Morgunblaðið - 25.08.1996, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 25. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Guðmundur Guðjónsson
SÁÐ TIL FRAMTÍÐAR
VIÐSHPn MVINNULÍF
ÁSUNNUDEGI
► Sveinn Jónsson verkfræðingur á Egilsstððum er stjórn-
arformaður hjá Barra hf. Hann er fæddur á staðnum 7.
september 1948, nam alla sína verkfræði í Strathclyde
háskólanum í Glasgow. Hann vann víða, m.a. erlendis, en
kom heim 1978 og starfaði sem bæjarverkfræðingur á
Egilsstöðum til ársins 1984. Síðar hjá útibúi Hönnunar á
Reyðarfirði og framkvæmdastjóri byggingarverktakafyrir-
tækisins Brúnáss á árunum 1987-90, en þá stofnaði hann
með öðrum verkfræðistofuna Hönnun og ráðgjöf. Barri er
ungt fyrirtæki, stofnað í september 1990.
Eftir Guðmund Guðjónsson
AÐ var einmitt eitt af
fyrstu verkefnum verk-
fræðistofunnar að
byggja húsið sem hýsir
starfsemi Barra. Það var stórt
verkefni, kostaði 44 milljónir með
öllum búnaði,“ segir Sveinn þar
sem hann stendur fyrir innan
dyragættina í 2.000 fermetra
gróðurhúsinu, en þar er vítt til
veggja, hátt til lofts og heitt. Ekki
þó heitara en úti fyrir þennan
daginn.
Saga Barra er stutt, fyrirtækið
er stofnað í september 1990 og
er það svokölluð Héraðsskógaá-
ætlun sem býr að baki. Ríkið legg-
ur til rekstrarfé og er einn af
þremur stærstu hluthöfunum, að-
rir stórir eru m.a. Egilsstaðabær
og Landbúnaðarráðuneytið. Hlut-
hafar eru annars alls 137 og félag-
ar í Félagi skógarbænda eru 34.
Barri ræktar ttjáplöntur af ýmsum
ggrðum og á fáum árum hefur
fyrirtækið náð rösklega þriðjungi
landsframleiðslunnar. Sveinn er
spurður um framleiðslutölur og
hann svarar um hæl:
„Ef við lítum um öxl og skoðum
útkomuna í fyrra, þá voru síðasta
sumar afhentar úr gróðrarstöð
félagsins tæpar tvær milljónir
plantna og er það meira en nokk-
ur önnur innlend gróðrarstöð hefur
afgreitt af skógarplöntum á einu
ári. Við teljum að þetta sé rúmur
þriðjungur af gróðursettum skó-
garplöntum á árinu í heild. Þetta
er mikil aukning frá árunum á
undan og stafar af ræktun Barra
hf. á plöntum fyrir Landgræðslu-
skógaverkefnið, en sú ræktun
hófst 1994 og kom fram sem
birgðaaukning í ársreikningi þess
árs. Samt sem áður var eins og
fyrr meirihluti framleiðslunnar,
eða 54% afgreiddra plantna, af-
hentur til Héraðsskóga. Voraf-
hendingin var sú mesta til Héraðs-
skóga frá upphafi, alls 811.196
plöntur. Þar af voru rúmlega
54.400 plöntur sem eftir voru af
samningi ársins 1994 og geymdar
voru í gróðrarstöðinni um vetur-
inn. Um haustið fengu Héraðs-
skógar alls 1.023.625 plöntur, sem
var svipað magn og árið áður.
Landgræðsluskógar fengu alls
650.000 plöntur og var meirihluti
þeirra afgreiddur um vorið. Aðrir
aðilar fengu alls 237.143 plöntur
og var þar einnig aukning. Alls
voru því afhentar 1.910.769 plönt-
ur sem er aukning um 73% frá
árinu 1994.“
Hefur einnig orðið aukning á
þessu ári?
„Þetta takmarkast jafnan við
þá fjármuni sem við höfum úr að
spila og eftirspurn hvetju sinni,
en útlit er fyrir að þetta verði ör-
litlu minna í ár og stafar það af
samdrætti í afhendingu skógar-
plantna til Héraðsskóga og Land-
græðsluskóga á yfirstandandi
starfsári. Áætluð framleiðsla í ár
er um 1.750.000 plöntur. Þeim var
sáð í fyrra og þar sem ræktunin
hefur gengið vel og engin óeðlileg
vetrarafföll urðu er ekki ástæða
til að ætla annað en að áætlunin
standist," segir Sveinn.
