Morgunblaðið - 15.11.1996, Blaðsíða 44

44 FÖSTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
+ Ásta Þorkels-
dóttir fæddist i
Reykjavík 27. des-
ember 1908. Hún
lést á Hrafnistu í
Reykjavík 7. nóv-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Þorkell
Guðmundsson, f.
19.8. 1875 á Sól-
mundarhöfða í
j Ytri-Akranes-
hreppi í Borgar-
V * firði, af ætt sr. Hall-
gríms Péturssonar,
sálmaskálds, d. 7.3
1928 í Reykjavík, og kona hans,
Signý Guðmundsdóttir, f. 1.12.
1877 á Leirulækjarseli í Álfta-
neshreppi í Mýrasýslu, ættuð
af Mýrum I marga ættliði, d.
13.11. 1918 í Reykjavík úr
sjtönsku veikinni illræmdu.
Ásta var fjórða barn þeirra.
Signý ólst upp á Leirulæjarseli,
húsmóðir í Reykjavík. Þau Þor-
kell eignuðust fimm börn. Hann
ólst upp á Sólmundarhöfða til
1895, bjó síðan í Reykjavík,
sótti einn vetur sjómannaskóla,
-w • síðan sjómaður, bátasmiður og
kalfaktari (hampþéttari) til
dauðadags; kvæntist 30.9. 1923
Elínu Margréti Elífasdóttur, f.
22. ágúst 1898, d. 5. ágúst 1925,
barnlaus. Systkini Ástu voru:
1) Ásta Ragnheiður, f. 20.8
1903, d. 8.11. 1903 úr kíghósta.
2) Guðmundur Ástvaldur, f.
23.9. 1904, d. 9.10. 1904. 3)
Óskar Ástmundur, f. 23.2.1906,
d. 22.8. 1988, starfsmaður
Slippfélagsins í Reykjavík hf. í
. 65 ár, þar af 40 ár aðalgjald-
keri, maki: Sigríður
Ingunn Ólafsdóttir,
f. 26.9.1912 í Flatey
á Breiðafirði, hús-
móðir í Reykjavík,
þau eignuðust fimm
börn. 5) Skarphéð-
inn, f. 15.2. 1912,
d. 19.4. 1950, lækn-
ir, síðast á Höfn í
Hornafirði, maki:
Lára Sesselja María
Björnsdóttir, f. 5.9.
1918, d. 9.10. 1996,
þau eignuðust sex
börn.
Ásta eignaðist
son, Reyni Gísla, með Karli
Gíslasyni, f. 15.11. 1909 I Króki
í Grafningi í Árnessýslu, d.
16.8. 1963, bílsijóra og verk-
stjóra hjá Mjólkurstöðinni í
Reykjavík. Foreldrar hans voru
Gísli Gíslason, fyrr bóndi í
Króki, síðar í Reykjavík, og
kona hanSj Ásbjörg Þorkels-
dóttir frá Ásgarði í Grímsnesi.
Þau Karl voru heitbundin, en
þeim var ekki skapað nema að
skilja. A) Reynir Gísli Karlsson,
f. 27.2. 1934 í Reykjavík,
íþróttakennari, nú fþróttafull-
trúi ríkisins og deildarstjóri í
menntamálaráðuneytinu, maki:
Svanfríður María Guðjónsdótt-
ir, f. 30.12. 1940 á ísafirði, hús-
móðir og kennari í Reykjavík;
börn þeirra eru: 1) Ásta María,
f. 23.2. 1962, húsmóðir og full-
trúi í menntamálaráðuneytinu,
maki: Pétur Árni Rafnsson, f.
13.5. 1962, leikmyndameistari
hjá RÚV, þau hafa eignast þijú
börn. 2) Guðjón Karl, f. 13.11.
1963, íþróttakennari og sölu-
MINIMIIMGAR
stjóri, maki: Lilja Birna Arnórs-
dóttir, f. 24.3. 1967, matvæla-
fræðingur, þau hafa eignast tvö
börn.
