Morgunblaðið - 23.03.1996, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 23. MARZ 1996
AÐSENDAR GREIIMAR
Sverri
svarað
ÉG HEF til þessa
ekki talið þjóna neinum
tilgangi að elta ólar við
margvísleg ummæli
Sverris Hermannsson-
ar um íslandsbanka í
fjölmiðlum undanfarin
misseri. En í grein sinni
í Morgunblaðinu sl.
miðvikudag endurtek-
ur hann rangfærslur
um kaup Alþýðubanka,
Iðnaðarbanka og
Verzlunarbanka á Ut-
vegsbankanum árið
1989. Þótt ummælin
snúi fremur að þeim
sem önnuðust söluna
af hálfu ríkisins en
kaupendunum er nauðsynlegt að
þau séu leiðrétt. Ella gæti fólk far-
ið að trúa þeim.
í greininni segir Sverrir: „Þegar
Útvegsbankinn var sameinaður há-
effunum þremur - Iðnaðarbanka,
Alþýðubanka og Verzlunarbanka -
tók ríkið að sér að greiða öll vafa-
Nauðsynlegt er að leið-
rétta rangfærslur, segir
Valur Valsson, sem hér
svarar grein Sverris
Hermannssonar um
kaup á Alþýðubanka,
Iðnaðarbanka og Verzl-
unarbanka.
söm útlán Útvegsbankans - upp á
700 milljónir að sagt var - með
peningum skattborgaranna, auk
þess sem annar heimanmundur rík-
isins við sameininguna nam yfir tvö
þúsund milljónum króna.“ Allt er
hér rangfært og ósatt.
Umsamið kaupverð fyrir hlut rík-
isins í Útvegsbankanum, sem var
76,8% af hlutafénu, var 1.450 millj-
ónir króna, en jafnframt var ákveð-
ið að mat á útlánum bankans færi
fram eftir á, þar eð ekki var talið
eðlilegt að veita væntanlegum
kaupendum aðgang að trúnaðar-
upplýsingum fyrirfram. Slíkt mat
gat haft áhrif á endanlegt kaup-
verð. Einnig var ákveðið að meta
fasteignir, sem myndu verða til
sölu við samrunann og taka tillit
til afkomu bankans frá upphafi árs
til kaupdags, þegar uppgjör lægi
fyrir.
Niðurstaða alls þessa var sú, að
heildarverðið var lækkað um 507
m.kr. en þar af voru 284 m.kr.
vegna útistandandi lána, 178 m.kr.
vegna fasteigna, sem ríkið tryggði
sér jafnframt kauprétt að á sama
verði, og skipti þessi lækkun því
kaupendur engu máli, og loks var
45 m.kr. lækkun vegna rekstr-
artaps fyrri hluta árs 1989 og fjár-
festinga sem ráðist hafði verið í á
þeim tíma og ekki gátu nýst kaup-
endum. Heildarverðið sem kaupend-
ur greiddu var því 943 m.kr. sem
á verðlagi dagsins í dag væri um
1.300 m.kr.
Þegar hlutafé er keypt, eins og
var í þessu tilviki, fylgja með í kaup-
unum allar eignir og skuldir við-
komandi fyrirtækja og endurspegl-
ast mat á heildarstöðunni í kaup-
verðinu. Til þess að samningar tak-
ist verða bæði kaupendur og selj-
endur að vera sáttir við niðurstöð-
una. í skýrslu þáver-
andi viðskiptaráðherra
til Alþingis um þessi
mál árið 1992 fullyrðir
hann, og færir rök fyr-
ir máli sínu, að ríkið
hafi fengið gott verð
fyrir hlutabréfin.
Þessum kaupum
fylgdi því enginn dul-
búinn heimanmundur
og né gjafir. Fullyrð-
ingar Sverris um slíkt
eru því rangar. Þær
eru jafnframt alvarleg
ásökun á þá sem
sömdu um þessi kaup
af hálfu ríkisins. í
samninganefndinni
sátu Árni Tómasson, löggiltur end-
urskoðandi og núverandi endur-
skoðandi Landsbankans, Björn
Friðfinnsson, ráðuneytisstjóri, og
Sigurður Þórðarson, ríkisendur-
skoðandi. Allir þessir menn eru
þekktir af öðru en því að gefa eig-
ur ríkisins og þeir reyndust skatt-
borgurunum vel í þessum samning-
um. Þáverandi ríkisstjórn hélt einn-
ig fast á hagsmunum ríkisins. Sama
má líka segja um sölu Sverris Her-
mannssonar á hlutabréfum ríkisins
í Iðnaðarbankanum á sínum tíma
þegar Sverrir var iðnaðarráðherra.
