Morgunblaðið - 18.02.1996, Blaðsíða 4

4 SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
SH9tnmtii(abU>
VIKAN

► DAVÍÐ Oddsson forsæt-
isráðherra segist telja allar
líkuráþví að Mikhaíl S.
Gorbatsjov, fyrrum Ieið-
togi Sovétríkjanna,þiggi
boð um að koma til Islands
í haust og taka þátt í hátið-
arhöldum í tilefni þess að
10 ár eru liðin frá fundi
hans og Ronalds Reagans,
fyrrum forseta Bandaríkj-
anna, í Reykjavík.
► ÞJÓÐHAGSSTOFNUN
áætlar að atvinnuleysi á
þessu ári verði 4,4%. At-
vinnuleysi í fyrra var 5%.
Samkvæmt könnun Þjóð-
hagsstofnunar var at-
vinnuleysi nú í janúar 6%
en var 6,7% í janúar í fyrra.
► BOEING 757-vél Birg-
enair, sem fórst út af
ströndum Dóminíkanska
lýðveldisins í siðustu viku
og með henni 189 manns,
kom hingað til lands að
morgni 22. janúar með 26
farþega Heimsferða frá
Cancun. Héðan fór vélin til
Þýskalands, en kom aftur
sama dag og tók þá 27 far-
þega ferðaskrifstofunnar
til Mexíkó.
► ÍSLENSKIR tómatar
eru nú komnir á markað
um tveimur mánuðum fyrr
en venja hefur verið. Það
eru hjónin Helga Karls-
dóttir og Guðjón Birgisson
á Melum i Hrunamanna-
hreppi sem eru farin að
selja þessa uppskeru. Það
sem gerir þetta mögulegt
er sérstök raflýsing í gróð-
urhúsum og er að hluta til
um tilraunaverkefni að
ræða.
11/2-17/2
Hætta samstarfi um
flutning grunnskóla
KENNARAFÉLÖGIN hafa ákveðið
að draga sig út úr öllu samstarfi um
flutning grunnskólans til sveitarfé-
laga og lýsa fullri ábyrgð á hendur
stjómvöldum. í sameiginlegum álykt-
unum funda kennarafélaganna segir
að á sama tíma og þau hafi verið í
samstarfi um endanlegan flutning
grunnskólans til sveitarfélaga sé rík-
isstjórnin að kynna alvarlega skerð-
ingu á réttindum starfsmanna ríkis-
ins. Fjármálaráðherra segist ekki
trúa að kennarafélögin ætli að taka
yfirfærslu grunnskólans í gíslingu til
þess að knýja fram breytingar í öðr-
um efnum.
Póstur og sími verði
hlutafélag
SAMGÖNGURÁÐHERRA hefur
kynnt ríkisstjórnarflokkunum frum-
varp til laga um að breyta Pósti og
síma í hlutafélag. Frumvarpið felur
í sér að stofnunin verði að hlutafé-
lagi, sem greiði skatta og skyldur
eins og önnur slík og verði fijálst að
því að kaupa hlut í öðrum fýrirtækj-
um, en til þess hefur stofnunin ekki
haft heimild án atbeina Alþingis.
Hlutafélagið yrði alfarið í eigu ríkis-
ins.
Þrjú þúsund tonn
ber í milli
ÞRJÚ þúsund tonnum munar á til-
boði Noregs um þorskkvóta fyrir ís-
lensk skip í Barentshafi og á lág-
markskröfu íslands um veiðiheimild-
ir. íslendingar krefjast um 15.000
tonna kvóta en Norðmenn vilja ekki
bjóða nema 12.000. Auk þess vilja
Norðmenn að helmingur þeirra veiði-
heimilda verði veittur gegn kvóta á
íslandsmiðum eða annars konar end-
urgjaldi.
Jeltsín býður
sig fram
BORÍS Jeltsín Rússlandsforseti
lýsti því yfir í ræðu í heimaborg
sinni Jekaterínborg á fimmtudag
að hann byði sig fram til endur-
kjörs í kosningunum 16. júní. Mikl-
ar vangaveltur höfðu verið um fyrir-
ætlanir forsetans sem átt hefur við
vaxandi óvinsældir að stríða og lé-
Iegt heilsufar; flestir talsmenn um-
bótasinna höfðu hvatt hann til að
draga sig í hlé.
