Morgunblaðið - 02.04.1996, Blaðsíða 37
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 1996 37
GUÐLAUGUR
ÞOR VALDSSON
+ Guðlaugur Þor-
valdsson fædd-
ist 13. október 1924
að Járngerðarstöð-
um í Grindavík.
Hann lést á Land-
spítalanum í
Reykjavík 25. mars
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Þorvaldur Klem-
ensson útvegsbóndi
og trésmiður
Járngerðarstöðum
Grindavík og Stef-
anía Margrét Tóm-
asdóttir. Guðlaugur
var næstyngstur fimm alsystk-
ina. Elst er Margrét, húsfreyja
í Hafnarfirði, næstur kemur
Tómas, útgerðarmaður í
Grindavík, þá Halldóra, fyrr-
verandi símstöðvarsljóri í Reyk-
holti í Borgarfirði, og yngst er
Valgerður húsfreyja í Grinda-
vík. Hálfsystir þeirra, samfeðra
er Lovísa, húsfreyja.
Eftirlifandi eiginkona Guð-
laugs er Kristín Hólmfríður
Kristinsdóttir, ritari. Foreldrar
hennar voru Kristinn Agúst Sig-
urðsson, sjómaður í Reykjavík,
og Júlíana Kristjánsdóttir, hús-
freyja.
Guðlaugur og Kristín gengu
í hjónaband þann 18. mars árið
1950. Þeirra synir eru Steinar
Þór, dósent í jarðeðlisfræði við
Óslóarháskóla, f. 10. febrúar
1951, Gylfi Kristinn, meina-
tæknir, f. 17. desember 1954
d. 25. júni 1979, Þorvaldur Ótt-
ar, grafískur hönnuður, f. 3.
apríl 1959, og Styrmir, blaða-
maður, f. 22. desember 1963.
Steinar er kvæntur Margréti
Óskarsdóttur forstöðumanni Is-
landia Travel í Ósló. Þeirra
börn eru Hrafn, f. 16. janúar
1976, og Ása, f. 20. júní 1990.
Sambýliskona Þorvaldar Óttars
er Arndís Tómasdóttir, skrif-
stofumaður hjá Pennanum.
Dóttir þeirra er Kristín Lena,
f. 16. feb. 1983.
Dóttir Arndísar og
fósturdóttir Þor-
valdar Ottars er
Erna Rán Arndísar-
dóttir. Eiginkona
Styrmis er Thelma
Hansen, fjármála-
stjóri Sljórnunarfé-
lags íslands.
Guðlaugur lauk
stúdentsprófi frá
Menntaskólanum á
Akureyri árið 1944
og kandídatsprófi I
viðskiptafræði frá
Háskóla íslands
árið 1950. Hann dvaldist í
Bandaríkjunum árið 1968 sem
Eisenhower Exchange Fellow.
Eftir stúdentspróf kenndi
Guðlaugur veturlangt við Núps-
skóla í Dýrafirði, 1944-45. Hann
var blaðamaður og sinnti rit-
stjórn við vikublaðið Fálkann
1946-58, stundakennari í hag-
fræði við Verzlunarskóla Is-
lands 1950-61. Árið 1950 réðst
hann til starfa sem fulltrúi á
Hagstofu íslands og var deild-
arstjóri þar 1956-66. Hann hóf
kennslu við viðskiptadeild Há-
skóla íslands árið 1956 og var
stundakennari við deildina til
ársins 1967, en settur prófessor
1960-61. Jafnframt v£ir hann
Ieiðbeinandi á námskeiðum hjá
Stjórnunarfélagi íslands og
fleiri aðilum. Hann var ráðu-
neytisstjóri í fjármálaráðuneyt-
inu 1966-67 en var þá skipaður
prófessor við Háskóla íslands.
