Morgunblaðið - 06.12.1995, Síða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Ámi. Sæberg
EINLEIKARARNIR á tónleikunum,
Haydn tilbrigði á
sinfóníutónleikum
TÓNLEIKAR Sinfóníuhljómsveitar
íslands í gulri tónleikaröð verða í
Háskólabíói fímmtudaginn 7. des-
ember kl. 20. Hljómsveitarstjóri er
Petri Sakari. Einleikarar eru
Zbigniew Dubik fiðla, Richard
Talkowsky selló, Daði Kolbeinsson
óbó ojg Rúnar H. Vilbergsson fag-
ott. A efnisskránni eru verk eftir
Johannes Brahms, Josef Haydn og
Richard Strauss.
Tónleikarnir hefjast á Haydn til-
brigðunum eftir Johannes Brahms.
Brahms var eitt merkasta tónskáld
rómantiska tímans. Verk hans
byggðust þó á klassískum form-
hugmyndum og hann hafnaði al-
gjörlega hinu nýja formi rómantík-
urinnar s.s. tónljóðum. Stefið sem
Brahms samdi tilbrigðin um nefnist
„Kórall heilags Antoníusar" og má
finna það í Divertimento fyrir átta
blásara. Þó stef þetta sé eignað
Haydn er eins víst að það tilheyri
öðru tónskáldi þ.e. Ignaz Pieyel.
Tilbrigðin sem samin voru árið
1873 eru til í tveim útgáfum ann-
ars vegar fyrir tvö píanó og hins
vegar fyrir sinfóníuhljómsveit.
Sinfonia concertante, fyrir fjóra
einleikara og hljómsveit samdi
Haydn árið 1792. Hann var þá í
sinni frægu Lundúnaferð á vegum
J.P. Salomons. Salomon þessi var
fiðluleikari og umboðsmaður tón-
listarmanna. Hann var mjög hrifínn
af verkum Haydns og hafði lengi
haft áhuga á að kynna verk hans
í Englandi og helst að fá hann sjálf-
an þangað. Þegar Salomon var á
ferðinni í Vínarborg árið 1790 bar
hann erindið upp við tónskáldið.
Haydn tók boðinu en skilmálarnir
voru að hann skyldi semja sex sin-
fóníur sem hann sjálfur myndi
stjórna í Lundúnum veturinn
1791-1792. Þetta gekk eftir og
vinsældir Haydns meðal Lund-
únabúa urðu afar miklar. Frum-
flutningi á Sinfonia Concertante
sem fram fór 9. mars 1792 var
tekið með kostum og kynjum.
Richard Strauss samdi alls átta
tónaljóð á árunum 1,888—1898. Sjö
þeirra fjalla um hetjuímyndir fyrri
alda en eitt þeirra „Ein Heldenleb-
PETRI Sakari
en“ fjallar um tónskáldið sjálft.
„Tod und Verklárung“ fjallar um
mann sem hefur alla tíð keppt að
háleitum markmiðum. Nú liggur
hann banaleguna og hann gerir sér
grein fyrir því að þau markmið sem
hann áður stefndi að verða ekki
uppfyllt í þessu lífí. Dauðastundin
nálgast, sálin yfírgefur líkamann
og í æðri veröld finnur hann afreks-
verk sin sveipuð dýrðarljóma.
Einleikararnir fjórir Daði Kol-
beinsson, Richard Talkowsky, Rún-
ar Vilbergsson og Zbigniew Dubik
eru tónleikagestum Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar kunnugir, því þeir hafa
allir um árabil leikið með hljóm-
sveitinni.
Daði Kolbeinsson er fæddur og
uppalinn í Skotlandi. Árið 1973,
að loknu námi í heimalandi sínu og
í Lundúnum, réðst hann sem óbó
og englahornsleikari hjá SÍ. Daði
sem er óbóleikari Blásarakvintetts
Reykjavíkur hefur víða komið fram
sem einleikari.
Richard Talkowsky lauk námi
frá háskólanum í Boston í Banda-
ríkjunum. Áður en hann réðst sem
annar leiðandi sellóleikari til Sin-
fóníuhljómsveitar íslands lék hann
í Sinfóníuhljómsveit Equador og
síðan Sinfóníuhljómsveit Barcelona
á Spáni, auk þess sem hann þar
lék um árabil með kammersveitinni
„Soliste de Catalunya". Richard er
einn af stofnendum „Trio Borealis".
