Morgunblaðið - 02.04.1996, Blaðsíða 39
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 1996 39
Við andlát félaga okkar og sam-
verkamanna reynum við fyrst að
meta störf þeirra og framlag til okk-
ar sem eftir lifum.
Guðlaugur Þorvaldsson er einn
þeirra manna sem koma vel frá slík-
um dómi sögunnar.
Hann gegndi um árabil einu
vandasamasta starfi vinnumála, þ.e.
embætti ríkissáttasemjara þar sem
mjög reyndi á samstarf við Alþýðu-
samband íslands og aðildarfélög
okkar. Við sem störfum í verkalýðs-
hreyfingunni þekkjum vel þá tilfinn-
ingu að hafa forystustörf okkar alla
daga undir dómi almennings. Við
höfum lært þá lexíu ótal sinnum að
allt orkar tvímælis þá gert er. Hlut-
verk ríkissáttasemjara er að því leyti
sérstaklega vandasamt að hann þarf
að þjóna ólíkum og kröfuhörðum
aðilum á vinnumarkaði. Hann má
ekki draga taum eins á kostnað
hinna. 'Hann þarf að kunna þá list
að leiða menn áfram í hörðum deilu-
málum undir grimmu fjölmiðlaljósi,
gefa mönnum lausan tauminn þegar
það á við, en taka í taumana þegar
stefnir sundur með deiluaðilum.
Guðlaugur Þorvaldsson fær góða
einkunn fyrir störf sín í okkar þágu.
Hann brást aldrei viðhorfi jafnréttis
og réttsýnis. Hann var maður frið-
samlegra lausna fyrst og fremst og
bar þar vel arfinn frá því umhverfi
alþýðufólks sem hann var vaxinn
úr, þar sem fá orð og athafnir hafa
jafnan dugað betur en hróp og köll
á torgum. Daglegt fas hans og glað-
værð hvernig sem á stóð átti áreið-
anlega þátt í því að laða fram lausn-
ir þar sem allt virtist stefna í óefni.
Hann átti þann eiginleika sem er
dýrmætur í vandasömu starfi að
geta myndað persónuleg tengsl við
samverkamenn og haldið þeim
hvernig sem á stóð.
Félagar og forystumenn Alþýðu-
sambands Islands sem kynntust
Guðlaugi Þorvaldssyni minnast hans
með virðingu og þökkum.
Ég votta eftirlifandi eiginkonu
Guðlaugs Þorvaldssonar, Kristínu
Kristinsdóttur, börnum og öðrum
aðstandendum samúð okkar.
Benedikt Davíðsson forseti ASÍ.
Fallinn er frá Guðlaugur Þor-
valdsson, einn traustasti félagi Li-
onsklúbbsins Freys í Reykjavík.
Guðlaugur var einn af stofnfélög-
um Freys 29. febrúar 1968 og starf-
aði óslitið til hinsta dags eða í rúm
28 ár. Þrátt fyrir gífurlegt vinnuálag
sinnti hann ýmsum trúnaðarstörfum
fyrir klúbbinn og var m.a. formaður
stafsárið 1970-1971. Hann var einn
af svæðisstjórum umdæmis 109A
1986-1987 og klúbburinn útnefndi
hann „Melvin Jones“-félaga árið 1993.
Guðlaugur var hrókur alls fagn-
aðar á góðúm stundum. A fundum
flutti hann oft frumortar, smellnar
vísur um menn og málefni, því hann
var hagyrðingur góður. Minnisstæð-
astur er hann okkur félögunum í því
sambandi þegar hann orti kvæða-
bálk mikinn um alla félagana og
forsöng á 20 ára afmælishátíð
klúbbsins vorið 1988.
Við minnumst góðs félaga með
virðingu og þökk og vottum Kristínu
og fjölskyldunni allri okkar innileg-
ustu samúð.
F.h. Lionsklúbbsins Freys
Þórður Guðmundsson,
formaður.
