Morgunblaðið - 28.04.1996, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 28. APRÍL 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Ár liðið frá hryðjuverkinu í Oklahoma City
Hver er huldumað-
urínn „John Doe 2“?
TIMOTHY McVeigh, fluttur til yfirheyrslu
tveimur dögnm eftir illvirkið. Hans kann að
bíða dauðarefsing.
RI eftir sprenginguna
í Oklahoma City í
Bandaríkjunum er
enn mörgum mikilvægum
spurningum ósvarað um
þetta mannskæðasta hryðju-
verk í sögu Bandaríkjanna,
sem kostaði 168 manns lífið.
Tveir menn sitja í fangelsi
og bíða réttarhalda, sem enn
hafa ekki verið dagsett. Ljóst
þykir að sækjendur í málinu
eigi í vændum harða baráttu
fyrir því að fá þá Timothy
James McVeigh og Terry
Lynn Nichols dæmda fyrir
fjöldamorð.
Strax eftir að mennirnir
tveir höfðu verið handteknir
og sakaðir um sprengjutil-
ræðið í Alfred P. Murrah-
byggingunni þann 19. apríl í fyrra
tóku að koma fram fjölmörg vitni
sem fullyrtu að einn maður til viðbót-
ar hefði komið nærri illvirkinu. Hann
sást aka gula sendiferðabílnum, sem
talið er að borið hafi sprengjuna og
fara út úr bifreiðinni rétt áður en
ósköpin riðu yfir.
Áköf leit að þessum manni hefur
ekki borið árangur þrátt fyrir þokka-
lega nákvæmar lýsingar. Stjórnvöld
viðurkenna að þau hafi ekki minnstu
hugmynd um hver þessi maður er.
Hann gengur undir nafninu „John
Doe 2.“
En fleiri spurningum er ósvarað
um tilræðið. Á meðan sitja þeir
ákærðu, hinn 27 ára gamli Timothy
McVeigh og hinn 41 árs gamli Terry
Nichols, og bíða þess að réttur verði
Ýmsum gnmdvallar-
spumingum er enn
ósvarað um sprengjutil-
ræðið mannskæða í
Oklahoma City fyrir
réttu ári. Tveir menn
bíða þess að réttarhöld
hefjist en sennilega er
þriðji tilræðismaðurinn
enn ófundinn.
settur í Denver en þangað
voru réttarhöldin flutt á
þeim forsendum að mál
þeirra gæti ekki fengið
sanngjarna meðferð í Okla-
homa.
Ósamhljóða frásagnir
Frásagnir vitna eru ósam-
hljóða og engar játningar
liggja fyrir. Spurt er m.a.
hvort annar bíll hafi verið
notaður og þá hver hafi ekið
honum. Ef Nichols tók þátt
í samsærinu spyrja margir
hvers vegna tveir vina hans
fullyrða að hann hafi viljað
losna úr því. Þá þykir ýmis-
legt á huldu um innbrot sem
saksóknarar fullyrða að til-
ræðismennirnir tveir hafi
gerst sekir um til að fjármagna ill-
virkið. Ákvörðun hefur ekki verið
tekin um hvenær réttarhöldin hefj-
ast en það verður síðar á þessu ári
eða því næsta. Ákæruatriðin eru 11
og unnt er að krefjast líflátsrefsing-
ar.
Embættismenn viðurkenna að
ýmsar spurningar í þessa veru gætu
orðið til þess að kalla fram efasemd-
ir í hugum kviðdómenda, sem ætlað
væri að skera úr um hvort taka
bæri tilræðismennina af lífi. Ríkis-
valdið telur hins vegar að tekist
hafi að leggja fram sterk rök í mál-
inu auk fjölda sönnunargagna en
þúsundir vitna hafa verið yfirheyrðar
og verksummerki í rústum bygging-
arinnar í Oklahoma vandlega könn-
uð.
TILRÆÐIÐ í Oklahoma 19. apríl í fyrra kostaði 168
manns lífið. Byggingin hefur nú verið rifin.
Ákæruvaldið mun m.a. leggja
fram fingraför McVeighs á kvittun
fyrir áburði sem keyptur var til að
búa sprengjuna til. Kvittunin fannst
á heimili Nichols. Vitni eru tilbúin
til að bera að Mcveigh hafi leigt
bílinn sem notaður var og unnt er
að sýna fram á að þeir Nichols og
McVeigh ræddu mjög oft saman í
síma dagana fyrir tilræðið.
En líkt og málið gegn íþróttahetj-
unni O.J. Simpson sýndi getur verið
erfitt í Bandaríkjunum nú um stund-
ir að fá fram dóm í máli sem bygg-
ir ekki á tilteknum einstaklingum
sem urðu vitni að því er glæpurinn
var framinn.
McVeigh aðeins „smápeð“?
