Morgunblaðið - 16.08.1996, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 16. ÁGÚST 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
„ÞEGAR heimþráin grípur mig
hugsa ég um íslenska hálendið,
Kjöl og Hveravelli. Það er mynd,
sem kemur oft upp í huga mér.
Ég var að fara upp undir Hofsjök-
ul að gá að kindum, en ég vann
við sauðfjárvarnir síðustu mánuð-
ina sem ég var heima. Þar rakst
ég á jöklasóley. Það var enginn
gróður í kringum hana. Þessi
mynd greyptist inn í huga minn
og varð einhvern veginn hluti af
sjálfum mér. í allri þessari auðn,
harðneskju og kulda, sem stafaði
af jöklinum, gat þetta blóm þrif-
ist.“
Haraldur Ólafsson,_ kristniboði,
var í heimsókn á íslandi fyrir
skömmu og dvaldi í nokkrar vikur
á landinu. Erindið var að halda
upp á 40 ára útskriftarafmæli frá
Kennaraskóla íslands. Hann hefur
búið erlendis í 39 ár. Konan hans
er norsk, Björg, frá Stavangri, og
börnin Ólafur, sem er hjúkrunar-
fræðingur, og Ragnhildur, sem er
mannfræðingur.
Haraldur er mörgum kunnur
fyrir merk störf sín í þágu Bórana-
þjóðflokksins í Suður-Eþíópíu.
Bakgrunnur
Haraldur fæddist í Kína. For-
eldrar hans voru Ólafur Ólafsson
kristniboði og Herborg kona hans.
„Ég kom heim til íslands þriggja
ára gamall og fékk mína skóla-
göngu og mótun hér. Var heppinn
að fá að vera í sveit á sumrin og
vinna við alls konar störf í fríum.
Allt þetta hefur komið sér feikna-
lega vel í starfí mínu úti í Eþíópíu.
Ég kenndi í eitt ár á Varma-
landi eftir að ég útskrifaðist úr
Kennaraskólanum, en fór síðan
til Noregs 1957 á Kristniboða-
skólann Fjellhaug í Oslo. Þar
stundaði ég nám í fjögur ár og
kynntist konunni minni. Síðan
kenndi í Noregi við lýðháskóla
áður en við fórum til Eþíópíu. Við
vorum send til Englands í ensku-
nám til undirbúnings fyrir Eþíóp-
íuförina. Þar fékk ég að sækja
þriggja mánaða námskeið í mál-
vísindum hjá Wyckliffe Bible
Translators (Wycliffe Biblíuþýð-
endum). Ég hef haft áhuga á
tungumálum allt frá barnæsku."
Til Eþíópíu
En hvers vegna fórstu til Eþíóp-
íu, en ekki til Kína?
„Kína var feiknalega mikill hluti
af minni bernsku. Þó að ég yxi
úr grasi á íslandi, þá var Kína
mikill hluti af okkar heimili. Mig
dreymdi um að verða kristniboði
í Kína alveg frá bernsku. En svo
lokaðist landið. Samband íslenskra
kristniboðsfélaga hafði ekki bol-
magn til að senda okkur út, og
því leituðum við fyrir okkur hjá
erlendum félögum. Það varð síðan
úr að Norska lútherska kristni-
boðssambandið (NLM) sendi okk-
ur til Eþíópíu árið 1963. Sennilega
voru það tengsl Islendinga við
Konsó, sem gerði það að verkum
að við vorum send til Eþíópíu, en
ekki eitthvert annað. Ég var fylli-
lega sáttur við þessa staðsetningu
og er mjög feginn því núna að
leiðin lá þangað.
I Eþíópíu lögðum við fyrst stund
á nám í amharísku. Að því loknu
vorum við send til Negellí-svæðis-
ins, sem er á mörkum landsvæða
fjögurra þjóðflokka. Okkur var
falið að starfa á meðal Bórana-
þjóðflokksins, sem er hirðingja-
þjóðflokkur.“
Málvísindi
„Svo vel vildi til að okkur
hjónunum var boðið að taka þátt
í námskeiði í Bóranamálinu
skömmu eftir að við komum til
Negellí. Þar var Bretinn Steven
Holton, kristniboðasonur frá Kína.
