Morgunblaðið - 15.11.1996, Qupperneq 40

40 FÖSTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Fólk með
fötlun
Á TILTÖLULEGA fáum árum
hefur þjónusta við fólk með fötlun
á íslandi tekið stakkaskiptum til
hins betra. Talsvert hefur miðað í
þá átt að fólk með fötlun njóti jafn-
réttis og sambærilegra lífskjara á
við aðra þjóðfélagsþegna. Engu að
síður bíða mörg brýn verkefni úr-
Jausnar á þessu sviði. Langir biðlist-
ar eftir búsetu hjá sumum svæðis-
skrifstofum gefa vísbendingu um
það.
í málefnum fatlaðra eins og öðr-
um málaflokkum í velferðarþjón-
ustunni eru áherslur að breytast,
jafnt hér á landi sem í nágranna-
löndunum. Aukið umfang er nú
miklum takmörkunum háð en leitað
er nýrra leiða til að nýta sem allra
best það fjármagn sem til ráðstöf-
unar er. Aðferðir eins og samnings-
stjórnun, árangursstjórnun og
gæðastjórnun eru víða orðnar að
virkum þætti í starfi þeirra stofnana
sem vinna að velferðarþjónustu.
Innri umbætur í starfi stofnana
geta skilað miklu en lykillinn að
árangursríkari vinnubrögðum í vel-
ferðarþjónustunni er ekki síður að
finna í möguleikum á öflugara sam-
starfi þeirra stofnana sem hér um
ræðir.
Stundum heyrist sem svo að hver
stofnun vísi á aðra þegar einstakl-
ingar í þörf leita réttar síns í vel-
ferðarkerfmu. Kannski eru slíkar
raddir vísbendingar um skort á
samræmingu og verkaskiptingu
þjónustustofnana sem þörf er á að
' mæta með samræmdari aðgerðum.
En jafnvel þótt ekki sjáist brotalöm
í núverandi samstarfi er það verð-
ugt og spennandi verkefni fyrir
stofnanir í velferðarþjónustu að
samnýta betur reynslu sína og
þekkingu og feta saman nýjar leið-
ir í samstarfi. í þessari grein verður
stuttlega gerð grein fyrir einu slíku
þróunarverkefni sem Félagsmála-
stofnun Kópavogs og Svæðisskrif-
stofa málefna fatlaðra á Reykjanesi
standa að.
Ofangreindar stofnanir hafa ný-
lega treyst samstarfsgrundvöll sinn
með stofnun samráðshóps sem
vinnur að verkefnum varðandi þjón-
ustu beggja stofnananna við sömu
einstaklinga í Kópavogi, það er að
segja þjónustu samkvæmt lögum
um félagsþjónustu sveitarfélaga og
lögum um málefni fatlaðra. Verk-
efni samráðshópsins eru m.a:
• Eftirlit með heildstæðu mati
á þörf fyrir þjónustu fyrir ein-
staklinga með fötlun og gerð
þjónustuáætlana í framhaldi af
því.
í þessari grein verður
stuttlega gerð grein fyr-
ir einu slíku þróunar-
verkefni sem Félags-
málastofnun Kópavogs
og Svæðisskrifstofa
málefna fatlaðra á
Reykjanesi standa að.
og viðbótarþjónustu Svæðisskrif-
stofu sem getur t.d. verið stoðþjón-
usta í atvinnu- og búsetumálum.
Hópurinn gerir því næst tillögu um
þjónustuáætlun í samráði við ein-
staklinginn. Áætlunin er síðan lögð
fyrir yfirmenn stofnananna sem
taka ákvörðun um framkvæmd.
í tillögum hópsins er þess gætt
að allar upplýsingar um innihald
og umfang þjónustu liggi ljósar
fyrir þannig að greinargóðar for-
sendur liggi til grundvallar ákvörð-
un um að veita þjónustu.
Samráðshópur Félagsmálastofn-
unar Kópavogs og Svæðisskrifstofu
málefna fatlaðra á Reykjanesi er
það nýtilkominn að ekki er tíma-
bært að tíunda árangurinn. Hins
vegar hafa þessar stofnanir um
árabil verið í mjög árangursríku
samstarfi hvað varðar liðveislu og
atvinnumál fólks með fötlun. Það
samstarf eða árangur þess var á
margan hátt kveikjan að stofnun
samráðshópsins.
Hrafn
Sæmundsson
Hrönn
Kristjánsdóttir
Ævar H.
Kolbeinsson
• Mat á framgangi þjónustu-
áætlana og endurskoðun á þeim.
• Tillögur um forgangsröðun á
þjónustu við fólk með fötlun.
• Fyrirbyggjandi starf með
fræðslu, ráðgjöf, stoðþjónustu
og fleiru.
