Morgunblaðið - 02.04.1996, Blaðsíða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 1996
MINNIIMGAR
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐLAUGUR
ÞOR VALDSSON
Lát Guðlaugs Þorvaldssonar bar
brátt að þó svo hann hefði átt við
erfið veikindi að stríða um nokkurt
skeið. Ekki er nema rúm vika síðan
við ræddum saman um hin margvís-
legustu málefni sem efst eru á baugi
og var hann þá sem endranær fullur
áhuga.
Áratugir eru síðan kynni og vin-
átta tókust með okkur Guðlaugi er
leiðir okkar lágu saman sem kenn-
arar í viðskiptadeild háskólans, ég
sem nýliði en hann sem hinn reyndi,
hlutverk sem áttu eftir að endurtaka
__ sig síðar. Af reynslu sinni og þekk-
ingu miðlaði hann þó einatt sem jafn-
ingi enda frábær kennari og í slíku
uppáhaldi hjá nemendum sínum frá
þeim tíma að hann var fram á þenn-
an dag ómissandi í árlegri gleði
þeirra.
Allir sem kynntust Guðlaugi löð-
uðust að honum því hann var léttur
í skapi og bjó yfir mikilli hlýju. Hann
lyfti þeim upp sem voru í nánd við
hann og skaut rótum í huga þeirra.
Hann naut sín vel í mannfagnaði,
átti auðvelt með að koma fyrir sig
orði og lét mörg hnyttiyrðin fjúka.
Félagslyndi var honum í blóð borið.
En meginstyrkur hans fólst ekki
síst í því hve einlægur og sanngjarn
hann var gagnvart viðfangsefni sínu
hvéiju sinni. Þar bar aldrei skugga
á. Mér var oft hugsað til hins vammi
firrta manns sem Hóras lofsyngur í
„Integer vitae“.
Siíkur maður sem Guðlaugur
hlaut að veljast til margháttaðra
trúnaðarstarfa. Eftir að hafa unnið
á Hagstofu íslands að loknu kandi-
datsprófi í viðskiptafræðum gegndi
hann störfum ráðuneytisstjóra í fjár-
málaráðuneytinu, prófessors, deild-
arforseta, rektors og ríkissáttasemj-
ara. í öllum þessum störfum var
-hann einstaklega farsæll því hann
kunni að taka á vandamálum og
ágreiningi af opnum huga og með
hreinskiptinni umræðu og hann var
úrræðagóður við leit að sameiginleg-
um lausnum. Það voru einkum þess-
ir eðlisþættir sem gerðu hann svo
farsælan í forystustörfum sem deild-
arforseti, rektor og mannasættir í
starfi ríkissáttasemjara. Á rektors-
tíma Guðlaugs gat ég af eigin raun
sem náinn samstarfsmaður séð hve
vel honum fórust þau störf úr hendi,
hvernig hinn opni stjórnunarstíll
hans leysti margan vanda og aflaði
honum frekari vinsælda. Þá þegar
var hann kallaður til sáttastarfa í
vinnudeilum og átti sæti í sátta-
.. nefndum til lausnar erfiðum deiium,
en Torfi Hjartarson gegndi þá starfi
ríkissáttarsemjara með tollstjóra-
embættinu. Með lögum frá 1978 var
stofnað embætti ríkissáttasemjara
og gert að fullu starfi. Guðlaugur
átti þá lítið eftir af síðara rektors-
tímabili sínu. Var lagt að honum að
taka við hinu nýja starfi og varð það
úr. Tók hann við starfinu 1979 strax
og rektorstíma hans lauk.
Það var ánægjulegt að finna
hvernig fólk sem stóð Guðlaugi fjarri
skynjaði einnig góðvild hans og ein-
lægni. Mér eru minnisstæð ummæli
stjórnmálamanns sem ekki hafði
kynnst Guðlaugi náið, þegar hann
tók við starfi ráðuneytisstjóra. „Þar
Erfidrykkjur
Glæsileg kaffi“
hlaðbord, fallegir
saJir og mjög
góö þjóruista
IJpplýsingar
í sírna 5050 ‘>25
og 562 7575
FLUGLE/ÐIR
HÉTEL LOFTLEIBIR
valdist góður maður í starfið. Nú
blása þar ferskir vindar." í annan
tíma var ég staddur í leigubíl þegar
fluttur var í útvarpsfréttum útdrátt-
ur úr ræðu Guðlaugs við útskrift
stúdenta. Þá sagði bílstjórinn stund-
arhátt án þess að vita á mér deili:
„Þetta held ég að sé einstaklega
góður maður og velviljaður." Hið
mikla fylgi hans í forsetakosningun-
um 1980 var borið uppi af fólki sem
ýmist hafði sjálft reynt mannkosti
hans eða skynjað þá og alkunna er
að ekki vantaði nema herslumun í
lokin. Mestu skipti þó að hann var
sáttur við niðurstöðuna og einmitt
vegna áðurnefndra eiginleika hlaut
hann að koma ósár úr þeim leik.
