Morgunblaðið - 15.12.1995, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 15. DESEMBER 1995 43
AÐSENDAR GREINAR
Vondir heilbrigðisráðherrar?
HVER skyldi nú
vera lakastur heilbrigð-
isráðherra, Guðmundur
Árni, Sighvatur eða
Ingibjörg? Þessa spurn-
ingu má álykta af um-
ræðum í þjóðfélaginu
frá síðustu árum, jafn-
vel síðasta áratuginn.
Marga má nú heyra
bölsótast yfir aðgerð-
um Ingibjargar Pálma-
dóttur í starfi heilbrigð-
isráðherra. Riíjast þá
upp öll ósköpin sem á
gengu meðan t.d. Sig-
hvatur Björgvinsson
sat í stól ráðherra heil-
brigðismála. Lítum ögn nánar á
málið. Ætli einhver inanneskja, sem
vill telja sig sanngjarna, trúi því í
raun og veru að ráðherrum þessum
gangi eitthvað illt til - að Ingi-
björg, Sighvatur, Guðmundur Árni,
Guðmundur Bjarnason eða Svavar
Gestsson (svo mætti halda áfram
að rekja sig eftir heilbrigðisráðherr-
um þjóðarinnar í réttri tímaröð) séu
vondar manneskjur sem vilja sjúkl-
ingum illt, ráðist glaðhlakkalegir á
eldri borgara, ekkjur og öryrkja?
Trúir nokkur manneskja því að
skýringanna sé að leita í mann-
vonsku þessara ráðherra? Varla.
En hvað rekur þá ráðherra til hinna
óvinsælu verka?
Sjúkrahús á lánum?
Hefði Ingibjörg Pálmadóttir átt
að bregðast með jákv'æðum hætti
við öllum beiðnum, er til ráðuneytis
hennar bárust, ættu útgjöld til heil-
brigðismála ekki að vera 40 millj-
arðar króna heldur 70 milljarðar.
Þá væri fátt eftir til menntamála,
félagsmála og allra hinna mála-
flokkanna.
Þrátt fyrir umdeildan niðurskurð
síðustu ríkisstjórnar jukust skuldir
ríkissjóðs á því kjörtímabili um heila
40 milljarða króna eða sem sam-
svarar útgjöldum til heilbrigðismála
á einu ári. Á þessu ári borgar ríkis-
sjóður tæpa 13 milljarða í vexti af
erlendum lánum. Þetta er þriðji
stærsti útgjaldaliður ríkissjóðs. Við
erum sem sagt farin að fjjrmagna
velferðarkerfið á lánum. Gallinn er
bara sá að afborganir og vextir af
þessum lánum eru byrjuð að naga
ríkissjóð niður í rætur. Þetta þýðir
m.ö.o. að velferðarkerfið er við að
springa í andlit okkar. Gerist það
verður spurningin ekki sú hvort
taka eigi upp innritunargjöld eða
verðtengja bætur ýmiss konar held-
ur verður spurningin sú hvort til
verði eitthvert velferðarkerfi yfir
höfuð. Þetta eru óneitanlega óþægi-
legar staðreyndir en staðreyndir
eigi að síður. Þó að Ingibjörg
Pálmadóttir sé sögð „skera“ niður
um 2,3 milljarða við fjárlagagerðina
þá samt aukast útgjöld til heilbrigð-
ismála um nærri þrjá milljarða frá
fjárlögum yfirstandandi árs. Stafar
það m.a. af ýmiss konar sjálfvirkni
í kerfinu, mest þó í launahækkun
heilbrigðisstétta.
Við þessu þarf að bregðast. Um
það eru allir stjómmálamenn sam-
mála en munu örugglega lengi deila
um leiðirnar. En það er sannarlega
mikil einföldun að skýra málið með
því að úthrópa einstaka heilbrigðis-
ráðherra úr hvaða flokki sem þeir
koma. Hér er róttækra aðgerða þörf.
Og koma þar ýmsar leiðir til greina.
Hækka skatta barnanna um
helming?
