Morgunblaðið - 16.08.1996, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 16. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
FORSVARSMENN Ferðafélags
íslands fara mikinn á síðum Morg-
unblaðsins gegn þeim hluta skipu-
lags fyrir Svínavatnshrepp er tek-
ur til Hveravalla á Kili og staðfest
var af sveitarstjórn Svínavatns-
hrepps og skipulagsstjórn n'kisins
á árinu 1993. Fara þar fremstir í
flokki forseti Ferðafélagsins, Páll
Sigurðsson lagaprófessor, og lög-
maður félagsins, Jónas Haraldsson
héraðsdómslögmaður. Markmið
skrifanna virðist vera að koma á
framfæri við almenning rökum og
sjónarmiðum félagsins fyrir því
að fá skipulagstillögunum hnekkt
að því er Hveravallasvæðið varð-
ar. Virðast rökin fyrst og fremst
vera þau, að Svínavatnshrepp hafi
skort sjórnsýslulegt vald til að
setja svæðinu skipulagsreglur,
þeir hafi borið sig ranglega að við
skipulagsvinnuna, og síðast en
ekki síst að skipulagstillögurnar
feli í sér umhverfisspjöll og gangi
gegn umhverfisvænni ferðaþjón-
ustu.
Hér sýnist seint í rassinn gripið
af þeim Ferðafélagsmönnum, því
skipulag þetta var staðfest á árinu
1993, svo sem áður greinir, og
sætti þá engum athugasemdum
af hálfu Ferðafélagsins, þegar eft-
ir þeim var leitað með lögboðnum
hætti. Þeir félagar hafa freistað
þess að kæra skipulagið til um-
hverfísráðherra. Er ekki að orð-
lengja að ráðherrann féllst ekki á
rök Ferðafélagsmanna og stendur
því skipulagið óhaggað.
Grein Jónasar gengur í raun öll
út á að gagnrýna þennan úrskurð
ráðherra. Ekki tel ég ástæðu að
sinni til að fara mörgum orðum
um þau skrif, utan það
eitt að Jónas staðhæf-
ir að óvissa ríki um
suðurmörk Auðkúlu-
heiðar og um leið
stjórnsýslumörk
Svínavatnshrepps.
Hann reynir að koma
því inn hjá lesendum,
að mörkin liggi norðan
Hveravalla og Hvera-
vallasvæðið liggi því
utan stjórnsýslu-
marka sveitarfélags-
ins. Ég vil frekar trúa
því að þetta byggist á
ókunnugleika höfund-
ar en hann sé hér að
bera á borð vísvitandi
ósannindi. Hið rétta er, að þessi
mörk liggja samkvæmt þinglýstri
landamerkjalýsingu fyrir Auð-
kúluheiði frá 1886: ...með Hof-
sjökli suður að Jökulfalli, en það
ræður merkjum vestur að Hvítá,
og í Hvítárvatn, sem er fast við
Langjökul...“ í aukadómþingi Ár-
nessýslu var síðan hinn 7. sept.
1985 gerð dómsátt milli Biskups-
tungnahrepps og eigenda Auð-
kúluheiðar um afréttarmörk á Kili,
þar sem ofangreind mörk þóttu
ekki nógu glögg. Dómsátt þessari
var þinglýst og vísast til hennar
um þessi mörk, sem liggja langt
sunnan Hveravalla.
Með hliðsjón af framangreindu
hefði mátt ætla að forsvarsmenn
Ferðafélagsins hefðu talið hyggi-
legast að una við þessar skipulags-
ákvarðanir, þar sem ekki verður
annað séð en löglega hafi verið
að þeim staðið í öllum efnum. Því
var ekki að heilsa, því forseta fé-
lagsins virðist hafa
verið falið það verk-
efni að leita allra til-
tækra leiða til að
koma í veg fyrir að
skipulagstillögurnar
næðu fram að ganga.
í hlut Páls virðist hafa
komið að skapa hér
almenningsálit, svo
sem hann orðar það,
með aðstoð fjölmiðla
til að fá hnekkt þess-
um lögmætu skipu-
lagsákvörðunum
sveitarstjórnarinnar.