Margir sem gegna opinberum
stöðum verða fyrir því að embættin
setji sterkt mark á þá, þeir lifa sig
ósjálfrátt inn í ákveðið hlutverk. Hjá
Guðlaugi var þessu á annan veg
farið. Sakir mannkosta fór hann
fram úr stöðuhlutverkum sínum, lét
þau ekki færa sig í mót heldur setti
sitt mark á þau, hann var í hveiju
starfi fyrst og fremst maðurinn
Guðlaugur en ekki stöðuhafinn.
Guðlaugs Þorvaldssonar verður
ekki minnst án þess að geta eigin-
konu hans, Kristínar Kristinsdóttur,
sem staðið hefur sem klettur við
hlið hans í gleði og sorg. Þau gift-
ust ung og voru einstaklega samrýnd
og glæsilegri hjón gat ekki að líta
á glaðri stund í háskólanum.
Við lát Guðlaugs leitar á hugann
bæði hryggð og léttir; hryggð yfir
þeim mannlegu verðmætum sem
hafa glatast; hryggð yfir því að hann
skyldi ekki getað notið áranna eftir
starfslok með ástvinum sínum eins
og hann hafði svo oft haft á orði;
en einnig léttir yfir því að þjáningum
hans er lokið og hann hefur fundið
hvíld hjá þeim er sólina skóp.
Að leiðarlokum þakka ég góðum
vini samfylgd og leiðsögn. Eiginkonu
hans, sonum og Ijjölskyldum þeirra
flytjum við hjónin okkar dýpstu sam-
úðarkveðjur.
Þórir Einarsson.
Nú, þegar Guðlaugur Þorvaidsson,
skólabróðir og vinur, er allur, bregður
fyrir ótal minningum liðins tíma, allt
frá því að fundum okkar bar fyrst
saman í Flensborg í Hafnarfirði
haustið 1939, þá 15 ára að aldri.
Það að koma til náms í þann
ágæta skóla og kynnast íjölda jafn-
aldra sinna og hinum ágætustu
kennurum var fyrir unglinga, sem
þá fyrst voru að hleypa heimdrag-
anum, einstakt ævintýri. Flensborg
var þá nýtt og veglegt skólasetur,
sannkölluð bæjarprýði, enda segir í
kvæði eftir Örn Arnarson: „Hér er
risin höll á bjargi, heilsteypt lista-
verk.“ Það voru orð að sönnu.
Frá Hafnarfirði lá leiðin til Akur-
eyrar þar sem við þrír bekkjarfélag-
ar tókum gagnfræðapróf utanskóla
til inngöngu í 4. bekk Menntaskól-
ans á Akureyri. Menntaskólaárin
þijú liðu líkt og í ljúfum draumi og
15. jún! 1944 var útskriftardagur
og margir hröðuðu ferð sinni suður
til að vera við hátíðarhöldin á Þing-
völlum 17. júní. Þetta voru einstakir
og eftirminnilegir dagar, sem aldrei
gleymast.
Við Guðlaugur stunduðum síðan
nám í viðskiptadeild HÍ og héldust
okkar nánu kynni því enn um sinn.
Þess utan höfðum við verið í sama
Lionsklúbbi meir en aldarfjóðrung
og spilafélagar um ófá ár.
Þessara löngu kynna er ljúft að
Erfidrykkjur
Kiwanishúsið,
Engjateigi 11
s. 5884460
minnast. Guðlaugur var einstakur
maður um margt, hann var miklum
og góðum hæfileikum gæddur,
námsmaður í fremstu röð og öll þau
störf og embætti, sem hann tókst á
við um ævina, innti hann af hendi
af kostgæfni og færni, enda jafn-
framt fylginn sér að hveiju hann sem
hann gekk. Það var eitthvað í fari
Guðlaugs, sem gerði hann sérstakan.
Þetta hlýja viðmót, opinn hugur og
jákvæður áhugi á mönnum og mál-
efnum leiddu til þess að hann var
einstaklega vinmargur og fólk laðað-
ist að honum og leitaði eftir félags-
skap við hann. Slíkum mönnum er
gott að lifa.
