Morgunblaðið - 07.11.1996, Blaðsíða 46

46 FIMMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Ólafur Jensson,
dr. med., fyrrv.
forstöðumaður
Blóðbankans og
prófessor emeritus,
fæddist í Reykjavík
16. júní, 1924. Hann
lést á heimili sínu
að morgni 31. októ-
ber siðastliðinn. Ól-
afur var sonur
hjónanna Sigríðar
Olafsdóttur, verka-
konu, og Jens P.
Hallgrímssonar,
sjómanns. Bræður
hans voru Ketill,
söngvari og fiskmatsmaður, og
Guðbjörn, skipstjóri, sem eru
nú látnir. Eftirlifandi systir
Ólafs er Guðfinna, húsmóðir.
Eiginkona Ólafs var Erla
Guðrún ísleifsdóttir, íþrótta-
kennari og myndlistarkona.
Börn þeirra eru: 1) Arnfríður,
námsráðgjafi, maki hennar er
Þórður Sverrisson, augnlækn-
ir, og börn þeirra eru Ólafur
Arnar, háskólanemi, og Ása
Þórhildur. 2) Isleifur, dr. med.,
yfirlæknir Rannsóknadeildar
Sjúkrahúss Reykjavíkur, maki
hans er Erna Krisljánsdóttir,
sjúkraþjálfari, og börn þeirra
eru Atli, Drífa og Ásrún. 3)
Sigríður, Ph.D., lífefnafræð-
ingur, maki hennar er Þorkell
Sigurðsson, augnlæknir, synir
þeirra eru Sigurður Rafn og
Jóhann Amar.
Ólafur varð stúdent frá MR
1946, cand.med. frá HÍ 1954,
stundaði framhaldsnám við
í dag kveð ég tengdaföður minn
í hinsta sinn. Með þessum fáu orð-
um vil ég minnast hans í þakklætis-
skyni fyrir að hafa notið þeirrar
gæfu að kynnast honum.
Ólafur og Erla tengdamamma
tóku mér vel allt frá fyrstu stundu
er ég kynntist þeim fyrir 20 árum.
Hlýleg, einlæg og létt í lund létu
þau mig strax finna að ég var vel-
komin inn í fjölskylduna.
Ólafur var merkur maður í alla
staði, víðlesinn og fróður um flesta
hluti. Læknavísindi og rannsóknir
voru bæði hans lífsstarf og áhuga-
mál. Alltaf fengum við í fjölskyld-
unni að heyra hvað efst var á baugi
^’i heimi rannsóknanna og hans
greinaskrifa. Börn hans hafa að
hluta til fetað í fótspor hans, valið
rannsóknir að lífsstarfi, enda alin
upp í þeim vísindaheimi sem Ólafi
• tókst svo vel að miðla til annarra
! á almennu máli. En ekki var hann
! eingöngu vísindamaður, heldur
mikill áhugamaður um stjórnmál,
menningu og listir. Ólafur var mik-
, ill söngmaður eins og margir í hans
íjölskyldu, tróð gjarnan upp á
mannamótum og hefði getað nýtt
sér þá hæfileika vel ef hann hefði
' valið þá braut sem ævistarf. Þegar
við ísleifur sonur hans bjuggum
j. erlendis voru Ólafur og Erla tíðir
• ^gestir hjá okkur. Alltaf var jafn-
gaman að fá þau til okkar og þægi-
legt að hafa þau nærri. Nágrann-
amir hentu gaman að þegar „óperu-
: söngvarinn“ var kominn í heim-
! sókn, því að þegar við vorum farin
til vinnu hafði Ólafur tekið heilu
„aríurnar" í sturtunni sem heyrðust
vel út á götu að þeirra sögn.
Ekki get ég látið vera að minn-
ast þeirra fjölmörgu sunnudagshá-
degisverða þar sem börnum,
tengdabörnum og barnabömum var
boðið í „sameiningariærið" svokall-
aða. Tilgangurinn með þeim var að
sameina alla fjölskylduna minnst
einu sinni í viku. Um síðir var hóp-
» urinn orðinn svo stór að illfram-
. kvæmanlegt var að halda þeim
áfram. í þessum boðum nutum við
frásagnargleði Ólafs. Bjó hann yfír
mikilli kímnigáfu og hafði yfirburða
þekkingu á flestum málefnum sem
á góma bar.
