Morgunblaðið - 21.01.1996, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐID
Hr einlistar stefna
Olivier Debré
Morgunblaðið/Ami Sæbcrg
SÖNGSVEITIN Fílharmónía hyggst flytja ágrip af leiklistarsögu
Islands í tónum í Borgarleikhúsinu á þriðjudag.
Söngsveitin Fílharmónía með tónleika
í Borgarleikhúsinu á þriðjudag
Leiklistar-
saga í tónum
MYNPUST
Kjarvalsstaðir
MYNDVERK
Olivier Debré. Opið alla daga frá
12-18. Til 18 febrúar. Aðgangur 300
krónur. Bók 2.500 krónur.
FRANSKI málarinn Olivier Debré
(f. 1920), sem Kjarvalsstaðir hafa
valið að kynna að þessu sinni, lagði
upphaflega stund á arkitektúrnám
við fagurlistaskólann í Paris. Nam
þarnæst málun hjá Othon Friesz og
André Dunoyer de Segonzac, sem
hver á sína vísu voru úrvalsmálarar
og sá síðarnefndi einnig frammúr-
skarandi teiknari, hélt síðan til Eng-
lands 1939, og lagði áherslu á mál-
unarnám. Var upprunalega undir
áhrifum frá impressjónistum, en þró-
aði stíl sinn í átt til hreina sértæka
málverksins, þar sem hann studdist
við ómengaða og efniskennda liti,
sem hann smurði þykkt á flötinn,
gjarnan svo til beint úr túpunum.
Debré þróaði list sína til risastórra
einlitra flata sem hann brýtur gjarn-
an og rífur með þykkum litaklessum
eða doppum, ræmum, lækjum og
flæðandi áherslum. Einhvers staðar
á efri hluta þeirra, jöðrunum neðst
eða til hliðanna, ekki ósvipað því sem
amerískir málarar, eins og Barrett
Newman, gerðu á svipuðum tíma.
Kynni listamannsins af húsagerðar-
list og tilhneiging til stórra efnis-
ríkra flata, leiddi hann út í listskreyt-
ingar og hann hefur verið hér mjög
virkur, m.a. gerði hann stórt verk
fyrir skála Frakka á heimssýning-
unni í Montreal 1967. Einnig gerði
hann nokkur málverk fyrir lækna-
deild háskólans í Toulouse 1968,
keramíkvegg fyrir Evrópuhöllina í
Osaka 1970, og myndvegg fyrir
Frakklandshúsið í ísrael 1970.
Debré hefur einnig fengist við
skúlptúrgerð og mótað risastór
útilistaverk. Jafnframt rissaði hann
upp stóra dökka myndfleka með
teiknikoli á pappír svo snemma sem
1967/68. Akveðið og afmarkað
vinnsluferli sem hefur orðið vinsælt
meðal yngri kynslóða á seinni árum
og borist hingað til íslands.
Sjálfsagt eru margar og ólíkar
leiðir til að kynna franska list eftir-
stríðsáranna á íslandi, og vitaskuld
er mikilsvert og fullgilt að fá hingað
einn af fulltrúum sértæka málverks-
ins eftir stríð. Franskir abstraktmál-
arar höfðu dijúg áhrif á íslenzka
málara, og einkum þá sem voru í
návígi við nýstraumana og hrærðust
í lengri eða skemmri tíma í kviku
þeirra. Hins vegar er ýmsum spurn,
af hveiju ekki var valinn nærtækari
fulltrúi en Oliver Debré, þótt hann
sé að öðru leyti vel frambærilegur.
En hann telst ekki einn þeirra, sem
mest bar á í París á þessum árum
þótt menn hafi án efa vitað af hon-
um, og hann hefur naumast haft
tiltakanleg áhrif á listamenn okkar
nema helst Nínu Tryggvadóttur.
Andlegur skyldleiki telst vera með
honum og Serge Poliakof, Soulages,
Nicolas de Stáel og fleiri samtíma-
málurum. Ymislegt í elstu verkunum
á sýningunni leiðir hugann að
vinnsluferlinu hjá Nínu og einnig
Svavari Guðnasyni, sem var þó af
gjörólíku upplagi. Og væri ekki nema
þessi eini hluti á Kjarvalsstöðum,
teldist framkvæmdin afar verðmæt,
því þar eru saman komnar svo marg-
ar upplýsingar um vinnulag Parísar-
málara tímanna, sem menn drógu
dám af norðlægri breiddargráðum.
