Morgunblaðið - 25.08.1996, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 25. ÁGÚST 1996 31
J
I
I
i
1
«
I
1
I
i
i
i
i
(
(
(
Helminginn af vetrinum var ég í
framdalnum og hinn helminginn í
ytri dalnum. Börnin áttu að fá
kennslu í 12 vikur. Á Hólum var
bara kennt í stofunum hjá kennur-
unum, í prestshúsinu og skólastjóra-
húsinu. Þessu mundi enginn trúa
nú. Til dæmis var kennt í setustof-
unni hjá skólastjóranum. Það var
alveg sérstakt hvernig þetta bless-
aðist allt. Aldrei neitt amast við
krökkunum þótt allt væri í kös á
sama staðnum. Þar voru kannski
50 börn þegar mest var og öll önn-
ur starfsemi á staðnum."
Svanhildur man skólahaldið enn
lengra aftur. Á árinu 1926 fór faðir
hennar með hana að Hólum til að
taka próf. Sett höfðu verið lög um
að prófa skyldi öll 8 ára gömul börn
á landinu. „Meðan verið var að prófa
okkur börnin í lestri, skrift og stærð-
fræði voru allir sem vildu inni og
hlustuðu á. Við vorum látjn lesa,
en komum með skriftina. Ég man
að ég dró söguna um glataða soninn
og hugsaði um ekkert annað en að
verða pabba ekki til skammar. Allir
sem áttu börn og komu með þau
hlustuðu á. Það þætti skrýtið núna.“
Svanhildur segir það ekki hafa
verið fyrr en 1966 að hrepparnir
hófu samstarf um fræðslu barna og
var öllum börnum austan ár kennt
á Hólum. Þá mættu 14 böm, sex
árgangar 8-13 ára, og kennt í einum
hópi. Yngstu börnin mættu 4 daga
í viku. Var kennt í svokallaðri
Fjöldagröf, stórri stofu í kjallara
hússins með nægum hillum, þar sem
áður var safn. Þá var farið að aka
börnum í skólann. Seinna kemur svo
skólahúsið 1977 og þá var öll bama-
kennslan saman í einum gmnn-
skóla.“
„Þegar ég 1940 var að byija að
kenna var Snorri Sigfússon náms-
stjóri. Þá og síðar komu námsstjór-
arnir einu sinni til tvisvar sinnum á
vetri og sögðu okkur til. Þeir komu
með reikningspróf fyrir krakkana
og prófuðu þau. Maður fékk útkom-
una og þeir skrifuðu hvar þeir teldu
vera veilu og hvað við skyldum at-
huga betur. Þeir leiðbeindu kennur-
unum svo vel. Að þessu var ómetan-
legur styrkur fyrir okkur. Þeir
tryggðu að allt væri í lagi og gerðu
manni svo gott,“ segir Svanhildur.
í skýrslum má sjá að Svanhildur
kenndi í 40 ár. Hún var kennari frá
1940-54. Þá tók hún sér frí í 10
ár vegna bús og barna, enda eign-
uðust þau hjónin sjö börn á áranum
1948-1960. Misstu einn son á þriðja
ári. Þegar yngsta dóttirin var orðin
fjögurra ára kom Svanhildur aftur
að kennslunni og kenndi frá 1964
til 1989 í barnaskólanum, stunda-
kennari síðasta árið.
bæja. Hann hafði fengið fyrsta hjar-
takastið tvítugur og lét mömmu sína
aldrei vita. Svo fór hann auðvitað
úr því 58 ára gamall. Þá var ekki
farið að fylgjast svona með þeim
sjúkdómi."
Á öllum farartækjum í skólann
Ekki hefur alltaf verið auðvelt
að komast á milli. Frá Neðra-Ási
að Hólum er 7 kílómetra leið og
mjög snjóþungt á vetram. Hvernig
fór kennarinn að því að mæta í
kennslustund?