Forsetinn sagðist telja það
ábyrgðarleysi af sér að ljúka ekki
því verki sem hann hefði hafið, þ.
e. að koma á róttækum umbótum
í efnahags- og stjórnmálalífi lands-
ins. Hann sagði mistök hafa verið
gerð í Tsjetsjníju en vonandi tækist
sér að finna lausn á næstu mánuð-
um. Hann fór hörðum orðum um
helstu leiðtoga uppreisnarmanna,
sagði rétt að taka þá af lífi.
Kommúnistar ákváðu á fimmtu-
dag að forsetaefni þeirra yrði leið-
togi flokksins, Gennadíj Zjúganov,
og eru hann og Jeltsín taldir líkleg-
ir til að keppa í seinni umferðinni
sem verður milli tveggja efstu
manna. Aðrir sterkir frambjóðendur
eru þjóðemissinninn Vladímír Zhír-
ínovskíj, umbótasinninn Grígoríj
Javlínskíj og Alexander Lebed, fyrr-
verandi hershöfðingi.
► STRÍÐSDGLÆPA-
DÓMSTÓLL Sameinuðu
þjóðanna í Haag boðaði á
miðvikudag að lagðar
yrðu fram innan nokk-
urra vikna fyrstu ákær-
urnar á hendur múslimum
en þegar hafa 45 Serbar
og 7 Króatar verið ákærð-
ir. Bosníu-Serbar neita
enn samstarfi um Dayton-
friðarsamkomulagið í
mótmælaskyni við að tveir
Serbar, sem stjórnvöld í
Sarajevo létu handtaka,
voru framseldir til Haag.
►JOHN Bruton, forsæt-
isráðherra írlands, sagði
á þriðjudag að Sinn Fein,
stjórnmálaarmur írska
lýðveldishersins (IRA)
hefði svo mikil áhrif innan
hryðjuverkasveita IRA að
flokkurinn gæti fengið
þau til að Iýsa á ný yfir
vopnahléi. Bresk stjórn-
völd óttast að IRA efni til
fleiri sprengjutilræða.
►ÞING Evrópusam-
bandsins, ESB, samþykkti
á miðvikudag að herða
reglur um að meirihluti
dagskrár stöðva í sam-
bandsríkjunum skuli vera
evrópskt efni. Er ætlunin
með þessu að sporna við
efni frá löndum utan ESB,
einkum bandarísku.
►BOB Dole, leiðtogi
meirihlutans í öldunga-
deild Bandaríkjaþings,
varð efstur á svonefndum
kjörfundi repúblikana í
Iowa vegna vals á forseta-
frambjóðanda en fundur-
inn var á mánudag. Sigur
Dole var naumur, hann
fékk 26% fylgi og á hæla
honum kom Pat Buchanan
með 23%.
FRÉTTIR
Frumvarp til upplýsingalaga kynnt í ríkissljórn
Eiga að rýmka að-
gang að gögnum
FORSÆTISRÁÐHERRA kynnti
frumvarp til upplýsingalaga á fundi
ríkisstjórnar á föstudag, en með því
er lagt til að tekin verði upp sú
meginregla í islensk lög að stjórn-
völdum sé skylt, sé þess óskað, að
veita almenningi aðgang að gögn-
um sem varða tiltekin mál. Með
þessu er talið að rýmkaður verði
réttur almennings til aðgangs að
gögnum hjá stjórnvöldum, einkum
á þeim sviðum þar sem þeim hefur
verið talið heimilt en ekki skylt að
láta upplýsingar af hendi.
Við samningu frumvarpsins var
höfð hliðsjón af frumvarpi til laga
um upplýsingaskyldu stjómvalda
sem lagt var fyrir Álþingi árið 1990,
og þeirri gagnrýni sem frumvarpið
sætti á sínum tíma.
Haldið leyndu að óþörfu
í athugasemdum með frumvarp-
inu segir m.a. að lögin ættu jafn-
framt að draga úr tortryggni al-
mennings í garð stjórnvalda, ekki
síst „tortryggni sem oft og einatt
á rót sína að rekja til þess að upp-
lýsingum hefur, stundum að óþörfu,
verið haldið leyndum. Að sjálfsögðu
getur það verið óhjákvæmilegt í
vissum undantekningatilfellum, en
til þess þurfa þá að vera brýnar
ástæður", segir þar.