Debré bar sem sé litina á dúkana
með palletthnífum og misstórum
sköfum, eins og svo margir á þeim
árum, og hinir efniskenndu litir hans
leiða hugann að ýmsu í norrænni
Iist. Þannig eru þijú málverk merki-
Jega lík ýmsu sem menn hafa séð
frá hendi Ingálvs av Reyni í lit og
efnismeðferð svo sem; „D og S“ frá
1948, „Brúngræn persóna“ og „Per-
sónutákn" báðar frá 1953. Annað
minnir eitt augnbablik á Jóhannes
Jóhannesson t.d. „Innimynd í bláu“
1956-59, þótt áhrifin í verkum hans
komi þó vafalítið annars staðar frá.
En áhrif eru óhjákvæmileg, sjálfsögð
og eðlileg, og þar eru þau dregin
saman í brennigler ásamt sjálfri út-
færslunni, sem er meginveigurinn í
allri gildri listsköpun. Enginn hefur
vel að merkja enn komið fram í
mannkynssögunni, sem gert hefur
mikilfenglegt listaverk án áhrifa frá
öðrum eða fyrir víxlverkun, ei heldur
náttúran sjálf því þetta er gangur
allífsins.
Hér er um að ræða verk frá
þroskaárum Debrés og fyrstu al-
vörumyndir hans að eigin sögn, og
að sjálsögðu var hann á kafi í sam-
tímanum. Og þetta eru vinnubrögð,
sem íslendingar þekkja eða í öllu
falli kannast við. En strax og komið
er úr básnum blasa við annars konar
myndir. Risastórir einlitir flekar með
slettum hér og þar í jöðrunum, eða
að þeir virka eins og slæður eða tjöld,
geta þá minnt á það sem Christo
er að gera í innpökkunarverkum sín-
um. Dijúga athygli mína vöktu hvít-
ar og blakkar myndir eins og „Stór
og léttur svartur" frá 1961, „Stór
og hvít lengja", Loire (1984), „Loire
myrkur" frá 1992, „Dökkbláir blett-
ir með röndum" (1989), og svo
„Okkurgult" Loire (1970) og „Stór
okkurgulur blettur" (1971).
Allt eru þetta mikil málverk sem
vinna á við endurtekna skoðun og
njóta sín án efa ólíkt betur í félags-
skap mynda annarra listamanna á
samsýningum, en í einum stórum
skammti eins og á Kjarvalsstöðum.
Þá vil ég sérstaklega vísa til mynd-
anna „Haust í Hampshire" frá 1975
og „Tivoli lóðrétt" frá 1990, en í
þeim báðum er áberandi ljóðrænn
strengur og þær eru sér á báti á
sýningunni bæði hvað hóflegra um-
fang og efnismeðferð snertir. Fram-
kvæmdin í heild er svo langtífrá jafn-
einhæf og hún virðist í upphafi og
ráðlegg ég áhugasömum um mál-
verk að skoða hana aftur og aftur,
ætti að vera sjálfsagt mál að koma
á móts við fólk og gefa út miða á
nafni viðkomandi sem gilda alltaf.
Ég hafði dijúga nautn af að skoða
blökku myndimar jafnt málverk sem
kolteikningar og kórrétt er það hjá
listamanninum, að svart getur einnig
virkað sem opinn léttur og loft-
kenndur litur. Við uppflettingu hinn-
ar veglegu bókar um listamanninn,
sem er frammúrskarandi hönnun og
yfirgripsmikið kynningarrit, fer ekki
hjá því að maður sakni skúlptúranna
og einkum hefði verið fengur að
frumdrögum að þeim og ýmsum list-
skreytingunum.
í heild er þetta erfíð sýning fyrir
íslenzk augu, en gefur þeim mun
meira er menn skynja og upplifa
myndmál listamannsins.
Bragi Asgeirsson
• Á VEGUM Háskólaútgáfunnar
er komin út bókin „ísland og Evr-
ópusambandið". I bókinni eru birtar
niðurstöður rannsókna fjögurra
stofnana Háskóla íslands á kostum
og göllum ESB-aðildar íslands, í
samanburði við EES-aðild. Rann-
sóknirnar voru gerðar á árinu 1994
að beiðni utanríkisráðuneytisins og
skýrslurnar lagðar fyrir ríkisstjórn
íslands í árslok sama árs.