Nú er Ólafur búinn að öðlast
Hammersmith-
sjúkrahúsið í Lond-
on 1955-57 og við
Royal Victoria Inf-
irmary í Newcastle
1958. Hann varði
doktorsritgerð sína
við HÍ 1978. Hann
varð sérfræðingur i
blóðmeina- og
frumurannsóknum
1959. Hann stund-
aði rannsóknir hjá
Krabbameinsfélag-
inu frá 1958-1974
og rak eigin rann-
sóknastofu frá
1959-76. Hann starfaði hjá
Erfðafræðinefnd HÍ frá 1972,
var forstöðumaður Blóðbank-
ans 1972-94 og prófessor i
læknadeild HÍ 1990-94. Ólafur
var fastafulltrúi í sérfræðinga-
nefnd Evrópuráðsins um blóð-
bankastarfsemi frá 1972, for-
maður Blóðgjafafélags ísl. frá
1981-93, sat í yfirstjórn Mann-
virkjagerðar á Landspítalalóð
1972-89, ritstjóri Læknablaðs-
ins 1967-71, í stjórn Félags evr-
ópskra mannerfðafræðinga frá
1966 og félagi í Vísindafélagi
ísl. frá 1981. Ólafur var sæmd-
ur riddarakrossi hinnar ís-
lensku fálkaorðu 1994 fyrir vís-
indastörf. Heiðursfélagi í Blóð-
gjafafélagi íslands 1996. Eftir
hann hefur birst mikill fjöldi
vísindagreina í erlendum og
innlendum ritum.
Útför Ólafs verður gerð frá
Dómkirkjunni í Reykjavík í dag
og hefst athöfnin klukkan 15.00.
hvíld og ró eftir erfíða baráttu við
illvígan sjúkdóm, sem tók öll völd
að lokum. Hann bar sjúkdóm sinn
lengi vel í hljóði, notaði alla sína
krafta til hinstu stundar við lestur
og skriftir. Hann var óþreytandi að
afla sér þekkingar á öllu því nýj-
asta á rannsóknasviðinu og alltaf
var stutt í skopskynið þó að líkam-
legir kraftar dvínuðu.
Elsku Erla, þú hefur staðið^ þig
svo vel síðustu mánuði, veitt Ólafí
stuðning og aðhlynningu, sem gerði
honum kleift að fá að kveðja þenn-
an heim í faðmi fjölskyldunnar. Öll
syrgjum við, en missir þinn er mest-
ur. Bömin mín horfðu á eftir Krist-
jáni afa kveðja fyrir tæpu ári og
núna á eftir Óla afa fara sömu leið.
Söknuður þeirra er mikill, en góðar
minningar munu lifa með okkur um
ókomna tíð.
Hver minning dýrmæt perla að liðnum
lífsins degi,
hin ljúfu og góðu kynni af alhug þakka hér.
Þinn kærleikur í verki var gjöf, sem
gleymist eigi,
og gæfa var það öllum, er fengu að
kynnast þér.
(Ingibj.Sig.)
Erlu votta ég mína dýpstu sam-
úð. Ólaf kveð ég með söknuði, virð-
ingu og þökk í huga.
Erna Kristjánsdóttir.
Það var í kringum 1975-76 sem
ég kynntist Óla fyrst er ég fór að
gera hosur mínar grænar fyrir Sig-
ríði dóttur hans. Það var ekki laust
við að ég bæri óttafulla virðingu
fyrir honum. Hann var ekki aðeins
stór að vexti, heldur andlega stór
líka. Hann var læknir, blóðbanka-
stjóri og kommúnisti sem skrifaði
pólitískar greinar í blöðin og hélt
um þetta leyti þrumandi ræðu á
1. desemberhátíð stúdenta í H.í.
Satt að segja var ég hálfkvíðinn
að kynnast honum en sá ótti minn
átti heldur betur eftir að reynast
óþarfur. Við nánari kynni var þetta
hinn ljúfasti maður sem var einstak-
lega gott og skemmtilegt að ræða
við. Því Óli hlustaði og mat skoðan-
ir annarra. Hans bestu vinir komu
jafnt frá hægri sem vinstri væng
stjórnmálanna.
Óli ólst upp við kröpp kjör í
Sketjafirðinum. Faðir hans var Jens
P. Hallgrímsson trillusjómaður og
móðir hans Sigríður Ólafsdóttir
fískverkakona. Erfíð lífskjör í æsku
hafa eflaust átt þátt í að móta lífs-
viðhorf hans og pólítískar skoðanir
sem einkenndust af mannkærleik
og jöfnuði. Og það var ekki bara í
orði heldur einnig á borði sem sást
best á því að þegar foreldrar hans
voru orðnir háaldraðir sjúklingar á
Hrafnistu heimsótti hann þau dag-
lega og sagði þeim fréttir af sér
og sínum og sýndi þeim kærleik
fram á síðustu stund.