Að sjálfsögðu fór ekki hjá því að
Guðlaugs biði að gegna hinum æðstu*
embættum í þjóðfélaginu, svo mikl-
um kostum sem hann var búinn. Þau
störf þarf ekki að tíunda hér í þess-
um stuttu kveðjuorðum, enda flest-
um kunn og rakin verða á öðrum
vettvangi.
Nú er Guðlaugur horfinn á braut.
Þar er skarð fyrir skildi og að honum
mikill sjónarsviptir. Það var mikið
ánægjuefni að eiga með honum ljúfa
samleið um lífsbraut langa. Veri hann
kært kvaddur nú að leiðarlokum.
Kristínu, sonum þeirra hjóna og
fjölskyldum sendum við Hrefna
hjartanlegar samúðarkveðjur.
Guðmundur B. Ólafsson.
Það kvöldar, klukkur slá,
allt klæðist rökkurhjúp.
(A. Tennyson lávarður.
Þýð. Yngvi Jóhánnesson.)
Klukkan mikla hefur glumið vini
mínum Guðlaugi Þorvaldssyni eftir
löng og erfið veikindi. Hann var
hamingjumaður af kostum sínum. í
skóla reyndist hann námsmaður eins
og þeir gerast bestir. Að stúdents-
prófi loknu hlaut hann fjögurra ára
styrk frá menntamálaráði til náms
erlendis og hugðist lesa landafræði
og jarðfræði við Stokkhólmsháskóla.
Hann afsalaði sér síðan styrknum,
enda geisaði enn heimsstyijöld og
beinar samgöngur við Norðurlönd
engar.
Guðlaugur var maður fríður sýn-
um, bjartur yfirlitum, kvikur í hreyf-
ingum og drengilegur I allri fram-
göngu.
Við Guðlaugur höfum þekkst í nær
55 ár eða frá því að við tókum gagn-
fræðapróf við Menntaskólann á Ak-
ureyri vorið 1941. Smám saman þró-
aðist kunningsskapur okkar í mjög
trausta vináttu. Við lukum stúdents-
prófi 15. júní 1944 og höfum stund-
um sagt á glöðum degi að lýðveldið
hafi hlotið okkur í morgungjöf.
Fyrir tæpum tveimur árum fórum
við norður til Akureyrar til að halda
hátíðlegt 50 ára stúdentsafmæli
okkar og var Guðlaugur þá manna
glaðastur eins og jafnan þegar við
bekkjarsystkini hittumst. Hann naut
þess mjög vel að rifja upp ljúfar
endurminningar frá menntaskólaár-
unum á Akureyri. Guðlaugur var að
öllu upplagi mjög mikill félagsmála-
maður. Hann var því félagi í ótal-
mörgum félögum, enda eftirsóttur
til starfa á þeim vettvapgi. Hann
studdi þar mörg góð málefni. Við
bekkjarfélagarnir Víkingur H. Arn-
órsson og Guðmundur B. Olafsson
höfum verið með honum í spila-
klúbbi um margra ára skeið og spil-
uðum síðast saman í janúarmánuði
síðastliðnum og var þá ljóst að þrek
hans var mjög tekið að þverra.
I skóla var Gunnlaugur manna
vinsælastur af bekkjarfélögum sín-
um og kennurum og jafnan stutt í
glens og gaman þar sem hann var
nærstaddur.
Árið 1950 kvæntist Guðlaugur
eftirlifandi konu sinni Kristínu
Hólmfríði Kristinsdóttur, sem hann
hafði kynnst vestur á Núpi í Dýra-
firði, þegar hann kenndi þar veturinn
eftir stúdentspróf. „Þessi ferð, sem
réðst af tilviljun, átti eftir að leggja
hornstein að gæfu lífs míns . . .“
segir hann í viðtali í bókinni Lífsvið-
horf mitt.
Þau hjónin Guðlaugur og Kristín
hafa lengst af eða um nær 50 ára
skeið búið í Skaftahlíð 20 hér í borg.
Hefur það verið mikið myndar- og
risnuheimili, þar sem vinum hefur
verið tekið með einstakri hlýju og
höfðingsskap.
Að Guðlaugi Þorvaldssyni er mik-
il eftirsjá. Við vinir hans og bekkjar-
systkini þökkum honum ljúfa og
drengilega samfylgd um langan veg.
Frú Kristínu og fjölskyldu sendum
við hlýjar samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning hins vamm-
lausa vinar.
Runólfur Þórarinsson.