Ýmsar tegundir
Tijátegundir eru ekki valdar af
handahófi og hin seinni ár hafa
skógræktir gert margvíslegar til-
raunir með hvaða tegundir reynast
best við hinar margvíslegustu að-
stæður. Barri miðar starfsemi sína
við þá reynslu sem fyrir liggur.
Sveinn er spurður út í tegundir.
„Við ræktum mest lerki, svo-
kallað Rússalerki. Það virðist gefa
bestan vöxt í úthaga við erfiðar
aðstæður og er því góður undanf-
ari annarra tegunda. Það veitir
skjól og grenitegundir vaxa vel
upp úr því á 10-15 árum. Miðað
við síðasta ár vorum við með
629.370 Ierkiplöntur sem nam
32,94% af heildarframleiðslunni.
Við erum einnig mikið í birki, staf-
afuru og sitkagreni. Besta íslenska
birkið er að finna í Bæjarstaða-
skógi og þangað höfum við sótt
okkar stofn. Það eru fleiri birkiteg-
undir, t.d. vörtubirki. Birkið nam
29,87% af framleiðslunni í fyrra
og stafafuran og sitkagreni vógu
einnig þungt, en aðrar tegundir
hafa minna vægi.“
Þú nefndir samdrátt í afhend-
ingu skógarplantna til stærstu
kaupendanna, hvernig svara menn
samdrætti?“
„Samdráttur er auðvitað ekki
það sem við viljum sjá. Við vonum
að ástandið sé ekki viðvarandi og
erum hæfilega bjartsýnir í þeim
efnum. Hins vegar sitjum við ekki
og bíðum átekta og í athugun er
að leita annarra markaða. Við
höfum alla burði til þess, því verð-
ið sem við getum boðið er mjög
samkeppnishæft við það sem ger-
ist annars staðar. Það stafar af
góðum tækjakosti. Við erum með
mjög tæknivædda framleiðslu, af-
ar fullkomið sáningarkerfi og
tölvustýrðar raka- og hitastilling-
ar. Allt er það fuilkomnasta sem
völ er á og byggt á fyrirmyndum
í Svíþjóð, Finnlandi og Danmörku.
Þar var farið í smiðju til þeirra
sem kunna þetta fag og voru til-
búnir að miðla af reynslu sinni.“
Sáð til framtíðar
Þótt hlut Barra í dæminu ljúki
við afhendingu á ársgömlum
smátijánum og aðrir taki þá við
og gróðursetji, hugleiðir Sveinn
hugmyndafræðina á bak við verk-
efnið. Það er sem sé verið að koma
upp nytjaskógum. Sveinn segir:
„Þetta er óneitanlega mjög sér-
stakt. Það má segja að ein kynslóð
sé að leggja á sig gífurlega vinnu
og miklar fjárfestingar til þess að
sú næsta geti tekið við og farið
að hafa arð og tekjur af öllu saman.
Það hefur verið talað um að
fyrsta grisjun á nýju nytjaskógun-
um geti orðið eftir 15 ár, önnur
grisjun eftir 25 ár og sú þriðja
eftir 40 ár. Þá á ég við að skógur-
inn verði orðinn hæfur til viðar-
vinnslu. Það er mikil framsýni í
þessu, menn hafa gælt við að eft-
ir 25 ár verði jafnvel um 150 árs-
verk í viðarvinnslu og grein sem
veltir kannski 50 milljónum króna
í dag gæti velt milljarði eftir um-
rædd 25 ár.“
Sölumál og afkoma Barra
Þú gast um hugsanlega nýja
markaði í framtíðinni, en hvað er
að segja um næsta ár?
„Gengið hefur verið frá samn-
ingum við Héraðsskóga og Skóg-
rækt ríkisins vegna Landgræðslu-
skógaverkefnisins fyrir árið 1997.
Samið var um heldur minna magn
nú en í fyrra vegna niðurskurðar
í fjárveitingum, einkum til Skóg-
ræktar ríkisins. Þetta getur haft
í för með sér minni veltu á næsta
ári ef ekki tekst að finna nýja
markaði. Samt sem áður ákvað
stjórn Barra að nýta gróðurhúsið
til fullnustu með tveimur upp-
skerum þótt ekki lægi þá ljóst
fyrir hvert ætti að selja alla fram-
leiðsluna. Það er verið að skoða
þau mál, m.a. með því að sækja
meira fram á hinn frjálsa markað.