Þó að ég væri sæmilega mælandi
á amharísku eftir amharískunámið
þá skildi fólkið í Negellí ekki það
mál. Það voru kennarar og fólk
af öðrum þjóðflokkum, sem bjó í
bænum, er skildi amharískuna.
Steven Holton gekk um og talaði
BÓRANAMENN eru hirðingjar, sem byggja afkomu sína á kvikfé.
*
Islenskí Bórana-
maðurinn Haró
Haraldur Ólafsson er
fyrsti kristniboðinn sem
hefur ferðast um allt
Bóranaland í Suður-
Eþíópíu endanna á milli.
Kjartan Jónsson ræddi
við Harald er hann
var staddur hér á landi
fyrir skömmu.
við alla á máli Bóranamanna.
Þarna voru norskir kristniboðar,
sem höfðu verið árum saman í
Eþíópíu og kunnu amharísku, en
voru samt alveg jafntakmarkaðir
og ég, sem var algjör nýliði á þess-
um slóðum. Kynnin af Steven
Holton höfðu feiknamikil áhrif á
mig og urðu mér hvatning til að
læra Bóranamálið, sem er mál-
lýska úr órómómáli, stærsta þjóð-
flokksmáli Eþíópíu. Órómó er ein
þjóð, sem skiptist í kynþætti, sem
tala mismunandi mállýskur úr
sama máli. Bórana er einn þessara
kynþátta.
Þegar ég var að læra málið,
uppgötvaði ég að Faðirvorið hafði
ekki verið þýtt. Það varð alltaf
ringulreið, þegar reynt var að biðja
það á máli Bóranamanna. Þess
vegna fékk ég pilt í lið með mér
til að þýða það, trúaijátninguna
og boðorðin. Þetta var talsvert
mikið verk, því að við urðum að
greina mörg hugtök. Þar sem við
höfðum lagt þetta mikla vinnu í
þetta ákváðum við að þýða líka
Fræði Lúthers hin minni. Þetta lá
í handriti í mörg ár, meðal annars
vegna þess að yfirvöld gátu ekki
gert upp við sig hvaða rithátt
ætti að nota.
Ég hélt sífellt áfram að læra
meira í málinu og var allan tímann
í sambandi við Steven Holton, sem
bjó og starfaði á meðal Bórana-
fólksins í Kenýu. Ég náði sífellt
betri tökum á málinu svo að ég
reyndi að koma á samstarfi við
hann til að koma út Nýja testa-
mentinu á bóranamáli
bæði í Kenýu og Eþí-
ópíu. Ég vildi að hann
ynni þýðinguna, en ég
gerði síðan nauðsyn-
legar breytingar á
henni svo að hægt
væri að nota hana í
Eþíópíu.
Ég komst á nám-
skeið hjá Biblíufélög-
unum fyrir Biblíuþýð-
endur árið 1965 og
ræddi við framámenn
þar, m.a. fulltrúa
bandarísku félag-
anna, Eugene Nida,
sem vissi mest um
biblíuþýðingar af öll-
um í heiminum á þeim tíma. Ég
spurði hann hvort mögulegt væri
að Biblíufélagið styddi þýðingar-
starf, sem miðaði að því að semja
handrit að þýðingu á Nýja testa-
mentinu. Hann taldi það auðsótt
mál og hvatti mig til að fara út í
þetta.
Ég ræddi þetta við kristni-
boðsfélagið, sem sendi okkur út,
en það synjaði okkur um stuðning
á þeim forsendum að það væri
ekki hlutverk félagsins að þýða
ritninguna á þjóðflokkamál. Þetta
urðu mér óskaplega mikil von-
brigði, en ég hélt áfram að vinna
að þessu eftir því sem ég gat, en
varð að gera hlé á því m.a. vegna
veikinda og annarra starfa.“
Útgáfustarfsemi
„Fljótlega eftir byltingu komm-
únista árið 1974 var leyft að gefa
út bækur á þjóðflokkamálum í
Eþíópíu. Fræði Lúthers voru gefin
út árið eftir. Það var fyrsta bók-
in, sem kom út á máli Órómó-
manna.