Sverrir hefur réttilega oft hrósað
sér af þeirri sölu og ég tekið undir
það. En ég verð jafnframt að segja
eftir að hafa verið fulltrúi kaupenda
í báðum þessum tilvikum að enginn
eðlismunur var á þessum viðskipt-
um. í hvorugt skiptið voru fulltrúar
ríkisins að gefa eitt eða neitt.
í umræddri grein sinni sl. mið-
vikudag segir Sverrir Hermannsson
einnig: „En af því sem Útvegsbank-
inn gekk inn í íslandsbanka dauð-
hreinsaður af öllum fortíðarvanda,
hljóta hin miklu útlánatöp hans að
stafa frá háeffunum þrem, sem fyrr
greinir, eða af ábyrgðarleysi eftir
að stóra háeffið, íslandsbanki, var
stofnað." Hér gerist Sverrir svo
djarfur af leggja útaf eigin rang-
færslum, sem áður er getið, og
draga af þeim ályktanir. Með sömu
röksemdafærslu má halda því fram
að Landsbankinn hafi verið „dauð-
hreinsaður af öllum fortíðarvanda"
þegar Sverrir kom þangað, því
bankinn átti samkvæmt ársreikn-
ingum hans ekki í neinum útlána-
vanda fyrr en síðar. Einhveijir
gætu dregið þá ályktun að ekki
væri einleikið að þá fyrst fór Lands-
bankinn að tapa útlánum þegar
Sverrir hafði verið þangað ráðinn.
En nú vitum við Sverrir báðir að
þess konar söguskýringar eru ekki
réttar. Útlánatöp eiga vanalega
langan aðdraganda og oft afar erf-
itt að sjá þau fyrir. Útlánaáhætta
er því á hveijum tíma metin á
grundvelli þess sem menn vita á
því augnabliki og einhvers konar
framtíðarspár. Þær eru hins vegar
hreint matsatriði og sýnist sitt
hveijum.
Sama á við um uppgjör Útvegs-
bankans á sínum tíma. Það var
gert eftir bestu samvisku og vitn-
eskju á þeim tíma. En það er lang-
ur vegur frá því að menn hafi árið
1989 séð fyrir töp sem urðu síðar
á útlánum sem upphaflega voru
veitt mörgum árum fyrr. Þess
vegna er það rangt að bankinn
hafi verið „dauðhreinsaður“. Slíkt
er einfaldlega ekki hægt og það
ætti Sverrir nú að vita manna best.
Höfundur cr bankastjóri.
Valur Valsson
Scztirsófar
á óviðjafnanlegu verði
HÚSGA GNALA GER/NN
Smiðjuvegi 9 (gul gata) - Kópavogi - sími 564 1475 Opið mán.-fös. 13-18, lau. 11-14.
Um hófstillingn
HINIR fomu Hellen-
ar áttu í tungu sinni
orðið „sofrosyne“. Það
er þýtt á ýmsa vegu í
löndum Evrópu. íslend-
ingar hafa sæst á þýð-
inguna „hófstilling".
Hófstilling er eiginleiki
eða öllu heldur klasi
eiginleika. Sá sem
gæddur er hófstillingu
kallast __ „hófstilltur"
maður. íslenska orðið
segir í rauninni verulega
sögu. Það er gagnsætt
og öllum auðskilið, sett
saman úr orðunum hóf
og ^tilling, sem eru ná-
skyld sín á milli. Hver maður þekkir
orðasambandið „að stilla einhveiju í
hóf“. En sem eiginleiki er hófstilling
ekki einfari, heldur tengist hún
mörgum öðrum þáttum í tilvist ein-
staklingsins og í samfélagslegri
hegðan hans:
Jafnvægi er nágranni hófstillingar
og þar með yfírsýn og umburðar-
lyndi. Hinn hófstillti sér a.m.k. tvær
hliðar á hveiju máli og leggur þær
á metaskálar til íhugunar og glöggv-
unar áður en hann kveður upp úr
með það, hvern kostinn hann tekur.
Lýsandi dæmi um hófstillingu eru
orð Þorgeirs Ijósvetningagoða að
Lögbergi kristnitökuárið. Hann tal-
aði um, að hvor deiluaðila hefði nokk-
uð til síns máls, m.ö.o. að andstæðar
skoðanir skyldu vegnar og metnar
þannig að enginn fyndi sig settan
hjá með öllu.
Hinn heilsusamlegi efi er bróðir
hófstillingarinnar. Hófstilltur maður
efast í nokkrum mæli um allar skoð-
anir sínar svo og um eigið ágæti.
Hann efast m.a. jafnan um, að hon-
um takist að sýna þá hófstillingu,
sem hann helst vill í heiðri hafa.
