Morgunblaðið - 04.05.1996, Qupperneq 35
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 4. MAÍ 1996 35
Hægt er að verja alla byggð á Flateyri með leiðigarði úr Innra-
Bæjargili og aðhaldsgörðum frá Skollagróf.
Til vamar
Flateyri
NÆSTUM 6 mánuðir
eru liðnir frá því hið al-
varlega og mannskæða
snjóflóð féll 26. október
sl. úr Skoliahvilftinni á
byggðina á Flateyri. í
dag, 19. apríl, birtir Mbl.
síðan tillögur verkfræð-
inga um byggingu 1,6
km langra varnargarða
fyrir um 400 milljónir
króna, og fylgir sú um-
sögn að hefjast verði
handa um framkvæmdir
í júní til að nýta sumar-
ið. Er skemmst frá því
að segja, að þessar tillög-
ur eru með öllu ónothæf-
ar vegna rangrar stað-
setningar varnargarða,
og veita því ekki það öryggi, sem
nauðsynlegt er, en eru óafsakanleg
og ástæðulaus umhverfísspjöll. Þá er
kostnaður við þessa framkvæmd
væntanlega um 5-6 faldur miðað við
aðra og betri framkvæmd á svæðinu.
Varnargarðarnir eru
••
gagnslausir, segir On-
undur Asgeirsson, og
alltof nærri byggð.
Verkfræðiuppdráttur og myndir sem
fylgja tillögunum með innfelldum
tölvuteikningum eru rangar og sér-
staklega villandi. Umsögn verkfræð-
inganna um tíðni stórra snjóflóða á
svæðinu, „að meðaltali" á 500, 1000
eða 5000 ára fresti, er einnig mjög
fráhrindandi og ótrúverðug, og skipt-
ir auk þess ekki máli, ef snjóflóð skyldi
falla þarna á næsta ári aftur.
Staðsetning varnargarða
Snjóflóðahætta á Flateyri kemur
úr tveim áttum, (1) úr Skollahvilft,
þaðan sem flóðið rennur um þrengsli
í Skollagróf milli hamraveggja, nefnd-
ir Innri- og Ytri-Hjallar, en þar fyrir
neðan er svonefndur. Hryggur, sem
myndast hefír af framburði vatns og
snjóflóða úr Skollahvilftinni. í annan
stað (2) er snjóflóðahætta úr svo-
nefndu Innra-Bæjargili um 400 metr-
um vestar. (Sjá t.v. á meðf. mynd
Mats Wibe Lund.) Bæði fjallsbrúnir
hvilftanna að ofan og framburður úr
giljunum benda til að snjóflóð úr
Skollagróf séu a.m.k. þrefalt stærri.
Auðvelt er að byggja leiðigarða til
að stýra snjóflóðum úr báðum giljun-
um í um 250-300 metra hæð efst á
framburðarhryggjunum, sem myndi
koma algjörlega í veg. fyrir tjón á
allri byggð á Flateyri. Leiðigarður úr
Innra-Bæjargili myndi beina rennsl-
inu efst á austanverða Eyrarhjallana,
en leiðigarðar til beggja handa úr
Skollagróf, þ.e. einskonar framleng-
ing á Hjöllunum, myndu beina flóðinu
beint niður miðjan Hrygginn til sjáv-
ar, austan Króksins og miðja vegu
til Sólbakka. Með þess-
um hætti myndi mynd-
ast opin renna í miðjum
Hryggnum, og aðhald
snjóflóðs væri auðvelt,
því að stýring þess er
þegar ákveðin af
þrengslunum í Skolla-
grófínni. í báðum tilfell-
um væri um einfalda
vinnu að ræða fyrir
stærstu gerðir jarðýtna,
enda er jarðefnið á
svæðinu hentugt til
þessara nota, og er það
nú viðurkennt af verk-
fræðingunum.
Tillaga
verkfræðinganna
Tillaga verkfræðinganna er að
byggja 400 milljóna risagarða úr að-
keyrðu efni, sem væru eins og stóri
bókstafurinn A í laginu. Toppurinn
er efst í svonefndum Merarhvammi
mitt á milli snjóflóðagiljanna, en þar
er engin snjóflóðahætta, því að snjór-
inn í fjallinu fyrir ofan fellur í gilin
til beggja handa, svo sem sjá má af
myndinni. Þama var túnið hans
Snorra Sigfússonar, skólastjóra, þar
til hann fluttist til Akureyrar alfarinn
1930. Þetta skal nú allt grafíð í jörð.
