Morgunblaðið - 03.11.1995, Blaðsíða 40

■'r- 40 FÖSTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1995
MINIVIIIMGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐJÓN
EMILSSON
+ Guðjón Emils-
son fæddist á
Seyðisfirði 4. nóv-
ember 1917. Hann
lést á heimili sinu á
Selljarnarnesi 27.
október síðastlið-
inn. Foreldrar hans
voru Emil Theodór
Guðjónsson, bóndi í
Hátúni á Þórarins-
staðaeyrum, og
- ; kona hans Guðný
Helga Guðmunds-
dóttir. Guðjón var
næstelstur af tólf
systkinum og eru
tvö þeirra látin auk hans.
Árið 1944 kvæntist Guðjón
eftirlifandi konu sinni, Dagrúnu
Gunnarsdóttur frá Þverhamri í
Breiðdal, f. 29. maí 1923. Börn
þeirra eru Emil Theodór,
Sveinn Kristján, Gunnar Valur
og Anna Guðný.
Útför Guðjóns fer fram frá
Neskirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 15.
Er sumarið kom yfir sæinn
og sólskinið ljómaði’ um bæinn
og vafði sér heiminn að hjarta
ég hitti þig, ástin mín bjarta.
Og saman við leiddumst og sungum
með sumar í hjörtunum ungum,
- hið ljúfasta’ úr lögunum mínum,
ég las það í augunum þínum.
Er mér barst sú fregn, að mágur
minn, nafni, vinur og velgerðarmað-
ur, Guðjón Emilsson, væri allur, fór
þetta litla, þýða ljóð að guða á
glugga. Hvers vegna höfðaði Tómas
svo sterkt til mín? Vegna þess að í
ljóði hans, sem hið ástsæla tónskáld
Sigfús Halldórsson hefur gert ódauð-
legt, ómar í tærum einfaldleik flest
það er varðar mannleg hjörtu, er líf-
ið sjálft í sinni sönnustu mynd - ef
að er gáð. Sumar mannsins er byijun
lífsbaráttu hans. Þá festir hann sér
maka, stofnar bú. Það er sá tími
þegar hann lætur mest til sín taka,
skilar sínu dagsverki, ekki síst í af-
komendunum. Þetta fylgir mannin-
um inn í haustið, veturinn - eilífðina.
Nú í haustinu, byijun vetrar, kom
kallið, jafnt í hlutlægri sem hug-
lægri merkingu. Sumar Guðjóns
Emilssonar, starfsævi hans, á enda
runnin og sú sól er áður ljómaði „um
bæinn“ hneig til viðar, hvarf undir
hafsbrún, því það „húmaði um hauð-
ur og voga“.
Sunnudaginn 1. október sl. heim-
sóttum við hjónin Guðjón og Rúnu.
Þá var hann andlega hress, ræddi
um menn og málefni, sagði mér frá
skipbroti og hrakningum er hann
lenti í í nóvember 1942. Allt var til
staðar, glettnin, íhyglin aivaran.
Mágur minn var fatlaður frá miðjum
fímmta áratugnum, vegna MS-sjúk-
dóms. Hann bar fötlun sína af karl-
mennsku. Stundum veitti maður
henni ekki athygli, en hún var þung-
ur kross.
Guðjón Emilsson var Austfirðing-
"' ur í húð og hár. Fæddur undir hlíð-
um seyðfirskra fjalla nánar tiltekið
á Hánefsstaðaeyrum. Vagga hans
stóð á strönd þess langa og djúpa
fjarðar, sem talinn er geyma einna
bestu sjálfgerðu höfn heimsbyggð-
arinnar. Að Guðjóni stóðu góðar
ættir og gáfufólk. Má til nefna Jón-
as Guðmundsson alþingismann og
ritstjóra, er var móðurbróðir hans.
í Seyðisfirði ólst Guðjón upp, átti
þar sitt bemskuvor. Stundaði þau
störf er til féllu á þeim tíma, bæði
til lands og sjávar, enda foreldrar
hans útvegsbændur. Þar tók hann
þá ákvörðun að verða sjómaður.