Verkefni samráðshópsins tengj-
ast því vinnuferli sem Félagsmála-
stofnun Kópavogs og Svæðisskrif-
stofa Reykjaness hafa komið sér
saman um hvað varðar þjónustu við
fólk með fötlun í Kópavogi. Sam-
kvæmt því leita Kópavogsbúar sem
óska eftir þjónustu vegna fötlunar
fyrst til Félagsmálastofnunar þar
sem gert er heildstætt mat á þjón-
ustuþörfum þeirra. í slíku mati
koma fram upplýsingar um aðstæð-
ur og þarfir einstaklingsins sem
gera allar áætlanir um þjónustu
traustari og markvissari.
Ef matið gefur til kynna að þjón-
ustuþörfum einstaklingsins verði
ekki eingöngu mætt með félags-
þjónustu sveitarfélagsins, heldur sé
einnig þörf fyrir þau sértæku úr-
ræði sem svæðisskrifstofur geta
boðið upp á, þá er erindið lagt fyr-
ir samráðshópinn. Verkefni hópsins
er þá að samhæfa á árangursríkan
hátt félagsþjónustu sveitarfélagsins
Fulltrúar stofnananna hafa einn-
ig sameiginlega veitt liðveitendum
fólks með fötlun stuðning og ráð-
gjöf sem hefur stuðlað að skilvirkri
og vandaðri þjónustu á þessu sviði.
Fulltrúar stofnananna hafa
reglulega í mörg ár heimsótt fyrir-
tæki í Kópavogi og leitað eftir hent-
ugum störfum fyrir fólk með fötlun
auk þess að kynna möguleika þeirra
og áhuga til starfa sem oft er van-
metinn. Þetta framtak hefur skilað
fjölmörgu fólki með fötlun vinnu.
Markviss úttekt á störfum ásamt
viðeigandi fræðslu og faglegum
stuðningi í atvinnulífmu hefur gert
fólki með fötlun mögulegt að starfa
á almennum vinnumarkaði.
Sá samstarfsgrundvöllur sem
Félagsmálastofnun Kópavogs og
Svæðisskrifstofa málefna fatlaðra
hafa myndað er fyrst og fremst til-
kominn vegna framtaks og áhuga
starfsmanna þessara stofnana. Vilji
til að skoða og reyna nýjar leiðir
er oft lykillinn að framförum. Fjár-
hagslegur tilkostnaður við sam-
starfshópinn er ekki mikill en starf
hans gerir kröfur til sveigjanleika
í vinnubrögðum þeirra stofnana
sem að honum standa.
Þeim sem að þessu verkefni hafa
komið er það hvatning til að takast
á við fleiri verkefni af svipuðu tagi.
Með því að samstilla vel þá þekk-
ingu og reynslu sem er að finna
innan samstarfsstofnana má ná
meiri árangri en ella. Samvinna
samstarfsstofnana í velferðarþjón-
ustu er auðlind sem vafalaust má
nýta betur. Þó ber ekki svo að skilja
að hún sé allra meina bót og mörg
brýn verkefni t.d. í málefnum fatl-
aðra kalla á meira fjármagn. En
árangursríkari samvinna getur skil-
að sér í betri nýtingu á fjármagni.
Hrafn cr atvinnumálafulltrúi hj&
Félagsniálastofnun Kópavogs,
Hrönn er þroskaþjálfi og
ÆvarH. Kolbeinsson erfélags-
fræðingur bjá Svæðisskrifstofu
málefna fatlaðra á Reykjanesi,
greiðir í Umhverfissjóð
Verslunarinnar

UMHVERFISSJOÐUR
VERSLUNARINNAR
Sjóðir á
silfurfati
Jón
Ásbjörnsson
UMRÆÐA um
sameiningu fjárfest-
ingarlánasjóða at-
vinnulífsins í einn fjár-
festingarbanka hefur
enn einu sinni komist
í hámæli. Þessi hug-
mynd er ekki ný af
nálinni og ýmsar út-
færslur af henni hafa
borist út í umræðuna.
Samtök verslunarinn-
ar hafa látið sig málið
varða frá upphafi enda
málið versluninni skylt
ekki síður en iðnaði
og sjávarútvegi.
Samtök verslunar-
innar styðja eindregið
þá hugmynd að hinum opinberu
fjárfestingarlánasjóðum, sem allir
eru í eigu almennings, verði steypt
í einn öflugan fjárfestingarbanka.
í framhaldi af því væri svo eðlilegt
að selja hlutabréf í bankanum á
almennum markaði.
Umræddir fjárfestingarlána-
sjóðir hafa orðið til með fjárfram-
lagi úr ríkissjóði, sumir með sér-
stakri skattlagningu líkt og Iðnl-
ánasjóður með álagningu Iðnlána-
sjóðsgjalds. Öfugt við það sem
margur kann e.t.v. að halda þá
hafa fjölmörg verslunarfyrirtæki
greitt iðnlánasjóðsgjald jafnvel
áratugum saman. Þetta eru eink-
um þau verslunarfyrirtæki sem eru
með margvíslega þjónustu og við-
gerðartengda starfsemi. Einnig
má rifja upp að á meðan aðstöðu-
gjald var enn innheimt af atvinnu-
rekstri var það lægra hjá fyrirtækj-
um í iðnaði á þeim forsendum að
þau þyrftu jafnframt að greiða
iðnlánasjóðsgjald. Á sama tíma
greiddu verslunarfyrirtæki fullt
aðstöðugjald hvort sem þeim bar
að greiða iðnlánasjóðsgjald eða
ekki.