Einfaldasta og örugglega vinsæl-
asta leiðin er sú að láta bara skeika
að sköpuðu og halda áfram á sömu
braut. Taka lán og halda kerfínu
gangandi. Afleiðing þess verður sú
fyrr eða síðar að kerfið hrynur. Við
gætum líka ávísað vandanum á böm
okkar og afkomendur. Þannig þyrftu
skattar bama okkar þá líklega að
hækka um 50-60% innan fárra ára.
Frammi fyrir þessu standa flestar
þjóðir í dag. Allir virðast sammála
um að slík ákvörðun væri ekki bara
ábyrgðarlaus heldur
líka eigingjörn í alla
staði. Hin leiðin er sú
að ráðast á vandann
og stokka upp. Hafa
verður í huga að marg-
ar skýringar era á því
hversu dýrt velferðar-
kerfíð er orðið. Nefna
má þar m.a. stöðugt
vaxandi sérfræðikunn-
áttu á öllum sviðum.
Gildir þar einu hvort
um er að ræða á sviði
læknavísinda, lyfja, fé-
lags- og sálfræðiþjón-
ustu eða öðram svið-
um. Er ekkert nema
gott um þessa þróun að segja. Hins
vegar fylgir henni stöðugt vaxandi
kostnaður. Enginn efast um vilja
þjóðarinnar til að halda uppi öruggu
velferðarkerfi. Hins vegar virðist
vera að renna upp sú stund að við
spyrjum okkur hversu langt við get-
um gengið í þeim efnum. Ég nefni
sem dæmi einstakling, íjölfatlaðan,
sem 10 manns á vegum hins opin-
bera hlúa að í fullu starfi. Þá má
hafa í huga að hlutfall eftirlauna-
þega meðal þjóðarinnar mun fara
hækkandi sem og hlutfall náms-
fólks. Eftir stendur þá að stöðugt
fækkar þeim sem afla tekna til að
standa undir „batteríinu".
Forvarnir eða vandamál
í stuttri blaðagrein verður vandi
heilbrigðismála ekki leystur. En það
verkefni, sem ríkisstjórnin hlýtur
að glíma við á kjörtímabilinu, mun
fela í sér róttæka uppstokkun.
Markmiðið er augljóst: að vernda
velferðarkerfi þjóðarinnar frá hruni.
Við það endurmat verðum við að
svara ýmsum grundvallarspurning-
um. Hversu langt viljum við ganga
í samhjálpinni? Hversu miklu viljum
við kosta til? Viljum við varpa skuld-
inni á afkomendur okkar? Þessar
og ámóta spurningar hljóta að verða
Það er fullkomið
ábyrgðarleysi af stjórn-
arandstöðu, segir
Hjálmar Árnason, að
hrópa í dramatískum
ræðum um tilræði
stjórnarflokka að vel-
ferðarkerfinu.
leiðandi í umræðunni. Ingibjörg
Pálmadóttir hefur þegar hafíð und-
irbúning þessa starfs og verður
fróðlegt að sjá tillögur þær sem
fram koma. Ekki má heldur gleyma
hinum miklvæga þætti forvarna.
Núverandi kerfi í rauninni gerir ráð
fy#ir kostnaði eftir að vandinn rís.
Mikilvægara er að leggja í kostnað
til að fyrirbyggja vanda, s.s. sjúk-
dóma, atvinnuleysi o.s.frv.
Ég hygg að frá því kvikmynda-
sjóður og listskreytingasjóður fengu
sérmarkaða tekjustofna þá hafí nán-
ast undantekningalaust verið skorið
af þessum mörkuðu tekjum. Gildir
sú ákvörðun um ráðherra allra
flokka. Ástæðan er sú sama, menn
hafa verið að veija hið dýra heil-
brigðiskerfí okkar og í örvæntingu
reynt að kroppa fé af öðram liðum.
Þannig snertir vandinn flesta þætti
ríkissjóðs og reyndar mannlíf allt.
Ekki nefni ég þessa tvo þætti til að
veija niðurskurð á framlögum til
lista og menningar en bendi á þá
sem dæmi um hvernig þensla heil-
brigðiskerfisins er smám saman að
seilast inn á önnur svið þjóðlífsins.
Því er það fullkomið ábyrgðarleysi
að sitja með hendur í skauti. Ég
hygg að eðlilegt sé að þjóðin sé spurð
hver vilji hennar á þessu sviði er.