Skýrsla Alþjóðamálastofnunar
fjallar um hvaða afleiðingar breyttar
forsendur í samstarfí Evrópuþjóða
hafa fyrir ’nagsmuni íslands í utan-
ríkismalum. Höfundur skýrslunnar
er tiústaf Adolf Skúlason, M.sc.
stjórnmálafræðingur.
Skýrsla Félagsvísindastofnunar
Jjallar um möguleika íslands til þess
að hafa áhrif á ákvarðanir í málefn-
um sem varða helstu hagsmuni ís-
lendinga, annars vegar í EES og
hins vegar í ESB. Höfundur skýrsl-
unnar er Ragnar Gísli Kristjáns-
son, M.Sc. stjórnmálafræðingur.
Umsjón með skýrslunni höfðu Gunn-
ar Helgi Kristinsson, dóserit, Ólaf-
ÍSLENSK leikhústónlist í heila öld
er yfírskrift tónleika Söngsveitarinn-
ar Fílharmóníu í Borgarleikhúsinu
þriðjudaginn 23. janúar. Tónleikam-
ir, sem hefjast kl. 20.30 á stóra svið-
inu, eru liður í tónleikaröð Leikfélags
Reykjavíkur.
„Okkur langaði til að hafa ákveðið
þema á þessum tónleikum og fljót-
lega kom fram hugmynd um að flytja
eingöngu íslenska leikhústónlist,"
segir Jóhanna Ögmundsdóttir, gjald-
keri söngsveitarinnar, og formaður-
inn, Magnús Jóhannsson, tekur upp
þráðinn: „Við settum okkur því í
samband við Svein Einarsson, enda
fáir betur að sér um þetta efni, auk
þess sem við leituðum á náðir ís-
lenskrar tónverkamiðstöðvar. Það
kom okkur verulega á óvart hvað
mikið er til af leikhústónlist hér á
landi en við vorum strax komin með
50-60 lög upp í hendurnar. Úr þeim
fjölda völdum við 23 lög.“
Kennir margra grasa
Á efnisskránni kennir margra
grasa. Bjarni Þorsteinsson á fyrstu
lögin á tónleikunum og eru þau sótt
í leikrit Indriða Einarssonar, Skipið
sekkur og Nýársnóttin, sem frum-
sýnd voru á fýrsta áratugi aldarinn-
ar. Síðan taka við tónsmíðar Sigfús-
ar Einarssonar, Sigvalda Kaldalóns
og Sigurðar Þórðarsonar við verkin
Lénharður Fógeti eftir Einar Hjör-
leifsson Kvaran, Dansinn í Hruna
eftir Indriða Einarsson og í álögum
eftir Dagfinn Sveinbjömsson. Úr
smiðju Emils Thoroddsens koma lög
úr Pilti og stúlku eftir Jón Thorodd-
sen og Páll ísólfsson samdi lögin sem
flutt verða úr Gullna hliði Davíðs
urÞ. Harðarson, dósent og Stefán
Ólafsson, prófessor.
Skýrsla Hagfræðistofnunar fjallar
um efnahagsleg áhrif ESB-aðildar
íslands, s.s. áhrif á landbúnað og
heildargreiðslur í sjóði ESB. Að-
standendur skýrslunnar eru Ingólf-
ur Bender, B.S.econ, Jón Daníels-
son, lektor, Jón Þór Sturluson,
B.S.econ, Þórólfur Matthíasson,
lektor, Guðmundur Magnússon,
prófessor og Ragnar Árnason, pró-
fessor.
Skýrsla Sjávarútvegsstofnunar
fjallar um styrkjakerfí ESB og sam-
keppnisstöðu íslands gagnvart Nor-
egi annars vegar í EES og hins veg-
arí ESB . Að gerð skýrslunnar unnu
Eyjólfur Guðmundsson, hagfræð-
ingur, Gísli Pálsson, prófessor,
Ragnar Árnason, prófessor og Örn
D. Jónsson, félagsfræðingur.
Sveinbjörn Björnsson, rektorHÍ,
ritar inngangsorð bókarinnar. Um-
sjón með útgáfu bókarinnar hafði
Ragnar Garðarsson, M.Sc. stjórn-
málafræðingur. Bókin er 336 bls. og
kostar 3.500 kr.
Stefánssonar.