Ásta giftist 17.12. 1938 Hil-
bert Jóni Björnssyni, f. 10.3.
1914 í Vestmannaeyjum, d.
19.11. 1974, sjómanni, lengi
bátsmaður á ms. Esju og fór
með henni í hina frægu för til
Petsamó í Finnlandi 1940,
starfaði hjá Skipaútgerð ríkis-
ins til 1955, síðan við Reykjavík-
urhöfn til dauðadags. Foreldr-
ar hans voru: Björn Bjarnason,
f. 20.6. 1884 í Eystri-Tungu í
Landbroti í V-Skaftafellssýslu,
d. 8.4. 1957 í Reykjavík, lengi
verkstjóri hjá Kárafélaginu á
Sundabakka í Viðey, og kona
hans, Þorbjörg Ásgrímsdóttir,
f. 20.9. 1895, d. 14.12. 1964,
húsmóðir í Vestmannaeyjum, í
Viðey, síðast í Reykjavík. Börn
þeirra Hilberts eru: B) Þor-
björg Hilbertsdóttir, f. 13.4.
1939 í Reykjavík, húsmóðir þar,
nú skólaritari. Fyrri maki: Guð-
mundur Davíðsson, f. 10.7.
1940, húsasmiður; skildu; sonur
þeirra var: 1) Ásgeir, f. 25.
ágúst 1958, d. 9.10.1964. Seinni
maki: Jóhannes Þórólfur Gylfi
Guðmundsson, f. 20.5. 1931,
leigubílstjóri, skiidu. Synir
þeirra eru 2) Skarphéðinn, f.
30.7. 1963, vinnuvélasljóri. 3)
Þórólfur, f. 6.3. 1967, nemi,
maki: Berglind Steinarsdóttir,
f. 7.10. 1964, húsmóðir; þau
hafa eignast tvö börn. 4) Hörð-
ur, f. 21.6. 1969, baðvörður. C)
Sævar Hilbertsson, f. 27.5.
1946, BA í ensku, höfundur
kennslubóka í ensku, nú kenn-
ari við Kvennaskólann í Reykja-
vík.
Útför Ástu fer fram í Foss-
vogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
ÁSTA
ÞORKELSDÓTTIR
Ásta Þorkelsdóttir, föðursystur
mín, er látin áttatíu og átta ára að
aldri. Nú er skarð fyrir skildi, þegar
hún er horfin okkur um alla eilífð.
Hún fæddist í Reykjavík og ól allan
sinn aldur þar. Ekki var mulið und-
ir foreldra hennar þau Þorkel Guð-
mundsson, bátasmið og kalfaktara
og k.h. Signýju Guðmundsdóttur,
enda deildu þau hlutskipti sínu með
öðru alþýðufólki í Reykjavík.
Þegar móðir Ástu lést i spönsku
veikinni 1918, var hún aðeins tíu
ára. Skömmu síðar tók Anna, móð-
ursystir hennar, einstæð móðir og
.v verkakona í Reykjavík hana að sér
og ól upp. Anna var fátæk af verald-
legum gæðum en rík í hjarta, hag-
mælt vel. Þá lærði Ásta að meta
góðan kveðskap. Ung að árum hóf
Ásta að stunda fimleika hjá Jóni
Þorsteinssyni í Glímufélaginu Ár-
manni. Náði hún góðum tökum á
þeirri íþrótt og bar þess jafnan
merki, létt og lipur, bar sig vel og
hélt reisn sinni til hinsta dags.
Snemma varð Ásta að stunda laun-
aða vinnu. Fyrst var það á netaverk-
stæði Völundar, þar sem net fyrir
togara voru gerð. Svo vel lærði hún
til netahnýtinga að hún fékk alltaf
vinnu við þær, þegar henni lá á.
Oft hafði hún aðstöðu til netahnýt-
inga á heimili sínu, þar sem hún
gat gripið til þeirra, til þess að
drýgja tekjur sínar. Þegar Anna
lést, 1933, stóð hún ein. Ári seinna
var hún sjálf orðin einstæð móðir,
sem varð að sjá sér og syni sínum
farborða. Nú tók við nokkuð örðug-
ur tími, en Ásta lét ekki deigan síga.