Sýnist mér það verk
hvorki Páli til sóma
né Ferðafélaginu til
framdráttar.
Alkunna er að við mótun al-
menningsálits er gripið til nánast
allra tiltækra ráða. Tilgangurinn
er talinn helga meðalið við val á
leiðum og meðferð staðreynda í
þeim samböndum. Virðist einna
helst sem forseti Ferðafélagsins
hafa valið sér leið Bólu-Hjálmars
er skáldið í bágindum sínum orti
um sveitunga sína í Akrahreppi:
„Eru þar flestir aumingjar en ill-
gjarnir þeir sem betur mega.“
Forseta Ferðafélagsins virðist
sem skáldinu ganga það eitt til
með skrifum sínum að verða
Ferðafélaginu út um hagstætt
almenningsálit með því að gera
hlut Svínavatnshrepps sem verst-
an í augum almennings án þess
að skeyta um réttmæti þeirra
aðferða og staðhæfinga sem grípa
þurfti til. Komið er á framfæri
þeirri mynd af Ferðafélaginu, að
þar sé einvörðungu að finna ein-
læga og trausta náttúruverndar-
menn og um leið forvígismenn
umhverfisvænnar ferðaþjónustu á
íslandi, en Svínvetningar hafi aft-
ur á móti hvorki áhuga né skiln-
ing á slíkum hlutum. Aðferðin við
að festa þessa mynd af Svínvetn-
ingum, en þó einkum sveitar-
stjórnarmönnum þeirra, í hugum
almennings er sú að gera þeim
upp skoðanir, hafa uppi rangar
fullyrðingar um fjandskap þeirra
í garð Ferðafélagsins og síðast
en ekki síst að afflytja og gera
tortryggilegan tilgang þeirra með
umræddri skipulagsvinnu. Allt er
þetta eftir bókinni þegar móta
skal almenningsálit, höfðað er til
þeirra sem minnsta þekkingu hafa
á málunum og ósannindin endur-
tekin þar til vænta má að þau
verði í lokin meðtekin sem sann-
indi.
Þá er það faglega ámælisvert
og óviðeigandi af „forsetanum"
Ég ráðlegg forseta
Ferðafélagsins eindreg-
ið, segir Jónatan
Sveinsson, að láta af
þessum skrifum sínum
um skipulagsmál
Hveravalla.
sem lagaprófessor við Háskóla
íslands að draga inn í skrif sín
umfjöllun um dóm Héraðsdóms
Reykjavíkur frá 20. nóvember
1995 í máli Svínavatnshrepps og
Torfalækjarhrepps gegn Lands-
virkjun, þar sem tekist er á um
bótaskyldu Landsvirkjunar gagn-
vart hreppunum vegna framsals
landsréttinda á Auðkúlu- og Ey-
vindarstaðaheiðum í þágu
Blönduvirkjunar. Hann getur þess
raunar að dómi þessum hafi verið
áfrýjað til Hæstaréttar en virðist
þó telja það við hæfi - eins og
hér á stendur - að láta í ljós þá
skoðun sína, að „yfirgnæfandi"
líkur séu til þess að dómurinn
verði staðfestur í Hæstarétti. Yf-
irlýsing prófessorsins í þessum
efnum er ekki aðeins óvenjuleg
og óviðeigandi, heldur einnig aug-
ljóst dæmi þess að til allra ráða
er gripið til að gera hlut Svínvetn-
inga í málinu sem tortryggilegast-
an. Því verður að líta á hana sem
einhverskonar ákall til Hæstarétt-
ar um að styðja Ferðafélagið í
mótun þessa neikvæða almenn-
ingsálits gagnvart sveitarstjórn-
inni.
Út yfir allt tekur svo boðskapur-
inn í niðurlagi síðustu greinarinn-
ar, þar sem lagprófessorinn tekur
að sér að koma opinberlega á
framfæri þeirri ákvörðun Ferðafé-
lagsins, að félagið muni ekki hlýða
væntanlegum fyrirmælum Svína-
vatnshrepps um að fjarlægja um-
ræddan skála af svæðinu. Að því
gefnu að hér sé um lögmæt fyrir-
mæli stjórnvalds að ræða, þá ber
Ferðafélaginu sem öðrum að
landsrétti að verða við fyrirmælum
stjórnvaldsins. Ákvörðun um ann-
að er því ólögmæt andstaða við
löglegar ákvarðanir stjórnvalds.