„Það er heil saga að segja frá
því,“ svarar Svanhildur. „Fljótlega
eftir að ég byijaði aftur 1964 var
kominn skólaakstur. En hér var svo
snjóþungt að oft þurfti að keyra
mig á dráttarvél í veg fyrir bílinn
upp á holtið, fjögurra kílómetra leið.
Annars fór maður á milli á hvers
kyns tækjum að heita má, ríðandi,
á skíðum, skautum, reiðhjóli, snjó-
sleða og jeppa. Maðurinn minn var
sá fyrsti sem átti snjósleða hér.
Hann þurfti svo mikið á afréttinn
og ekkert var hægt að komast öðra-
vísi. Hann gat þá flutt mig á honum
á milli. Við áttum jeppa og maður-
inn minn var aldeilis búinn að keyra
í skólana, bæði mig og krakkana,
sem fóru fyrst í unglingaskóla fram
í Steinsstaði í Lýtingsstaðahreppi
og svo í Varmahlíð. Tvö yngstu
börnin þurfti að flytja í Hofsós, en
drengirnir voru í Búnaðarskólanum
á Hólum og í heimavist á Reykjum
í Hrútafirði og á Laugum. Nei, nei,
aldrei greitt neitt fyrir skólaakstur-
inn.“
„Við fluttum í þetta hús 1948.
Ég fór suður haustið 1946 eins og
ég gerði alltaf til að kaupa inn fyr-
ir skólann undir veturinn. Um leið
tók ég bílpróf, því við höfðum keypt
jeppa í félagi við ahnan. Þá fékkst
ekki leyfi fyrir jeppum nema fleiri
væra saman um þá.
í þessari ferð fékk ég teikningu
að húsinu. Það var svolítið annað
og miklu ódýrara en nú, þegar teikn-
ingar kosta óhemju fé. Ég fór bara
til Steingríms Steinþórssonar, sem
var þingmaðurinn okkar, og hann
sendi skrifstofustúikuna með mig á
Teiknistofu landbúnaðarins. Ef ég
vildi velja mér teikningu þar þá
kostaði hún ekkert nema bara ljós-
ritunin. Þótt mér líkaði engin alveg
valdi ég samt eina og pantaði nokk-
urn veginn í húsið. Byggingarmað-
urinn var Hróbjartur á Hamri, sem
er dáinn fyrir nokkrum árum. Þegar
ég sagði honum að þetta hús væri
allt of lítið þá bara stækkuðum við
bygginguna um metra á allar hlið-
ar, bætum við stórri geymslu
frammi og svo skúrbyggingunni.
Ekki var sagt orð við því. Það er
eitthvað annað núna. Þegar strák-
urinn minn fór að byggja eftir rán-
dýrri teikningu og smiðirnir sáu að
eitthvað smálegt var orðið úrelt, þá
vildu þeir láta hringja suður þótt
þeir vissu auðvitað hvernig mætti
laga það. Þetta tafði um marga
daga, því það varð að gjöra svo vel
og teikna upp á nýtt fyrir sunnan.
Heldurðu að þetta nái nokkurri átt?
Hugsaðu þér, áður var maður fijáls
og mátti gera hvað sem maður vildi.
SVANHILDUR stendur á tröppunum á húsinu sem hún byggði
á Neðra-Ási 1947. Fór suður og fékk afrit af teikningu lyá
Teiknistofu landbúnaðarins, stækkaði svo húsið um metra á
hverja hlið og bætti við geymslu og inngangi. Húsið stendur
fyrir sínu. Kom ekki í það sprunga í hörðum jarðskjálfta þegar
önnur hús sprungu.
Bjargvættur barna
„Áður en ég gifti mig var ég
búin að taka kjörson," segir Svan-
( hildur þegar við erum að tala um
stóra fjölskyldu hennar og börnin
sem hún kenndi. „Þegar hann kom
til mín fjögurra ára gamall gat hann
hvorki gengið né talað. Það var
búið að úrskurða að hann gæti aldr-
ei náð því að bjarga sér þegar ég
gerði þessa tilraun með að taka
hann af barnaheimili fyrir sunnan.
| Lá fyrir honum að verða settur á
I Kumbaravog. Ég kom á barnaheim-
ilið þar sem hann var vistaður. Það
( kom aldrei neinn að finna hann og
hann hékk alltaf utan í mér. Jú, jú,
hann lærði að taia og bjarga sér
og náði í skóla lágmarkseinkunn-
inni, sem var fímm. Ég sendi hann
í rannsókn og til sálfræðings. Hann
hefur staðið sig vel og bjargað sér
í lífinu."