„Ertu virkilega að vinna með hon-
um Guðlaugi?" spurði systir mín,
þegar ég hóf sumarstörf á Hagstof-
unni, fyrir meira en 30 árum. Hann
hafði kennt henni í Verzlunarskól-
anum, en var nú skrifstofustjóri
Hagstofunnar. Hafði m.a. umsjón
með launakönnun fyrir Kjaradóm,
sem ég hafði fengið vinnu við og
ljómi stóð af honum í fjölskyldunni.
Guðlaugur var jafn yndislegur
yfirmaður á Hagstofunni eins og
hann hafði verið kennari. Fyrir mig
var Hagstofan reyndar merkilegur
vinnustaður. Ég var í hagfræði úti
í Englandi og fékk nú fyrsta aðgang
að öllum hagstærðum, sem mest
voru ræddar úti og sem grundvöll-
uðu ákvörðunartöku í hagstjórn
landsins og stefnumótun í efnahags-
málum. Klemens Tryggvason hag-
stofustjóri var líka einstakur yfir-
maður. í allri framkomu eins og ég
hafði helst gert mér hugmyndir um
norrænan konung. Glæsilegur,
hreinskiptinn og alþýðlegur. Þetta
var skemmtilegur vinnustaður og
mjög eftirminnilegur.
Við kynnin af Guðlaugi fann ég
strax hversu reynsluheimur hans var
víðfeðmur og hann kunni að meta
það, sem ég hafði áður fengist við
í sumarvinnu. Sveita- og blaðastörf,
fiskvinna, sjómennska og vegamál
voru líka hans líf. Hann kynnti mig
persónulega fyrir því stórkostlega
fólki, sem þá fyllti hvert rúm á
Hagstofunni. Áka, Ingimari, Hrólfi,
Högna, Hjalta, Stefáni, Maddý, Hildi
og Ásthildi. Hann var einstakléga
félagslyndur og hrókur alls fagnaðar
hvarvetna, þar sem hann fór. Ósér-
hlífinn dugnaðarforkur og einn
glæsilegasti dansherra, sem ég hef
séð til á gólfinu.
Kaffistofa Amarhvols á þessum
tíma var jafnan vettvangur mikilla
atburða ekki síst á skákborðinu.
Opinmynntur fylgdist ég með öllum
snillingunum, en engum tjáði að tefla
til sigurs við stjórnarráðið á þessum
tíma. Guðlaugur hafði verið formaður
starfsmannafélagsins og átti sinn
þátt í aðstöðunni. í síðdegiskaffið
komu svo Klemens og Torfi Hjartar-
son tollsjóri, spjölluðu saman, - alltaf
við sama borðið, og þá vissi ég að
íslenska lýðveldinu væri vel borgið.
Nokkrum árum seinna lágu leiðir
okkar Guðlaugs aftur saman í há-
skólanum. Ég var deildarfulltrúi
heimspekideildar þegar Guðlaugur
var kosinn rektor, en vegna vináttu
við hann og Stefán Sörenson há-
skólaritara, sinnti ég strax nokkrum
verkefnum á aðalskrifstofunni og fór
alfarið þangað, þegar Guðlaugur var
endurkosinn rektor eftir þrjú ár.
Um þetta leyti var ég einnig í
stjóm félags háskólakennara og
knúðum við mjög á við háskólayfir-
völd um lausn orlofsmála félagsins.
Guðlaugur hóf þá hið mikla starf við
enduruppbyggingu Herdísarvíkur og
afhenti félaginu staðinn til ráðstöfun-
ar. Einnig fengum við helming Há-
skólans í Halldórsstöðum í Laxárdal
og undir fomstu Gunnars Schram
prófessors byggðum við í Brekku í
Biskupstungum. Án skilnings og
áhuga Guðlaugs á öllu þessu, er mér
til efs að þetta allt hefði tekist.
Guðlaugur hafði mikið yndi af
ferðalögum og stundum skelltum við
okkur saman í bíltúr út úr bænum,
t.d. til Herdísarvíkur eða upp í Borg-
arfjörð. Við fórum jafnan Krísuvíkur-
leiðina til Herdísarvíkur og þá minnt-
ist Guðlaugur æskuáranna. Hann
þekkti hvert fjall, holt og mýri. Hafði
smalað þetta allt sem unglingur.