Sækja björg í unnir hins síkvika
sævar, er á sér tvær hliðar, gefur
og tekur. Sótti hann frá unglings-
árum sjóinn og var um tíma formað-
ur á báti er gerður var út frá Há-
nefsstaðaeyrum.
Eftir nám í Eiðaskóla (1939-41)
lá leiðin í Stýrimannaskólann. Þar
lauk Guðjón 1. stigs fiskimanna-
prófi vorið 1942. Hann
hafði kastað teningn-
um - en forlögin ætl-
uðu honum annað en
sjómennsku.
Um þetta leyti var
hann að bera víurnar í
unga stúlku, aust-
firska, Dagrúnu Gunn-
arsdóttur frá Þver-
hamri í Breiðdal. Bar
það þann árangur að
þau gengu í það heilaga
hinn 7. feb. 1944.
Nafni minn sagði mér
nú á dögunum, að þau
hefðu eitthvað verið
farin að renna hýru auga hvort til
annars á Eiðum - sá neisti varð
að stóm báli. Um svipað leyti ágerð-
ust veikindi Guðjóns og það svo, að
hann neyddist til að hætta á sjónum.
MS-sjúkdómur var þá óþekktur.
Læknir sem rannsakaði Guðjón
sagði: „Ef þessi maður lifir meira
en eitt til tvö ár, þá er þetta eitt-
hvað sem ég kann ekki skil á. En
það geta alltaf gerst kraftaverk."
Og kraftaverkið gerðist. Guðjón lifði
- en fatlaður í hálfa öld - og lét
ekki deigan síga. Og nú hefur þú,
kæri mágur, kastað staf og hækjum
og staðið upp úr hjólastólnum. Þú
hefur sigrað og kvatt. Eftir stöndum
við, ástvinirnir og kunningjarnir,
söknum - en samgleðjumst. Vitum
þig fijálsan sem barn forðum, þá
þú last ber og blóm, söngst þitt vor.
Er neyðin er stærst er hjálpin
næst. Það vildi Guðjóni til happs
að hann fékk vinnu í Vélsmiðjunni
Héðni. Þar vann hann í 44 ár eða
þar til hann lét af störfum fyrir ald-
urs sakir. Lengst af var hann vakt-
maður. Það hentaði þokkalega fötl-
uðum manni. Þar nýttust mannkost-
ir hans, árvekni, dugnaður og sam-
viskusemi. Eigendur Héðins kunnu
og að meta slíkt. Sýndu þeir Guð-
jóni sérstakan höfðingsskap er hann
lét af störfum. Leystu hann út með
gjöfum, sem siður var höfðingja
fyrrum. Nafni var ávallt þakklátur
Héðinsmönnum og viidi sýna það í
verki - sem og tókst.
Ég sá nafna minn og mág í fyrsta
sinn um 1950. Þá komu þau hjónin
austur. Vitaskuld vissi ég af fötlun
hans, án þess að gera mér fulla
grein fyrir hvemig hún lýsti sér —
ekki fyrr en ég sá það með eigin
augum, enda sjón sögu ríkari. Þessa
sumardaga fór Guðjón með okkur á
engjar, studdist við staf og sóttist
ferðin mun hægar en okkur. En
hann tók því með stóískri ró. Og
hann kunni til verka. Þá fylltist
hugur minn djúpri samúð. Og ég
ímyndaði mér að með þessari seiglu
vænti nafni að hann gæti allt í einu
gengið ófatlaður. Þrátt fyrir þessa
barnalegu ímyndun, hef ég ef til
vill komist að vissum kjarna - það
er vonin. Ég trúi því að vonin hafi
lengi lyft mági mínum upp úr hvers-
deginum, hafí haldið honum gang-
andi, ef svo má að orði komast.
Kannski slokknaði þessi von hans
í upphafi níunda áratugarins. Þá
sótti að honum þunglyndi um hríð
og 'var sem hann hefði misst eitt-
hvað. Var það vonin sem brást?
