Morgunblaðið - 07.11.1996, Qupperneq 22

22 FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
KOSNIIMGARNAR í BANDARÍKJUNUM
VIÐHÖF-
UMVERK
AÐVINNA
Bill Clinton Bandaríkjaforseti fékk 50%, sem hann
vildi, í forsetakosningunum, en þingið er enn í
höndum repúblikana. Karl Blöndal veltir fyrir sér
hvort Clinton takist að tryggja sér sess í sögunni
á næsta kjörtímabili, eða stjóm hans koðni niður
fyrir ásökunum um spillingu og andstöðu þingsins.
BILL Clinton var endurkjörinn forseti Banda-
ríkjanna á þriðjudag og virtist í sigurræðu
sinni horfa fram á við. „Kæru Bandaríkja-
menn, við höfum verk að vinna," sagði hann.
„Um það snerust þessar kosningar." Það er
hins vegar hvorki ljóst hvernig Clinton hyggst
veija öðru kjörtímabili sínu, né hvaða breyting-
ar verða á stjórn hans, þótt vissulega sé hægt
að spá í spiiin.
Andstæðingar Clintons höfðu haldið því
fram að hann hefði ekki óskorað umboð frá
bandarísku þjóðinni á fyrra kjörtímabili sínu
vegna þess að hann hefði ekki náð meirihluta
atkvæða í kosningunum 1992. Því var forset-
anum mjög í mun að ná því marki að þessu
sinni og það tókst með naumindum.
Erfið samfcúð framundan?
Það dregur á hinn bóginn úr þeim sigri að
repúblikanar skuli hafa haldið meirihluta sín-
um í báðum deildum þingsins, fulltrúa- og
öldungadeildinni. Við Clinton blasir því að líkt
og undanfarin ár mun hann þurfa að kljást
við liðsmenn Newts Gingrich, forseta fulltrúa-
deildarinnar, og Trent Lott, arftaka Bobs
Doles, forsetaframbjóðanda repúblikana, í for-
ustu meirihluta flokks-
ins í öidungadeildinni.
Skoðanakannanir
sýna að um 40 af
hundraði Bandaríkja-
manna treysta hvor-
ugum flokknum til að
vera einráður í Was-
hington og líta svo á
að sitji fulltrúi annars í Hvíta húsinu eigi full-
trúar hins að hafa meirihluta á þingi.
Sú varð enda raunin víða að kjósendur
merktu við forsetaframbjóðanda annars
flokksins og þingmannsefni hins.
Bæði Gingrich og Lott virtust gera sér grein
fyrir þessu í viðtölum á þriðjudagskvöld og
einkenndust orð þeirra af sáttfýsi. Þeir lögðu
áherslu á að Clinton hefði í kosingabaráttunni
sett fram markmið, sem að miklu leyti sam-
ræmdust stefnu repúblikana, og því væri breið-
ur grundvöllur til samstarfs.
Sjálfur hefur Clinton mikinn hug á að marka
spor í bandaríska sögu. Eftir fyrra kjörtíma-
bil hans liggja ekki mikil afrek. Fyrstu tvö
árin einkenndust af stefnuleysi og misheppn-
uðum tilraunum til að knýja fram breytingar.
Það var ekki fyrr en eftir sigur repúblikana
að stjórn Clintons fór að starfa markvisst.
Má búast við að Clinton muni setja mennta-
mál á oddinn og halda áfram að minnka fjár-
lagahallann, en í þeim efnum varð honum
einna helst ágengt á síðasta kjörtímabili.
Óveðursský yfir stjórninni
Hins vegar á eftir að koma í ljós hvað langt
sáttavilji repúblikana nær. Ýmis hneykslismál
eru eins og óveðursský yfir stjórn Clintons:
Whitewater-málið, brottrekstur starfsfólks
ferðaskrifstofu forsetaembættisins, sjálfsmorð
Vincents Fosters, ákæra Paulu Jones um kyn-
ferðislegt áreiti forsetans, skýrslur bandarísku
alríkislögreglunnar um ýmsa repúblikana í
höndum undirmanna forsetans og nú síðast
gagnrýni vegna erlendra kosningaframlaga í
sjóði demókrata. Þingnefndir undir stjórn
repúblikana munu ugglaust gera sér mat úr
þessum málum og gæti það orðið Clinton til
trafala.
Sumir, þar á meðal Gingrich og William
Bennett, sem stjórnaði herför stjórnar George
Bush gegn eiturlyfj-
um, gengu svo langt
að segja að spillingin
í stjórn Clintons væri
slík að tæki Water-
gate-hneykslinu í
stjómartíð Richards
Nixons fram. Bennett
sagði í sjónvarpsviðtali
hjá Larry King á fréttastöðinni CNN að svo
gæti farið að þingið víki Clinton vegna af-
glapa í starfí, en þau örlög hefðu beðið Nix-
ons hefði hann ekki sagt af sér á sínum tíma.
Eins og staðan er nú virðist hins vegar frá-
leitt að stjórn Clintons verði svo illa úti. Það er
í raun fremur það að Clinton og stjórn hans
geti ekki gert hreint fyrir sínum dyrum í eitt
skipti fyrir öll, en þungi ásakananna, sem
kyndir undir grunsemdum um að forsetinn
hafi eitthvað að fela.
Breytingar á stjórainni
Ljóst er að nokkurrar beiskju gætir í herbúð-
um Clintons eftir þenna kosningasigur. „Við
Bill Clinton bindur vonir
við annað kjörtímabil, en
ýmis ljón eru í veginum
Reuter
BILL Clinton Bandaríkjaforseti gengur út á sviðið fyrir framan þinghúsið í Little
Rock í Arkansas ásamt Hillary, konu sinni, og Chelsea, dóttur þeirra, til að fagna
endurkjöri á þriðjudagskvöld.
höfum eiginlega fengið nóg,“ sagði David
Pryor öldungadeildarþingmaður degi fyrir
kosningar og bætti við að aðferðir Kenneths
Starrs, sérlegs saksóknara í Whitewater-mál-
inu, hefðu „lagt líf margra í rúst“ og þó þætti
mönnum enn sem ekkert saknæmt hefði átt
sér stað.