Hann átti yndislegan sumarbústað
upp í Skorradal og stoltur sagðist
hann hafa borið með strákunum sín-
um megnið af efninu í bústaðinn upp
gönguslóðann til þess að hlífa birkinu
kringum bústaðinn.
Mikið annríki var hjá Guðlaugi
sem háskólarektor og reyndi á hann
í stjórnsýslunni og byggingarmálum.
Aukastörfin hlóðust líka á hann.
Hann vann t.d. að sameiningu flug-
félaganna íslensku, var skipaður í
sáttanefndir og var fylgdarmaður
erlendra þjóðhöfðinga á íslandi. Eitt
sinn í boði á Bessastöðum, þegar
mikið gekk á í þinginu, vildi þáver-
andi forsætisráðherra, Ólafur heit-
inn Jóhannesson, skála sérstaklega
við hinn „áhyggjulausa" rektor og
kinkaði Kristján heitinn Eldjárn for-
seti kolli brosandi. Stuðningur við
forsetaframboð Guðlaugs, kom víða
að og ótvírætt tel ég að ríkisráðið
hafi treyst honum til starfans.
Sem ríkissáttasemjari hafði Guð-
laugur upphaflega aðstöðu í Toll-
stjórahúsinu og við vorum saman í
bíl í Tryggvagötunni þegar útvarpið
bar fyrst fréttina um framboð Vig-
dísar Finnbogadóttur til embættis
forseta íslands. „Nú er ég fallinn,“
sagðir Guðlaugur. Mér fannst hann
skilja þetta þannig, að sérstaða hans
hjá félagshyggjufólki og launþegum,
varðandi hina frambjóðendurna,
væri nú breytt. Einnig að hinn gífur-
legi kraftur i kvennahreyfingunni á
þessum árum, myndi skipta sköpum.
Um þetta leyti misstu þau Kristín
einn sona sinna í hræðilegu slysi og
hvernig þau bókstaflega héldu höfði
þessa erfiðu mánuði er mér ennþá
óskiljanlegt.
Mannkostir Guðlaugs, sem ríkis-
sáttasemjari, dugðu þjóðinni vel.
Þjóðarsáttarsamningarnir, sem tók-
ust þótt 200 þúsund tonn af þorski
hyrfu úr sjónum og skuldirnar væru
að kaffæra okkur, voru forsenda
fyrir því, að hægt var að vinna sig
verðbólgulaust út úr vandanum og
björt framtíð blasir nú við.
Að Guðlaugi stóð einstakt mann-
kosta fólk. Fjölskylda hans er for-
ystufólk í útvegi og sölumálum af-
urða okkar, slysavörnum og félags-
málum. Þetta er í hnotskurn þjóðin
við ysta haf, þyggur, gleðst og þakk:
ar og stendur saman í mótlæti. í
fimmtugsafmæli Guðlaugs voru
margar ræður haldnar. M.a. minntist
einn æskuvinkona úr Grindavík þess,
þegar þau börnin í plássinu stóðu
saman hönd í hönd og horfðu á bát-
ana koma inn úr brimsköflunum,
fram hjá boðum og klettum í friðar-
höfn. Pabba var borgið í það skipti.
í lífinu óskum við okkur öll vel-
gengni og hamingju. Þótt mótlætið
styrki stundum, þá hjálpar ástúðin
fyrst og fremst fram veginn. Guð-
laugur eignaðist yndislega konu,
falleg og mannvænleg börn, sem
hann þakkaði sífellt fyrir. Þau hafa
nú mikið misst.
Ég sakna stundanna með Guð-
laugi. Gruflað um fegurð veraldar-
innar, landið og ferðalög, ástir og
mannlíf, pólitík og iþróttir. Ég þakka
vini og velgjörðarmanni stuðninginn,
ráðin og samfylgdina.
Algóður Guð styrki Kristínu,
drengina, fjölskyldur þeirra, ástvini
alla, vini og vandamenn og veiti
Guðlaugi mínum sinn frið.
Guðlaugur Tryggvi Karlsson.
