Morgunblaðið - 07.08.1996, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 7. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
„Akvarell ísland“
MYNPUST
Ilafnarborg
VATNSLITAMYNDIR
Alda Armanna Sveinsdóttir, Eiríkur
Smith, Guðrún Svava Svavarsdóttir,
Gunnlaugur Stefán Gíslason, Haf-
steinn Austmann, Katrín H. Agústs-
dóttir, Kristín Þorkelsdóttir, Pétur
Friðrik, Torfi Jónsson. Gestur: Hjör-
leifur Sigurðsson. Opið frá 12-18
alla daga, lokað laugardaga. Til 22.
ágúst. Aðgangur 200 krónur og sýn-
ingarskrá 200 krónur.
ÞÁ KOM að því að hinir svo-
nefndu „akvarellistar“ á íslandi
stofnuðu sérsamtök og er ekki nema
gott um það að segja, því að eðli
þessara sérstöku gagnsæju lita sker
sig úr öðrum og meira þekjandi teg-
undum, sem efnafræðin hefur fjölg-
að mjög á undanförnum áratugum.
Ennþá er ekki til neitt íslenzkt
sérheiti er nær hugtakinu fullkom-
lega og ófróðir geta hæglega ruglað
akvarellunni við almenna vatns-
málningu, tempera, gvass og þekju-
liti svo og alla aðra málningu sem
þynna má út í vatni. Fáum dytti þó
í hug að rugla akvarellu saman við
almenna vatnsmálningu ytra og þó
útleggst orðið „akvarella" í sjálfu
sér einfaldlega vatnsmálning tærra
og ekki þekjandi lita. Sjálf málunar-
tæknin þekktist í Egyptalandi til
foma og var einnig notuð í vegg-
myndir. Hér erum við um sumt í
líkum farvegi varðandi tízkuorðið
„skúlptúr" yfir alla nútímalega
höggmyndalist, sem sömuleiðis þýð-
ir einfaldlega höggmynd á latnesk-
um málum, en í báðum tilvikum eru
heitin réttlætanleg, í öllu falli vel
nothæf, til áherslu og aðgreiningar.
Hins vegar getur sér- og alhæfing
þeirra valdið misskilningi og rang-
þróun og hefur gert á seinni tímum.
Munurinn er þó að skúlptúr er upp-
runalega samheitið á allri rýmislist,
en akvarella einungis á einni tegund
málunartækni.
Svo fjölþætt og möguleikarík sem
akvarellutæknin er, einkum fyrir
yfirburða ferskleika í höndum hins
þjálfaða listamanns, hefur hún leitt
margan á hliðarspor, því hraði og
augnabliksáhrif er ekki endilega
einkenni hennar þó því sé oft haldið
fram. Þannig hafa mörg meistara-
verkin verið byggð upp á mjög
flóknu hægu og vísindalegu ferli,
þótt eðli litanna eins og sindri af
þeim. Akvarella er þannig síður sér-
heiti yfir hraða, stigmögnun áhrifa
(effekta), né að fanga lifun núsins.
Ollu frekar að efnasambönd litanna
og hinna miklu gagnsæju ljós-
magna, sem eru höfuðeinkenni
þeirra, opni marga möguleika til
slíkra vinnubragða. Fyrir þessi sér-
stöku efnasambönd, ótakmarkað og
gagnsætt ljósnæmi, er akvarellan
kjörin til að fanga augnablikið og
andrúmsloftið í kringum myndefnið,
ef það er á annað borð tilgangur
gerandans, og hefur hér að vissu
marki yfirburði yfir olíu. i. Hins
vegar má nýta þennan ferskleika á
margan hátt, því tjáningarforði,
stafróf og orðaforði akvarellunnar
er mun yfirgripsmeiri en margur
hyggur. Hins vegar krefst akvar-
ellutæknin mjög markvissra,
hreinna og agaðra vinnubragða, og
hér er það hin mikla þjálfun og ein-
beitni sem veitir gerandanum helst
frelsi til athafna.
