Morgunblaðið - 07.11.1996, Side 18

18 FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
SKEIÐARÁRHLAUP
Morgunblaðið/Árni Sæberg
HÓPUR fólks safnaðist saman við Sandgígjukvisl í gær og horfði á ógnarkrafta ÍSHRÖNGL nær upp að hæl sem rekinn var niður við brúna yfir Núpsvötn og
vatnsins fleyta ísjökum fram á sanda. markar hann hæð vatnsins í hiaupinu 1986.
Brúin yfir Núpsvötn stóðst atlöguna
BRÚIN yfir Núpsvötn virtist i gær hafa
staðið af sér atlögu hiaupsins úr Grímsvötn-
um og var umferð yfir hana heimiluð á ný.
Skarð, sem rofið var í veginn skammt vest-
an við brúna á þriðjudag, var fyllt að nýju.
íshröngl, sem hlaupið bar með sér, náði upp
á hæl, sem markar hæð hlaupsins árið 1986.
Hlaupið breytti Núpsvötnum í stórfljót á
þriðjudaginn. Hins vegar bárust engir jakar
niður með svörtu vatninu og var álagið á
brúna því mun minna en á aðrar brýr á
sandinum.
Nokkru austan við brúna yfir Núpsvötn
var vegurinn lokaður, enda náði hann ekki
mikið lengra. Sandgígjukvísl hafði rutt niður
brú og rofið veginn á mjög löngum kafla.
Þarna var nokkur hópur áhugamanna, sem
fylgdist með litlum ísklumpum kútveltast
niður ána. Við sjóndeildarhring var sem fjall-
kambur hefði risið, en það voru risavaxnir
ísjakar, sem höfðu hrannast upp á sandin-
um. A milli þeirra mátti sjá enn straum-
þyngra fijót og sigldu stórir jakar niður það
af og til.
Filippus Hannesson bóndi á Núpsstað
Ægilegt að koma
að Gígju
„ÞETTA er allt öðru vísi en hlaup-
in 1938 og 1934. Þá var ekki svona
mikið í Gigju, ekki svona mikill
jakaburður hingað vestur,“ sagði
Filippus Hannesson, bóndi á
Núpsstað, i samtali við Morgun-
blaðið í gær. Hann var þá nýkom-
inn úr ökuferð austur á sanda, til
að kanna skemmdir af völdum
hlaupsins úr Grímsvötnum.
Blaðamaður og ljósmyndari
komu við á Núpsstað í gærmorg-
un. Þar tók Eyjólfur Hannesson
bóndi og bróðir Filippusar á móti
þeim. Eyjólfur var upptekinn við
bakstur þegar gestina bar að
garði, en hann sagði að Filippus
hefði farið austur á sanda og sjálf-
sagt gætum við fundið hann þar.
Það gekk eftir, við Núpsvötn birt-
ist Filippus á Subaru-bíl sínum.
Hann hristi höfuðið þegar blaða-
menn inntu hann álits á hlaupinu
og sagðist aldrei hafa séð annað
eins.
Að loknum leiðangri að rofnum
veginum við Sandgígjukvísl var
haldið aftur á Núpsstað, til að
freista þess að fá Filippus til að
lýsa nánar því sem fyrir augu
bar. Filippus var að bera hey-
bagga á kerru til að gefa skepn-
um, en gaf sér þó tíma til að
spjalla við forvitna gesti.
„Ég veit ekki hvort ég get borið
þetta saman við eitthvað, ég man
ekkert lengur,“ sagði Filippus, en
þó var greinilegt að hlaupin 1934
og 1938 voru honum í fersku
minni. „Það voru auðvitað engin
tæki til að mæla hlaupin þá, svo
sjálfsagt er hægt að deila enda-
laust um hversu stór þau voru.
Þá gengu miklir jakar niður á
sanda, en það var ekki svona mik-
ið í Gígju þá. Það er ægilegt að
koma að henni, óhemju vatn sem
þar ryðst fram,“ sagði Filippus.
Halda að ekkertgerist
nema íReykjavík
Hann sagðist ekkert vita hvað
spekingar teldu hlaupið nú stórt,
en það hefði brunnið við að þeir
ættu erfitt með að trúa lýsingum
heimamanna á hlaupunum 1934
og 1938. „Þeir halda alltaf að það
gerist ekkert nema í Reykjavík,
svo auðvitað eiga þeir erfitt með
að leggja trúnað á svona gamlar
sögur,“ sagði hann og glotti. „En
auðvitað getur svosem margt
gerst í Reykjavík. Stendur hún
ekki á gosbelti?“
Aðspurður hvaða áhrif það
hefði fyrir hann að austurleiðin
væri ófær svaraði Fiiippus, að
hann gæti ekki lengur sótt nábúa
sína í Skaftafelli heim ogþað
væri bagalegt. „Aðföng sæki ég
ekki austur, því verslun er á
Kirkjubæjarklaustri, en að vísu
hef ég stundum verslað í Skafta-
felli á sumrin."
Morgunblaðið/Árni Sæberg
FILIPPUS Hannesson, bóndi á Núpsstað, er ekki uppveðraður vegna hlaups úr Grímsvötnum.