Hvað svo sem það var, vann hann
sig út úr þessu og naut þar styrkrar
aðstoðar konu sinnar. Eftir það hélt
hann andlegri reisn allt fram í andlát-
ið.
í marz 1948 fluttu Guðjón og
Rúna inn í nýtt einbýlishús við Nes-
veg 60. Þetta var eitt af þessum
sænsku timburhúsum er flutt voru
inn á nýsköpunarárunum. Þetta voru
góð hús og heppileg ungu bama-
fólki. Þar bjuggu þau ævisumarið
og fram á haustið eða 34 ár. Á
Nesveginum undu þau sér vel, rækt-
uðu sinn garð og ólu upp bömin sin
fjögur og komu þeim til nokkurs
þroska. Arið 1982 flytja þau út á
Seltjamarnes, fyrst í Tjarnarból 2
og tíu ámm síðar á Skólabraut 5.
Þar er félagsleg aðstaða fyrir eldra
fólk. Guðjón var mjög ósáttur við
að yfirgefa Nesveginn og sætti sig
nánast aldrei við það. Hann var fast-
heldinn á margt og gat verið ein-
þykkur ef því var að skipta. Eftir
að þau hjón fluttust á Skólabrautina,
var Guðjón í dagvist hjá félagi MS-
sjúklinga. Þá fóm þau með þeim í
ferðalög landshorna á milli. Það vom
dýrðlegir dagar hjá Guðjóni Emils-
syni. Hann var náttúmunnandi.
Tvisvar dvaldi ég vetrarlangt á
Nesveginum, 1956 og 1961. Þau ár
em minnisstæð á margan hátt. í
bæði skiptin var húsið þéttskipað,
einkum fyrri veturinn. Sofið í nær
öllum herbergjum, bæði uppi og
niðri, og oftast tveir í hveiju. Nesveg-
ur 60 stóð öllum ættingjum og vinum
húsráðenda opinn, a.m.k. meðan
smuga fannst. Þar birtist hin eina
og sanna íslenska gestrisni, enda
hjónin alin upp í þeim anda. Þar sem
er hjartarými er og húsrými.
Á þessum ámm lukust upp fyrir
mér mannkostir nafna míns, ósér-
plægni hans og jafnaðargeð. Hann
átti langan vinnudag. Vann aðra
hvora viku frá klukkan hálfátta að
morgni og langt fram yfír mið-
nætti. Ég hygg að það hafi varla
komið fyrir að hann mætti of seint
til vinnu. Þrátt fyrir það var skap
hans glatt, yfirleitt.
Guðjón Emilsson var ekki lang-
skólagenginn, en hafði farsælar gáf-
ur og las mikið. Hann fylgdist og
vel með þjóðfélagslegum hræringum,
bæði innan lands sem utan. Var á
þessum ámm (1956 og 61) mikill
sjálfstæðismaður, fordæmdi rúss-
neska kommúnismann og það svo,
að hann taldi að geimferð Gagaríns,
1961, væri auvirðilegt skmm. Já,
það var gestkvæmt á Nesveginum
og glatt á hjalla. Strákamir spiluðu
allir, á píanó, harmoníku, gítar,
trompett o.fl. í dag skil ég ekki,
hvemig húsráðendur réðu við alla
þessa gestanauð. Kom þar best í ljós
að lífsfömnaut nafna, Dagrúnu syst-
ur, var ekki fisjað saman. Hún hefur
fram á síðasta dag staðið við hlið
bónda síns. Fyrir það ætti að veita
henni orðu - en uppskrift slíkra
gerða ekki í pappímm orðunefndar.
Vafalaust skarst í odda með þeim
hjónum, enda saltlitlir réttir lítt lyst-
ugir. Og ekki er verra að þeir séu
kryddaðir nokkurri suðvestanátt.