Þrátt fyrir þennan stóra bamahóp
I fór Svanhildur aftur að kenna utan
( heimilis. Hún segist ekki hafa ætlað
að byija aftur þá, en hún var í skóla-
nefnd og ráðinn kennari hætti við
á síðustu stundu. Svo hún „asnaðist
til að bjarga því við“, ætlaði að
kenna í þetta eina ár, eins og hún
orðar það.
„Maðurinn minn var svo einstak-
ur við börnin, svo þau fundu ekki
til neins óöryggis. Hann var svo
hlýr og góður og börnunum þótti
( ákaflega vænt um hann. Best má
j lýsa honum með því að það voru tvö
. boðorð sem hann kenni bömunum.
Þau mættu ekki leggjast á minni-
máttar og ekki bera slúður milli
Vandalaust að ráða við börnin
Svanhildi þótti ákaflega gaman
að kenna og lætur lítið yfir því að
erfitt hafi verið að eiga við krakk-
ana. „Þegar ég kom aftur að
kennslunni var bítlakynslóðin að
koma fram og allt óskaplega breytt.
Þá þurfti maður að taka á sínum
stóra. Ég áttaði mig ekki strax á
því, en þegar ég hafði gert það
þurfti maður að taka alvarlega á
málum. Það gekk allt vel,“ segir
Svanhildur og bætir við. „Það er
enginn vandi að ráða við krakka.
Það verður að bera virðingu fyrir
þeim, tala við þau og kenna þeim.
Ef kennarinn ber ekki virðingu fyr-
ir börnunum þá verður erfitt að
stjórna þeim. Þau þurfa að geta
borið virðingu fyrir sjálfum sér,
finna að hlustað er á þau og þau
metin. Þau verða að geta treyst
kennaranum og sagt honum það
sem þau hugsa,“ segir Svanhildur
og kveðst eiga marga vini úr hópi
barnanna sem hún hefur kennt.
Stækkuðu bara húsið
Svanhildur er orðin 77 ára göm-
ul. Þegar hún tók við jörðinni var
þar torfbær, en síðar var byggt
húsið sem hún býr nú í ásamt syni
sínum. Niðri á túninu má sjá nýtt
hús. Þar býr elsti sonur hennar með
sinni fjölskyldu. Annar sonurinn er
með kýr og hinn með hross og starf-
semi í sambandi við þau. Sjálf kveðst
Svanhildur vera að dunda við tijá-
rækt. 1979 var girtur reitur og sett-
ar niður 1.000 plöntur og síðan
smábætt við.
Nú má ekkert,“ segir Svanhildur
og bætir við að gamla húsið hafi
staðið fyrir sínu, ekki komið í það
nokkur sprunga í hörðum jarð-
skjálftum um árið þegar önnur hús
sprungu.
„Sama er með þessar bændaskrif-
stofur hjá þeim,“ segir Svanhildur
ennfremur. „Eftir því sem bændun-
um fækkar í landinu, því meir fjölg-
ar fólkinu á skrifstofunum. Allt er
gert flóknara og kostnaðurinn
leggst á bændur. Svo þræla bænd-
urnir og þræla. Ja, það er ekki
glæsilegt!"
En jörðin fór aldrei úr ættinni?
„Ekki ennþá," segir Svanhildur. Var
það tilvinnandi? „Ég veit það ekki.
Ég vildi alls ekki láta mína drengi
fara að búa. Það er erfitt að búa.
Ég vildi bara selja jörðina, en það
vildu þeir ekki. Það þýðir ekkert að
búa nema sé áhugi og góð heilsa.