Meðal hugmynda sem borist
hafa úr viðskiptaráðuneytinu er
að til standi að stofna sérstakan
nýsköpunarsjóð í eigu samtaka
iðnaðarins og sjávarútvegs. I hann
eiga að renna 40% af eigin fé
þeirra þriggja sjóða sem rætt er
um að sameina, þ.e. Iðnlánasjóðs,
Iðnþróunarsjóðs og Fiskveiðisjóðs.
Eigið fé þessara sjóða er í dag
um 10,6 milljarðar
króna. Því fengi hinn
nýi sjóður rúma fjóra
milljarða til ráðstöf-
unar. Samtök verslun-
arinnar hafa ekki ver-
ið málsvari slíkra hug-
mynda. Þvert á móti
höfum við talið eðli-
legast að mynda um
sjóðina öflugt hlutafé-
lag sem selt yrði al-
menningi eins og áður
segir.
Taki hins vegar
stjómvöld þá pólitísku
ákvörðun að gefa
þannig fjóra milljarða
af almannafé til
ákveðinna hagsmunahópa hlýtur
verslunin að gera tilkall til þess
að fá dijúga sneið af kökunni. í
Ef skattgreiðslur
einstaka greina
skapa sjálfkrafa
eignarhlut, segir Jón
Ásbjörnsson, hlýtur
eitt yfir alla að ganga.
gegnum árin hafa nefnilega hundr-
uð verslunarfyrirtækja þurft að
greiða hið umrædda iðnlánasjóðs-
gjald. Þar má nefna seljendur
skrifstofuvéla og tölvubúnaðar,
bifreiðaumboð, byggingarvöru-
sala, raftækjasala, innflytjendur á
netum o.fl. fýrirtæki. Lausleg
áætlun bendir til að verslunarfyrir-
tæki hafi frá stofnun Iðnlánasjóðs
greitt til hans á annan milljarð
króna.
Enn skal ítrekað að samtök
verslunarinnar hafa stutt þær hug-
myndir að umræddir fjárfestingar-
sjóðir verði einkavæddir. Hafi hins
vegar skattgreiðslur einstakra at-
vinnugreina fært þeim sjálfkrafa
eignarhlut í sjóðum ríkisins hlýtur
eitt yfir alla að ganga.
Höfundur er formaður Islenskrar
verslunar og Félags íslenskra
stórkaupmanna.
Magnús Oskarsson
„Islenskt mál“
EF ALVARA er í öllu talinu
um íslenzka tungu, verndun
hennar og viðgang, ætti að gera
nýútkomna bók að skyldulesn-
ingu í framhaldsskólum landsins.
Það er bókin íslenskt mál eftir
Gísla Jónsson, fyrrverandi
menntaskólakennara á Akureyri,
sem er úrval samnefndra þátta
hans Morgunblaðinu á undan-
förnum áratugum. Þessa þætti
hef ég lesið að staðaldri og vissi
fullvel hve snjallir þeir eru en
samt kom bókin mér á óvart.
Veit ég ekki aðgengilegri fróð-
leiksnámu um íslenzkt mál. Hver
sem er getur hvar sem er gripið
niður í þessa bók og fundið eitt-
hvað áhugavert.
Ég sé fyrir mér íslenzkukenn-
ara og nemendur með þessa bók.
Ég vona að enn sé verið að kenna
íslenzka málfræði og þá er ekki
ónýtt að benda á og nota í
kennslu bráðsnjalla og hnitmið-
aða pistla höfundar um það efni.
Daglegu máli þjóðarinnar eru
gerð slík skil að það myndi stór-
batna þótt ekki kæmist nema
hluti af því, sem um það er að
fínna í bókinni, í gagnið. Upprifj-
un á stuttum vel völdum perlum
íslenzkra bókmennta er til þess
fallin að kveikja löngun í meira.
Og enn má nefna skemmtunina
og fyndnina í þessum þáttum.
Er ég illa svikinn ef ekki má
koma unglingum á bragðið með
að lesa vísur og ljóð og jafnvel
að yrkja, ef valið er í þá úr
skemmtikveðskap bókarinnar.
Rétt er það, þótt mikið sé sagt,
að „íslenzkuþættir Gísla Jónsson-
ar í Morgunblaðinu hafa verið
ein helzta prýði þess...“ eins og
Matthías Johannessen ritstjóri
kemst að orði í formála. Alúðin
og vandvirknin sem býr að baki
hveijum þætti er einstök, þótt
ekki liggi alltaf í augum uppi.
Bókin Islenskt mál verður án efa
sígild, en hún á erindi við okkur
strax.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.