Guðjón Emilsson var að upplagi
listamaður. Hafði gaman af teiknun
og málun á yngri ámm og ber heim-
ilið þess nokkur merki. En sjórinn
kallaði, ástin og afleiðing hennar,
börnin, komu til. í þeim og öðmm
afkomendum, mörgum, framlengist
þessi listþörf, kannski mest í músík.
Megi hún blómstra áfram um aldir.
Hvað skal segja á kveðjustund?
„Mér er tregt tungu að hræra.“
Minningar þyrpast að og af ýmsu
að taka. Er ég lít yfir þá vegferð
er við nafni áttum saman, er mér
efst í huga þakklæti og virðing. Við
vitum, kæri mágur, áð dvöl þín á
Hótel Jörð er lokið og þú lengstum
haft vindinn í fangið, en húmor við
hún. Þú hefur skilað góðu búi. Hef-
ur lagt lóð á vogarskálar íslensks
þjóðfélags og það með sóma. Ef til
vill rætast nú þrár þær er þú barst
í bijósti. Ef til vill situr þú vestur
við Gróttu þá sól sest að unnum og
dregur liti fegursta sólarlags á ís-
landi á léreft eða pappír. Kannski
skreppurðu austur og fangar á blöð
fegurst fjöll. Það vitum vér ei, en
teljum ekki óraunhæft. Það er liðin
sú tíð er við sátum eitt sinn og
dreyptum á rommpúnsi. Fórum síð-
an í Ingólfscafé til að ná ergelsi úr
eiginkonum, vegna þess að við
gleymdum uppvaskinu. Allt það og
meira flýgur um hugann, skal nú
láta nótt sem nemur.
Þá er að kveðja. Með vissu vitum
við að þú skilaðir þínu í víngarði
drottins. Slíkir verkamenn hljóta að
eiga góða heimvon að nýrri, sól-
bjartri strönd. Far í friði.
Við hjónin biðjum Dagrúnu, böm-
um hennar og niðjum blessunar.
Þó húmi um hauður og voga,
mun himinins stjömudýrð loga
um ást okkar, yndi og fógnuð,
þótt andvarans söngrödd sé þögnuð.
Guðjón Sveinsson, Mánabergi.
Kær vinur er látinn. Haustið 1954
er undirrituð hóf störf í Vélsmiðj-
unni Héðni var Guðjón Emilsson þar
starfandi. Hann mun hafa starfað
þar í 44 ár. Er maður mætti til vinnu
á morgnana og gekk framhjá her-
bergi vaktmannsins og sá Guðjón
brosandi með tvo síma, þrjá eða
fj'óra peningakassa fyrir framan sig,
fullt herbergið af fólki sem vantaði
alla mögulega fyrirgreiðslu, hugsaði
ég: Gott skap hefur þessi maður.
Að vísu gat orðið nokkur hávaði í
kring um Guðjón, og þá helst ef
stjómmál bar á góma, en aldrei ill-
indi.
Á þessum ámm vom mikil um-
svif í Héðni, mikið brautryðjenda-
starf var þar unnið undir fomstu
Sveins Guðmundssonar forstjóra.
Oft var skemmtilega mikið að gera,
en aldrei erfitt. í huga minn koma
orð danskrar vinkonu minnar sem
vann fýrir mig eitt sinn í sumarfríi.
Hún sagði: „Hér líður mér vel, hér
er góður andi. Ég var henni hjartan-
lega sammála."
Starfsmannafélagið í Héðni hélt
uppi öflugu félagslífi meðal starfs-
manna, svo var eigendunum fyrir
að þakka, sem létu gott húsnæði til
afnota. Guðjón sat í stjóm félagsins
í mörg ár, og tók þátt í öllu: ferða-
lögum, skák, spilum, söng, á árshá-
tíðum o.fl. Var hann ævinlega hrók-
ur alls fagnaðar. Synir Guðjóns voru
í hljómsveit og létu ekki sitt eftir
liggja að spila og syngja á skemmt-
unum sem haldnar voru fýrir bömin
ár hvert. Margir ágætis starfsmenn
voru formenn og í stjórn starfs-
mannafélagsins og þakka ég þeim
öllum ánægjulegt samstarf.