Hann var kjörinn rektor Há-
skóla íslands árið 1973 og
gegndi því embætti tvö kjör-
tímabil, til ársins 1979. Þá var
hann skipaður í embætti ríkis-
sáttaseinjara. Hann lét af störf-
um fyrir aldurs sakir í árslok
1994. Guðlaugur var í framboði
til embættis forseta íslands árið
1980.
Guðlaugur gegndi fjölda
trúnaðarstarfa og formennsku
MINNINGAR
í mörguin nefndum, stjórnum
og ráðum. Hann sat I Stúdenta-
ráði Háskóla íslands 1946-47 og
var formaður Félags viðskipta-
fræðinema á sama tíma. Hann
var formaður Félags viðskipta-
fræðinga 1951-56, formaður
Starfsmannafélags Stjórnar-
ráðsins 1959-60, formaður Tenn-
is- og badmintonfélags Reykja-
víkur 1959-60, formaður Lyfja-
verðlagsnefndar 1960-72, for-
maður nefndar til undirbúnings
nýrra laga um uppsetningu fjár-
laga og ríkisreiknings 1961-63
og höfundur gildandi laga um
fjárlagagerð og ríkisbókhald frá
1965. Hann var stjómarformað-
ur Happdrættis Háskóla íslands
1969-79, Lífeyrissjóðs bænda
1971-78 og Stofnunar Árna
Magnússonar 1973-79. Hann átti
sæti í stjórn Norræna hússins
1978-90, sem varaformaður
1978-81 og formaður 1981-1990,
Auk þess var hann formaður
Reykjavíkurdeildar Norræna
félagsins og í stjórn Norræna
félagsins á íslandi 1985-91. Þá
veitti hann formennsku nefnd
vegna hátíðarhalda í tilefni 800
ára afmælis Snorra Sturlusonar
1979. Af öðmm nefndum og
stjórnum sem Guðlaugur átti
sæti í má nefna fastanefnd um
laun opinberra starfsmanna
1958-63, sjóslysanefnd 1959,
sóknarnefnd Háteigskirkju frá
1960, samnorræna nefnd um
eftirlaun 1966, flugvallanefnd
1966-67, Hvalfjarðamefnd 1969,
matsnefnd vegna sameiningar
Flugfélags íslands hf. og Loft-
leiða hf. 1973-76, nefnd Evrópu-
ráðsins um æðri menntun og
rannsóknir 1973-79 og stjórn
Vísindasjóðs 1975-78
Guðlaugur var sæmdur ridd-
arakrossi Hinnar íslensku
fálkaorðu árið 1975 og Stór-
riddarakrossi fjórum árum síð-
ar, 1979. Konungar Noregs og
Svíþjóðar sæmdu hann stór-
riddarakrossi og forseti Finn-
lands stórriddarakrossi með
stjörnu.
Útför Guðlaugs fer fram frá
Dómkirkjunni í dag, þriðjudag-
inn 2. apríl, og hefst athöfnin
kl. 13.30.
Oft hefur mér reynst örðugt að
koma hugsunum mínum og tilfinn-
ingum í þann búning orða sem ég
helst kysi. En aldrei hefur mér
reynst það eins sorglega erfitt og nú.
Núna, þegar kærasti frændi minn
og perluvinur um allt okkar líf fellur
frá, einmitt í þann mund er hann
hafði hlakkað til þess að njóta efri
áranna eftir annríkan og erilsaman
starfsdag.
Það leggst allt á eitt um að gera
mér stirt um hugsun og stef. Vin-
átta okkar Guðlaugs stóð djúpum
rótum, eða alla tíð frá því við mund-
um fyrst eftir okkur og allt til þessa
dags, og það án þess að nokkurn
tíma félli skuggi á.
Við vorum-fæddir á sama hlaðinu,
sama árið, en hann þremur mánuð-
um á eftir mér, við vorum skírðir
saman í húsinu hennar ömmu okk-
ar, afi var þá látinn, við vorum
fermdir saman, gengum báðir sama
menntaveginn, Flensborg, Mennta-
skólinn á Akureyri. Þá var Guðlaug-
ur að vísu ári eftir mér, en það staf-
aði af veikindum hans einn vetur í
barnaskóla. En síðan útskrifuðmst
við báðir sama vorið frá Háskóla
Islands, þó hvor í sinni greininni.
