Morgunblaðið - 23.03.1996, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 23. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Úrskurðurinn í Lang-
HÉR FER á eftir í heild úrskurður
Bolla Gústavssonar vígslubiskups í
Langholtskirkjumálinu:
1.
Úrskurð þennan kveð ég und-
irritaður upp sem settur biskup,
með vísun til 36. gr. laga nr.
62/1990 um skipan prestakalla og
prófastsdæma o.fl. , svo og til 28.
gr. laga nr. 25/1985 um kirkju-
sóknir o.fl.
Mál þetta, sem hér er til úrskurð-
ar, barst biskupsembættinu form-
lega hinn 29. desember sl. með
greinargerð dags. 27. s.m. sem
séra Ragnar Fjalar Lárusson, pró-
fastur í Reykjavíkurprófastsdæmi
vestra, sendi biskupi íslands. í
greinargerð þessari rekur prófastur
aðdraganda að því ósætti sem upp
kom í Langholtssókn fyrir síðustu
jól.
Með bréfi til kirkjumálaráðherra,
dagsettu 6. mars sl. tilkynnti herra
Ólafur Skúlason, biskup, að hann
hefði ákveðið að víkja sæti við úr-
lausn þessa máls, með vísun til 6.
tl. 3. gr. stjómsýslulaga nr.
37/1993. Með bréfi kirkjumálaráð-
herra, dagsettu 7. mars sl. var ég
undirritaður settur til að fara með
biskupsvald í umræddu ágreinings-
máli og taka ákvörðun um úrlausn
þess.
1.
Með bréfum dagsettum 23. jan-
úar sl. var aðilum máls þessa, þeim
séra Flóka Kristinssyni, sóknar-
presti, Jóni Stefánssyni, organista
og Guðmundi E. Pálssyni, formanni
sóknarnefndar Langholtssóknar,
kynnt sú ákvörðun biskups, að með
vísun til 36. gr. laga nr. 62/1990
og 28. gr. laga nr. 25/1985, svo
og til 11. og 13. gr. í erindisbréfi
biskups til sóknarnefnda, sem sett
er á grundvelli 24. gr. laga nr.
25/1985, væri honum bæði rétt og
skylt að úrskurða í þeim ágrein-
ingsmálum sem uppi eru milli
sóknarprests annars vegar og
sóknarnefndar og organista hins
vegar. Aðilum var, með vísun til
30. gr. stjómsýslulaga nr. 37/1993,
sbr. IV. kafla laganna, gefinn kost-
ur á að leggja fram skriflega
greinargerð um málið, setja fram
kröfur og leggja fram frekari gögn
fyrir 31. janúar sl.
Með bréfi dagsettu 25. janúar
sl. óskaði lögmaður séra Flóka eft-
ir fresti til 14. febrúar sl. til að
leggja fram gögn af hans hálfu.
Biskup veitti umbeðinn frest og var
það tilkynnt aðilum með bréfum
dagsettum 26. janúar sl. Svör
þeirra bárust biskupsembættinu
14. febrúar sl.
2.
Krafa séra Flóka Kristinssonar,
sóknarprests er eftirfarandi:
„. . . að embætti biskups íslands
tryggi að rétt kjörinn sóknarprest-
ur Langholtsprestakalls, séra Flóki
Kristinsson, geti haldið uppi lög-
boðnu helgihaldi fyrir söfnuð sinn.“
Sóknamefnd Langholtssóknar
segir í greinargerð sinni að það sé
mat hennar að neyðarástandi því
sem í sókninni ríki verði ekki aflétt
meðan séra Flóki Kristinsson sé
sóknarprestur Langholtssafnaðar.
í framhaldsgreinargerð koma fram
eftirfarandi tilmæli:
„Úr því sem komið er og eftir
athugun á þeim greinargerðum
sem lagðar hafa verið fram sér
sóknarnefnd ekki aðra lausn í máli
þessu en að þér í úrskurði yðar
beinið því til deiluaðila að þeir af
fúsum og frjálsum vilja segi af
sér. A það jafnt við um sóknar-
prestinn, organistann og sóknar-
nefndina. Verði í framhaldinu ný
sóknarnefnd kjörin af söfnuðinum
er taki ákvörðun um ráðningu
prests, annars starfsfólks og önnur
mál sem verið hafa í brennidepli."