Guðjón Emilsson var heill og
sannur í sínu starfí, sem og einkalífi.
Dauðinn er kaldur, og skilar ekki
aftur. Lífið getur verið dásamlegt í
allri sinni mynd, en dauðinn er líkn
þeim sem lengi hafa verið sjúkir.
Kæra vinkona, Dagrún. Þú hefur
skilað þínu hlutverki með miklum
sóma, mættu aðrir taka það til fyrir-
myndar.
Ég þakka ykkur íj'ölskyldunni góð
kynni. Með jnnilegri samúð.
Ása Sigurðardóttir.
Guðjón Emilsson er látinn. Langri
og strangri ævi er lokið. Hann gekk
með ólæknandi sjúkdóm, MS, frá
unga aldri og má nærri geta hve
þetta var erfitt en hann heyrðist
aldrei kvarta og hélt andlegum styrk
til þess síðasta.
Guðjón fæddist og ólst upp í
Hátúni á Seyðisfirði og voru systk-
inin tólf og hann næstelstur. Það
var glaðvær og góður systkinahóp-
ur. Hann byrjaði að vinna strax og
hann hafði krafta til og vann mikið,
neytti sinna ungu krafta til hins
ýtrasta.
Hann fór á Eiðaskóla og var
hæstur yfír skólann seinni veturinn.
Þar kynntist hann konuefni sínu,
Dagrúnu, sem hann hefur búið með
í yfir 50 ár í hamingjusömu hjóna-
bandi. Þau byijuðu sinn búskap hér
í Reykjavík og bjuggu hér síðan.
Þegar Guðjón var 25 ára var sjúk-
dómurinn orðinn það slæmur að
hann varð að fara í land en hann
var vélstjóri og fór að vinna í Vél-
smiðjunni Héðni. Þar vann hann í
tæp 45 ár eða þar til hann varð
sjötugur. Hann var mjög ánægður
í Héðni, hafði líka góða yfirmenn
og átti mjög marga vini þar. Guðjón
var þrátt fýrir veikindin hamingju-
samur maður. Hann lét þau ekki
buga sig og hélt sínu striki með
Guðs hjálp, var skemmtilegur og
jafnlyndur ekki síst. Hann átti góða
konu og fjögur efnileg og góð börn
sem öll reyndust honum vel og heim-
ilið var til fyrirmyndar. Hann gat
verið á heimili sínu til þess síðasta
en bundinn við hjólastól mörg síð-
ustu ár. Hann fór þijá daga í viku
á MS-heimilið frá kl. 8-16. Innileg-
ar þakkir til hjúkrunarfólksins þar
sem annaðist hann frábærlega. En
fyrst og fremst var það þó konan
hans sem bar svo mikla umhyggju
fyrir honum og vildi aldrei láta hann
fara á dvalarheimili. Ég og vanda-
menn mínir áttum heima hjá Dag-
rúnu og Guðjóni í mörg ár. Það
voru góð ár og skemmtileg og minn-
ist ég þess oft og hefði helst alltaf
viljað eiga heima í návist þeirra.
Það var svo gaman.
Innilegar kveðjur og þakkir til
ykkar frá okkur öllum og kæra þökk
fyrir samveruna.
Nanna og fjölskylda.
Nú þegar Guðjón vinur okkar er
allur, viljum við minnast hans með
nokkrum línum. Við teljum það
stærstu gæfu Guðjóns þegar hann
á Eiðaskóla kynntist sínum lífsföru-
naut, Dagrúnu Gunnarsdóttur ætt-
aðri úr Breiðdal. Þau gengu í hjóna-
band árið 1944 og eignuðust fjögur
mannvænleg böm.
