikar á dagskrá hjá
honum á næstunni ásamt tónleik-
um á Listahátíð næsta sumar.
Reuter