Á þessari fyrstu sýningu listhóps-
ins „Akvarell ísland" koma fram
ýmiss konar vinnubrögð, en þó er í
heildina fullmikið lagt upp úr hrað-
anum og glæsilegu yfirborði, sem
þó er einungis einn eiginleiki akvar-
ellunnar. Fram kemur einnig, að það
eru helst hinir þrautþjálfuðu lista-
menn sem valda tækninni, eins og
t.d. Eiríkur Smith og þá einkum í
myndunum „Sumardagurinn
fyrsti“, 1966 (29), „Tilbrigði um
landslag", 1995 (34) og „Dögun við
vatnið", 1996 (37). Allar eru þessar
myndir hratt og kröftuglega málað-
ar, litaspilið yfirvegað og samgróið
myndfletinum, þótt vinnubrögðin
séu í senn óformleg og loftkennd.
Hafsteinn Austmann framkallar
hraðann, gagnsæið og ferskleikann
á allt annan hátt ásamt því að hann
gengur meira út frá formrænum
styrkleika, sem kemur helst fram í
myndunum „Akvarell", 1995 (52),
„Akvarell", 1996 (54) og „Akvarell"
1995 (57). Hjörleifur Sigurðsson
notar mun hægari og Ijóðrænni
vinnubrögð þar sem flöturinn er
brotinn upp með lóðréttum og lárétt-
um línuáherslum, sem hann stig-
magnar með dularfullri roðaglóð í
bakgrunninum, einkum { myndun-
um „Vetrarsólhvörf", 1995 (64) og
„Minning“, 1995 (65), sem báðar
búa yfir sérstæðum þokka og safa-
ríku litaspili. Pétur Friðrik og Krist-
ín Þorkelsdóttir virðast uppnumin
af leikgleði augnabliksins með land-
ið í sjónmáli, en myndir þeirra virka
helst til lausar og vélrænt tæknileg-
ar að þessu sipni. Eyjafjallajökull í
samnefndri mynd frá 1984 (2) er
mjög fínt málaður hjá Pétri, kýrnar
falla að landslaginu en forgrunnur-
inn er órólegur og laus. Myndin af
Guðmundi í Ásum frá 1986 (58) er
öllu meira sannfærandi sem heild.
í myndum Kristínar „Á Mývatsör-
æfum“, 1995 (5), og „Snæfellsjök-
ull kallar", 1995 (12), koma fram
ýmsir bestu eiginleikar Kristínar,
en hinar virka lausari þrátt fyrir
glæsilegar pensilstrokur. Torfi Jóns-
son notar óvenju dauft litróf, sem
fellur í skugga ábúðarmeiri vinnu-
bragða í nágrenninu, en myndir
TÖNIIST
Sigurjónssaf n
KAMMERTÓNLEIKAR
Brimsaltar úthafsöldur
Brahms: Scherzo Op. posth.; Sónata
í G-dúr Op. 78; Schumann: Sónata í
a-moll Op. 105. Elisabeth Zeuthen
Schneider, fiðla; Halldór Haraldsson,
pianó. Listasafni Siguijóns Ólafsson-
ar, þriðjudaginn 30. júlí kl. 21:30.
VIKU fyrir verzlunarmannahelgi,
í bullandi búverkum, gúrkutíð,
ferðalögum og ólympíuleikum, af-
rekaði Siguijónssafn að fylla sal
sinn tónleikagestum út að dyrum.
Vitaskuld eru góðskáldin Brahms
og Schumann allra árstíða verðir,
en ef er rétt munað, þýddi samt lít-
ið hér áður fyrr að gera ráð fyrir
teljandi aðsókn að kammertónlist
viku eftir miðsumar.