Hann braust áfram til mennta,
lauk læknaprófí og sérgrein í
frumu- og blóðmeinafræði. Líf sitt
helgaði hann lækningarannsóknum
á sviði frumu- og blóðmeinafræði,
krabbameina, heilablæðinga og
erfðasjúkdóma. Varð forstöðumað-
ur Blóðbankans 1972 og lauk dokt-
orsprófí 1978. Og þegar flestir vís-
indamenn fara að hægja á ferðinni
um 50 ára aldur þá fer Óli að herða
á sér í vísindavinnu og var gerður
að prófessor í mannerfðafræði við
HÍ. árið 1990. Og hann var að allt
fram á síðustu mánuði ævi sinnar.
Eftir hann liggja yfir 100 vísinda-
greinar í innlendum og erlendum
læknatímaritum.
Það er ljóst að þegar afköstin
eru slík gefst ekki mikill tími til
tómstunda. Starfið og vísindin voru
hans tómstundir enda var hann iðu-
lega langt fram á kvöld og allar
helgar inni á herbergi sínu við rann-
sóknarstörf og ættfræðigrúsk.
Hann naut þess þó af og til að
fara út í náttúruna. Leyfði sér um
tíma að fara nokkrum sinnum í lax-
veiði en á flestum fjölskyldumynd-
um af honum í náttúrunni er hann
klæddur í borgaraleg klæði, jakka-
föt, liggjandi í grasinu, horfandi á
börn sín að leik. Og á seinni árum
gaf hann sér tíma til að leika við
barnaböm sín sem hann náði svo
góðu sambandi við þvi hann leit á
þau sem jafningja. Skemmti þeim
með gríni og leik og veit ég að
synir mínir höfðu mikið dálæti á
honum og eru mér sérstaklega
minnisstæðar listrænar myndir af
dýrum og fuglum sem hann teikn-
aði með þeim.
Óli var listhneigður maður. Fór
oft á listasýningar með Erlu konu
sinni. Átti góða vini og félaga úr
hópi listamanna. Hann hafði næmt
skyn á málaralist og kenndi mér
að sjá ýmislegt úr málverkum og
höggmyndum sem ég hafði ekki
skynjað áður. Hann fékk mig til
að hlusta á óperuaríur og njóta
þeirra. Söngurinn var Ólafi í blóð
borinn eins og bræðrum hans Guð-
birni og Katli og sonum þeirra. í
því sambandi vil ég minnast eins
atburðar. Árið 1979 voru Óli og
Erla á árlegu þingi blóðbankastjóra
í Evrópu sem haldið var að þessu
sinni í Grikklandi. Ég og Sigga
vorum svo heppin að geta hitt þau
þar og vorum boðin út með þeim á
útiveitingastað í Aþenu. Það var
orðið rökkvað en þrátt fyrir það 30
gráða hiti. Suðræn stemmning og
skyndilega byijuðu hinir virðulegu
blóðbankastjórar að kalla „Ólafur,
Ólafur, Ólafur“ taktfast og klappa.
Ég vissi ekki hvaðan á mig stóð
veðrið og leit á Ólaf sem hafði roðn-
að örlítið og sat hálfglottandi en
þó með lítillátan svip. Köllin og
klöppin ágerðust og að lokum lét
Ólafur undan, stóð upp og gaf
píanóleikaranum merki um að hann
mætti byija að spila. Síðan hljóm-
uðu tónar „O sole mio“ með þess-
ari undurfögru og kraftmiklu tenór-
rödd. Ekki bara á okkar veitinga-
stað heldur langt út á götu. Ég tók
eftir að fólk á næstu veitingastöðum
hætti að borða og iðandi þjónar
stönsuðu og allir hlustuðu. Það fór
einhver undarlegur þjóðernishrollur
um mig og stolt. Stolt yfir að þekkja
þennan mann og stolt yfir að vera
Islendingur eins og hann Óli sem
fyllti hið suðræna loft með tónum
eins og besti ítalski hetjutenór.
Lófatakið var gífurlegt eftir söng-
inn og hrifningin eftir því.
Fyrir 4 árum greindist Óli með
krabbamein. Hann tók því með still-
ingu og æðruleysi hins gáfaða
manns. Og það var eiginlega ekki
fyrr en síðustu 3 mánuðina að
maður varð var við að mátturinn
og krafturinn var að dvína hjá hon-
um.