Filippus man tímana tvenna í
samgöngum um sandinn. Hann
sagði blaðamanni að troðningur-
inn um hlaðið á Núpsstað væri
gamli þjóðvegurinn. Þegar blaða-
maður hváði sagði Filippus
hvasst: „Nú, hvað annað? Ekki
gat það farið leirurnar! Nei,
hérna á Núpsstað gistu oft marg-
ir. Hingað komu oft vermenn
austan af fjörðum, sem þurftu að
ganga allan sandinn til að komast
í ver á Reykjanesi."
Filippus virtist lítið uppveðr-
aður vegna hiaupsins og aðspurð-
ur kvaðst hann alveg geta sofið
fyrir því. „Það kom nú einn hér
um daginn, sem hélt að hlaupið
myndi koma alveg upp á hlað hjá
mér. Menn vita ekkert. Að vísu
var þetta útlendingur."
Brýrnar átti að
reisa framar
Brýrnar yfir jökulárnar átti að
reisa framar á sandinum, að mati
Filippusar. „Það var vitleysa að
byggja þetta svona ofarlega, þeg-
ar von er á hlaupum. Það er með
ólíkindum að sjá brúna yfir Sælu-
húsavötn á kafi í flaumnum núna
og menn vita ekkert hvort hún er
í lagi.“
Þegar bóndinn á Núpsstað
sneri sér aftur að heyböggunum j
ákváðu fulltrúar Morgunblaðsins j
að tefja hann ekki Iengur frá
störfum. Þegar blaðamaður var
um það bil að setjast inn í bílinn
mundi hann eftir einu, sem hann
ætlaði að spyija um. „Segðu mér
Filippus, þú varst búinn að spá
að hlaupið kæmi ekki fyrr en í
vor. Af hveiju heldur þú að gusan
hafi komið núna?“
Innan úr hlöðunni kom svarið
um hæl: „Þetta með hlaup í vor
var bara eitthvað sem ég sagði
við fjölmiðla. Það var ekkert að
marka það, frekar en það sem ég
hef sagt við þig núna.“
Framburður úr Skeiðarárhlaupi á haf út
Ovíst hvemig humri reiðir af
ENN ER ekki ljóst hvaða áhrif
hlaupvatn og framburður munu hafa
á lífríki sjávar úti fyrir Skeiðarár-
sandi en menn hafa sérstakar
áhyggjur af humarstofninum í því
sambandi.
„Eins og þessu hefur verið stillt
upp getur þetta haft verulega slæm
áhrif á umhverfið í sjónum," segir
Hrafnkell Eiríksson, fiskifræðingur
hjá Hafrannsóknastofnun. „Þá gæt-
um við hæglega margfaldað tjónið
með tveimur. Og nú er ég bara að
tala um þennan eina stofn. Ef þetta
nær yfir alla Meðallandsbugtina og
Skeiðarárdjúpið, alveg út á mesta
dýpi sem humar fæst á, þá er þetta
mjög alvarlegt mál.“
„Síðan má gera ráð fyrir að þama
veiðist ekkert í mörg ár á eftir vegna
þess að humarinn er hægvaxta
skepna og spurning hvernig nýliðun
mun reiða af, því að stofninn gæti
þurrkast algerlega út með þessu
móti. Þarna hafa verið veidd um
400-500 tonn á ári að jafnaði og
það er óhætt að segja að aflaverð-
mæti humars á þessu svæði er a.m.k.
200-250 milljónir á ári,“ segir
Hrafnkell.
Hann segir að ekki sé hægt að
fara að veiða humarinn að gagni
fyrr en við tíu ára aldur þannig að
um geti verið að ræða tjón upp á tvo
til tvo og hálfan milljarð. „Svo er
þetta ekki bara humarinn, því það
er fleira sem býr í sjónum. En humar-
inn er sú nytjategund sem á mjög
óhægt um vik að forða sér, hann er
staðbundinn ofan í holum, í leir og
í seti. Síðan er þetta mjög þýðingar-
mikið svæði fyrir flatfisk af ýmsu
tagi. Þarna eru líka hreyfanlegri fisk-
tegundir eins og þorskur og ýsa en
þær geta betur varið sig gegn þessu.“
„I rauninni er ekki tímabært að
segja mikið á þessu stigi, þetta þarf
að rannsaka og auðvitað vonar mað-
ur að það hafi ekki farið svona illa.
Við erum að tala um fræðilegan
möguleika á því að allt fari á versta
veg. En það er ljóst að þarna eru
mikil verðmæti í húfi og þetta er
nokkuð sem er fljótt að skipta máli
fyrir þjóðarbúið,“ segir Hrafnkell að
lokum.
Aurtotur
í sjó fram
FRAMBURÐUR úr Skeiðarár-
hlaupinu hefur myndað totur
sem ná um 200 metra í sjó
fram frá Svínafellsfjöru og víð-
ar út af Skeiðarársandi.
Að sögn Magnúsar Guð-
mundssonar, deildarstjóra hjá
Landmælingum íslands, mun
sjórinn líklega vinna á þeim
framburði sem hlaðist hefði
upp í tangana. „Þetta er ekk-
ert sem maður getur sagt að
sé landstækkun strax, eða
ekki fyrr en set fer að setjast
niður,“ sagði hann.