Morgunblaðið - 30.05.1996, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 30. MAÍ1996 31
* við að
írifum
íkt með íslendingum
íerslu á sjálfsmynd
ir Gunnarsdóttir
)Y.
Morgunblaðið/Asdís
iema í Lögbergi.
og ég hef einnig farið í tvígang til
Rúanda, svo að ég nefni dæmi.
En írar leggja jafnvel meiri áherslu
á aðstoð eftir að mesta neyðin er yfir-
staðin, að aðstoða fólk til sjálfshjálp-
ar. Við eiguni að hafa
skilning á því, írar kynnt-
ust sjálfir hungursneyð á
slðustu öld sem hrakti
milljónir manna á brott frá
landinu. Ég vil að írar geri
sér grein fyrir þessu á unga aldri, að
hjálpsemi og skilningur á líðan náung-
ans verði óijúfanlegur hluti af hvetj-
um og einum. En því má ekki gleyma
að hjálparstarf á sér langa hefð á
meðal Ira, í tengslum við kirkjuna.
Fórnfýsi þeiira presta og nunna sem
ég hef hitt á ferðum mínum til Afríku
hefur haft mikil áhrif á mig.“
Mörg baráttumálin
óviðeigandi
Aður en Robinson tók við embætti
barðist hún fyrir mörgum umdeildum
málum, svo sem auknum réttindum
samkynhneigðra og kvenna, fijáls-
lyndari löggjöf í tengslum við hjóna-
skilnaði, getnaðarvarnir og fóstur-
eyðingar. Valdsvið írska forsetans
er hins vegar ákaflega takmarkað
og hann getur ekki tjáð sig um svo
umdeild atriði. „Þar sem stjórnar-
skráin var sérsvið mitt sem lögfræð-
ings, vissi ég fullvel að Ijölmörg
þeirra mála sem ég hafði barist fyrir
og unnið að sem lögfræðingur og
þingmaður, teldust ekki viðeigandi á
málaskrá forsetans. Ég hef ekki tek-
ið þau upp en ef ég má taka dæmi
um stöðu kvenna, þá berst ég ekki
fyrir breytingum á reglugerðum eða
stefnubreytingum. Hins vegar fylgist
ég grannt með því sem konur fást
við og styð þá hópa sem eiga undir
högg að sækja. Ég gæti þess að láta
þá vita að ég fylgist með því sem
þeir eru að fást við og vona að það
verði þeim hvatning og auki þeim
sjálfstraust. Ég hitti fulltrúa minni-
hlutahópa í krafti embættis míns og
það er staðfesting á mikilvægi þess
að allir teljist með í írsku þjóðfélagi
og lendi ekki utangarðs."
Robinson segist telja að það hafi
orðið írskum konum til góðs að kona
skyldi verða kjörin forseti í ramm-
kaþólsku landi þar sem réttindi
kvenna eru ekki eins langt á veg
komin og víða í nágrannalöndunum.
„Það voru afar táknrænar kosningar
þegar ég var kjörin. Með þeim gafst
Irum "tækifæri til að sýna fram á að
breytingar ættu sér stað í landinu.
Kjör mitt var vissulega konum hvatn-
ing og ekki má gleyma því að ég
átti mér fyrirmynd hér á landi. A
þeim tæpu sex árum sem ég hef
setið sem forseti, hafa orðið greini-
legar breytingar. Sjálfstraust kvenna
hefur aukist og þær gera sér betur
grein fyrir hvað þær vilja.“
Framhaldið óljóst
Fyrsta kjörtímabil Mary Robinson
rennur út í lok næsta árs og miklar
vangaveltur hafa verið um hvort hún
hyggist sitja áfram eða snúa sér að
öðrum störfum. Hefur nafn hennar
m.a. verið nefnt í tengslum við starf
framkvæmdastjóra Sam-
einuðu þjóðanna, en því
hefur hún vísað á bug.
Spurningunni hvort Robin-
son vilji sitja annað kjör-
tímabil, svarar hún með
semingi. „Það var mér áskorun að
taka við þessu embætti, og hún hefur
verið mér kærkomin og lærdómsrík.
En ég hef ekki enn tekið afstöðu til
þess hvort ég sækist eftir því að sitja
áfram, eða leiti annarra áskorana.“
Kjör mitt var
konum vissu-
lega hvatning
Morgunblaðið/Ásdís
i, og frú Ástríður
irboð írsku for-
3 í gær.
* Morgunblaðið/Kristinn
IRSKU forsetahjónin ræða við Ianda sma í móttöku
fyrir Ira á íslandi á Hótel Sögu í gær.
írskir og íslenskir myndlistar-
menn virtust vinna með svipaðar
hugmyndir og tók fram að gaman
væri að stefna þeim saman. For-
setahjónin hrifust sérstaklega af
verkum Jóhannesar S. Kjarvals
og svo verkum eftir Halldór Ás-
geirsson og Jóhann Eyfells.