Þrjú núlifandi tónskáld eiga lög á
efnisskránni. Úr Húsi skáldsins eftir
Halldór Laxness og Þrymskviðu
koma lög eftir Jón Ásgeirsson og lög
Atla Heimis Sveinssonar eiga rætur
að rekja til Ofvita Þórbergs Þórðar-
sonar og Dansleiks Odds Björnsson-
ar. Þá samdi Þorkell Sigurbjörnsson
lögin sem flutt verða úr leikritinu
Jón Arason eftir Matthías Jochums-
son og Jón Arason
Sveinn Einarsson á heiðurinn af
texta sem fluttur verður af kórfélög-
um á milli laga í því skyni að tengja
dagskrána saman.
„Þessi lög eru enn skemmtilegri
en ég hafði þorað að vona,“ segir
Magnús og bætir við að hann hafí
uppgötvað að til sé ógrynni góðrar
leikhústónlistar sem sjaldan sem
aldrei heyrist opinberlega.
Magnús og Jóhanna fullyrða að
lögin á efnisskránni séu mjög fjöl-
breytt og ekki síður textamir — sum-
ir séu jafnvel með ljósbláu ívafi.
„Þetta eru allt aðgengileg og Ijóðræn
lög sem eru gædd öllum kostum
góðra sönglaga," segir Magnús.
Einsöngvari á tónleikunum verður
Elín Ósk Óskarsdóttir sópran, sem
kunn er af tónleikahaldi hér heima
og á Ítalíu. Þá hefur hún getið sér
gott orð fyrir söng í óperum, meðal
annars Niflungahring Wagners og
Valdi örlaganna eftir Verdi í Þjóð-
leikhúsinu. Magnús og Jóhanna segja
Elínu Ósk góðan liðsauka enda sé
hún ein fremsta söngkona landsins.
Stjómandi kórsins er Úlrik Ólason
og undirleikari á píanó Jóhannes
Andreasen.
Virðingarvert
framtak
Magnús og Jóhanna segja að tón-
leikaröð Leikfélags Reykjavíkur sé
virðingarvert framtak. „Allt sem er
fyrir tónlistina er gott.“ Söngsveitin
hefur ekki í annan tíma sungið á
stóra sviði Borgarleikhússins en að
sögn Magnúsar eru hljómgæðin þar
sæmileg, þótt salurinn muni seint
skipa sér í flokk með bestu tónleika-
sölum heims. „Hljómburðurinn er
svolítið þurr og dempaður en mjög
skýr, sem þýðir að vitleysurnar heyr-
ast betur — en það verða náttúrulega
engar svoleiðis!"
Söngsveitin Fílharmónía hefur í
mörg horn að líta í vetur en strax
að loknum tónleikunum á þriðjudag
snýr hún sér að Sköpuninni eftir
Haydn sem hún hyggst flytja í Lang-
holtskirkju í byijun maí. Þá verður
söngsveitin á ferðinni með Heims-
kómum á Listahátíð í Reykjavík í
júní. „Síðan langar okkur alltaf að
gera fleiri geislaplötur," segir Magn-
ús, „en fyrsta geislaplatan okkar, Á
hæstri hátíð, sem kom út fyrir þrem-
ur árum, hefur selst mjög vel.
Kannski verður leikhústónlistin
næsta viðfangsefni okkar á þeim
vettvangi?"
@ MEISTARAFLOKKUR
í RAFRÆNNI LIST
listamenn kenna listamönnum
BILL SEAMAN @ GAGNVIRKT SJÓNVARP
Áhersla á gagnvirka myndbandsvinnslu einstaklinga
DAVID ROKEBY @ GAGNVIRKT UMHVERFI
Gagnvirk hegðun á rauntíma könnuð
STEPHEN WILSON @ GAGNVIRK FJÖLMIÐLUN
Gagnvirkt fjölmiðlun á CD-ROM
STATION ROSE @ GAGNVIRK FJARSKIPTI
Áhersla á www-síður og Alnetið
Kaupmanna '96 býður norrænum listamönnum að taka þátt í einhverjum þeirra
fjögurra meistarakennsluflokka, sem haldnir verða á tímabilinu 20. maí til 15. júní.
Öll kennsla fer fram á ensku. Fjöldi nemenda í hvcrjum flokki er takmarkaður við 6-8.
Frekari upplýsingar og umsóknareyðublöð er hægt að fá hjá:
Copenhagen '96
att. Damián Arguimbau,
Amagertorv 1,
DK-U60 Kbenhavn K,
Danmark.
Fax: (00 45) 33 77 96 01
e-mail: master96@inet. uni-c.dk.
COPENHAGEN 96
CULTURAl CAPITAl OF EUROPE
Nýjar bækur