Stephan Jones, lögfræðingur Tim-
othy McVeigh, hyggst freista þess
að grafa undan málflutningi ákæru-
valdsins með því að benda á fjölda
annarra hugsanlegra sökudólga, allt
frá alþjóðlegum hryðjuverkamönn-
um til hvítra kynþáttahatara í
Mannleg mistök tíð
orsök flugslysa
FLAK Boeing 737-þotunnar sem Ron Brown, við-
skiptaráðherra Bandaríkjanna, fórst með í nágrenni
flugvallarins í Dubrovnik í Króatíu.
FJÖGUR flugslys á síðustu
mánuðum hafa verið rakin til
flugmannamistaka. Eru
mannleg mistök talin skýra. mikinn
meirihluta flugslysa og einbeita
bæði flugmálayfírvöld, flugvéla-
framleiðendur og, ekki síst, flugfélög
sér að því að draga úr hættu á slík-
um mistökum. ÞAð gera framleið-
endur með því að endurskoða hönn-
un véla og flugrekendur m.a. með
öðrum áherslum í vali og þjálfun
flugmanna og vinnubrögðum í
stjórnklefa.
Mannleg mistök urðu þess vald-
andi að Boeing 737-200 þota per-
úska flugfélagsins Faucett flaug á
fjall 29. febrúar sl. með þeim afleið-
ingum að allir sem um borð voru,
117 farþegar og sex manna áhöfn,
fórust. Kynnti samgönguráðherra
Perú þá niðurstöðu fyrir helgi en
slysið er hið mannskæðasta í flug-
sögu landsins.
Flugmennimir lásu ranglega af
hæðarmælum flugvélarinnar og
flugu undir leyfilegri lágmarkshæð
er þota þeirra skall á fjallshlíð í að-
flugi að flugvellinum í Arequipa 29.
febrúar sl.
Nokkrum mínútum fyrir áætlaða
lendingu skýrði flugstjórinn frá því
að flugvélin væri í 9.500 feta hæð
en reyndist vera í 8.644 fetum, eða
856 fetum lægra en hann taldi og
116 fetum undir lágmarkshæð á
þessum slóðum.
Stuttu seinna, í 8.015 hæð og
aðeins 6 km frá flugvellinum, skall
Boeing-þotan á fjallshlíð. Sérfræð-
ingar perúskra og bandarískra flug-
málayfirvalda, komust að þeirri nið-
urstöðu, að hreyfilbilun hefði ekki
orðið í þotunni eins og í fyrstu var
talið. Þotan, sem var 28 ára gömul,
hefði verið í góðu ásigkomulagi.
Sömuleiðis tæki og flugleiðsögubún-
aður flugvallarins.
Röð mistaka
Röð mistaka leiddi til flugslyss
við Cali í Kólumbíu síðla kvölds rétt
fyrir síðastliðin jól. Flugmenn Bo-
eing 757-200 þotu American Airli-
nes misstu sjónar á hvar þeir voru
og því rugluðu fyrirmæli frá flugum-
ferðarstjórum þá í ríminu. Létu þeir
hjá líða að undirbúa að-
flug og lendingu með
eðlilegum hætti, sem er
afar mikilvægt í aðflugi
til Cali, ekki síst þar sem
flugumferðarstjórar
hafa ekki ratsjá til þess
að fylgjast með vélum á
leið þangað. Stilltu þeir
ekki sjálfstýringu og
siglingatæki þotunnar á
tilskildan ijölstefnuvita
fyrr en þeir voru komnir
fram hjá honum. Sveigði
þotan þá af leið, leitaði
aftur í átt að vitanum,
sem var að baki. Af sam-
tölum flugmannanna á
hljóðrita þotunnar kom
í Ijós að þegar hér var komið sögu
töldu þeir sig enn ókomna að vitan-
um. Áfréð flugstjórinn að beygja
aftur til hægri, í átt að títtnefndum
vita, sem hann taldi enn vera fram-
undan. Vildi ekki betur til en svo
að þotan tók stefnu beint á fjall sem
tróndi eitt upp úr hásléttunni. Flaut-
ur um hættulega jarðnánd glumdu
í stjórnklefanum en tilraunir flug-
mannanna til að klifra frá hættunni
mistókust enda aðeins nokkrár sek-
úndur sem þeir höfðu úr að spila.
Dró það úr klifurgetu þotunnar að
þeir gleymdu að draga inn lyftispilla
á vængjum sem voru á vegna lækk-
unar úr farflugi.
Misstu stjórn á auðfljúganlegri
flugvél
Rannsókn á flugritum tyrknesku
Boeing 757-200 þotunnar sem fórst
undan ströndum Dóminíkanka lýð-
veldisins 6. febrúar sl. hefur leitt í
Ijós, að minniháttar vandi ruglaði
flugmennina það mikið í rímuna að
þeir misstu stjórn á auðfljúganlegri
Mannleg mistök orsaka
meiríhluta flugslysa.
fi'ögur stórslys undan-
fama mánuði flokkast í
þeim hópi, segir í grein
Ágústs Ásgeirssonar.
flugvél. Fórust 189 manns.