Öll bemsku- og æskuár okkar í
Grindavík vorum við óaðskiljanlegir
frændur og vinir. Og kæmi það fyrir
sem örsjaldan var, að okkur yrði
sundurorða í leik, þá liðu aldrei nema
örfáar mínútur að annarhvor okkar
bryti odd af oflæti sínu og flýtti för
sinni heim til hins og fullar og heilar
sættir kæmust á, og Ieikjum haldið
áfram eins og ekkert hefði í skorist.
Það var strax einhver sterkur ætt-
arsvipur með okkur. Fólkið í Grinda-
vík vissi vel, að við vorum strákarnir
frá Jámgerðarstöðum, en hvor væri
hvað, það vafðist fyrir fólki. Og þó
einkennilegt væri, þá hélt það áfram
allt til síðustu stundar, að tekinn var
feill- á okkur. Þetta stafaði ugglaust
m.a. af því, að í æsku vorum við oft
klæddir í ámóta fatnað, og allt til
loka háskólanáms var mjög oft svip-
aður bragur yfir klæðaburði okkar,
þó ómeðvitað væri.
Veikindi Guðlaugs á barnaskóla-
aldri var það sem fólk kallaði kirtla
bak við lungu. Hann var kannske
aldrei mikið veikur, en mátti þó ekki
fara út. Ég heimsótti hann því nán-
ast á hverjum degi, bæði til þess að
læra saman og leika sér. Uppáhalds-
leikur okkar var það sem við kölluð-
um landafræðileik. Við skrifuðum
upp nöfn á öllum borgum, fjöllum,
ám, vötnum og öllu sem við gátum
hugsað okkur í tilteknum löndum
eða landsvæðum. Þennan leik færð-
um við einnig yfir á íslandssöguna
og náttúrufræðina. Landafræðin var
þó efst í huga, og þarna varð ein-
mitt kveikjan að hinum óslökkvandi
áhuga Guðlaugs á landafræði í öllum
þeim margbreyttu myndum, sem sú
fræðigrein spannar, og sem aldrei
dvínaði alla ævi hans.
Það kom strax í ljós að Guðlaugur
var óvenju góðum námshæfileikum
gæddur, sem með skipulegu námi
og samviskusemi skipaði honum
ávallt í fremstu röð við prófborðið,
allt frá bamaskóla til lokaprófs við
Háskólann.
Af eðlilegum ástæðum tognaði
nokkuð á vináttuböndum okkar Guð-
laugs, þegar æsku- og námsámm
lauk og hinn raunverulegi starfsfer-
ill okkar hófst, hvors á sínum staðn-
um, en sá þráður var samt of sterk-
ur til þess, að fjarlægðin gæti slitið
hann. Þessi bönd efldust síðan aft-
ur, eftir að Guðlaugur kenndi þess
meins, er nú hefur lagt hann að
velli, og síðar við veikindi mín, þann-
ig að við héldum tíðu símasambandi
og heimsóttum hvor annan á sjúkra-
hús, og nú rita ég þessi kveðju- og
þakklætisorð til frænda míns í end-
urhæfingu á Reykjalundi.
Ég geri mér grein fyrir því, að
þegar ég lít yfir það sem ég nú er
að skrifa, þá hljómar það nánast
eins og eftirmæli eftir okkur báða
frændurna, en ég veit að frændi
minn misskilur þetta ekki. Og ég
veit að hann hefði mælt í svipuðum
dúr eftir mig um æsku- og skólaár
okkar, ef svo hefði verkast.