Kveðja frá sljórn Norræna
hússins
Norræna húsið í Reykjavík er
merkileg stofnun. Það var byggt
fyrir rúmum aldarfjórðungi af Norð-
urlöndunum fimm til þess að styrkja
tengsl Islands við önnur Norðurlönd,
kynna menningu þeirra á íslandi og
stuðla að aukinni þekkingu á íslend-
ingum meðal bræðraþjóðanna, - til
þess að efla samstarf og vináttu
milli norrænna manna. Þegar húsið
var reist, voru ekki dæmi þess ann-
ars staðar, að fimm sjálfstæð ríki
efndu til hliðstæðrar samvinnu til
þess að styrkja tengsl sín.
Frá upphafi hefur húsinu verið
stjórnað af einum fulltrúa frá hinöm
Norðurlöndunum fjórum og þremur
frá íslandi. Guðlaugur Þorvaldsson
átti sæti í stjórn hússins á árunum
1979-1990, þar af átta ár sem for-
maður. Hann naut mikillar virðingar
í því starfi. Það er ekki sízt farsælum
áhrifum hans að þakka, að störf
Norræna hússins hafa verið og eru
mikils metin af stjórnvöldum Norður-
landa. Hefur það m.a. komið fram í
því, að skertar fjárveitingar til nor-
ræns samstarfs hafa ekki bitnað á
Norræna húsinu. Náin kynni og ein-
læg vinátta okkar Guðlaugs Þor-
valdssonar var að mörgu leyti sér-
stæð og óvenjuleg. Hann var nem-
andi minn í viðskiptadeild Háskólans,
í hópi beztu nemenda, sem ég kenndi,
og lauk glæsilegu kandidatsprófi
1950. Þegar ég tók við starfi í
menntamálaráðuneytinu 1956, varð
Guðlaugur einn þeirra, sem önnuðust
kennslugreinar mínar, þar til hann
var skipaður prófessor 1967. Hann
var afburða kennari. En hann var
gæddur fleiri hæfileikum. Hann var
stjórnsamur, og hafði jafnframt ein-
stakt lag á að laða menn til sam-
starfs, með hlýlegu viðmóti,
samvizkusemi og góðvild. Hann hafði
því ekki gegnt prófessorsembætti
lengur en sex ár, þegar hann var
kjörinn rektor Háskólans, og gegndi
hann því starfí í önnur sex ár eða
þar til hann var skipaður fyrsti sátta-
semjari ríkisins. I því embætti nutu
sín vel þekking hans og gáfur, samf-
ara sanngirni og lagni.
Guðlaugur Þorvaldsson var á
margan hátt einstakur og óvenjuleg-
ur maður. Hann náði miklum ár-
angri í sérhveiju því starfi, sem
hann tókst á hendur. Og jafnframt
var hann hveijum manni vinsælli hjá
þeim er hann starfaði með. Það er
sjaldgæfur hæfileiki að vera stað-
fastur í verkum sínum, en vinna þau
jafnframt þannig, að um þau ríki
sátt og ánægja. Til þess, að slíkt
megi takast, er þörf einiægni og
góðvildar. Það voru einmitt meg-
inkostir Guðlaugs Þorvaldssonar. Og
þeir mannkostir hans voru miklir.
Gylfi Þ. Gíslason.
Kveðja frá starfsfólki Nor-
ræna hússins
„Að heilsast og kveðja er lífsins
saga,“ stendur einhvers staðar. Að
þurfa að kveðja Guðlaug Þorvalds-
son, finnst okkur afskaplega ótíma-
bært. Við þökkum fyrir allar stund-
irnar sem hann gaf okkur af lífi sínu.
Guðlaugur var gjafmildur og glað-
ur persónuleiki sem okkur öllum þótti
vænt um. Hlýja hans og velvild til
allra var hans aðalsmerki. Hann sat
lengi í stjórn Norræna hússins og
lengur en nokkur annar sem stjórnar-
formaður. í starfi sínu í norrænni
samvinnu vann hann marga sigra
fyrir okkur og með okkur. Því einn
af ótalmörgum kostum Guðlaugs var
hve auðvelt honum reyndist að vinna
með öðrum. Þess vegna er óhætt að
segja að hann hafi verið réttur mað-
ur á réttum stað, þegar hann fékk
það vandasama verkefni að verða
ríkissáttasemjari. Þrátt fyrir allan
erilinn sem ríkissáttasemjari, hafði
hann alltaf tíma fyrir okkur.