Kveðja frá Nprræna félag-
inu á íslandi
Um árabil var Guðlaugur Þorvalds-
son í forustusveit Norræna félagsins
á íslandi. Hann var formaður Nor-
ræna félagsins í Reykjavík og í aðal-
stjórn Norræna félagsins. Var hann
að makleikum sæmdur gullmerki
Norræna félagsins árið 1994 fyrir
mikil og farsæl störf í þágu þess.
Guðlaugur Þorvaldsson var glæsi-
legur mannkostamaður sem lær-
dómsríkt var að vinna með. Honum
voru falin fjölmörg ábyrgðarstörf en
samt hafði hann ávallt tíma til þess
að sinna áhugamálum sínum af alúð.
í félagsstarfinu innan Norræna fé-
lagsins var hann ætíð boðinn og
búnn til þess að takast á við þau
verkefni sem úrlausnar biðu, og allir
vissu að engum var betur treystandi
en honum til að leysa úr öllum vanda.
Komu þar til gáfur hans og þekk-
ing, góðvild og hæfileiki tiL þess að
umgangast fólk.
Guðlaugi kynntist ég fyrst er við
sátum saman í nefnd sem undirbjó
kennslu í félagsvísindum við Háskóla
íslands. Skömmu síðar varð hann
háskólarektor og átti mikinn þátt í
því að Félagsvísindadeild var stofnuð
árið 1976. Síðar unnum við saman á
vettvangi Norræna félagsins um
margra ára skeið. Á ég honum þökk
að gjalda fyrir það samstarf.
Guðlaugur Þorvaldsson sameinaði
alvöru og léttleika á þann hátt að
ekki var hægt annað en að líða vel
í návist hans. Hann var góður félagi
á ferðum innanlands sem utan, og
á löngum og stundum erfiðum fund-
um dreifði hann drunga og þreytu
með glaðværð ef honum fannst al-
varan ganga úr hófi fram.
Við minnumst góðs drengs með
þökk og virðingu.
Eiginkonu hans Kristínu Kristins-
dóttur, sonum, tengdadætrum,
barnabörnum og öðrum ástvinum
eru sendar samúðarkveðjur.
Haraldur Ólafsson.
Guðlaugur Þorvaldsson var gleði-
maður í þess orðs bestu merkingu.
Hann gekk glaður að verki, uppfull-
ur af áhuga, skýr í hugsun og skjót-
ur að setja sig inn í hin margbreyti-
legustu málefni. Hann átti auðvelt
með að ræða við fólk og kynna sér
- viðfangsefni þess og viðhorf. Hann
var vörpulegur og vingjarnlegur,
þeirrar gerðar að mönnum leið vel
í návist hans.
Ég kynntist Guðlaugi fyrst í að-
draganda forsetakosninga 1980
þegar hann gaf kost á sér til
forsetakjörs. Það var snarpur slag-
ur og litlu munaði að Guðlaugur
næði þá kjöri. Við kynntumst betur
síðar og aldrei merkti ég neina eftir-
sjá eða vonbrigði þótt svo litlu hafi
munað. Ég held raunar að það hafi
verið einn af eðliskostum Guðlaugs;
að festast ekki í því liðna sem ekki
verður breytt. Hann tjaldaði ekki
sjóndeildarhringinn með erfiðleik-
um gærdagsins.
Guðlaugur tók við embætti ríkis-
sáttasemjara 1979. Það kom því í
hans hlut að móta það í nýju um-
hverfi aukinnar samkeppni, al-
þjóðavæðingar og minnkandi mið-
stýringar á flestum sviðum. Nú-
tímahagkerfi og atvinnurekstur á
sér miklu styttri sögu hér á landi
en meðal nálægra ríkja. Því er að
vonum að minna er um fastmótaðar
hefðir í samskiptum stéttarfélaga
og vinnuveitenda hér á landi. Ríkis-
sáttasemjari hlaut því að hafa mik-
il áhrif á það, hvernig þessi sam-
skipti mótuðust áfram og hvert
hlutverk embætti hans ætti að hafa.