Krafa Jóns Stefánssonar, organ-
ista, er eftirfarandi:
„Ég hlýt að gera þá kröfu að
tryggt verði að ég fái starfsfrið til
að sinna þessu mikilvæga starfi
fyrir söfnuðinn og íslensku kirkjuna
áfram með þeim hætti sem verið
hefur. Ennfremur fái ég frið til að
rækja störf mín samkvæmt ráðn-
ingarsamningi mínum við sóknar-
nefndina og að komið verði á varan-
legum friði innan sóknarinnar."
3.
Málavöxtum er lýst í stuttu máli
í greinargerð sem séra Ragnar Fjal-
ar Lárusson, prófastur í Reykjavík-
urprófastsdæmi vestra, ritaði bisk-
upi 27. desember sl. Þar segir m. a.:
„Svo sem yður er kunnugt hefir
um langt skeið verið grunnt á því
góða með þessum forystumönnum
safnaðarins og sáttafundir margir
verið haldnir. Tvisvar hefir verið
undirrituð sáttargjörð milli þeirra,
hið fyrra sinn í febrúar 1994. . .
og hið síðara sinn í júní 1995. . .
Að hinni síðari sáttargjörð vann
ég á sl. vori og hélt að því tilefni
marga fundi og væri of langt mál
að fara yfir það allt, en sáttargjörð
þessi er í mörgum liðum og tekur
á mörgum málaflokkum. Eftir und-
irskriftir var allt kyrrt um hríð, og
það staðfestu við mig ýmsir af
starfsmönnum kirkjunnar og sókn-
arnefndar, að sóknarpresturinn
hefði verið nærgætnari í allri fram-
göngu við þá, en verið hafði áður
en sáttargjörðin var gerð.
Kvörtun kom einu sinni símleiðis
í haust frá Jóni Stefánssyni, þar
sem hann taldi, að sóknarprestur
hefði brotið samkomulagið, og
væri raunar stöðugt að brjóta það,
og stöðugt hefði kórinn minna og
minna hlutverki að gegna í guðs-
þjónustunni. Ég talaði samdægurs
við sr. Flóka og var málið síðan
látið kyrrt liggja og enn var hljótt
í bili.
Fyrirvaralaust kom svo afrit af
bréfí frá formanni kirkjukórs Lang-
holtskirkju, Sigrúnu Stefánsdóttur,
stílað til sóknarnefndar, vegna
ádrepu sem hún fékk hjá sóknar-
presti og yður er kunnugt um, þar
sem afrit var einnig sent til yðar.
Ég átti þegar í stað fundi með
framkvæmdanefnd kirkjunnar,
Guðmundi Pálssyni og Sigríði List-
er, og síðan með sr. Flóka, sem
viðurkenndi fyrir mér að hann hefði
gengið of langt og talað af sér við
formann kórsins og var fús til að
rétta fram sáttarhönd í máli þessu.
Hann vildi þó síðar að prófastur
væri tilkvaddur til sáttafundar með
deiluaðilum, svo að úr ráði varð
að formaður sóknarnefndar og
fleiri góðir menn, þar á meðal Ás-
geir Pétursson fyrrum sýslumaður
og bæjarfógeti héldu fund með
deiluaðilum, þar sem sættir tókust
og gaf Ásgeir mér skýrslu um þetta
mál.
Og svo var það í síðustu vikunni
fyrir jól að ósköpin dundu yfír, sem
til þess urðu að organistinn vildi
ekki leika við guðsþjónusturnar um
jólin og Langholtskórinn fylgdi
honum eftir. Það mál er kunnara
en svo að frá þurfí að segja, en
upphaf þess voru hvatvísleg orð
sóknarprestsins við söngstjórann
um hann og konu hans Ólöfu Kol-
brúnu Harðardóttur, söngkonu, en
hún átti að syngja einsöng með
kórnum á aðfangadagskvöld svo
sem verið hafði um alllangt skeið.
Ekki hafnaði prestur henni sem
einsöngvara, en taldi það nálgast
ósvífni við sig að láta hana syngja
eftir það sem á undan var gengið
þ. e. a. s. óvild þeirra hjóna í sinn
garð.
Ég átti langan fund með sr.
Flóka á öðrum degi þessa máls,
hvatti ég hann mjög til að biðja
söngstjórann afsökunar á orðum
sínum og biðja hann að taka aftur
beiðni sína um að fá að nota ónot-
að sumarleyfi um jól og áramót,
eins og söngstjórinn hafði farið
fram á við sóknarnefnd. Var sr.