Elisabeth Zeuthen Schneider
fíðluleikari hefur áður staldrað við
hér á landi; lék m.a. h-moll partítu
Bachs og fiðludúósónötu Prokofievs
KYNNING í GARÐSAPÓTEKI
SOGAVEGI 108
i dag, Miövikudag 7/8 kl. 14-18
K
>
VICHY
LABORATOIRES
V HEILSULIND HUÐARINNAR
%
V
með Guðnýju Guðmundsdóttur
konsertmeistara í Fella- og Hóla-
kirkju fyrir réttu ári, ef minnið
bregzt hér ei heldur. Frú Schneider
er dósent við Kgl. tónlistarháskól-
ann í Kaupmannahöfn, hefur starf-
að með Konungskapellu og dönsku
ríkisútvarpshljómsveitinni og m.a.
haldið tónleika í Bandaríkjunum.
Með henni lék Halldór Haraldsson
tónlistarskólastjóri, og hefur mun
meira vatn til sjávar runnið frá því
er undirritaður heyrði síðast til hans
á hljómleikum.
Scherzóið eftir Jóhannes Brahms
var fyrst gefið út að honum látnum
og mun fremur sjaldan betja hlustir
landsmanna. Til þess virðist þó lítil
ástæða, því þátturinn ber sízt nein
hrumleikamerki, enda að vonum vel
samin og kraftmikil tónsmíð; reynd-
ar svo jaðraði við prímítívisma önd-
verðrar 20. aldar. „Sigurmerki“
Beethovens úr Fimmunni, þijár
stuttar og ein löng (en með aðal-
áherzlu á fyrstu nótu), gekk sem
rauður þráður gegnum allt. Var
þátturinn ekki þakklátasta upphitun
sem völ var á, en heppnaðist engu
að síður ágætlega hjá þeim Halldóri
og Schneider.
Hin ástsæla „Rigningar“-sónata
Brahms, sú fyrsta af þremur fiðlu-
sónötum hans og samin næst á eftir
Fiðlukonsertinum (aðalstef 1. þáttar
(Vivace ma non troppo) [6/4]: so so
'so - famído 'so) dregur nafn sitt
af sönglagi sama höfundar, Regenli-
ed, úr Ijóðaflokknum Op. 59. Þetta
er Brahms upp á sitt ljóðrænasta,
og fóru þau Halldór sérlega fallega
með andríkar náttúrustemmningar
verksins í löngum og dreymandi
hendingum. Þó að 1. þáttur hafí e.t.v.
verið í hlédrægara lagi, kom tón-
smíðin ekki verr út fyrir það; hér sem
í Schumann héldu þeir félagar fullri
athygli áheyrenda í hvívetna. Þeim
var lagið að fylla út taktinn í hæg-
genga þættinum, sem oft hættir til
að kalla fram eirðarleysi hjá óreynd-
ari flytjendum, og lokaþátturinn bar
aðalsmerki innlifunar af því tagi sem
útheimtir ekki virtúósískt sýndarflug
til að vinna áheyrendur á sitt band
- enda þótt ögn óbeizlaðri túlkun
Hraðlestrarnámskeið
+ Vilt þú margfalda lestrarhraða þinn og afköst í námi?
4 Vilt þú stórauka afiköst þín í starfií?
Svarir þú játandi skaltu skrá þig strax á næsta námskeið I
í hraðlestri sem hefst 13. ágúst n.k. Lestrarhraði þátt-1
takenda fjórfaldast að jafnaði. Við ábyrgjumst árangur!
Skráning er í síma 564-2100.
HFVVÐLJESlTtARSKÖILINN
hans kunna að vinna á og maður
kennir fyrri efniskennd í myndinni
„Á heiðum uppi“, 1993 (13). Slíkar
myndir þurfa helst að hafa mattan
lit í bakgrunni, því þá magnast upp
líf í veikum blæbrigðum. Að hafa
allt hvítt í sýningarsölum er sérís-
lenzkt fyrirbæri og okkur til lítils
sóma. Gunnlaugur Stefán Gíslason
er samur sér og breytist lítið, sem
ekki ber endilega að lasta og mynd-
in „Skjöldur“, 1994 (28), er verð
allrar athygli í einfaldleika sínum.
Það er helst ein mynd eftir Öldu
Ármönnu Sveinsdóttur er athygli
vekur, sem er „Hvítserkur", 1996
(41), og þá fyrir geislandi litagleði.