Viss áhætta er fólgin í þessu, en
við erum bjartsýn á að dæmið
gangi upp.“
Það má segja að
ein kynslóð sé að
leggja á sig gífur-
lega vinnu og
miklar fjárfest-
ingar til þess að
sú næsta geti tek-
ið við og farið að
hafa arð og tekjur
af öllu saman
Hvernig hefur afkoma fyrirtæk-
isins verið?
„Hún hefur verið vel viðunandi
og á uppleið. Það kemur fram í
ársreikningi fyrirtækisins í fyrra,
að hagnaður upp á 3.931.311 var
á rekstrinum það ár og var það
annað árið í röð sem hagnaður
verður á starfseminni. Hagnaður-
inn í fyrra stafaði af aukinni sölu
á árinu og var hluti þeirrar aukn-
ingar birgðaaukning í_ársreikningi
frá árinu á undan. í skýrslunni
var eigið fé bókfært á kr.
45.266.000 sem er næstum 5,3
milljónum hærri upphæð heldur
en árið á undan. Til að treysta
starfsemina enn betur höfum við
síðan leitast við að halda fjárfest-
ingum í lágmarki og gæta aðhalds
í öllum rekstrarþáttum."
Sveinn Jónsson segir mikilsvert
mál hafa verið í gangi, mál sem
varði alla hagsmunaaðila í plöntu-
framleiðslu. Hann vísar í úttekt á
störfum síðasta aðalfundar, sem
haldinn var í Valaskjálf á Egils-
stöðum í apríl síðastliðnum. Þar
stendur meðal annars þetta:
„Stjórn Barra hf. og reyndar
aðrir plöntuframleiðendur hafa
bent á að Skógrækt ríkisins eigi
ekki að reka gróðrarstöðvar í sam-
keppni við aðra plöntuframleið-
endur vegna þess hlutverks sem
Skógræktin sinnir á öðrum vett-
vangi. Barri hefur sérstaklega
bent á gróðrarstöðina á Hallorms-
stað í þessu sambandi.
Skógræktin semur um kaup á
plöntum fyrir ríkisfé, sinnir leið-
beiningar- og rannsóknarþjónustu,
sér um skipulagningu gróðursetn-
ingar víða um land, hefur yfirum-
sjón með fræinnflutningi og fræ-
sölu og útbýr plöntustaðla. I þess-
um störfum geta orðið verulegir
hagsmunaárekstrar innan stofn-
unarinnar varðandi samkeppnis-
reksturinn. Aðrar deildir Skóg-
ræktarinnar missa af þessum sök-
um trúverðugleika í þeim störfum
sem þær sinna. Þessi tilhögun
hefur mismunað gróðrarstöðvum
Skógræktarinnar og öðrum stöðv-
um. Einnig hefur þetta í raun bitn-
að á starfsemi gróðrarstöðva
Skógræktarinnar vegna þrýstings
á tilfærslu í plöntuframleiðslu frá
ríkinu til einkaaðila.
Skógræktin kom til móts við
þessar ábendingar í vetur með því
að bjóða upp á viðræður um hugs-
anlega leigu á gróðrarstöðinni á
Hallormsstað. Barri hf. sýndi
þessu strax áhuga og fóru fram
allýtarlegar viðræður milli þessara
aðila. Allt þetta samningaferli er
flókið og oft nokkurt tilfinninga-
mál þar sem Skógrækt ríkisins
hefur rekið þessa stöð í rúm 90
ár og er hún því samofin sögu
stofnunarinnar. Taka þarf tillit til
starfsfólks Skógræktarinnar og
annarra trjáplöntuframleiðenda á
Héraði.
En skemmst er frá að segja að
ekki náðust samningar í tæka tíð
áður en undirbúningur ræktunar
hófst á útmánuðum. Viðræðunum
var þó slitið í mestu vinsemd og
er fyrirhugað að taka málið upp
á ný í haust. Það er trú okkar að
með þessari sameiningu verði
hægt að sækja fram af fullum
krafti til markaðssetningar á auk-
inni framleiðslu, hagkvæmni auk-
ist og plöntuverð lækki enn frek-
ar.“