„Irski forsetinn var fljótur að
sjá samhengi á milli Halldórs og
Jóhanns og síðan málara eins og
Kristjáns Davíðssonar og Svavars
Guðnasonar. Annars vegar væri
verið að mála mynd af fyrirbærinu
og hins vegar að sýna fyrirbærið
sjálft,“ sagði Gunnar Kvaran eftir
heimsóknina og bætti því við að
frú Mary hafi einnig hrifist af
skemmtilegum verkum Kristjáns
Guðmundsonar. Gunnar Kvaran
færði forsetanum bók með verk-
um eftir Kjarval að skilnaði.
Davíð Oddsson og frú Ástríður
Thorarensen héldu hádegisverð-
arboð til heiðurs írsku forseta-
hjónunum í gær. Davíð lagði
áherslu á tengsl landanna í ræðu
sinni. Engin önnur þjóð, að öðrum
norrænum mönnum frátöldum,
væri skyldari Islendingum.
Undirbúningur stofnunar Norðurheimskautsráðs á lokastigi
Island sækist eft-
ir aðalskrifstofu
Undirbúningur fyrir stofnun Norðurheim-
skautsráðsins er á lokastigi, skrifar Ólafur
Þ. Stephensen. ísland sækist eftir að starf-
rækja aðalskrifstofu ráðsins ef ákveðið
verður að hún eigi fastan samastað.
STOFNFUNDUR Norður-
heimskautsráðsins er nú,
áformaður 9. júlí í Ottawa
í Kanada. Undirbúningur
stofnunar ráðsins hefur ekki gengið
áfallalaust og hefur Bandaríkja-
stjórn meðal annars verið treg til
að ganga jafnlangt varðandi hlut-
verk og markmið ráðsins og stjórn-
völd í öðrum væntanlegum aðildar-
ríkjum. Nú virðist hins vegar ekk-
ert geta komið í veg fyrir stofnun
ráðsins. Reynt verður að ganga
endanlega frá lausum endum á und-
irbúningsfundi embættismanna í
Kanada 8.-9. júní.
Aðildarríki Norðurheimskauts-
ráðsins eiga öll landsvæði norðan
við heimskautsbaug. Þetta eru
Bandaríkin, Kanada, Rússland,
Danmörk (fyrir hönd Grænlandíj),
Noregur, Svíþjóð, Finnland og ís-
land. Ríkin eiga nú þegar með sér
samstarf á ýmsum sviðum, einkum
hvað varðar umhverfismál og nýt-
ingu auðlinda. Með stofnun sérstaks
ráðs er hins vegar ætlunin að koma
margvíslegum stofnunum, samn-
ingum og samkomulögum undir
einn hatt og stuðla þannig að þróun
heimskautssvæðanna.
Kanada hafði upphaflega frum-
kvæði að stofnun Norðurheim-
skautsráðsins, en utanríkisráðherra
Islands, Halldór Ásgrímsson, hefur
verið ötulasti baráttumaðurinn fyrir
stofnun þess á vettvangi Norður-
landasamstarfsins. Gert er ráð fyrir
að Kanada fari með formennsku í
ráðinu fyrstu tvö árin, en síðan
munu aðildarríkin skiptast á.
Flutningur skrifstofu
talinn munu gefast illa
í drögum að stofnyfirlýsingu,
sem á að samþykkja í Ottawa, er
gert ráð fyrir að skrifstofa Norður-
heimskautsráðsins fylgi for-
mennskulandinu og færist þannig á
milli landa á tveggja ára fresti.
Kanadamenn hafa þegar sett upp
bráðabirgðaskrifstofu. Hins vegar
hafa mörg væntanleg aðildarríki
efasemdir um þetta fyrirkomulag.
Bent hefur verið á að það hafi gef-
izt illa hjá Suðurskautsráðinu.
Bandaríkin hafa hins vegar ekki
viljað fallast á að skrifstofan fengi
fast aðsetur og munu
bandarísku fulltrúarnir á
undirbúningsfundum fyr-
ir stofnun ráðsins meðal
annars hafa bent á að
andinn í garð alþjóðlegra
stofnana sé neikvæður á
Bandaríkjaþingi og ólíklegt sé að
þar fáist samþykki fyrir því að setja
á fót fasta skrifstofu hinnar nýju
alþjóðastofnunar. Enn er því ekki
gert ráð fyrir öðru en skrifstofan
flytjist til með formennskunni.
Heimskautsríkin vilja ekki hætta á
að deilur um slíkt fresti stofnun
ráðsins enn frekar.
ísland miðsvæðis
Halldór Ásgrímsson tók þetta
mál upp í heimsókn sinni til Kanada
fyrir skömmu. Samkvæmt upplýs-
ingum Morgunblaðsins sögðust
ráðamenn þar í landi honum sam-
mála um að æskilegast væri að
skrifstofan ætti sér fastan sama-
stað. Halldór benti á að ísland væri
miðsvæðis og lægi vel við samgöng-
um frá höfuðborgum hinna aðildar-
ríkjanna, ekki sízt eftir að beint
áætlunarflug var tekið upp á milli
Kanada og íslands. íslendingar
væru því fúsir til að hýsa höfuð-
stöðvar ráðsins, yrði ákveðið að þær
yrðu ekki á flakki.