Fyrsta skýra mynd mín af Ástu
er frá dvöl minni í Viðey, þar sem
ég dvaldist með fjölskyldu minni
sumrin 1937 og 1938. Ásta var þar
einnig með son sinn, Reyni Gísla.
Dvölin þar einkenndist af ævintýr-
um, sem við krakkarnir rötuðum í
eða ímynduðum okkur, böðuð í birtu
og fölskvalausri gleði. Þar var Ásta
hin glaðbeitta og hlýja frænka, sem
sinnti okkur systkinum, Ninnu og
mér, sem hennar eigin börn værum.
Upp frá því átti ég minn stað í
huga hennar og hjarta, sem ég sótti
næringu í alla okkar samveru, nær-
ingu, sem hefur orðið mér afar kær
í tímans rás. Heimili hennar stóð
okkur síðan opið, sem okkar annað
heimili væri. I Viðey kynntist Ásta
mannsefni sínu, Hilbert Jóni
Bjömssyni, sem hún giftist 12. des-
ember 1938. Svo dvölin þar færði
einnig þeim gleði og hamingju.
Hilbert var lengi sjómaður hjá
Skipaútgerð ríkisins, bátsmaður á
m/s Esju, og fór með henni til Pets-
amó 1940, til þess að sækja íslend-
inga, sem höfðu orðið innlyksa í
+ Ólafur Elnar
Einarsson
„ fæddist í Garðhús-
* um í Grindavík 4.
júní 1910. Hann lést
í Sjúkrahúsi
Reykjavíkur 5. nóv-
ember síðastliðinn
og fór útför hans
fram frá Áskirkju
13. nóvember.
„Lífsferðin er safn
minninganna." Þær
minningar eru marg-
átta, mikilla sanda og
- sæva eða aðeins korn í eyðimörk,
allt eftir því hver á í hlut, spanna
litróf hins ytri veruleika sem marg-
ir skynja á svipaðan hátt í senn,
eða tónstiga tilfínninga og kennda
sem maðurinn á aðeins einn.
Lífið er leikverk sem er flutt af
samferðafólki á hveijum tíma.
Sumir leikenda renna liðlega í
=gegnum hlutverk sitt, aðrir gleyma
kannski rullunni stöku
sinnum, spinna sig svo
aftur inn í leikinn á
listrænan hátt og sýna
þannig einstaka að-
lögunarhæfni og skap-
andi hugsun. Oft
verða þeir minnis-
stæðastir leikenda.
Nú hefur einn
þeirra stigið af sviðinu
í síðasta sinn eftir
langa vegferð og
giftudijúgan feril,
Olafur Einar Einars-
son, frændi minn og
vinur frá Garðhúsum í Grindavík,
síðastur sona ömmu og afa, Ólafíu
Ásbjarnardóttur og Einars Guðjóns
Einarssonar.
Aðrir munu sjálfsagt greina frá
langri og merkri ævi hans nánar,
mig langar rétt til að minnast á
einn fjölmargra mannlífsþátta sem
hann hafði ævinlega mikinn áhuga
á og lét til sín taka á ýmsan hátt,
sem sé stjórnmál af ýmsum gerð-
um, bæjármálapólitík, landsmála-
pólitík, hugsjónapólitík, utanríkis-
pólitík, sem sé pólitík í öllum mynd-
um.
Enda var Óli frændi í rauninni
fæddur pólitíkus með sinn pólitíska
arf að sunnan og vestan og hefði
getað náð langt á þeim vettvangi
hefði hann gefíð sig að henni póli-
tík á fullum dampi. En aðalstörf
hans um ævina voru umsvifamikil
útgerð og stórkaupmennska, tíma-
frekar atvinnugreinar sem kröfð-
ust fullrar einbeitingar og yfirlegu.