Ég hélt nú sannast sagna að það
yrði aldrei hlutskipti Ferðafélags
Islands að leggjast í slíkar skærur
við stjórnvöld.
Því vil ég eindregið ráðleggja
forseta Ferðafélagsins að láta af
þessum rætnu og óviðeigandi
skrifum um skipulagsmál Hvera-
valla og snúa sér þess í stað að
samningum við sveitarstjórn
Svínavatnshrepps um viðunandi
lausn á þeim vandkvæðum sem
Ferðafélagið telur sig standa
frammi fyrir vegna skipulags-
ákvarðana sveitarfélagsins á
svæðinu. Þrátt fýrir það sem á
undan er gengið er ég þess full-
viss að forseta Ferðafélagsins yrði
vel tekið af sveitarstjórnarmönn-
um Svínavatnshrepps, kysi hann
nú að leita samkomulags um þessi
mál við þá.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
Orð í belg um
„Hveravallamál“
Jónatan
Sveinsson
Hillur
rekkar
Bjóðum allskonar
lagur-og hlllukerfi fyrir
stærri sem minni lagura.
Endalausir möguleikar.
Aðeins vönduð vara úr spænsku
gæðastáli. Mjög gott verð.
Bjóðum einnig sérhæfð lyftitæki.
Leitið ráða við skipulagningu
og byggingu lagerrýma.
Þiónusta - þekking - ráðgjöf.
Ánatuga reynsla.
UMBOÐS- OG HEILDVERSLUN
SMIÐJUVEGI 70. KÓP. • SÍMI 564 4711 • FAX 564 4725
- kjarni málsins!
Skattsvikin og velferðarkerfið
ÞAÐ voru sláandi upplýsingar
sem komu fram nýlega þess efnis
að undanskot á virðisaukaskatti á
fýrri hluta þessa árs væru metin
á um 800 milljónir króna. Þetta
kom þó ekki á óvart, því mörg
undanfarin ár hefur því verið hald-
ið fram að skattsvik viðgangist í
töluverðum mæli hér á landi. Alls
konar tölum hefur verið slegið
fram í þessu sambandi en það er
ekki einfalt að meta umfang þess-
ara mála. Þessar upplýsingar um
undanskot á virðisaukaskatti eru
staðfesting þess að ríkissjóður
verður af miklum úármunum
vegna þess að skatttekjur skila sér
ekki. Þetta er mikill og alvarlegur
áfellisdómur yfir þeim aðilum sem
bera ábyrgð á þessum málum. Þar
er um að ræða löggjafann sem
hefur greinilega ekki tekist nægi-
lega vel upp við lagasetningar er
varða skattamál og ekki síst er
þetta áfellisdómur yfir fjármála-
ráðuneytinu, sem er það ráðuneyti
sem ber öðrum fremur ábyrgð á
ijármálum ríkissjóðs, þar á meðal
á innheimtu skatta og tekna ríkis-
sjóðs. Fjármálaráðherra hlýtur að
gefa þjóðinni skýringar á því hvað
um er að vera og jafnframt að
kynna hvaða aðgerða ráðuneytið
muni grípa til í því skyni að ná
meiri árangri í þessum efnum en
dæmin sanna.
Það er algerlega óviðunandi og
óþolandi að horfa upp á það árum
saman að skattsvik viðgangist í
landinu og að ríki og sveitarfélög
verði af stórfelldum tekjum þess
vegna. Þetta viðgengst á sama
tíma og sífellt er verið að beita
aðgerðum til að halda
útgjöldum í skefjum,
þær aðgerðir hafa öðr-
um fremur bitnað á
öldruðum, sjúkum og
þeim sem minna mega
sín í þjóðfélaginu. Það
er sárt og erfitt að
upplifa sífelldan
sparnað í formi niður-
skurðar útgjalda til
heilbrigðis- og vel-
ferðarmála á sama
tíma og hópar manna
komast hjá því að
greiða það sem þeim
ber til samfélagsins.