Katrín H. Ágústsdóttir virðist loks
vera að fínna sig í akvarellunni, en
litir hennar eru nú mun ferskari en
áður og myndbyggingin traustari,
sem kemur helst fram í myndinni
„Öræfí“, 1996 (44). Guðrún Svava
Svavarsdóttir vinnur út frá einfald-
leikanum og nær samfelldastri heild
út úr myndunum „Sandfell" (71)
og „Þríhymingur“ (75), sem báðar
eru frá þessu ári. Litið á heildina
fer listhópurinn vel af stað og er
ég var þar staddur um tvöleytið á
sunnudaginn var þar meira fjöl-
menni í sölunum en ég hefi séð í
langan tíma utan opnunardags.
Hlýtur það að staðfesta áhuga fólks
á miðlinum enda skoðaði fólkið
myndirnar vel og gaumgæfilega og
dvaldist lengi.
Satt að segja er þetta undarlega
samsettur listhópur og maður sakn-
ar ýmissa, sem fást við akvarelluna,
en lýðræðið er þó í samræmi við
keimlíkar framkvæmdir ytra, og er
þannig séð framför.
Sýningarskráin er handhæg og
ágætlega úr garði gerð, en það verk
önnuðust Kristín Þorkelsdóttir og
Prentsmiðjan Oddi. Margur mun þó
sakna nafna listamannanna undir
myndunum, auk þess að sumar
þeirra eru ekki á sýningunni. Aðal-
steinn Ingólfsson skrifar inngang
og er hann vel skrifaður en nokkuð
hástemmdur og skáldlegur.
Bragi Ásgeirsson
og meiri skaphiti hefði getað fært
þessa ídyllísku stofutónlist nær guðs-
grænni náttúru.
Ekki var það þó beinlínis téður
skaphiti sem gneistaði mest af fíðlu-
leikaranum hér fyrir ári, og virtist
það lítið hafa breytzt í millitíðinni.
En hún hafði margt til brunns að
bera í staðinn. Tónninn var sem fyrr
einstaklega þýður og hljómmikill, en
þó fjölbreyttur eftir aðstæðum, og
gat bæði sungið og hvíslað. Brá t.d.
áhrifamiklu og Ijóðasöngslegu „canto
plano“ víbratóleysi fyrir á hárréttum
dulúðarmettuðum stöðum, þar sem
bezt gegndi. Hendingamótunin var
ekta kammermúsíkölsk, og samleik-
ur þeirra Halldórs undantekningar-
lítið í frábæru jafnvægi.
Aukið fjör færðist í leikinn í
Schumann, sem í meðförum þeirra
félaga varð öllu dramatiskari en
Brahms, enda forskriftin „Mit leid-
enschaftlichen Ausdruck". Hafí
vatnakyrrð Kárntenfjalla svifið yfír
fyrri sónötunni, var nú sem brim-
sölt úthafsaldan freyddi um fágaða
stofutónlistina, án þess þó að spilla
hinu næma jafnvægi milli hljóðfær-
anna.
Hinn þjóðlagainnblásni Allegrom-
iðþáttur var Ieikinn með hæfílegum
óperettuléttleika, og í lokaþættinum
(„Lebhaft"), þar sem Schumann
bregður á glens með iðandi perpetuo
mobile er kemur flestum til að kíma
nema þeim sem þarf að standa skil
á öllum nótunum, var glatt á hjalla.
Einstaka sinnum gætti þó smá stirð-
leika í hljómborðsrununum, enda
vart furða í jafnhressu tempói.
Sýndist manni bæði þar sem á tón-
leikunum í heild Halldór vera í
ágætu formi, og nægði öryggið jafn-
vel til að neita sér um öryggisnet
legatófetilsins í þeim mæli, að end-
rum og eins, einkum i lokaþætti
Schumanns, meitluðust út tónar
með fullmiklu stakkatói.
Þetta voru sérlega ánægjulegir
kammertónleikar, og undirtektir
áheyrenda voru að sama skapi hlýj-
ar og þakklátar.
Ríkarður O. Pálsson