Nefndin sem vann að frumvarp-
inu segir í athugasemdum sínum
að aðstæður stjórnvalda til þess að
veita aðgang að upplýsingum séu
á ýmsan hátt lakari hérlendis en í
nágrannalöndum okkar. íslensk
stjórnsýsla sé um margt frumstæð-
ari og lausari í reipunum en stjórn-
• sýsla nágrannaríkjanna.
„Þannig virðast fleiri mál vera
afgreidd hér á landi með óformleg-
um hætti, en það leiðir oft til þess
að ekki eru varðveittar upplýsingar
um málsatvik og jafnvel afgreiðslu
mála. Þá hafa ekki mótast hérlend-
is skýrar stjómsýsluvenjur um rétt
almennings til aðgangs að gögnum
hjá stjórnvöldum." Nefndin kveðst
EVRÓPUSAMTÖKIN gangast nk.
þriðjudag, 20. febrúar, fyrir fundi
með Francois Thiollier, sendifull-
trúa Evrópusambandsins hér á
landi, og Roar Julsen, lögfræðingi
sendiráðs Evrópusambandsins í
Ósló. Fundurinn verður haldinn á
Kornhlöðuloftinu að baki veitinga-
hússins Lækjarbrekku kl. 17-19.
Thiollier og Julsen flytja stutt er-
indi og svara að því búnu fyrir-
spumum.
Frangois Thiollier flytur erindi á
ensku undir yfirskriftinni „Enlarge-
ment of the European Union and
the smaller countries". Hann íjaliar
um áform Evrópusambandsins um
Qölgun aðildarríkja og áhrif hennar
á stöðu smærri ríkja, innan og utan
sambandsins.
Fran?ois Thiollier starfaði í
frönsku utanríkisþjónustunni
1976-1984 og hefur eftir það starf-
,að hjá framkvæmdastjórn Evrópu-
sambandsins. Hann hefur m.a. ann-
ars starfað í sjávarútvegsmáladeild
framkvæmdastjórnarinnar og ger-
þekkir sjávarútvegsstefnu sam-
bandsins. Hann starfaði jafnframt
hjá utanríkismáladeild sambands-
líta svo á að þegar settum lögum
sleppi, ríki mikil réttaróvissa um
að hvaða marki almenningur eigi
rétt til aðgangs að upplýsingum hjá
stjórnvöldum.
„í ólögmæltum tilvikum hefur
verið gengið út frá því að stjórn-
völd hafi heimild til þess að veita
almenningi rýmri aðgang að upp-
lýsingum en leiðir af beinum rétti
þessara aðila lögum samkvæmt,
enda standi reglur um þagnar-
skyldu því ekki í vegi.“
Aðgangmr að ýmsum gögnum
Samkvæmt frumvarpinu nær
réttur almennings til aðgangs að
gögnum, til allra skjala sem mál
varða, þar með talinna endurrita
af bréfum sem stjórnvald hefur sent
enda megi ætla að það hafi borist
viðtakanda, allra annarra gagna
sem mál varða, svo sem teikninga,
uppdrátta, korta, mynda, örfilma
og gagna sem vistuð eru í tölvu,
dagbókarfærslna sem lúta að gögn-
um málsins og lista yfir málsgögn.
Réttur almennings tekur ekki til
fundargerðar ríkisráðs og ríkis-
stjórnar, minnisgreina á ráðherra-
fundum og skjala sem tekin hafa
verið saman fyrir slíka fundi, bréfa-
skipta stjórnvalda við sérfróða
menn til afnota í dómsmáli eða við
athugun á því hvort slíkt mál skuli
höfðað, vinnuskjala sem stjórnvald
hefur ritað til eigin afnota nema
þeirra sem geyma endanlega
ákvörðun um afgreiðslu máls eða
upplýsinga sem ekki verður aflað
annars staðar frá, umsókna um
störf hjá ríki eða sveitarfélögum og
allra gagna sem þær varða. Þó er
skylt að veita upplýsingar um nöfn,
heimilisföng og starfsheiti umsækj-
enda þegar umsóknarfrestur er lið-
inn.
Óheimilt er að veita almenningi
aðgang að gögnum um einka- eða
íjárhagsmálefni einstaklinga sem
sanngjarnt og eðlilegt þykir að fari
leynt, nema hlutaðeigandi sam-
ins, m.a. að tengslum við Norður-
löndin. Hann tók þátt í viðræðunum.
um gerð EES-samningsins. Frá ár-
inu 1992 hefur Thiollier starfað í
sendiráði ESB í Ósló. Frá því í fyrra
hefur hann verið staðgengill sendi-
herra ESB í Noregi og á íslandi.