Ég þykist þess og fullviss, að um
embættisferil Guðlaugs, sem allur var
hinn glæsilegasti og inntur af hendi
af þekkingu, góðfýsi og eðlislægri
samviskusemi, ríkissáttasemjari, há-
skólarektor, prófessor, ráðuneytis-
stjóri, starf á Hagstofunni, svo talið
sé í öfugri aldursröð, muni verða fjall-
að af mér hæfari mönnum, sem gerr
þekktu til starfa hans. Því mun ég
ekki fjölyrða um þennan veigamesta
þátt í lífi hans. En þó veit ég, að
orðstír Guðlaugs jókst með hveiju
nýju starfi, sem honum var að verð-
leikum falið. Þegar horft er til starfs-
ferils Guðlaugs lætur að líkum, að
hann hafði ætíð brennandi áhuga á
öllu því, sem til heilla og framfara
horfði með þjóð okkar, og var ein-
staklega gaman að ræða slík mál við
hann. Hann færðist þeim mun meir
í aukana sem honum þótti málefnið
brýnna. Hann hafði auðvitað ávallt
ákveðnar skoðanir í þeim efnum, en
hann skoðaði hvert mál ætíð á hlut-
lægan hátt og fordómalaust. Þetta
átti einnig við um erlend málefni.
Áhugi hans var sívakandi og hugur-
inn opinn. Þessi áhugi hans var til
staðar allt frá æsku okkar, þegar
allt var lesið, sem til náðist, og rætt
svo sem ungur aldur okkar leyfði,
og oft gleymdum við okkur í fiskvinn-
unni og var þá hastað á okkur.
Á löngum og þýðingarmiklum
starfsferli Guðlaugs, vissi ég aldrei
til, að hann hallaðist þar á sveif, vís-
vitandi, sem andstætt væri hagsmun-
um þeirra, sem minni máttar voru
eða hallari fæti stæðu í lífinu. Enda
hefði slíkt verið algjörlega í andstöðu
við uppeldi hans og æskuár.
En þrátt fyrir glæstan embættis-
frama Guðlaugs, sem ég var ávallt
stoltur af fyrir hans hönd, eru mér
kærastar minningarnar um hann
sem hugljúfan dreng í æsku, glað-
væran og elskulegan ungling sem
öllum vildi gott gera, og glaðan,
kátan, gamansaman og bjartsýnan
ungan mann, sem ávallt var hrókur
alls fagnaðar, þegar svo stóð á, en
einbeittur og kappsfullur þegar til
alvörunnar kom.
Þetta eru kærustu minningar mín-
ar um þennan elskulega frænda
minn, og embættisljómi skyggir ekki
á. Og þessar minningar, svo samofn-
ar sem þær eru mínu eigin lífi, verða
aldrei frá mér teknar. Fyrir þær
hefi ég ávallt verið frænda mínum
þakklátur, og mun verða svo lengi
sem mér auðnast líf.
Gleðin, kankvísin og lífsfjörið
geislaði úr augum Guðlaugs í hópi
góðra vina. Hann átti svo sem ekki
langt að sækja þessa eiginleika sína.
Móðir hans var á uppvaxtarárum
okkar Guðlaugs elskuleg, kát og
fjörug ung kona, og faðir hans sá
auðvéldlega fyndnu hliðina á hveij-
um manni og málefni, og var létt
um gamansamar frásagnir. Hann
var leikari af guðsnáð, og hann og
bræður hans tveir báru uppi margar
leiksýningar í Grindavík á þessum
árum, þó hvergi væru þeir þrír þó
eftirminnilegri en í Skugga-Sveini.
En umfram allt stóð gott fólk, hjálp-
samt og traust að Guðlaugi í báðar
ættir, og í engu brást hann uppruna
sínum, og hvar sem leiðir hans lágu,
þá voru æskustöðvarnar honum
ávallt jafn kærar og fallegt þótti
honum undir Þorbirni.