Vill hún áframhaldandi velferðar-
kerfí? Vill hún greiða fyrir það með
sköttum? Eða velta á komandi kyn-
slóðir? Eða róttæka uppstokkun?
Skattsvik og velferð
Ekki verður lokið þessari um-
ræðu án þess að minnast á skatt-
heimtu ríkissjóðs. Talið er að vel á
annan tug milljarða af skattheimtu
ríkissjóðs skili sér ekki inn í kass-
ann. Ekki leikur nokkur vafí á að
hluti vanda okkar í velferðarkerfinu
á rætur þar. Vitanlega er ekkert
réttlæti í því að stór hópur þegn-
anna komist hjá því með alls kyns
brögðum að taka þátt í samneysl-
unni en geta eigi að síður nýtt sér
hana til fulls. Sem viðleitni til að
auka réttlæti í samfélaginu og um
leið að styrkja velferðarkerfið verð-
um við að breyta því viðhorfí að
skattsvik séu eðlileg. Þegar upp er
staðið verða þau okkur svo dýr-
keypt að sjálft velferðarkerfið gæti
hrunið. Sjálft segir að til muna
væra allar aðgerðir mildari ef ríkis-
sjóður fengi til sín þá milljarða sem
í dag er stungið undan.
Stjómarandstöðunni er hinn
mikli vandi ljós. Þess vegna er það
fullkomið ábyrgðarleysi af hennar
hálfu að hrópa í dramatískum ræð-
um um tilræði stjórnarflokka að
velferðarkerfínu. Állir hinir hefð-
bundnu flokkar hafa staðið frammi
fyrir þessum vanda og horft á hann
vaxa. Allir flokkarnir hafa í ein-
hveijum mæli tekið þátt í „niður-
skurðinum". Vandinn hefur hins
vegar stöðugt aukist með þeim af-
leiðingum að í þrot stefnir. Menn
mega ekki bara hrópa heldur verða
menn jafnframt að benda á lausnir.
Þær hafa ekki verið birtar. Ég vona
að í lok þessa kjörtímabils megum
við bera gæfu til að sjá raunhæfar
breytingar á rekstri velferðarkerfís-
ins. Slagurinn snýst um að veija
það falli.
Höfundur er þingmaður Fram-
sóknarflokks.
■w*

4ra dyra Suzuki
„SIDEKICK“
Sqils
Veitingar frá Agli
Skallagrímssyni
$
_ 4ra dyra útgáfan af SUZUKI jeppan-
SUZUIvl um sem hefur reynst frábærlega við
*** ... íslenskar aðstæður. SIDEKICK er
framleiddur fyrir Bandaríkjamarkað, sem gerir ströngustu
öryggiskröfur í heimi í dag. Bíllinn er mjög vel útbúinn.
Verð frá kr. 2.130.000 stgr.* (Sidekick Sport).
Verð frá kr. 1.880.000 stgr.* (Sidekick JX).
*Gengi: 01.12.'95.
i
Faxafeni 14, 108 Reykjavík.
Sími 5685555.
Opiö kl. 10-19 mánud. - föstud.,
kl. 11-14 laugard.
Hjálmar Árnason
Bílamarkaöurinn
Smiðjuvegi 46E
v/Reykjanesbraut.
Kopavogi, simi
567-1800 ^
Löggild bfíasala
Opið laugard. kl. 10-17
sunnudaga kl. 13-18
Grand Cherokee SE 4.0L ’93, græns-
ans., sjálfsk., ek. 66 þ. km. Fallegur jeppi.
Tilboðsv. 2.890 þús.
MMC L-300 Minibus '88, grásans., 5 g.,
ek. 120 þ. km., vél yfirfarin (tfmareim o.fl.).
V. 1.050 þús. Mjög góö lánakjör.
Saab 9000 Turbo Dohc 16 '88, svartur,
5 dyra, sjálfsk., ek. 160 þ. km., sóllúga
o.fl. Fallegur bíll. V. 980 þús.
M. Benz 280 GE 4x4 '87, grár, sjálfsk.,
ek. 168 þ. km., álfelgur o.fl. Óvenju gott
eintak. V. tilboð (skipti).