Forsenda þess að ísland geti
rekið slíka stofnun, er hins vegar
sú að samkomulag náist um kostn-
aðarskiptingu, en eins og drög
stofnyfirlýsingarinnar líta nú út,
eru framlög aðildarríkjanna til
rekstrar ráðsins fijáls. Gróf áætlun
gerir ráð fyrir að rekstur ráðsins
muni kosta um 20 milljónir króna
á ári, að frátöldum túlkunarkostn-
aði.
Á fundi heimskautsríkjanna í
Inuvik í Kanada í marz var sam-
þykkt að skrifstofa verkefnis um
skráningu lífvera á Norðurslóðum
(CAFF) flyttist frá Kanada til Akur-
eyrar og mun hún starfa þar í sam-
vinnu við
Stofnun Vil-
hjálms Stef-
ið að þetta
myndi minnka
möguleika íslands á að hreppa aðal-
skrifstofuna en aðrir telja að takist
rekstur CAFF-skrifstofunnar vel,
séu meiri líkur á að íslandi yrði
treyst fyrir skrifstofuhaldi ráðsins
sjálfs. Hvað sem því líður er þetta
mál óútkljáð og ekki sennilegt að
það skýrist á næstunni.
Staða samtaka frumbyggja, sem
er að finna í öllum væntanlegum
aðildarríkjum Norðurheimskauts-
ráðsins öðrum en íslandi, hefur ver-
ið eitt erfiðasta úrlausnarefnið á
lokaspretti undirbúningsins fyrir
stofnun ráðsins. Fyrir löngu hafði
verið samþykkt að þrenn samtök
hjarabúa, eins og þeir eru líka kall-
aðir, fengju stöðu „fastra þátttak-
enda“ i ráðinu með málfrelsi og til-
lögurétti á flestum fundum. Þessi
samtök eru Ráðstefna Inúíta,
Samaráðið og Samtök frumbyggja,
í Norður-Rússlandi, Síberíu og
byggðunum við Beringshaf. Tvenn
þessara samtaka innihalda hópa frá
fleiri en einu ríki, en þau síðast-
nefndu innihalda margar þjóðir,
sem allar búa í Rússneska sam-
bandsríkinu.
Bandaríkin gerðu hins vegar
kröfu um að tvenn samtök frum-
byggja í Alaska fengju einnig slíka
stöðu. Kanadamenn kröfðust þá
sömuleiðis sætis fyrir þrenn samtök
frumbyggja þar í landi. Þetta setti
Rússa í nokkurn vanda. Málið er í
raun viðkvæmt innanríkismál í
Rússlandi, því að ef mismunandi
hópar og þjóðir í Bandaríkjunum
og Kanada fá sæti sem fastir full-
trúar, getur slíkt hleypt af stað flóð-
bylgju krafna um slíkt frá hinum
ýmsu þjóðum í Rússlandi, til dæmis
Komum og Jakútum.
Norðurlöndin hafa lagt áherzlu
á að frumbyggjasamtökunum, sem
eiga fulltrúa á fundum ráðsins,
verði ekki fjölgað úr hófi fram og
benda á að deilur um þessi mál
megi ekki verða til þess að spilla
fyrir starfi ráðsins. Bent hefur ver-
ið á þann möguleika að frum-
byggjahópar, sem telji sig ekki eiga
fulltrúa í ráðinu, reyni að semja
sig inn í einhver af samtökunum
þrennum. Rætt er um að leysaí
málið með því að um sinn
verði einungis áðurnefnd
þrenn samtök fastir full-
trúar, en settar verði
reglur um skilyrði, sem
frumbyggjasamtök verði
að uppfylla til þess að
geta öðlazt stöðu fastra fulltrúa í
framtíðinni.
Bandaríkjamenn
loks sáttir
Undirbúningsvinnan fyrir stofn-
un Norðurheimskautsráðsins hefur'
einkennzt nokkuð af því að Banda-
ríkin hafa verið treg í taumi. Það
er þess vegna talið afar mikilvægt
að Warren Christopher, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, hefur fall-
izt á að sækja stofnfundinn í
Ottawa, ásamt Prímakov utanríkis-
ráðherra Rússlands og ráðherrum^
annarra aðildarríkja.
Getur ekkert
komið í veg
fyrir stofnun
ráðsins?
, ®>- “ - - Noröurpóll
k \
téú S - f ** "
|a j ,
m
%/ /( ,
s /: McWw’5
__ F*reyjar o ' V'„
V,-s >) / .— *—— ofi ' '/•
Pm ríki sem munu mynda DAI
Norburheimskautsrábi& j
Staða sam-
taka frum-
byggja er
deilumál
anssonar.
Sumir hafa tal-