Tillögumar nefna báðar hliðamar á
A-inu „leiðigarða". Þetta er rangt,
því að hlutverk leiðigarða er að stýra
rennsli snjóflóða, og mega þeir mest
mynda 22 gráðu horn, ef þeir eiga
að koma að gagni til að breyta stefnu
snjóflóðsins. Oheft stefna snjóflóða
myndi skella á þessum görðum með
um eða yfír 70 gráðu homi. Þessir
garðar eru þannig ekki leiðigarðar,
heldur em þeir stíflugarðar, sem snjó-
flóð færi beint yfir. Það er útilokað,
að þessir garðar geti stýrt snjóflóði,
og em því gagnslausir til slíks. Bæði
verkfræðiuppdrátturinn og tölvu-
myndirnar gefa ranga mynd af þessu,
og era því mjög villandi.
Varnargarðar allt of
nærri byggð
Þverbjálkinn í A-inu, sem tillögu-
menn nefna „Þvergarð", er sýndur í
beinu framhaldi til vesturs af þjóð-
veginum frá Króknum inn Hvilftar-
ströndina, þ.e. hann er rétt fyrir ofan
kirkjugarðinn og rétt við byggðina
við Ólafstún. Það hlýtur því að vera
mjög vafasamt, að menn sætti sig
við þessar tillögur um úrlausn á
vanda Flateyrar. Þetta er þeim mun
augljósara, þegar fullkomnar úr-
lausnir til vamar allri byggð á Flat-
eyri liggja beint fyrir og kosta aðeins
brot af útreiknuðum kostnaði sam-
kvæmt tillögum verkfræðinganna.
Eg sendi Flateyringum kveðju með
þeirri ósk, að þeim takist að stöðva
þessar ónothæfu tillögur og ná fram
viðunandi lausn á málinu. Hún er
augljós, þeim sem vilja sjá.
Önundur Ásgeirs-
son frá Sólbakka.
Flest fórnarlamba
eru konur og börn
Sigríður Arunrasmy
Guðmundsdóttir
ARUNRASMY var einungis sjö
ára gömul. Ég sá hana fyrst þegar
foreldrar hennar báru hana í fanginu
inn á Rauða kross sjúkrahúsið í Kao
I Dang. Hún var náföl og sárþjáð
og hægri fótleggur hennar hafði ver-
ið vafínn með óhreinum tuskum. Ég
tók barnið úr höndum foreldranna
og fór með það inn á skurðstofu. Þar
kom í ljós að fótleggurinn var sund-
urtættur og komin var mikil sýking
í sárið. Til að bjarga lífi hennar urð-
um við strax að taka fótinn af fyrir
ofan hné.
Aranrasmy var einn af fjölmörg-
um flóttamönnum frá Kampútseu
sem flýðu til Taílands og leituðu í
flóttamannabúðir á landamærunum
þar sem Rauði krossinn starfrækti
sjúkrahús. Á leiðinni hafði hún stigið
á jarðsprengju og í tvo sólarhringa
höfðu foreldrar hennar þurft að bera
hana í fanginu til að komast í búðirn-
ar. Arunrasmy var þó svo heppin að
komast undir læknishendur og fá
síðan gervilim og geta að lokum út-
skrifast. Því miður er saga Arun-
rasmy ekkert einsdæmi því meira en
þrjátíu þúsund manns verða fyrir
slíkum harmleik á ári hveiju. Tíu
þúsund þeirra láta lífið - oft eftir
miklar og langvinnar þjáningar því
þeir komast ekki undir læknishendur
- og um tuttugu þúsund manns hljóta
varanleg örkuml. Þetta jafngildir því
að á hveijum einasta degi ársins
verði hundrað manns fyrir jarð-
sprengjum og þijátíu þeirra týni lífi.
Flest fórnariambanna eru konur og
börn.
Harmleikur
Jarðsprengjurnar eyðileggja ekki
einungis líf og heilsu þúsunda heldur
eru þær einnig mikil félagsleg og
efnahagsleg byrði fyrir fátækar þjóð-
ir. Flestar jarðspengnanna liggja í
jörðu í fátækustu ríkjum heims sem
eru hvað vanbúnust til að takast á
við afleiðingar þeirra.