Roar Julsen mun einnig tala á
ensku og ber erindi hans yfirskrift-
ina „The EEA experience after two
years and its future". Julsen fjallar
um samskipti ESB og EFTA á sviði
EES-samningsins, reynsluna af
samningnum og þau vandamál sem
upp hafa komið í framkvæmd hans.
Julsen starfaði um langt skeið
að sveitarstjórnarmálum í Noregi
og var m.a. framkvæmdastjóri
borgarmála í Fredrikstad. Undan-
farin ár hefur hann starfað sem
lögfræðingur sendiráðs ESB í Ósló
og er helsti ráðgjafi framkvæmda-
stjórnar ESB í norskum lögum.
Hann hefur fylgst náið með fram-
kvæmd EES-samningsins og sam-
skiptum Evrópusambandsins og
EFTA-ríkjanna.
Fundurinn er öllum opinn. Fund-
argjald er 500 kr. og eru kaffiveit-
ingar innifaldar í því.
þykki. Sömu takmarkanir gilda um
aðgang að gögnum er varða mikil-
væga fjárhags- og viðskiptahags-
muni fyrirtækja og annarra lögað-
ila.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að
heimilt verði að takmarka aðgang
almennings að gögnum þegar mikil-
vægir almannahagsmunir krefjast,
enda hafi þau að geyma upplýs-
ingar um öryggi ríkis eða vamar-
mál, samskipti við önnur ríki eða
fjölþjóðastofnanir, viðskipti stofn-
ana og fyrirtækja í eigu ríkis eða
sveitarfélaga, að því leyti sem þau
eru í samkeppni við aðra, fyrirhug-
aðar ráðstafanir eða prófraunir á
vegum ríkis eða sveitarfélaga ef
þær yrðu þýðingarlausar eða næðu
ekki tilætluðum árangri væru þær
á almanna vitorði.
Opnað eftir 30 ár
Þó skal veita aðgang að þeim
gögnum sem undanþegin em upp-
lýsingarétti að 30 árum liðnum frá
því þau urðu til, að frátöldum upp-
lýsingum er varða einkamálefni ein-
staklings en þá þurfa 80 ár að líða.
Frumvarpið gerir m.a. ráð fyrir
að aðgangur sjúklinga að sjúkra-
skrá fari eftir ákvæðum læknalaga
og tölvulögin séu látin gilda ein og
á tæmandi hátt um aðgang að þeim
upplýsingum er þau taka til. Sér-
ákvæði um þagnarskyldu, sem fram
koma í stjórnvaldsfyrirmælum, tak-
marka ekki aðgang að uppjýsingum
samkvæmt frumvarpinu, nema slík
þagnarskylduákvæði eigi sér sér-
staka og skýra lagastoð. Ákvæði
sem veita t.d. ráðherra almenna
heimild til þess að setja nánari fyrir-
mæli um framkvæmd laga í reglu-
gerð, nægja því ekki.
Sérstök fyrirmæli yfirmanns til
undirmanns um að gæta þag-
mælsku um tilteknar upplýsingar
geta ekki takmarkað aðgang að
upplýsingum, nema fyrirmælin eigi
sér skýra stoð í sérákvæði laga um
þagnarskyldu.
Dagskrá
barnaleikhúsanna
1DAG, sunnudag, heldur áfram
barnaleikhúshátíðin, sem Barna-
og brúðuleikhússamtökin á íslandi
efna til í því skyni að styðja starf
eina barnaleikhússins, sem enn
starfar í Sarajevo í Bosníu-Her-
segóvínu.
I dag verður dagskráin, sem hér
segir: Furðuleikhúsið sýnir Hiina
Kóngsson í Möguleikhúsinu við
Hlemm kl. 14. Þjóðleikhúsið sýnir
Lofthrædda örninn kl. 16. í Leik-
brúðulandi, Fríkirkjuvegi 11, sýna
10 fingur Englaspil kl. 14. og Sög-
usvuntan sýnir Smjörbitasögu kl.
16. Loks sýnir íslenzka brúðuleik-
húsið við Flyðrugranda Kabarett
kl. 15. Verð aðgöngumiða er 500
krónur.
Fundur um stækkun
Evrópusambandsins
og reynslu af EES