Flóki greinilega miður sín yfir þeirri
stefnu sem málið var að taka. Tók
hann ekki illa í málaleitan mína en
hringdi til mín síðdegis og sagði
að tilgangslaust væri að tala við
Jón, þar sem hann væri með blaða-
mannafund og engu yrði þokað í
þessu máli.“
Prófastur segir ennfremur í bréfi
sínu:
„Mér koma samskipti sóknar-
prests og söngstjóra svo fyrir sjón-
ir þegar litið er yfír málið í heild,
að raunar hafi aldrei verið um
sættir þeirra á milli að ræða, held-
ur hafí minnsta tilefni verið notað
af beggja hálfu til þess að hefja
stríð að nýjú. Ég tel því vonlítið
ef ekki algerlega vonlaust að reyna
frekari sáttafundi. Ég fel yður,
kæri herra biskup, þetta mál í
hendur, þar sem þér hljótið að fara
nýjar leiðir, en óviðunandi er fyrir
söfnuðinn að búa lengi við þetta
ófremdarástand. “
Ástæðulaust þykir að rekja
málavexti frekar, sbr. 3. tl. 31. gr.
stjórnsýslulaga.
II.
Frá því máli þessu var skotið til
biskups hefur ítrekað verið leitað
um sættir milli málsaðila, en án
árangurs, þ. á m. hefur séra Flóki
Kristinsson hafnað, fyrir sitt leyti,
tilmælum þeim sem fram koma í
framhaldsgreinargerð sóknar-
nefndar Langholtssóknar og gerð
er grein fyrir hér að framan. Af
þeim sökum verður ekki hjá því
komist að leysa úr ágreiningi aðila
með úrskurði.
1.
Af greinargerð sóknarnefndar
Langholtssóknar verður sem fyrr
segir ekki annað ráðið en hún kreij'-
ist þess að biskup hlutist til um
að séra Flóka verði vikið úr emb-
ætti sóknarprests. Séra Flóki er
skipaður sóknarprestur í Lang-
holtsprestakalli af kirkjumálaráð-
herra skv. 15. gr. laga nr. 62/1990
og nýtur hann réttinda og ber
skyldur skv. lögum nr. 38/1954
um réttindi og skyldur starfsmanna
ríkisins, sbr. 18. gr. laga nr.
62/1990. Skv. 7. og 10. gr. laga
nr. 38/1954 er það á valdi kirkju-
málaráðherra, en ekki biskups, að
víkja sóknarpresti úr embætti. Það
kemur á hinn bóginn ekki í veg
fyrir að biskup geti, með vísun til
36. gr. laga nr. 62/1990, mælst til
þess við ráðherra að sóknarprestur
verði beittur stjórnsýsluviðurlögum
skv. lögum nr. 38/1954.
Þótt ljóst sé að verulegir örðug-
leikar hafi ríkt í samskiptum séra
Flóka annars vegar og sóknar-
nefndar, Jóns Stefánssonar, organ-
ista, og fleiri starfsmanna Lang-
holtssafnaðar hins vegar verður
ekki séð að sóknarprestur hafi
gerst sekur um neinar þær ávirð-
ingar í starfí eða utan þess sem
réttlætt geti það að honum sé veitt
áminning eða vikið úr embætti á
grundvelli laga nr. 38/1954. Þeirri
kröfu sóknarnefndar að biskup
hlutist til um að séra Flóka verði
vikið úr starfi er því hafnað.
2,
Skv. 25. gr. laga nr. 25/1985
og 13. gr. í erindisbréfi sóknar-
nefnda, sbr. 24. gr. laga nr.
25/1985, skal sóknarnefnd ráða
starfsmenn safnaðarins, þ. á m.
organista, í samráði við sóknar-
prest. Þótt sóknarnefnd ráði þann-
ig starfsmenn sóknarinnar hefur
biskup vald til þess, með vísun til
36. gr. laga nr. 62/1990, sbr. og
28. gr. laga nr. 25/1985 og 13.
gr. í erindisbréfi sóknarnefnda, að
leggja fyrir sóknarnefnd að segja
tilteknum starfsmönnum upp
störfum ef hann telur að þeir hafi
gerst brotlegir í starfi eða utan
þess.
Þótt sú fyrirvaralausa ákvörðun
Jóns Stefánssonar að óska eftir
leyfi frá störfum sem organisti í
Langholtskirkju um síðastliðin jól
og áramót hafí verið óheppileg og
valdið röskun á helgihaldi í kirkj-
unni um hátíðarnar liggur það
engu að síður fyrir að sóknarnefnd
veitti honum umbeðið leyfí sem
hann hafði áður áunnið sér í starfi.