Rúnar H. Vilbergsson stundaði
nám við Tónlistarskólann í Reykja-
vík en hélt síðan í framhaldsnám
til Sweelinck Conservatorium í
Amsterdam í Hollandi. Rúnar hefur
leikið með ýmsum hljómsveitum og
hljóðfærahópum. Hann hefur verið
fastráðinn fagottleikari hjá Sinfón-
íuhljómsveit Islands frá 1988.
Zbigniew Dubik kemur frá
Gdansk í Póllandi þar sem hann
stundaði nám við Tónlistarakadem-
íuna. Árið 1982 varð hann konsert-
meistari Pólsku fílharmóníusveitar-
innar og ferðaðist með henni um
Evrópu og Ameríku. Zbigniew
fluttist til íslands árið 1988 og
hefur síðan starfað hjá Sinfóníu-
hljómsveitinni. Hann var konsert-
meistari íslensku óperunnar frá
1989-1994.
Petri Sakari er ekki heldur
ókunnur tónleikagestum Sinfóníu-
hljómsveitar íslands þar sem hann
var aðalstjórnandi hljómsveitarinn-
ar um fimm ára skeið. Petri hefur
tekist að skapa sér nafn í hinum
alþjóðlega tónlistarheimi og stjóm-
ar hljómsveitum víða um heim.
Hann er nú aðalhljómsveitarstjóri
Lohja hljómsveitarinnar í Finnlandi
og aðalgestastjórnandi Sinfóníu-
hljómsveitar íslands.
Krafta-
karl
BOKMENNTIR
Sögu r
SAGAN AF
GRETTISTERKA
Einar Kárason endursagði. Myndir:
Jiiri Arrak. Umbrot og skreytingar
á textasíðum: Margrét Laxness. Mál
og menning - 30 síður.
ÞAÐ ÞARF mikla dirfsku til að
ætla sér að segja í fám orðum
fornsögur okkar, svo samanreknar
sem þær eru, stíll þeirra knappur,
- mælgi fjarri. Hættan er sú, að
þeim er reynir, fari sem dreng-
staula, er eg hitti eitt sinn. Hann
taldi sig þekkja ísland vel, hefði
séð það allt, - og sem meira var:
„Þetta tekur enga stund, eftir að
hringvegurinn kom. Eg náði þessu
öllu á einni helgi! Keyrði eins og
bíldruslan dró, rakst hvergi á
löggu sko!“ Einar er vissulega
mjög góður sögumaður, því hefði
eg kosið, að hann hefði víðar num-
ið staðar, - sagt lengri sögu. Það
er lofsvert að færa söguna í að-
gengileg orð fyrir unglinga í dag,
vekja þeim löngunar að kynna sér
snilldarverkið sjálft. Útgáfan hefði
því átt að gefa Einari lausari taum,
leyfa honum að sýna kosti sína
alla, rétta honum í hendur alvöru
myndavél í stað Polaroid með
gamalli rafhlöðu.
Þetta segi eg af því að Mál og
menning er alvöru útgáfufyrir-
tæki, leggur metnað í verk sín,
og hefir margt gert snilldarvel.
Því eru kröfur mínar til þeirra
meiri en þeirra sem eru í þykjustu
- útgáfu - leik. Bjóst þvi við
lengra máli.
En þeir spara ekki til frágangs
bókar; velja dýran myndpappír;
ráða listakonu til að skreyta síður
textans; fá Odda hf. til að prenta
verkið. Ekki skal því heldur
gleymt, að bókin er myndskreytt
af listamanni, svo stundum setti
að mér ógn, svo tröllslegar og vel
gerðar eru myndirnar.
Það sem þessi bók réttir fram
er mjög gott, - en eg hefði kosið
meira á diskinn.
Sigurður Haukur
Robertson Davies látinn
Var með skáldsögn
í smíðum
Toronto. Reuter.
ROBERTSON Davies, einn virt-
asti rithöfundur Kanada, lést um
helgina af völdum heilablóðfalls.
Davies var tilnefndur til Booker-
verðlaunanna bresku árið 1986,
auk þess sem talið var að hann
hafí verið einn þeirra sem til
greina kom að hlytu Nóbelsverð-
launin árið 1992. Þrátt fyrir að
hann væri orðinn 82 ára vann
hann af fullum krafti fram undir
það síðasta.
Davies sendi yfir þrjátíu bæk-
ur frá sér en hann var þekktast-
ur fyrir tvær ritraðir, Deptford-
trílógíuna, sem út kom á árunum
1970-1975, og bækurnar „Rebel
Angels“ (1981), „What’s Bred in
the Bone“ og „The Lyre of Orp-
heus“ (1988).