Hófstilling og þolgæði eru ná-
skyld. Hófstilltur maður leitast við
að bera þær byrðar sem lífið leggur
honum á herðar. Hann vinnur þau
verk sem hann hefur að sér tekið
og víkur sér ekki undan erfiðum
ákvörðunum eða athöfnum.
Hæfilegt tómlæti er sennilega einn
af fylgifiskum hófstillingar. Hófstillt-
ur maður lætur hnýfílyrði og per-
sónulegar væringar sem vind um
eyru þjóta eða tekur þeim svo sem
álengdar suði fluga á þili vorlangan
daginn. Hann gætir tungu sinnar og
íhugar vandlega þau orð sem til
greina kemur að láta
sér um munn fara áður
en hann mælir þau
fram. Hófstilling og
auðmýkt eni systur.
Þar kemur að þeim
kristnu dyggðum, er
síðar bættust við hel-
lenska arfleifð. Auð-
mýktin er reyndar í
hópi þeirra eiginleika,
sem örðugast er að til-
einka sér, en því miður
allt of auðvelt að láta
sem hlutaðeigandi búi
yfir. Þess konar láta-
læti nefnast hræsni, og
Jesús frá Nazaret fór
svo hörðum orðum um hræsnina, að
engu var líkara en hófstillingin
brygðist honum sjálfum í þeim tilvik-
um. Enda er hófstilling. sem fyrr
greinir hluti af hinni hellensku menn-
ingarvoð, en ekki hinni hebresku.
Og þótt þær hófstilling og auðmýkt
séu svo nákomnar sem vænta má
um systur, eru þær ekki sami veru-
leikinn.
í aldanna rás hafa góðir menn
meðal Vesturlandabúa tamið sér hóf-
stillingu. Þeirra á meðal eru hinir
svonefndu dulhyggjumenn eða „my-
stikar“. Hófstilling þeirra byggir á
sérlegum forsendum auk hinna al-
mennu, sem jafnan eru undirrót hóf-
stillingar. Spyija má, hvernig á því
standi, að menn leitast við að temja
sér hófstillingu. Hveijar eru upp-
sprettur hófstillingarinnar, hvaðan
er hún runnin?
Eins og ýmsar aðrar dyggðir, sem
menn hafa lagt rækt við í aldanna
rás er hófstiiling gagnlegust þeim
einstaklingi sjálfum, er hana iðkar.
Hófstilling birtist sem félagsleg
framför, bætt umgengni við aðra
menn. En innsti kjarni hennar er sá
styrkur, sem hún veitir hinum hófst-
illta sjálfum. Þegar vanstilling hefur
stigið sinn darraðardans til enda
stendur hófstillingin ein eftir á svið-
inu, ög hennar skal ríkið um síðir.
Ef litið er til hófstillingar undan sjón-
arhorni eilífðarinnar, verður fyrir-
gefningin dyggur förunautur hins
forna hugtaks. Þeir sem sjá fyrir sér
einhvers konar dóm á efsta - degi,
eiga auðvelt með að gera sér í hugar-
lund hlutverk hins hófstillta á þeim
dómi: Hann mun þá ganga fram og
fyrirgefa þeim, sem gerði honum
nokkuð til miska. Með þeim hætti
Hófstillingin, segir
Heimir Steinsson,
kennir okkur varfærni
andspænis hinstu
rökum.
tekur hann dómsvaldið úr höndum
Guðs og beitir því sjálfur til að sýkna
misgerðarmanninn, eyðir þannig
málinu.
En þótt við ekki seilumst svo langt,
heldur höldum okkur einungis við
þá tilveru, sem allir telja sig eiga
vísa, þ.e.a.s. í þessum heimi, verður
styrkur hófstillingarinnar svo mikill,
að fyrir honum getur margt annað
orðið að víkja. Eða hver þekkir ekki
þær kringumstæður, er hrokagikkur-
inn hlýtur að láta í minni pokann
fyrir hinum hógværa eingöngu vegna
stillingar hins síðarnefnda, sem varð-
veitir ró sína, meðan hinn lætur
dælu ónotanna ganga, uns hann hef-
ur orðið sér til einberrar vanvirðu.
Þannig er hófstilling sammannleg
dyggð. Einu gildir, hvort til hennar
er horft af sjónarhóli kristinnar eilífð-
arvonar ellegar úr hlaðvarpa al-
mennra sanninda. Gildi hófstillingar
er í báðum tilvikum hið sama.