Árið 1975 var ég settur í að
koma út Nýja testamentinu á
máli Órómómanna, sem Holton
og hópurinn með honum höfðu
þýtt. Það þurfti að breyta letrinu
og nokkrum hugtökum svo að það
gæti nýst í Eþíópíu. Ég lauk þessu
starfí og skilaði af mér handriti
vorið 1980 með réttritun, sem
kirkjan hafði sagt mér að nota,
en ég hafði greint hljóðkerfi máls-
ins og búið til réttritun, sem ég
ætlaði, að myndi henta. Én björn-
inn var ekki unninn með þessu.
Mikið mótlæti var enn eftir, sem
stóð í mörg ár, m.a.
hvarf heilt upplag,
9.000 Nt., í Djibouti.
Ég fór til starfa á
öðrum vettvangi í
nokkur ár. En árið
1993 byijaði ég aftur
að vinna að útgáfu
Nt, það þurfti að gera
ýmsar lagfæringar á
því, og nú er þessi bók
að koma út á þessu
ári eða í byijun
næsta.
Síðan var ég beðinn
um áð breyta rithætti
Nt. yfír á latneskt let-
ur. Það var feiknalega
mikil vinna. Ég er að
ljúka við þetta núna og fer til
Éþíópíu um mitt sumar til að lesa
próförk með Eþíópa, sem kann
réttritunina, en þeir eru fáir, sem
kunna hana vel. Vonandi getum
við skilað handritinu af okkur
seinni partinn í sumar. Það tekur
síðan eitt til tvö ár að prenta bók-
ina og koma henni út.
Það er ánægjulegt að Hið ís-
lenska biblíufélag styður útgáfu
Nt. á máli Órómómanna með
myndarlegu framlagi. Það studdi
einnig þýðingu Nt. á mál Konsó-
manna, en það er komið út.“
Biblían á mál Órómómanna
„Steven Holton er látinn, en
hann og samstarfsmenn hans voru
búnir með sjálfa þýðinguna og
höfðu farið yfir megnið af henni.
Samstarfsmaður hans lauk því
verki og bjó hana til prentunar.
Það var mikið verk og vel af sér
vikið. Þessi þýðing er með latnesku
letri og réttrituninni, sem ég bjó
til. Þessi Biblia kom út í mars
1995.
Réttritunin á máli Órómó-
manna, sem eþíópíska ríkið hefur
innleitt, er í öllum meginatriðum
sú, sem ég bjó til á 7. áratugnum.
Það er mér siðferðilegur styrkur.
Nú er hugmyndin að ég stjórni
því starfi að gera nauðsynlegar
breytingar á Biblíuþýðingu Holt-
ons og félaga svo að hún nýtist í
Eþíópíu. Hún gæti hugsanlega
komið út um aldamótin.“
Mikilvægi biblíuþýðingar
á mál Órómómanna
Hvaða gildi mun þessi þýðing
HARALDUR
Ólafsson
hafa fyrir þjóðflokkinn og kirkj-
una?
„Ég tel það fásinnu að byggja
upp kirkju án þess að hafa Bibl-
íuna á máli kirkjufólksins. Kirkjan
er ekki takmörkuð í tíma. Hún
verður þama um ókomna framtíð.
Það má benda á hvað það þýddi
fyrir okkar þjóð að fá Nt. Odds
Gottskálkssonar 1541 og alla Bibl-
íuna 1584. Þess má geta til saman-
burðar, að Norðmenn fengu ekki
Biblíu á eigin máli fyrr en á okkar
öld.