Árið 1948 urðum við nágrannar
er við eignuðumst svonefnd sænsk
hús við Nesveg. Þessi ellefu ár sem
við bjuggum þar var mikill sam-
gangur á milli heimilanna. Hús-
bændurnir báðir Seyðfírðingar, ekki
var talið eftir að sækja okkur í síma
meðan við höfðum hann ekki en þá
var tveggja ára bið eftir síma. Þau
hjón höfðu bæði sérlega Ijúfa fram-
komu og vildu hvers manns vanda
leysa enda fannst okkur oft eins og
um hótel væri að ræða hjá þeim,
svo mikill var gestagangurinn, en
þau áttu bæði stóran frændgarð
utan af landi sem gisti þar meira
og minna.
Um þetta leyti fór að bera á und-
arlegum sjúkdómi hjá Guðjóni sem
truflaði jafnvægisskynið og lækna-
vísindin kunnu ekki skil á, en
greindist síðar MS-sjúkdómur. Þetta
voru erfiðir tímar þar sem þau voru
komin með fjögur lítil böm og reyndi
þetta mikið á þau bæði, en þau létu
ekki bugast þótt læknirinn teldi lífs-
líkurnar ekki miklar.
Þegar við fluttum af Nesveginum
seldum við þeim píanóið okkar og
minntust þau oft á hversu heillaríkt
það hefði verið fyrir börn þeirra sem
eru mikið tónlistarfólk.
Frá árinu 1945 var Guðjón starfs-
maður í Héðni. Fyrst starfaði hann
þar sem lagermaður, en síðar við
símann og var eftir því tekið hversu
glöggur og minnugur hann var,
sannkölluð „tölva“ þess tíma, enda
maðurinn vel gefínn og vel liðinn af
samstarfsfólki. Guðjón vann allan
sinn starfsaldur hjá Héðni en heilsu
hans hrakaði stöðugt. Síðustu árin
hefur hann verið bundinn hjólastól
og það hefur verið aðdáunarvert
hversu Dagrún kona hans hefur ver-
ið dugleg við að aðstoða hann við
ferðalög bæði innan lands og utan.
Guðjón hefur dvalið nú síðustu ár
í dagvistun á heimili fyrir MS-sjúkl-
inga og naut þar góðrar hjálpar.
Þáttur Dagrúnar hefur verið stór
í þessu veikindastríði. Þegar komið
var í heimsókn til þeirra hjóna var
alltaf tekið á móti okkur með bros
á vör og Guðjón sagði góða brand-
ara sem kættu viðstadda, því Guðjón
kunni mikið af þeim og sá ávallt
spaugiiegu hliðarnar á tilverunni.
Við sendum Dagrúnu og fjölskyldu
innilegar samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning góðs drengs.
Ingunn og
Guðmundur Jónsson.
Sem unglingur í skóla bjó ég einn
vetur hjá Dagrúnu frænku minni
og Guðjóni við Nesveginn. Það var
góður tími. Þar var heimili í þess
orðs fyllstu merkingu. Þau hugsuðu
vel um börn sín sem og „fóstur-
börn“, kannski full vel, við vorum
nú að verða fullorðið fólk. Svo vel
kunni ég við mig á Nesveginum að
ekki kom til greina hjá mér að setj-
ast að annars staðar en í Vestur-
bænum eða á Nesinu eftir að ég
varð fullorðin og flutti á höfuðborg-
arsvæðið.
Varla man ég eftir að Guðjón
skipti skapi þennan vetur. Hann var
alltaf eins, glaður, góður og sífellt
með glens á vör,
Það kom gjarnan í hlut okkar,
félaganna, að þvo upp og ganga frá
eftir kvöldmatinn. Ekki hefur mér
þótt það starf sérlega skemmtilegt,
en þessar stundir með Guðjóni voru
aldrei leiðinlegar, þær liðu hratt við
spjall og grín.
Síðustu árin skaust ég stundum,
þó alltof, alltof sjaldan, yfír Skóla-
brautina til þeirra hjóna. Þar ríkti
sama glaðværðin og hlýjan og á
Nesveginum forðum. Ég dáðist allt-
af að lífsgleðinni sem einkenndi þau