Allt eðli og upplag Guðlaugs var
slíkt að hann hlaut að vera gæfu-
maður í lífinu, öll störf sín vann
hann með þeim hætti að hann óx
með þeim og naut ánægju og gleði
af þeim, enda þótt ég þykist vita
að helst hefði hann kosið sér að lífs-
starfi vísindastarf í landafræði- og
náttúruvísindum og ef til vill fetað
í fótspor ömmubróður okkar.
En mesta gæfan féll þó frænda
mínum í skaut vestur í Núpsskóla í
Dýrafirði, en þar kynntist hann
stúlkunni sinni, sem varð síðan eig-
inkona hans, Kristínu Kristinsdóttur,
sem ávallt stóð styrk við hlið hans,
og ekki hvað síst nú síðustu misser-
in í veikindastríði hans.
En áfallalaust komast fæstir gegn-
um lífið. Þyngsta höggið reið þó ör-
ugglega á þeim hjónum, þegar þau
misstu elskulegan son sinn í blóma
lífsins. Það áfall skildi eftir sár í
huga Guðlaugs, sem aldrei greri að
fullu, þó hann flíkaði því ekki.
Þrír eftirlifandi synir voru eftir-
læti og yndi Guðlaugs, svo ekki sé
talað um barnabörnin, þegar þau
komu.
Ég og Hædý og börnin okkar
vottum öllum ástvinum Guðlaugs
innilega samúð okkar, og ég segi
alveg eins og er, ég græt með ykk-
ur, en mig brestur orð til huggunar.
En í Davíðssálmum stendur:
„Drottinn, hver fær að gista í
tjaldi þínu,
hver fær að búa á fjallinu þínu
helga?“
Ef einhver á það skilið að gista
þann stað, þá er það Guðlaugur
frændi minn, og þar á hann ugg-
laust eftir að hljóta hlýjar og góðar
móttökur þeirra, sem á undan hon-
um fóru.
Blessuð sé ætíð minningin um
kæran frænda og vin. um öll æviár
og góðan dreng.
Tómas Tómasson.
Elsku afi. Með þessum línum vilj-
um við minnast þín, en mann á borð
við þig er erfitt að skrifa um í fáum
orðum. Þegar við frændsystkinin
sitjum hér saman streyma minning-
arnar fram. Þessar minningar koma
hver úr sinni áttinni, en samt lýsa
þær þér allar, elsku afí, hlýjum,
mildum og lífsglöðum.
Minningabrotin eru svo ótal mörg.
Eitt af því sem stendur upp úr eru
sögurnar sem þú sagðir okkur frá
æskuárum þínum í Grindavík. í sum-
arbústað ykkar ömmu í Skorradaln-
um varst þú fyrstur fram úr snemma
á morgnana og hitaðir kókó handa
okkur börnunum. Snemma á nýárs-
dag fórum við saman út að tína út-
brunnar rakettur frá kvöldinu áður.
Ef við þurftum á hjálp að halda
gátum við alltaf leitað til þín; þig
skorti aldrei tima fyrir okkur. Þú
fórst með okkur út á heiðskírum
vetrarkvöldum og kenndir okkur að
þekkja stjörnumerkin. Þú varst alltaf
reiðubúinn að hjálpa okkur með lær-
dóminn og kenndir okkur að tjá
hugsanir okkar í ljóðum.
Eitt af þínum aðaleinkennum var
hve rausnarlegur þú varst og lagðir
mikið upp úr því að gera öðrum
gott. Þú ætlaðist aldrei til neins á
móti því það sem gladdi þig mest
var að gleðja aðra. Þú komst jafnhlý-
lega fram við alla sem þú hittir því
allir voru jafningjar í þínum augum.
Elsku afi, takk fyrir allar þær
stundir sem við áttum saman. Við
vitum að þér líður vel þar sem þú
hvílir og við biðjum Guð að gefá
ömmu styrk í hennar miklu sorg.
Þú munt alltaf vera í huga okkar.