ÓIi lifði mjög viðburðaríku lífí,
þar sem tekist var á með þekkingu,
hugmyndaflugi og vinnu. Hann átti
sína sigra og ósigra eins og gengur
og það var aldrei lognmolla í kring-
um Óla. Hann var gæfumaður í
starfi og einkalífí. En eins og sagt
er: „Að baki stórmennis er stór
kona“. Erla var hans stoð og stytta
í gegnum súrt og sætt og skapaði
þeim og börnum þeirra hlýlegt og
notalegt heimili.
Að leiðarlokum vil ég þakka Óla
fýrir allar þær gæfustundir sem við
höfum átt með honum, allan stuðn-
inginn sem hann hefur sýnt mér
og mínum og að hafa opnað augu
mín fyrir ýmsu sem lífið hefur upp
á að bjóða. Minning hans mun lifa.
Þorkell Sigurðsson.
Vort líf er svo ríkt af ljóssins þrá,
að lokkar oss himins sólarbrá,
og húmið hlýtur að dvína,
er hrynjandi geislar skína.
Vor sál er svo rík af trausti og trú,
að trauðla mun bregðast huggun sú,
þó ævin sem elding þjóti,
guðs eilífð blasir oss móti.
Vort hjarta er svo fullt af hreinni ást,
að hugir í gegnum dauðann sjást.
- Vér hverfum og höldum víðar,
en hittumst þó aftur - síðar.
(Jóhannes úr Kötlum)
Með Ólafi, mínum kæra mági og
vini, sem dó 31. október síðastlið-
inn, eru allir þrír söngfuglarnir úr
Skeijafirðinum, strákarnir þeirra
Siggu frá Gesthúsum, Álftanesi, og
Jens í Vogi, flognir á burt. Og hálf
öld er liðin frá því þeir tóku allir
saman lagið í heimahúsum með sín-
um fallegu tenórröddum. Enginn
kann enn full skil á hugtökunum
líf, dauði, tími. En mig dreymir um
að bræðurnir Óli, Ketill og Bubbi
hafí nú hist á ódáinsakri, rifji upp
gamla tíma ásamt horfhum ástvin-
um, syngi aftur saman og gleðjist
meðan þeir bíða eftir okkur öllum
hinum sem þykir svo vænt um þá.
Kollegum ðla læt ég eftir að tí-
unda hans mörgu og stóru afrek á
sviði læknavísindanna. Mig langar
aftur á móti að tína til fáeinar af
öllum þeim góðu og skemmtilegu
minningum sem ég á um hann og
fljúga nú í gegnum hugann. Hart
nær fjörutíu ár eru liðin frá því ég
kynntist Óla og Erlu og aldrei hef-
ur borið skugga á þau kynni. Sterk
tengsl voru á milli Ketils mannsins
míns og Óla og þar af leiðandi milli
Ijölskyldna okkar. Skiptumst við
alla tíð á heimsóknum, bæði hvers-
dags og á hátíðis- og tyllidögum.
Þá var mörg sagan sögð, hitt og
þetta skeggrætt og oftar en ekki
tekið lagið. Man ég eftir einu skipti,
að mig minnir heima hjá Finnu
systur þeirra á góðri stundu, er við
vorum komin í þrot með tregafull
rússnesk lög - þá bjó Óli bara til
fleiri.
Hann bjó yfir ríkri kímnigáfu sem
kryddaði frásögur hans og umræðu,
var eilítið kaldhæðinn á stundum,
en þó ekki til lýta. Gaman hafði
hann líka af að fræða gesti og gang-
andi um sín áhugamál, þar sem
læknavísindin voru efst á blaði, en
einnig svo ótal margt annað, tón-
list, myndlist og lífið í öllum sínum
tilbrigðum og fórst sérstaklega vel
að miðla öðrum úr sínum visku-
brunni. Á Álftanesárum okkar Ket-
ils - þegar Óli skrifaði upp á fram-
lengingarvíxla í bunkum, (þætti
ekki góð lexía í dag!), en allt gekk
það snurðulaust hjá okkur - komu
Óli og Erla hvað oftast í heimsókn-
ir, og þá oftar en ekki með vini
sína, jafnvel frá fjarlægum löndum.
Það varð að leyfa fólkinu að kynn-
ast Álftanesinu yndislega með sínu
fagra útsýni, sem löngum hefir seitt
niðja Sigríðar Ólafsdóttur til sín.
Stundum finnst mér svo stutt síðan
þetta var og fjölskyldur okkar voru
frískar og kátar saman. „Veröld
sem var“ kemur aldrei aftur, en
OLAFUR
JENSSON
minningarnar lifa og verða skýrari
eftir því sem aldurinn færist yfir.