Margra glaðra stunda höfum við
að minnast. T.d. þegar við fórum
með stjórn Norræna hússins út á
Reykjanes og Guðlaugur var farar-
stjórinn. Hann þekkti auðvitað
hveija þúfu í og við Grindavík og
sagði okkur margar sögur frá
bernsku sinni þar. Hann benti okkur
á Gunnuhver og sagði okkur gömul
munnmæli um hann, sem krydduð
voru sögum af því þegar hann var
strákur þar sumarlangt með full-
orðnum frænda sínum, sem þurfti
að stunda heilsuböð við hverinn.
Við gátum alitaf treyst því að
hann tæki jákvætt á öllum málum,
hvort sem það var að leysa erfið mál
í sambandi við stjórnvöíd utan lands
og innan eða halda skemmtilegar
tækifærisræður án fyrirvara, þegar
enginn annar treysti sér til þess.
Margs er að minnast og þakka.
Elsku Sísí, við þökkum þér fyrir
þinn þátt í því að Guðlaugur var eins
og hann var. Við sendum þér og allri
íjölskyldunni okkar bestu kveðjur og
þökkum af öllu hjarta fyrir allt.
Kveðja frá Svíþjóð
Þegar við hófum störf sem for-
stjórahjón í Norræna húsinu veturinn
1989, komumst við að raun um að
þar var einn maður sem allir töluðu
um af mikilli hlýju. Það var Guðlaug-
ur Þorvaldsson. Það tók okkur ekki
langan tíma að taka undir í þeim
kór. Þau Kristín veittu okkur svo
ógleymanlegar móttökur að við ósk-
um þess, að allir þeir sem flytja á
milli landa, fái sams konar viðtökur.
Guðlaugur brást aldrei. Hann
hafði góða kímnigáfu og var fundvís
á björtu hliðarnar og möguleikana í
hveiju máli. Þau vandamál sem upp
komu leysti hann með lagni. Það
voru forréttindi að fá að starfa með
slíkum manni.
Mikilvægi starfa Guðlaugs í þágu
Norræna hússins er öllum fullkunn-
ugt sem þar hafa starfað og vænt-
umþykja milli hans og starfsfólksins
var gagnkvæm.
Undir forystu hans í stjórn Nor-
ræna hússins ríkti einkar þægilegur
og góður andi og fundarsetur voru
ánægjulegar.
Guðláugur gegndi stöðu ríkis-
sáttasemjara í fimmtán ár. Sjaldan
hefur máltækið „réttur maður á rétt-
um stað“ átt svo vel við. Hann eign-
aðist vini langt út fyrir strendur ís-
lands. Við erum þakklát að hafa
verið í þeim vinahópi. Við sendum
hlýjar samúðarkveðjur til Kristínar
og Qölskyldunnar á þessum degi.
Christina og
Lars-Áke Engblom.
Kveðja frá Norræna félag-
inu í Reykjavík
Mikill heiðursmaður er fallinn frá.
Meðal fjölda trúnaðarstarfa sem
Guðlaugur Þorvaldsson gegndi um
ævina var formennska í Norræna
félaginu í Reykjavík og einnig átti
hann sæti í stjórn Norræna félagsins
á íslandi. Norrænt samstarf var
honum einkar hugleikið og hann vildi
efla það og styrkja.
Undirrituð var svo lánsöm að
starfa með Guðlaugi í stjórn Nor-
ræna félagsins í Reykjavík um nokk-
urra ára skeið. Það var mjög lær-
dómsríkt að starfa með honum og
fá að kynnast áhuga hans og elju-
semi. Guðlaugur var höfðingi í lund
og þegar höfuðborgarmót Norrænu
félaganna var haldið í Reykjavík
undir hans stjórn, var ekkert til spar-
að til þess að taka á móti gestunum
á sem veglegastan hátt. Mótið var
fjölmennt og voru hinir norrænu
gestir aðallega eldri konur, sem
Guðlaugur heillaði með ljúflegri
framkomu sinni og glaðværð.
Þá minnist ég einnig ferða með
honum á höfuðborgarmót í Helsing-
fors og Kaupmannahöfn, þar sem
hann var góður ferðafélagi og vin-
ur. Guðlaugur Þorvaldsson var
ógleymanlegur öllum sem honum
kynntust.
Honum eru færðar bestu þakkir
fyrir fórnfúst starf í þágu Norræna
félagsins.
Eiginkonu hans, Kristínu Krist-
insdóttur, sonum, tengdadætrum og
barnabörnum eru fluttar samúð-
arkveðjur.
Ingibjörg Björnsdóttir.