Flugmennirnir áttuðu sig á því í
flugtaksbruninu að eitthvað var að.
Þegar aðstoðarflugmaðurinn ias upp
vaxandi hraða þotunnar bar mælun-
um ekki saman er hann kallaði að
hraðinn væri orðinn „80 hnútar".
Hraðamælir flugstjórans virkaði þá
ekki en hann kaus samt að halda
áfram flugtaki og reiða sig á hraða-
mæli flugmannsins.
Athuguðu þeir hvorki gátlista eða
aðrar upplýsingar tölvukerfis þot-
unnar og báru heldur ekki saman
hraðamæla sína við þriðja
mælinn, sem er til vara
ef aðalmælarnir bila.
Þotan hafði staðið
óhreyfð á flugvellinum í
Puerto Plata í Dóminík-
anska lýðveldinu í 14
daga og allan þann tíma
voru þrír hraðanemar,
litlir hausar sem standa
út úr skrokknum, óvarðir.
Því kunna regndropar
hafa komist inn í hausana
og skert notagildi þeirra.
Ringulreið í
sljórnklefanum
Flugstjórinn flaug
Birgenair-þotunni og eftir
tvær mínútur í loftinu höfðu væng-
börð verið dregin inn og sjálfstýring
sett á, svo sem eðlilegt er. Vandinn
er hins vegar sá að sjálfstýringin
er stillt á tölvu sem m.a. er fóðruð
á upplýsingum frá hraðamæli flug-
stjórans, sem var bilaður. Með vax-
andi hæð sýndi hann mikinn flug-
hraða, eða 350 hnúta, sem jafngild-
ir 650 km/klst., en var langt umfram
raunverulegan hraða þotunnar.
Stýringin brást réttilega við „hrað-
anum“ og dró úr honum með því
að lyfta nefinu og minnka hreyfilafl.
A þessu stigi birtust aðvaranir á
skjám flugmannanna um hliðarstý-
risálag og flughraða. Öryggi er ekki
storkað þó þær séu látnar afskipta-
lausar. Þær settu þó flugmenn Birg-
énair-þotunnar út af laginu, ef
marka má viðbrögð þeirra.
Jafnframt segir aðstoðarflugmað-
urinn frá því að hraðamælir sinn
sýni 200 hnúta hraða og fari hann
lækkandi. Viðbrögð flugstjórans
voru þau að mælir flugmannsins
hlyti einnig að sýna rangan hraða.
Ofrishraði þotunnar á þessu stigi var
um 160 hnútar. Viðvörun um of
mikinn hraða hvein í stjórnklefanum
[enda sjálfstýringin tengd við bilað-
an hraðamæli flugstjórans] en
nokkrum sekúndum seinna, er flug-
stjórinn dró úr hraða þotunnar, gullu
ofrisbjöllur, þ.e. flughraði þotunnar
væri of lítill. Heyrðist skakstur stýr-
isstanga á hljóðritanum síðan aflveg
þar til þotan skall á haffletinum.
í bráðabirgðaskýrslu sérfræðinga,
sem rannsaka Birgenair-slysið, seg-
ir, að þotan hafi hrapað stjórnlaust
í eina mínútu og 41 sekúndu. Allan
tímann hefðu vélkerfi flugvélarinnar
starfað og svarað eðlilega í samræmi
við hvernig þeim var beitt. Saman-
burðartilraun í flughermi hefði leitt
í ljós, að óeðlileg virkni hraðamælis
mætti rekja til fyrirstöðu í hraða-
nema.
Völdu ranga stefnu
Boeing 737-200 þota Rons
Brown, viðskiptaráðherra Banda-
ríkjanna, sem fórst við slæm flug-
skilyrði 3. apríl við Dubrovnik í
Króatíu, var af sparnaðarástæðum
hvorki búin gervihnattastaðsetning-
artækjum (GPS) eða flug- og hljóð-
ritum, svörtum kössum. Það gerir
rannsókn slyssins mun erfiðari. Will-
iam Perry varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna hefur gefið fyrirmæli
um, að búnaður af þessu tagi skuli
settur í allar farþegaflugvélar
bandarísku herjanna.
Aðflugsbúnaður í Dubrovnik var
ófullkominn og urðu flugmennirnir
að fljúga svokallað hringsjáraðflug
að radíóvita sem sendir óstefnuvirk-
ar hljóðbylgjur frá sér. Flugstefnan
sem þeir völdu reyndist röng. Ekk-
ert hefur komið fram við frumrann-
sókn á þotunni sem bendir til bilun-
ar í henni.
Öryggisstofnun samgöngumála í
Bandaríkjunum (NTSB) hefur enn
ekki tekist að leiða í ljós orsakir
tveggja Boeing 737 flugslysa. Hið
fyrra var er þota United Airlines
fórst árið 1991 í Coloradoríki en þá
biðu 25 bana. Hið síðara varð við
Pittsburgh árið 1994 en þar fórust
132 er þota USAir steyptist skyndi-
lega beint til jarðar í aðflugi.