Guðlaugur leit svo á, að deiluaðil-
ar hlytu sjálfir að semja. Það hlut-
verk mætti ekki taka frá þeim,
ábyrgðin væri þeirra og þeir yrðu
því sjálfir að hafa frumkvæði að
lausn deilumála. Menn ættu ekki
að losna undan þessari ábyrgð með
því að vísa deilum til sáttasemjara
og biða þess að hann kæmi með
lausnina einu. Hans hlutverk væri
fyrst og fremst að skapa aðstæður
til samninga en ekki að semja fyrir
menn.
Ég er þess fullviss að þessi af-
staða Guðlaugs til embættisins var
hárrétt og þrýsti mjög á um beinni
samskipti milli samningsaðila á
almennum vinnumarkaði en áður
hafði tíðkast. Á fáeinum árum
hafa mótast mikilvægar vinnuregl-
ur og iðulega leita samningsaðilar
eftir aðstöðu hjá ríkissáttasemjara
án þess að deilum sé formlega vís-
að til hans. Ábyrgð samningsaðila
á viðræðunum, skipulagi þeirra
og árangri hefur tvímælalaust
orðið meiri fyrir vikið. Guðlaugi
tókst því það sem mörgum upp-
alandanum hefur mistekist; að
leiðbeina án þess að skipa og efla
ábyrgðartilfinningu og frumkvæði
ásamt vitund um að samninga-
menn bæru sjálfir ábyrgð á gerð-
um sínum og ákvörðunum. Hann
efldi menn til ábyrgðar en tók
hana ekki af þeim.
Um 15 ára skeið lágu leiðir okk-
ar tíðum saman í húsinu nr. 22 við
Borgartún og ég hef örugglega
ekki átt fleiri vökunætur með
nokkrum öðrum. Það er því margs
að minnast. í starfi leitaði ég eðli-
lega oft til hans, ræddi vandamál
og reifaði viðhorf atvinnurekenda
og hugsanlegar lausnir. Hann var
góður leiðbeinandi, hlustaði og lét
aðra tala, tók ekki ákvörðun fyrir
menn en hjálpaði þeim til að gera
upp hug sinn. Þannig átti hann
trúnaðarsamtöl á bæði borð og
hjálpaði mönnum til að dragast að
einni niðurstöðu. í erfiðum deilum
beitti hann sér hins vegar af festu
eftir því sem aðstæður kölluðu á.
Af öðrum persónueinkennum
Guðlaugs er mér fjörið, bjartsýnin
og framkvæmdagleðin þó örugg-
lega minnisstæðust. Hann var sá
gæfumaður að hlakka jafnan til
morgundagsins. Þannig hafði hann
undirbúið starfslok sín af kost-
gæfni, byggt sér sumarbústað
austur í Laugardal og hugði gott
til að stunda skógrækt þar á kom-
andi árum. Þar skyldi verða
gróskumikið ekki síður en í gamla
bústaðnum þeirra hjóna í Skorra-
dal. Það átti þó ekki að verða. 111-
vígur sjúkdómur greip hann heljar-
tökum svo öllum var ljóst að hverju
stefndi. Og Guðlaugur tók þessu
eins og öðru af yfirvegun og ró.
Hann sagði mér í upphafi árs að
hann væri að undirbúa sig og ætl-
aði að verða tilbúinn. Ég veit hann
var það. Eftir situr minning um
góðan dreng þar sem Guðlaugur
Þorvaldsson fór.
Starfsmenn og stjórnendur
Vinnuveitendasambands Islands
senda frú Kristínu Kristinsdóttur
og Qölskyldu samúðarkveðjur um
leið og þökkuð eru giftudrjúg kynni
af góðum dreng.
Þórarinn V. Þórarinsson.
Kveðja frá Rótarýklúbbnum "
Reykjavík-Austurbær
Guðlaugur Þorvaldsson gerðist
félagi í Rótarýklúbbnum Reykjavík-
Austurbær 1981. Hann var forseti
klúbbsins 1989-1990. Þessi ár sem
við nutum félagsskapar hans gegndi
hann mjög erilsömu starfi sem ríkis-
sáttasemjari, en það hindraði hann
ekki í að mæta á fundum í klúbbnum
enda sýndi' hann starfsemi klúbbsins
ætíð mikinn áhuga og tók virkan
þátt i hinum ýmsu nefndum, sem
hann var skipaður í.