Þetta hefur feiknalega mikla
þýðingu fyrir menninguna. Þetta
er fyrsta meiri háttar bókin á
þessu tungumáli. Og svo eru menn
að segja að við séum að eyði-
leggja menningu þjóðarinnar! Það
eru framámenn í Bórana, sem
spyija okkur kristniboðana: „Hvað
eruð þið að vinna?“ Sumir svara
þeim og segja: „Við erum að vinna
við þróunarstörf, útvega fólki
drykkjarvatn, hjálpa því að
rækta“. „Nei, blessaður, það er
náttúrlega ágætt, en hvað eruð
þið að gera af viti? Þið verðið að
boða fagnaðarerindið. Það, sem
getur bjargað okkar þjóð og okkar
menningu, er að hún verði evang-
elísk-kristin“. Þeir segja þetta ekki
til að þóknast mér, heldur meina
þeir þetta. Þeir segja þetta ekki
bara við mig, heldur einnig við
sitt eigið fólk.
Ég hvet menn til að skrifa ævin-
týri og sögur og skrá allt, sem
þeir komast yfír til að menningar-
arfur þeirra varðveitist.
Þó að auðvitað séu gerð mistök,
þá er meginmyndin sú að kristni-
boðið er til mikillar hjálpar.“
Bóranamaðurinn Haró
„Ég hef lært mikið af Bórana-
mönnum, þeir hafa tekið mér af-
skaplega vel og tekið mig inn í
þjóðflokkinn. Þetta byjjaði án þess
að ég vissi um það. Ég gat talað
mál þeirra. Þjóðflokknum er skipt
niður í deildir, „gosa“, og menn
staðsetja hver annan í þessum
„gosa“. Þegar þeir hittast, spyija
þeir hver annan í hvaða „gosa“
þeir séu. Er ég var spurður í gríni
hvaða „gosa“ ég tilheyrði fór ég
smám saman að halda því fram
að ég tilheyrði Makarri. Eg veikt-
ist 1974 og varð að fara frá Bor-
ana í 5-6 mánuði. Þegar ég kom
til baka og ferðaðist um sagði fólk
mér að ég væri Magarri. Eg ját-
aði því. Svo fór ég að heyra hvað
eftir annað að ég væri sonur hans
Gujoga. Þá fór ég að leggja við
hlustirnar og spurðist fyrir um
þetta. Mér var svarað, að þegar
ég hefði verið í burtu, hefðu þeir
komið sér saman um að taka mig
inn í þjóðflokkinn. Ég kynntist
manni þegar ég vann við neyðar-
hjálpina (meira um það síðar), sem
bauðst til að feðra mig. Ég fékk
nafnið Haró. Ég hef notað þetta
oft sem stytta undirskrift. Það var
gamall maður, sem hét Berrisja
Dambi, sem bjó þetta nafn til.
Eftir þetta er ég kallaður á fundi
í mínu „gosa“ þegar fundir er
haldnir.
Ég var eitt sinn á ferð með vini
mínum. Við hittum konu og sam-
ferðamaður minn spurði hana:
„Veistu hver þetta er?“ „Nei,“
svaraði hún. „Geturðu giskað?“
„Nei.“ „Þetta er Haró.“ ,Nei,“
sagði konan. „Hvers vegna ekki?“
„Þessi maður er hvítur. Haró er
Bórani.“
Það er greinilegt að Bórana-
menn hafa kunnað að meta það,
sem þú hefur gert fyrir þá.
„Ég er fyrsti kristniboðinn, sem
hef ferðast uni allt Bóranaland
endanna á milli. Það er enginn
hluti Bóranasvæðisins, sem ég hef
ekki heimsótt. Ég hef talað við
fólk á öllu þessu svæði og staðið
að neyðarhjálp þarna þrisvar sinn-
um. Slíkt grípur mjög sterkt inn
í líf fólks. Eg hef reynt að styðja
við bakið á Bóranamönnum og
hvetja þá. Fólk kemur til mín um
langan veg til að ræða mál við
mig. Eitt sinn komu menn til mín,