Þessir sömu aðilar
gera ekki minni kröfur
til samfélagsins en þeir hinir sem
standa í skilum með alla sína
skatta og gjöld og ekki minni kröf-
ur en þeir sem minna mega sín
og þurfa á samfélagslegum stuðn-
ingi að halda.
Fyrir nokkrum dögum voru birt-
ar álagningarskrár skattstjóranna
um land allt. Það hefur löngum
þótt forvitnilegt að skoða skatt-
skrárnar og sjá hvernig hinir ýmsu
aðilar koma út við álagningu opin-
berra gjalda. Það verður að segj-
ast eins og er að oftar en ekki
ofbýður mönnum lestur þessara
rita því þar sést svart á hvítu
hvernig fólki er mismunað við
álagningu gjalda. Skattskrámar
sýna oft mörg dæmi um aðila sem
komast hjá því að greiða skatta
og gjöld til samfélagsins á sama
tíma og þeir hinir sömu geta veitt
sér og leyft sér nánast allt sem
hugur þeirra gimist. Oft bera
þessir aðilar mun
lægri gjöld en óbreytt-
ir launamenn sem
þurfa að velta fyrir sér
hverri krónu til þess
að láta enda ná saman
við rekstur sinna
heimila. Þó er það svo
að ekki er alltaf um
ólöglegar aðgerðir að
ræða hjá viðkomandi
„láglaunamönnum“
heldur er oft um að
ræða „lögleg skatt-
svik“ þar sem skatta-
löggjöfin virðist gera
mönnum kleift að
komast hjá því að
greiða það sem þeir
ættu að greiða til samfélagsins.
Hér er ekki eingöngu um að
ræða fjárhagslega hagsmuni hins
opinbera, heldur ekki síður siðferð-
Þar sést svart á hvítu,
segir Magnús Stefáns-
son, hvernigfólki
er mismunað við
álagningu gjalda.
islegt réttlætismál sem snertir alla
þegna okkar þjóðfélags. Það verð-
ur grannt fylgst með framgangi
fjármálaráðuneytisins í þessum
efnum á næstu vikum og mánuð-
um. Það hlýtur að tengjast umræð-
um við gerð fjárlaga fyrir næsta
ár. Ríkisstjórnin hefur sett sér það
markmið að fjárlög ársins 1997
verði hallalaus og ef að líkum
lætur munu einstök útgjaldaráðu-
neyti þurfa að glíma við sparnað
í því skyni að halda útgjöldum í
skefjum. Það er varla sjálfgefið
að enn frekar verði hert að í út-
gjöldum til einstaka málaflokka,
svo sem til heilbrigðis- og velferð-
armála, á meðan ekki verður gerð
áþreifanleg atlaga gegn undan-
skotum á sköttum sem nema
hundruðum eða þúsundum millj-
óna á ári. Ef slíkt verður ekki
gert verður að álykta sem svo að
stjórnvöld viðurkenni að eðlilegt
sé að einstaka aðilar skjóti undan
skatti og komist hjá því að greiða
það sem þeim ber til samfélagsins.
Að frumkvæði þingmanna
Framsóknarflokksins var á síðasta
þingi lögð fram þingsályktunartil-
laga sem miðar að því að tekið
verði á þessum málum. Tillagan
var einhverra hluta vegna ekki
tekin til meðferðar í þingnefnd og
afgreidd. Þingmenn Framsóknar-
flokksins munu láta þessi mál sig
varða og verður tillagan flutt aftur
í upphafi þings í haust. Það hlýtur
að vera eitt allra mikilvægasta
verkefni stjórnmálamanna að gera
nauðsynlegar úrbætur í þessum
efnum þannig að meira réttlæti
ríki en verið hefur og að hið opin-
bera fái þær tekjur sem því ber.
Fyrr er erfitt að sættast á enn
frekari kröfur um sparnað í út-
gjöldum, sem oftar en ekki koma
niður á þeim samborgurum okkar
sem minna mega sín.
Höfundur erþingmaður
Framsóknarflokksins í
Vesturlandskjördæmi.
Magnús
Stefánsson