Þín barnabörn,
Hrafn, Ása, Kristín Lena og
Erna Rán.
Sólskinsbjartur vormorgunn ljóm-
aði fyrir utan gluggann þar sem ég
sat, nýlega ráðinn skrifstofumaður,
qg naut þess að vera ungur. Þetta
var fyrir réttum fímmtíu árum. Það
hafði verið auglýst eftir sumarvinnu-
starfsmanni, og fyrr en varir stendur
kornungur maður innandyra, kom-
inn þeirra erinda. Þessi fyrsta minn-
ing mín um þennan pilt er svo skýr
í huga mínum, nú hálfri öld síðar~.
að ég man fátt betur. Hann var föl-
leitur, sérstaklega fríður sýnum, og
það andaði frá honum ljúfri uppgerð-
arlausri manngæsku, þeirra gerðar
sem kemur frá hjartanu, en er ekki
utanbókarlærð kurteisi. Hann var
umsvifalaust ráðinn til starfans, og
traust og óijúfanleg vinátta okkar
hefur varað æ síðan. Það er Guð-
laugur Þorvaldsson sem ég er að
tala um, en hann hvarf af þessum
heimi, 25. mars, sl. langt um aldur
fram. -
Ég mun ekki rekja æviferil hans
né uppruna hér. Hvorutveggja er að
það munu aðrir gera á þessum degi,
svo og að fátt er mér fjarlægara á
sorgarstundu en slíkar skýrslugerð-
ir. Aðeins skal nefnt að hann var
fæddur í Grindavík 13. október
1924, sonur hjónanna Stefaníu Tóm-
asdóttur og Þorvaldar Klemensson-
ar. Af kynnum mínum við þau bæði
veit ég að þau voru gædd miklum
mannkostum sem hafa erfst ríku-
lega, ekki aðeins til Guðlaugs heldur
einnig til systkina hans sem ég þekki
öll að mjög góðu. Guðlaugur gekk
menntaveg. Hann var námsmaður
svo af bar, gáfaður og fjölfróður.
Góðu heilli fyrir höfund þessara^
lína hafa leiðir okkar Guðlaugs legið
æði náið saman, enda þótt hann
hafi lengst af verið hlaðinn veiga-
miklum ábyrgðarstörfum fyrir land
sitt og þjóð. En hann gaf sér tíma
til að leggja stund á þá fögru íþrótt
badminton og mun ekki vera tilviljun
að hann valdi þá grein íþrótta þar
sem ekki fyrirfinnst grófleiki eða
þjösnaskapur, svo fjarlægt sem allt
slíkt var Guðlaugi. Við sem áttum
um fjörutíu ára tímabil samleið með
honum á þeim vettvangi þökkum
honum þær stundir, bæði innan vall-
ar og utan. Þar sem annarsstaðar
verður hann okkur ógleymanlegur
sakir fjölþættra mannkosta.
Guðlaugur var hamingjumaður í
einkalífi. Ungur eignaðist hann
kornunga, yndislega stúlku að lífs-
förunaut. Það var einn ríkasti þátt-
urinn í hans lífshamingju. Þau eign-
uðust fjóra drengi, allt elskulega
mannkostamenn, en urðu fyrir þeirri
sorg að missa einn þeirra af þessum
heimi tæplega tvítugan. Þann harm
hafa þau æ síðan borið með þeirri
hygprýði að aðdáunarvert er.
Þessi kveðjuorð um minn besta
vin verða ekki fleiri. Við Hulda og
börn okkar sendum Kristínu, hans
yndislega lífsförunaut, drengjunum
þeirra, tengdadætrum og barna.-,
bömum kveðjur samúðar og biðjum
þeim blessunar.
Guðlaug Þorvaldsson kveðjum við
með hryggð í huga. Hann var allt
sitt líf hugljúfur drengskaparmaður.
Megi hann nú njóta þess.
Kristján Benjamínsson.
SJÁNÆSTUSÍÐU