Með vísun til þessa, og þess hver
voru tildrög að því að hann óskaði
leyfis eru ekki að mínu áliti efni
til þess að leggja fyrir sóknarnefnd
að segja Jóni upp störfum sem
organista, enda hefur hann beðist
velvirðingar á þessari gjörð sinni
og ítrekað lýst sig reiðubúinn til
að rækja áfram starf sitt, nú síð-
ast í greinargerð sinni frá 14. febr-
úar sl.
3.
Sóknarnefnd hefur ásamt sókn-
arpresti forystu í málefnum sóknar-
innar sbr. 1. gr. í erindisbréfi sókn-
arnefnda. í lögum nr. 25/1985 og
öðrum lögum er sóknarnefnd feng-
ið vald til að taka ákvarðanir um
rétt og skyldu manna og telst því
ótvírætt stjórnsýslunefnd í skiln-
ingi stjórnsýslulaga, sbr. 2. mgr.
1. gr. laganna. Mikilvægt er að
stjórnsýslunefndir gæti hlutlægni í
störfum sínum og því hefur verið
litið svo á að óæskilegt sé að þeir
einstaklingar eigi sæti í þeim
nefndum sem fyrirsjáanlegt er að
muni oft verða vanhæfir til með-
ferðar einstakra mála á grundvelli
hinna sérstöku hæfísreglna í 3. gr.
stjórnsýslulaga. Það sjónarmið á
tvímælalaust við sóknarnefnd í svo
íjölmennri sókn sem Langholtssókn
er.
Með vísun til þess er rétt að
þeir einstaklingar víki úr sóknar-
nefnd Langholtssóknar sem annað-
hvort eru sjálfir starfsmenn sókn-
arinnar eða eru venslaðir sóknar-
presti eða einhveijum af starfs-
mönnum sóknarinnar með þeim
hætti sem greinir í 2. tl. 3. gr.
stjórnsýslulaga. Er eðlilegt að það
gerist á næstá aðalsafnaðarfundi,
sbr. 1. mgr. 11. gr. Iaga nr.
25/1985. Að gefnu tilefni skaltek-
ið fram að þátttaka í kirkjukór telst
ekki starf í skilningi 25. gr. laga
nr. 25/1985 og 13. gr. í erindis-
bréfi sóknarnefnda.
III.
Ef frá eru talin þau atriði, sem
fjallað er um í II. kafla hér að fram-
an, snýst ágreiningur málsaðila um
það hvert sé valdsvið sóknarprests
gagnvart sóknarnefnd og einstök-
um starfsmönnum safnaðar.
1.
Að lútherskum skilningi er
helgihald kirkjunnar þjónusta
Guðs við menn fyrir meðalgöngu
orðs síns og sakramenta. Þetta er
áréttað í 5. gr. Ágsborgaijátningar
þar sem segir að Guðs orð og
sakramenti séu þau tæki sem Guð
noti til þess að skapa trúna í hjört-
um manna. Af trúnni leiðir góða
breytni, sbr. 6. gr. , og kirkjan er
skilgreind sem söfnuður þeirra er
koma saman til þess að heyra
fagnaðarerindið og neyta sakra-
mentanna, sbr. 7. gr.
Til þess að boðun orðsins og
úthlutun sakramentanna megi ætíð
vera við lýði, er embætti eða þjón-
usta orðsins innan kirkjunnar.
Samkvæmt 5. gr. Ágsborgaijátn-
ingar er þar ekki um hagkvæmnis-
ráðstöfun að ræða, heldur er emb-
ættið stofnað og stofnandinn er
Guð.
Þegar prestur er vígður, þiggur
hann ákveðna þjónustu, embætti
eða umboð sem kveðið er á um í
vígsluformálanum:
„Svo afhendi ég þér hið heilaga
prests- og prédikunarembætti: Að
prédika Guðs orð til iðrunar, aftur-
hvarfs og hjálpræðis; að veita hei-
lög sakramenti skírnar og kvöld-
máltíðar; að hlýða skriftum og boða
í Jesú nafni fyrirgefningu synd-
anna.“
Inntak þjónustu eða embættis
kirkjunnar er skýrt í vígsluheitinu
þar sem prestur lofar eftirfarandi:
„Að prédika Guðs orð hreint og
ómengað eins og það er að finna
í hinum spámannlegu og postullegu