Þó ritaði hann alltaf talsvert í blöð
og tímarit, gaf reyndar út nokkur
sjálfur, t.d. bæjarmálatímaritið
Nesið í Kópavogi, o.fl., um lands-
mál, og lét sér fátt óviðkomandi
þegar tekist var á um ýmis deilu-
mál og hagsmunamál lands og lýðs
undir kjörorðinu „Je pense, depuis
je suis“ (Ég hugsa, þess vegna er
ég til). Þar stóð hann traustum
fótum, sem sannur íslendingur,
með sjálfstæði í æðum.
Þá var það árið 1978 að Ólafur
Einar tók af skarið og stofnaði
stjórnmálaflokk í anda hugmynda
sinna, ef til vill hafði hann ekki
verið allskostar ánægður með
OLAFUR EINAR
EINARSSON
stríðsbyijun. Var það mikil hættu-
för á tímum miskunnarlauss kaf-
bátahernaðar. Hilbert var oft lang-
tímum fjarverandi við störf sín á
sjónum. Hvíldi því allt veraldar-
vafstur þeirra á herðum Ástu, sem
bjó þeim fallegt og hlýlegt heimili,
sem var opið gestum og gangandi.
Þau bjuggu lengi á Njálsgötu 29,
1940-54. Þar var þá mitt annað
heimili, enda kom ég nær daglega.
Börn hennar voru og eru mér sem
systkini. Þar ríkti gleði og kátína í
ranni. Fyrst eftir að Hilbert kom í
land og hóf störf hjá Reykjavíkur-
höfn 1955, áttu þau heima á ýmsum
stöðum. Síðast og lengst bjuggu
þau í Hraunbæ 108, eða frá 1967.
Hilbert lést um aldur fram 1974.
Ásta bjó þar áfram með syni sínum,
Sævari, en fluttist árið 1991 á
Hrafnistu, þar sem hún lést.
Bræður Ástu, sem upp komust,
voru Óskar og Skarphéðinn. Þau
systkin voru mjög músíkölsk og
tónelsk. Ásta lék á orgel heima hjá
sér, sér _ og sínum til mikillar
ánægju; Óskar Iék með Lúðrasveit
Reykjavíkur um áratuga skeið og
tók þátt í mörgum viðburðum í tón-
listarlífinu á sínum tíma; Skarphéð-
inn lék á orgel, samdi kórverk og
stjórnaði kór á Höfn í Hornafirði,
þar sem hann var læknir. Ekki áttu
þau kost á formlegu námi í tónlist
- kannski fáeinum spilatímum í
æsku - sem þá og reyndar enn er
tíðkað. Þau nutu tónlistar í ríkum
mæli og miðluðu öðrum af sínum
nægtarbrunni, hvert á sinn hátt.
Ekki naut fjölskylda mín sam-
vista við Skarphéðin og hans fólk,
sökum fjarlægðar þeirra frá
Reykjavík, en aftur á móti í ríkum
mæli við Ástu og hennar fjölskyldu.
Við höfum alla tíð verið mjög sam-
rýnd, nánast sem ein fjölskylda,
enda höfum við löngum deilt tíma
okkar með þeim. Til þess að tryggja
böndin enn betur var stofnað til
gönguklúbbs - Vegmóðs - sem var
við lýði í nær þijá áratugi, þar sem
ungir sem aldnir tóku þátt og hitt-
ust reglulega - einu sinni í viku
og röltu saman um nágrenni
Reykjavíkur. Þar voru þau Ásta og
Hilbert mikilvægir frumkvöðlar. Oft
var glatt á hjalla hjá þeim Ástu -
sögur, söngur og leikir. Allt viðmót
Hilberts og_ sjómannasögur hans og
glaðværð Ástu áttu ekki hvað síst
sinn þátt í því að laða mig og aðra
að heimili þeirra. Skólasystkin
bama þeirra áttu þar og skjól. Ein-
skær áhugi Ástu á velferð okkar í
lífinu einkenndi hana. Hún fylgdist
með framvindu lífs okkar, gladdist
með í smásigrum og huggaði í sorg-
um. Þannig var hún - með stórt
móðurhjarta, sem nær brast, er
barnabörn hennar tvö létust á
barnsaldri.