Á átakasvæðum um allan heim
vinna læknar og hjúkrunarfræðingar
Rauða krossins að því að bjarga lífí
þeirra sem orðið hafa fyrir jarð-
sprengjum. Árlega fá meira en tíu
þúsund fórnarlömb jarðsprengna
meðhöndlun vegna sára sinna en
flestar slíkar aðgerðir era bæði flókn-
ar og seinlegar. Oft era áverkarnir
svo hroðalegir að ég vil hafa sem
fæst orð um þá. Rauði krossinn rek-
ur einnig 24 gervilimaverkstæði í 16
löndum. Á síðasta ári þjónuðu þau
um átta þúsund manns sem fengu
þar gervilimi og vora þjálfaðir í notk-
un þeirra. Rauði kross íslands hefur
Jarðsprengjur valda
jafn miklu böli og
mannskæðustu sjúk-
dómsfaraldrar, segir
Sigríður Guðmunds-
dóttir, einungis öflugt
almenningsálit getur
leitt til þess að sett
verði alþjóðlegt
bann við þeim.
m.a. stutt slíkt verkstæði í Kabúl í
Afganistan með Ijárframlögum.
Enda þótt hjálparstarf Rauða
krossins geti gert fórnarlömbunum
kleift að takast á við daglegt líf að
nýju, þarf ekki að fjölyrða um þann
persónulega harmleik sem hvert og
eitt þeirra hefur orðið fyrir. Þegar
fólk verður fyrir jarðsprengju era í
einu vetfangi líf þess
og framtíðarvonir lagð-
ar í rúst - ævilöng ör-
kuml eyðileggja m.a.
möguleika þess til at-
vinnu, giftinga, sjálf-
stæðis og annars þess
sem við teljum sjálfsagt
til hamingjuríks lífs.
Hörmulegast er þó að
sjá saklaus börn verða
fyrir slíkum örkumlum.
Burt með
sprengjurnar!
Um þessar mundir
vinnur Rauði krossinn
að því á alþjóðavett-
vangi að algjört bann
verði lagt við því að framleiða, selja
og nota jarðsprengjur. Á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna hafa staðið yfir
viðræður um að banna jarðsprengjur
eða a.m.k. takmarka til muna notkun
þeirra. Enn sem komið er hafa þó
einungis 36 ríki, þar á meðal ísland,
samþykkt algjört bann við þessum
vopnum.
Þegar ég starfaði sem hjúkranar,-
fræðingur í flóttamannabúðunum í
Kao I Dang í Taílandi komu þangað
daglega flóttamenn sem höfðu hlotið
áverka og misst útlimi af völdum
jarðsprengna. Þar sá ég að jarð-
sprengjur eru einhver þau grimmi-
legustu og óhugnanlegustu vopn sem
menn hafa saman sett. Þau bitna
mest á saklausum borgurum - í full-
komnu tilgangsleysi og af handa-
hófí. Saga Arunrasmy litlu er lýs-
andi dæmi um þessa vitfirringu.
Jarðsprengjur valda jafn miklu
böli og mannskæðustu sjúkdómsfar-
aldrar. Slíkt vandamál kemur okkur
öllum við og einungis öflugt almenn-
ingsálit gegn þessum vítistólum get-
ur leitt til þess að sett verði alþjóð-
legt bann við þeim. I þessum efnum
berum við íslendingar líka okkar
ábyrgð og okkur ber siðferðileg
skyida til að beita áhrifum okkar á
alþjóðavettvangi til þess að sam-
þykkt verði algjört bann við jarð-
sprengjum.
Höfundur er hjúkrunarfræðingur
og skrifstofustjóri alþjóðnskrif-
stofu Rauða kross íslands.
h M V i jjjlfyi jj*'
A /&- H
;á|11 í ''V
\ - Æ
k \ .,4 ' mbh W -Æmú . ”
/* \ Leikendur: Hilinir Snær Guðnason, Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir,
il w ...
Om Amason, Olafía Hrönn Jónsdóttir,
|()i"."M".sin Vigdís Gunnarsdóttir, Flosi Ólafeson, Bergur Þór Ingólfeson.
Þýðing: Þórarinn Eldjám. Leikstjóm: Kolbrún Halldórsdóttir. Tónlistarstjóm: Jóhann G. Jóhannsson. =
Leikmynd: Axel Hallkell. Búningar: Þórunn E. Sveinsdóttir. Lýsing: Björn B. Guðmundsson. Z
Hljómsveit: Pétur Grétarsson, Þórður Högnason / Richard Korn, Jóhann G. Jóhannsson. S
Höfundur er fyrrverandi forstjóri.