Það verður erfítt fyrir nánustu
fjölskyldu Óla að sætta sig við að
hafa hann ekki lengur hjá sér, slík
kjölfesta sem hann var henni í líf-
inu. En andi hans heldur áfram að
vera með fólkinu sínu og hjálpar
því að hugga hvað annað. Og við
stórfjölskyldan, systir, mágkonur
og systkinabörn eigum eftir að
sakna hans sárt, hann var einn af
föstu punktunum í tilveru okkar.
Tók þátt í sorgum okkar og gleði
og ógleymanlegt er hversu hann
fylgdist alltaf af áhuga með ferli
systkinabarna sinna og gladdist
yfír framgangi þeirra í lífinu meira
en gerist og gengur yfirleitt meðal
frændfólks og gladdi það okkur öll
meira en orð fá lýst.
Við Óli, Kolli og Unnur kveðjum
vin okkar og frænda Ólaf Jensson
með virðingu og þökk og sendum
Erlu, börnum þeirra, tengdabörn-
um, barnabömum og háaldraðri
tengdamóður hans, Helgu Rafns-
dóttur, innilegar samúðarkveður
með vonum um að rætast megi orð
skáldsins í kvæðinu hér að framan.
Selma Samúelsdóttir.
Við andlát vinar míns Ólafs Jens-
sonar lít ég yfír farinn veg og í
hugskoti mínu stendur þrekinn og
óvenju hressilegur skóladrengur,
litríkur persónuleiki sem ætíð lá
mikið á hjarta.
Iðulega sá ég hann á göngum
Menntaskólans í Reykjavík en leiðir
okkar lágu ekki saman fyrr en í
Háskóla Islands er við lásum undir
fyrsta hluta próf við læknadeild
ásamt Magnúsi Þorsteinssyni.
Við vomm mjög áhugasamir um
námið en gáfum okkur þó tíma ti!
að líta upp úr bókunum, gengum
þá rúntinn eða settumst inn á veit-
ingasalinn að Þórsgötu númer eitt
þar sem nú er Hótel Óðinsvé. Þang-
að vandi ungt hugsjónafólk komu
sína og þar var lagt á ráðin, undir
kaffidrykkju, hvernig bylta ættj
heiminum, mannkyninu til heilla. I
umræðunni var Óli eins og annars
staðar miðpunkturinn. Þó markmið
okkar væri það sama vorum við
sjaldnast sammála um leiðir. Oft
spunnust af þessu heitar umræður
en sá ágreiningur breytti engu um
vináttu okkar.
Á Vogi, æskuheimili Ólafs, vest-
ur í Skeijafirði, ríkti mikil glaðværð
og söngur. Mér er minnisstæður
dillandi og innilegur hlátur Sigríð-
ar, móður hans. Jens, faðir Ólafs,
og bræður voru miklir söngmenn
og má geta þess að einn bræðr-
anna, Ketill, lærði söng á Ítalíu.
Ólafur hafði geysisterka og
hljómfagra rödd enda hafði hann
gaman af að spreyta sig á aríum.
Á árlegum fundi blóðbankastjóra í
Evrópu skapaðist hefð fyrir því að
hann syngi einsöng og þá við mikil
fagnaðarlæti áheyrenda.
Á námsárunum var Óli heima-
gangur á Lokastígnum, æskuheim-
ili mínu, og var reyndar eins og
einn af fjölskyldunni. Oft gisti hann,
einkum þegar við höfðum vakað
fram eftir nóttu enda langur vegur
heim að Vogi.
Að loknu embættisprófí frá Há-
skóla Islands árið 1954 vorum við
samtímis námskandídatar á Land-
spítalanum. Þrátt fyrir mikið
vinnuálag var Óli nánast óþreytandi
enda einstaklega ósérhlífinn og
gerði sér ekki rellu út af smámun-
um. Sem dæmi um hörku hans
minnist ég þess er ég kom eitt sinn
á morgunvakt og sá þá að önnur
kinnin á Óla var stokkbólgin. Þegar
ég spurði hveiju sætti sagðist hann
hafa haft svo slæma tannpínu í jaxli
og ekki komist til tannlæknis sökum
anna þannig að hann hefði dregið
tönnina sjálfur úr eftir létta deyf-
ingu.
Að loknu kandídatsnámi fórum
við báðir til framhaldsnáms í Lond-
on. Völdum við hvor sína sérgrein-
ina, hann blóðmeinafræði en ég
taugasjúkdóma. Á þeim tíma var
aðeins einn íslenskur læknir við
framhaldsnám í borginni, Davíð
Davíðsson, og tókum við allir saman
á leigu stórt hús. Þar bjuggum við