Síðasta verk Davies, „The
Cunning Man“, kom út á síðasta
ári. Er hann lést, hafði hann
nýja skáldsögu í smíðum, auk
þess sem hann hafði nýlokið við
að semja texta við óperu. Davies
var við ágæta heilsu fram undir
það síðasta, hélt m.a. fjölda fyrir-
lestra í Princeton-háskólanum.
Davies hóf skriftir þegar hann
var aðeins ellefu ára. Hann var
um árabil ritstjóri héraðsblaðs í
Kanada auk þess sem hann var
fyrsti rektor Massey College við
háskólann í Toronto.
Davies þótti hógvær maður
og lífsglaður, hann var gagnrýn-
inn og honum var mjög umhugað
að Kanada glataði ekki einkenn-
um sínum vegna nábýlisins við
Bandaríkin. Arið 1994 sagði
hann að það orð sem færi af
Kanadamönnum, að þeir væru
leiðinlegir, væri hreint ekki svo
slæmt. „Það er til verra hlut-
skipti en að vera óspennandi, en
það er að vera geggjaður. Og
það erum við ekki.“
Andófsmaður vinnur rússnesku Booker-verðlaunin
Lítil hollusta við föðurlandið
Moskvu. Reuter. The Daily Telegraph.
GEORGÍ J Vladimov, rússnesk-
ur baráttumaður fyrir mann-
réttindum, sem búið hefur í út-
legð í Þýskalandi í tólf ár, vann
á mánudag til rússnesku Book-
er-verðlaunanna. Þau hlýtur
hann fyrir bók sína „Hershöfð-
inginn og her hans“ en hún
þykir bera vitni lítilli hollustu
við föðurlandið, þrátt fyrir að
henni hafi verið líkt við stór-
virki Tolstojs, „Stríð og frið“.
Vladimov, sem er 64 ára gam-
all, var fimmtán ár að skrifa
bókina, sem hann telur þó ekki
besta verk sitt. Verðlaunabókin
gerist í heimsstyrjöldinni síðari
og segir frá sovéskum herfor-
ingja sem kallaður er til Moskvu
af vígstöðvunum. Er honum
gert að útskýra hvers vegna
hann hafi svo miklar áhyggjur
af lífi og limum hermanna sinna
þegar hann eigi að leggja allt
kapp á að ná Berlín, hvað sem
það kosti.
Þetta er talin greinileg gagn-
rýni á Georgíj Zhukov marskálk
sem náði Berlín en það kostaði
líf 78.000 manna auk þess sem
240.000 manns særðust í loka-
árásinni. Þrátt fyrir það að
Zhukov skyldi hirða lítt um líf
sovéskra hermanna er Sovét-
menn tóku Berlín, er hann nán-
ast þjóðhetja í Rússlandi. Stytta
af honum hefur verið reist
nærri Rauða torginu og endur-
speglar hina síauknu þjóðernis-
kennd sem á sér stað hjá stjórn-
völdum og á meðal almennings.
Valið á bók Vladimovs er enn
ein sönnun þess að áhrifamenn
í bókmenntaheiminum eru enn
einu sinni ósammála stjórnvöld-
um. Þetta er í fyrsta sinn sem
andófsmaður fær Booker-verð-
launin. Aðdáendur Vladimovs
hafa líkt bók hans við „Stríð og
frið“ þrátt fyrir að hún sé að-
eins brot af stærð þeirrar bók-
ar. Þjóðernissinnaðir útgefend-
ur hafa hins vegar fordæmt
bókina og sagt Vladimov endur-
skoðunarsinna.
Sjálfur dregur höfundurinn
ekki dul á að honum finnist
margt skylt með blóðbaðinu í
beimsstyrjöldinni síðari og þeim
átökum sem hafa átt sér stað í
Tsjetsjníju, þar sem hundruð
hermanna og tugþúsundir al-
mennra borgara hafa látið lífið.
Vill snúa aftur
Vladimov var áður fyrr for-
maður Moskvudeildar mann-
réttindasamtakanna Amnesty
International. f kjölfar ofsókna
sovésku leynilögreglunnar,
KGB, flúði hann land árið 1983
og settist að í Þýskalandi. Hann
var sviptur sovéskum ríkisborg-
ararétti en dreymir nú um að
snúa aftur til Rússlands og hef-
ur sent, umsókn þess efnis til
Rússlandsforseta. Ekkert svar
hefur borist.
Booker-verðlaunin rússnesku
tengjast samnefndum breskum
bókmenntaverðlaunum. Þau
voru fyrst afhent árið 1991 og
nema nú sem svarar 800.000 kr.
ísl.