Ég vil að búið sé af reisn eða alls
ekki. Það á ekki að ýta neinum út
í búskap.“
En hún tók þó sjálf við jörðinni
án þess að hafa áhuga? „Já, og
þess vegna vil ég ekki láta aðra
gera það.“ Sér hún þá nokkuð eftir
því að það varð hennar hlutskipti
að búa þarna? Því harðneitar hún
af sannfæringu.
Við skoðum myndir, þar á meðal
af skólasystkinum hennar úr Kenn-
araskólanum á 50 ára útskriftaraf-
mælinu. „Þá mætti ég á upphlut af
því ég er eini sveitarlimurinn í hópn-
um. Ég leit I kringum mig og sá
að ég var líka sú eina sem ekki
hafði grátt hár á höfði,“ segir Svan-
hildur kímin.
-htir nýjum vörum
■k ■ JT ■
- Nýjar
vörur!
Úlpur
• Kápur
Ullarjakkar
...21.900
HIH5ID
örkin 6, sími 588 5518.
ið hliðina á Teppalandi.
ílastæði v/Búðarvegginn.
• Sendum i póstkröfu
r
Skólastarf og
upplýsingatækni
Ráðstefna 31. ágúst 1996
í Borgartúni 6, Reykjavík
Dagskrá:
09:00 Innritun - setning Táðstefhu
09:20 Ávarp menntamálaráðherra
09:30 I krafti upplýsinga - Stefnumörkun menntamálaráðu-
neytisins í upplýsingamálum
Guðbjörg Sigurðardóttir, tölvunarfrœðingur og kennari
09:55 Kaffi
10:15 Stefnumótun Kennaraháskóla Islands
Anna Kristjánsdóttir, prófessor
10:40 Upplýsingatækni í skólanámsskrá
Þór Jóhannsson, kennari, Grunnskólanum i Borgarnesi
11:00 Hlé
11:10 Tölvuvæðing Reykjavíkurskóla
Guðbjörg Andrea Jónsdóttir, Fræðslumiðstöð Reykjavikur
Þórður Kristjánsson, skólastjóri
11:30 Menntastefna ESB og upplýsingatækni
Þóra Magnúsdóttir, Alþjóðaskrifstofu háskólastigsins
Ágúst Ingþórsson, landsskrifstofu LEONARDO
11:50 Norræna skólanetið - Óðinn
Lára Stefánsdóttir, kerfisfrœðingur ogframh.skólakennari
12:15 Hádegisverður
13:15 Vilji vex þá vel gengur - Nokkrar helstu grundvallarreglur
atferlisfræðinnar við hönnun kennsluefnis.
Guðriður Adda Ragnarsdóttir, atferlisfrœðingur
13:40 Rafræn útgáfa námsefnis
Sveinn Kjartansson, ritstjóri hjá Námsgagnastofnun
14:00 Tölvur í sérkennslu fyrir nemendur með lestrar- og
skriftarörðugleika
Ólöf Guðmundsdóttir, sérkennari
14:25 Hlé
14:35 Internetið - næstu þrjú árin
Guðmundur Ragnar Guðmundsson, ráðgjafi 10
15:00 Tölvuvædd upplýsingaöflun á skólasöfnum
Kristín Björgvinsdóttir, bókasafnsfrœðingur
15:25 Kaffi
15:45 Áhrif upplýsingatækni á einstakar námsgreinar
Dœmi frá þremur námsgreinum.
16:30 Urslit í samkeppni, afhending viðurkenninga
16:40 Ráðstefhuslit
Ráðstefnustjóri
Jóhann Gunnarsson, fjármálaráðuneyti, heiðursfélagi i
Skýrslutœkn ifélagi íslands
Þátttökugjald kr. 5.400.
Hádegisverður og kaffi innifalið.
Tilkynna þarf þátttöku
til skrifstofu Skýrslutæknifélags íslands
í síðasta lagi 29.08.1996
sími 551 8820 - fax 562 7767 - netfang sky@skima.is
V_________________________________________________________J