í þessu efni kynni jafnvel að mega
halda því fram, að hófstillingin kenni
okkur varfærni andspænis hinstu
rökum, aðgát i nærveru stærstu
spurninganna, þeirra er varða þetta
líf og hugsanlegan ævarandi veru-
leika. Trúarvissa getur hæglega snú-
ist í einstrengingslega andstæðu allr-
ar hófsemi. E.t.v. eru skynsamleg-
ustu orðin, sem maðurinn fær borið
fram í viðurvist dýpstu spurninga
tilverunnar einfaldlega þessi: „Eg
veit það ekki“. Með þeim orðum leyf-
ir maðurinn þeim álitamálum, sem
úrslitum ráða, að vega salt í jafn-
vægi, án þess að taka af skarið.
Ætla má, að slíkur maður sé bet-
ur en aðrir undir ævilok sín búinn.
Hann er reiðubúinn að veita viðtöku
gjöf eilífs lífs, ef það kemur í ljós,
að hún stendur honum til boða. En
jafnframt býr hann sig undir ævar-
andi svefn í moldu landsins, minnug-
ur þess, að „sælt er að gleyma í fangi
þess maður elskar."
Höfundur er útvarpsstjóri
Heimir Steinsson
Tannhirða
ungbama
HUGA þarf að tann-
hirðu barna mjög
snemma, jafnvel á með-
an rneðganga stendur
yfir. í þessum efnum,
eins og svo mörgum
öðrum, gildir reglan:
„Því fyrr því betra.“
Þótt ótrúlegt megi virð-
ast bytjar myndun
tannanna þegar á átt-
undu viku meðgöngu
og er það ein helsta
ástæða þess að hollt er
að byija að huga að
tönnum fyrir fæðingu.
Heilbrigt líferni móður-
innar og neysla hollrar
fæðu er undirstaða
þess að barnið vaxi og
þroskist á réttan hátt og þar eru
tennur að sjálfsögðu ekki undan-
skildar.
Tannhirða skal hefjast strax á
fyrstu dögum í lífi ungbarns. Þótt
engar tennur séu komnar upp er
góður siður að þrífa munn og góma
barnsins með hreinum klút eftir
hveija fæðugjöf. Á þennan hátt er
barnið vanið við það frá fyrstu tíð
Sigurður Rúnar
Sæmundsson
að munnurinn sé þrif-
inn. Sé þetta gert verð-
ur barnið móttæki-
legra fyrir því að tenn-
ur þess séu burstaðar
þegar þær fara að
bijótast í gegnum
tannholdið. Þegar
fyrsta tönnin brýst í
gegn er ágæt hug-
mynd að gefa barninu
mjúkan tannbursta í
tilefni dagsins. Reynið
fyrir alla muni að gera
tannburstunina
skemmtilega og
ánægjulega upplifun
fyrir barnið, en ekki
bara fúla kvöð. Meðan
tennurnar eru fáar í
munninum tekur burstun þeirra
ekki langan tíma og nota má tfm-
ann til að gera burstunina að leik
og ánægjulegri samverustund for-
eldris og barns.
Því fyrr sem barnið fer í sína
fyrstu heimsókn til tannlæknis því
meiri eru líkur á að heimsóknin
verði jákvæð upplifun fyrir það.
Slík heimsókn byggir upp traust
og auðveldar samskipti tannlæknis
og barns.
Hvaða tannkrem á að nota? í
stuttu máli má segja að tannkrem
þurfi aðeins tvennt til að bera. Það
þarf að innihalda flúor og barninu
þarf að líka bragðið af því. Lang-
flest tannkrem sem fást hér á landi
innihalda flúor svo að ekki er erfitt
að uppfylla það skilyrði. Erfiðara
gæti reynst að finna bragð sem
barninu líkar. Tannkrem sem ætluð
eru fullorðnum eru gjarnan sterk á
bragðið og freyða mikið, og sjaldn-
ast líkar börnum það vel. Til eru á
markaðnum tannkrem sérstaklega
ætluð börnum sem eru mildari á
bragðið en tannkrem ætluð full-
orðnum. Það er vel þess virði að
eyða tíma og orku í að finna tann-
krem sem barninu líkar.
Eins og áður sagði innihalda flest
tannkrem flúor. Flúor í tannkremi
er afar mikilvægur til þess að varna
tannskemmdum en hugsanlegt er
að neyta of mikiis af flúor. Þess
vegna er mikilvægt að skammta
barninu tannkrem á burstann. Sé
of mikils flúors neytt í marga mán-
uði eða ár getur það valdið myndun-
argöllum í þeim fullorðinstönnum
sem enn eru að kalka. Hæfilegt
magn er u.þ.b. á stærð við eina
græna baun.
Að sjálfsögðu geta mjög ung
börn ekki burstað tennur sínar sjálf.
Eftir því sem barnið eldist og þrosk-
ast er ágætt að leyfa því að taka
smám saman meiri þátt í tannburst-
uninni. Ekki er þó við því að búast