Gauðlaugur var einstaklega -
skemmtilegur maður og var hrókur
alls fagnaðar hvar sem hann kom.
Hann var skjótur að finna skoplegu
hliðarnar á flestum málum þó að
alvaran væri ekki langt undan. Hann
hreif menn með hlýlegu viðmóti og
rökföstum málflutningi. Þessir eigin-
leikar hafa nýst honum vel í störfum
hans, ekki síst í embætti sáttasemj-
ara. Þegar Guðlaugs er minnst koma
upp í hugann hinar mörgu gaman-
sögur, sem hann var óspar á að segja-
okkur, hnittin tilsvör hans að
ógleymdum kviðlingunum sem hann
lét svo oft fjúka. En fyrst og fremst
minnumst við hans sem góðs félaga
og vinar, sem gott var að Ieita til.
í dag kveðjum við góðan félaga
og sendum Kristínu konu hans og
fjölskyldunni okkar innilegustu sam-
úðarkveðjur.
Jón Reynir Magnússon.
Guðlaugur Þorvaldsson fyrrver-
andi ríkissáttasemjari er allur. Guð-
laugur átti langan og afar glæsileg-
an starfsferil í opinberri þjónustu.
Þann feril hóf hann á Hagstofu ís-
lands árið 1950. Síðan varð hann
ráðuneytisstjóri, prófessor við Há- —
skóla íslands, rektor Háskóla Íslands
og að lokum ríkissáttasemjari. Við,
sem störfum í viðskipta- og hag-
fræðideild Háskóla íslands, minn-
umst hans þó fyrst og fremst sem
prófessors Guðlaugs - frábærs sam-
starfsmanns, kennara og vinar.
Guðlaugur varð kennari í við-
skiptadeild Háskóla íslands árið
1956. Tók hann þá við kennslu pró-
fessors Gylfa Þ. Gíslasonar, sem
varð ráðherra. Er Gylfi lét af pró-
fessorsembætti árið 1967, varð Guð-
laugur prófessor við viðskiptadeild
Háskóla íslands. Viðskiptadeild naut
óskiptra kennslukrafta Guðlaugs þó
miklu skemur en vonir stóðu til.
Þegar árið 1973, aðeins sjö árurn^.
eftir að hann varð prófessor, var
prófessor Guðlaugur kjörinn til að
gegna embætti háskólarektors.
Þeirri stöðu gegndi hann síðan til
ársins 1979 er hann tók við emb-
ætti ríkissáttasemjara.
Guðlaugur var einstaklega far-
sæll í störfum sínum í viðskipta-
deild. Hann hafði með höndum viða-
mikla kennslu, sem hann sinnti af
stakri alúð. Er ekki síst til þess tek-
ið, hversu mikinn persónulegan
áhuga hann sýndi nemendum, hög-
um þeirra, markmiðum og væntan-
legum starfsferli að námi loknu. Eru
þeir ófáir viðskiptafræðingarnir, sem
nutu aðstoðar Guðlaugs við að stíga
fyrstu skrefin á framabrautinni eftir
útskrift úr deildinni. Á starfsárum
sínum í viðskiptadeild lét Guðlaugur
einnig stjórnun deildarinnar mjög til
sín taka og reyndist einstaklega lag-
inn og farsæll stjórnandi. Hann var
m.a. deildarforseti og átti ríkan þátt
í hinni viðamiklu enduskipulagningu
viðskiptadeildar árið 1970.
Fráfall Guðlaugs er mikill missir
fyrir viðskipta- og hagfræðideild
Háskóla íslands og raunar lands-
menn alla. Fyrir hönd deildarinnar
vil ég færa ekkju Guðlaugs og fjöl-
skyldu okkar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Ragnar Árnason,
deildarforseti viðskipta-
og hagfræðideildar.
• Fleirí minningargreinar um
Guðiaug Þorvaidsson bíða birt-
ingar ogmunu birtast í biaðinu
næstu daga.