Hyundai Pony Sedan SE '94, blár, 5 g.,
ek. aðeins 16 þ. km. Sem nýr. V. 780 þús.
Nissan Primera SLX 2000 '92, 5 dyra, 5
g., ek. 61 þ. km., rafm. í rúðum o.fl. Gott
eintak. V. 1.160 þús. stagr. Sk. ód.
% \ .
am
Plymouth Grans Voyager LE 3.3L 4x4
'92, sjálfsk., ek. 57 þ. km., 7 manna, ABS
og rafm. í öllu. Einn m/öllu. V. 2,4 millj.
Cherokee Laredo 4.0L '91, vínrauður,
sjálfsk., ek. 75 þ. km. V. 2.050 þús.
Nissan Sunny SLX Sedan '95, sjálfsk.,
ek. 13 þ. km. V. 1.290 þús.
V.W Vento GL '95, sjálfsk., ek. 5 þ. km.
V. 1.550 þús.
V.W Polo GL 5 dyra '96, 5 g., ek. 2 þ.
km. V. 1.150 þús.
Hyundai Pony LS '94, rauður, 5 g., ek.
30 þ. km. Tilboðsv. 690 þús.
Nissan Sunny SKX 4x4 '91, rauður, 5 g.,
ek. aðeins 35 þ. km., rafm. í rúðum, spoil-
er o.fl. V. 1.030 þús.
Toyota Corolla XL Sedan '88, hvítur,
sjálfsk., ek. 80 þ. km. V. 550 þús.
Hyundai Accent LSi '95, 4ra dyra, 5 g.,
ek. aðeins 3 þ. km. V. 980 þús.
Suzuki Vitara JX 5 dyra '91, 5 g., ek. 90
þ. km. V. 1.290 þús.
MMC Lancer EXE '92, grásans., 5 g., ek.
64 þ. km. V. 950 þús.
Toyota Corolla Touring XL 4x4 '91, grár,
5 g., ek. 86 þ. km. V. 1.030 þús.
Nissan Sunny SLX Sedan '92, 5 g., ek.
58 þ. km., rafm. i rúðum, spoiler, álfelgur
o.fl. V. 950 þús.
Suzuki Vitara JXi '92, 5 dyra, hvítur, 5
g., ek. aðeins 39 þ. km. V. 1.490 þús.
Nissan Patrol GR diesel '94, hvítur, 5 g.,
ek. 30 þ. km., 33“ dekk (2 dekkjagangar),
álfelgur o.fl. V. 3.350 þús.
Honda Civic DXi Sedan '94, vínrauður, 5
g., ek. 32 þ. km. V. 1.250 þús.
Opel Astra 1.41 station '94, sjálfsk., ek.
28 þ. km. V. 1.240 þús. Sk. ód.
Toyota Corolla XL Sedan '91, vínrauður,
sjálfsk., ek. 70 þ. km. V. 760 þús.
Pontiac Grand Pre Sterling ED. '80, 2ja
dyra, 8 cyl., sjálfsk. Gott ástand. V. 250
þús.
Mazda 323 GLX 4x4 station '91, 5 g.
ek. aðeins 48 þ. km. V. 930 þús.
Toyota Corolla XL 3ja dyra '88, biár, 4
g., ek. 85 þ. km. V. 450 þús.
Toyota Corolla GLi 1600 Liftback '93, 5
g., ek. 54 þ. km. V. 1.050 þús.
Ford Explorer XLT '91, rauöur, sjálfsk.,
ek. 98 þ. km., óvenju gott eintak. Til
boðsv. 1.980 þús.
Hyundai Elantra GT '95, sjálfsk., rauöur,
ek. aðeins 5 þ. km., álfelgur, spoiler.
V. 1.390 þús.
Toyota Corolla XLi 1600 '93, rauður, ek.
45 þ. km., 5 g. V. 960 þús.
MMC Lancer hlaðbakur GLX '91, brúnn,
5 g., ek. 75 þ. km. V. 790 þús.
Honda Civic GL '88, rauður, sjálfsk., ek.
103 þ. km., fallegur bíll. V. 490 þús.