Fundahöld eru þegar hafin um uppstokkun
á stjórn Clintons og hefur Leon Panetta, skrif-
stofustjóri hans, þegar haldið fundi með nokkr-
um stjórnarliða, ýmist til að fullvissa þá um
að þeir eigi erindi í næstu stjórii, eða gefa
þeim kurteislega til kynna að embættistíð
þeirra sé lokið.
Fréttastofan Associated Press hefur eftir
þremur embættismönnum stjórnarinnar að
næsta víst sé að Warren Christopher utanrík-
isráðherra, William Perry varnarmálaráðherra
og Hazel O’Leary orkumálaráðherra muni
víkja snemma á næsta kjörtímabili.
Christopher og Perry njóta stuðnings forset-
ans, en vilja hverfa frá. O’Leary hefur legið
undir ámæli vegna óhóflegs ferðakostnaðar
og verið látin vita að Clinton óski ekki eftir
því að hún sitji áfram.
Samkvæmt sömu heimildum vill Mickey
Kantor viðskiptaráðherra segja af sér sakir
leiðinda og fá annað embætti, til dæmis dóms-
málaráðherra eða skrifstofustjóra.
Ýmsir vilja að Janet Reno hverfí á braut,
en hún er vinsæl og sagt er að erfitt verði
að finna einhvern í hennar stað.
Erfitt er að spá um það hverjir mundu taka
við af Christopher. Nokkur nöfn hafa verið
nefnd, þar á meðal Richard Holbrooke, aðstoð-
arutanríkisráðherra og höfundur Dayton-sam-
komulagsins, Madeleine Albright, sendiherra
hjá Sameinuðu þjóðunum, George Mitchell,
fyrrverandi leiðtogi meirihluta demókrata í
öldungadeildinni, sem nú er sérlegur sendifull-
trúi Clintons í friðarviðræðunum á írlandi, og
Strobe Talbott, aðstoðarutanríkisráðherra og
góðvinur Clintons.
Panetta er sjálfur sagður á útleið og er
talið að hann hyggist bjóða sig fram til ríkis-
stjóra Kaliforníu.
Kosið um ýmis sérmál í Kaliforníu og víðar samhliða þing- og forsetakosningunum
Samþykkt að afnema
jákvæða mismunun
Gegn kynþátta-
og kyryakvóta
Los Angeles. Reuter.
KJÓSENDUR í Kaliforníu sam-
þykktu í fyrradag að nema úr gildi
svokallaða jákvæða mismunun og
þeir ákváðu einnig að leyfa sjúkling-
um að nota maríjúana. Var kosið
um ýmiss konar sérmál í mörgum
öðrum ríkjum samhliða þing- og for-
setakosningunum en atkvæða-
greiðslan í Kaliforníu um fyrrnefnda
málið vakti mesta athygli enda getur
hún mikil áhrif á landsvísu.
í Florida var fellt að hækka verð
á sykurpundinu örlítið til að hreinsa
til á fenjasvæðunum í landinu og í
Ohio var felld tillaga um að leyfa
rekstur spilavíta um borð í fljótabát-
um. í Kentucky var samþykkt að
fella út úr stjórnarskrá ríkisins gam-
alt orðalag, sem í raun hvatti til
aðskilnaðarstefnu í skólum.
Flest þessara sérmála vöktu lítinn
áhuga utan viðkomandi ríkja en svo
var ekki með „borgararéttindafrum-
varpið" í Kaliforníu. Samkvæmt því
er hinu opinbera bannað að mismuna
fólki eftir kynþætti og kyni hvað
varðar starfsráðningar, menntun og
verksamninga. Var frumvarpið sam-
þykkt með allmiklum mun eða með
56% atkvæða gegn 44%.
Stuðningsmenn frumvarpsins
fögnuðu úrslitunum í gær og kváð-
ust þeir mundu beijast af alefli gegn
tilraunum til að koma í veg fyrir,
að það tæki gildi. í þeirra hópi var
meða! annarra Pete Wilson ríkis-
stjóri en Bill Clinton, forseti Banda-
ríkjanna, var andvígur frumvarpinu.
Bob Dole var hins vegar hlynntur
því.
Andstæðingar frumvarpsins
sögðu, að með því væri verið að
ráðast gegn 30 ára gömlum lögum,
sem ætlað væri að bæta hlut minni-
hlutahópa og kvenna, en stuðnings-
menn frumvarpsins héldu því fram,
að lögin hefðu fyrir löngu snúist upp
í andhverfu sína og fest í sessi ákveð-
inn kynþátta- og kynjakvóta án til-
lits til hæfileika og menntunar.
í Kaliforníu er oft tónninn sleginn
fyrir allt landið og því er búist við,
að þessi niðurstaða muni hafa mikil
áhrif í öðrum ríkjum Bandaríkjanna.
Maríjúana leyft?
í Kaliforníu og í Arizona líka var
samþykkt með töluverðum mun að
leyfa sjúku fólki, til dæmis þeim, sem
þjást af alnæmi, krabbameini, gláku
og fleiri sjúkdómum, að nota og
rækta maríjúana. Andstæðingar eit-
urlyfja og samtök lækna börðust
gegn frumvarpinu og raunar er ekki
víst, að það nái fram að ganga vegna
þess, að það fer í bága við ýmis lög,
jafnt kalifornísk sem alríkislög.