Ásta bjó lengi með syni sínum,
Sævari. Hann heimsótti hana nær
daglega á Hrafnistu, svo missir
hans er mikill, þegar kær móðir
gamla flokkakerfíð í óbreyttri
mynd áratugum saman. Hann
stofnaði stjómmálaflokkinn
Stjórnmála-flokkinn, sem var
reyndar ekki gott nafn, hefði senni-
lega átt _að heita Jafnaðarmanna-
flokkur íslands, en sú hugmynd
fékk ekki hljómgrunn fyrr en löngu
síðar, og nú er að spretta lítil rós
úr grasi sem vonandi verður eitt
sinn að fullvaxta blómi. Að sjálf-
sögðu verður það blóm „mel-
grasskúfurinn harði“, sem Jón
Helgason skáld gaf svo fijóa mold
í kvæði sínu Áföngum.
Úr varð framboð til alþingis-
kosninga þá um vorið. Ólafur Ein-
ar kom að máli við mig, gamlan
slagsmálahund úr Fylkingunni, og
bauð mér sæti á lista í Reykjavík,
ég yrði að vera í baráttusæti. Ég
færðist undan og kom þar til inn-
byggð þráhyggja okkar Iranna, en
eftir fortölur lét ég loks til leiðast
og tók heiðurssætið, 12. sæti, á
lista Stjórnmálaflokksins í Reykja-
víkurkjördæmi. Þá og þar komst
ég næst því að verða löglega kjör-
inn þingmaður Reykvíkinga.
Helstu baráttumál flokksins
voru jöfnun launagreiðslna kvenna
og karla, svo og réttlæti og jöfnun
kveður. Við systkinin, Ijölskyldur
okkar og Sigríður, móðir okkar,
eigum margs að minnast frá gengn-
um árum með Ástu og minnumst
hennar af miklum hlýhug og þakk-
læti. Við vottum eftirlifandi bömum
hennar og fjölskyldum þeirra okkar
dýpstu samúð og hluttekningu við
lát hennar.
Hvíli hún í friði hjá skapara sín-
um.
Olafur H. Oskarsson.
í dag kveðjum við hinstu kveðju
kæra frænku, Ástu Þorkelsdóttur.
Hún var systir hans föður okkar,
eina systkinið hans, sem við kynnt-
umst. Þessi litla og fallega kona
var hetja hversdagsins því að þrátt
fyrir aðstöðuleysi og fátækt í upp-
vexti ræktaði hún þá hæfileika, sem
hún hafði í ríkum mæli. Hún hafði
mikinn áhuga á tónlist og lærði að
spila á orgel, sér og öðrum til
ánægju. íþróttir stundaði hún á sín-
um yngri árum, aðallega fimleika.
Bar hún það með sér alla ævi í létt-
um og fimlegum hreyfingum. í
æsku missti hún móður sína úr
spönsku veikinni, sem var mikið
áfall fyrir fjölskylduna sem óhjá-
kvæmilega, á þeim tíma, leystist
upp og máttu börnin þá fara til
vandalausra.
Þau systkinin eignuðust síðan
sínar ijölskyldur, maka og börn,
sem tengdust sterkum böndum sem
einkenndust af ást og virðingu. í
leik og starfi höfum við glaðst hvert
með öðru á ýmsa vegu. Með eftir-
minnilegustu samverustundum fjöl-
skyldnanna voru afmælin hennar
Ástu frænku þann þriðja í jólum.
Ekki gátum við hugsað okkur jóla-
hátíðina öðruvísi en við kæmum öll
saman hjá henni enda var þá alltaf
glatt á hjalla. Hún hafði lag á því
með sínu glaðværa sinni að skapa
létt og skemmtilegt andrúmsloft.
Við frændsystkinin stofnuðum
með okkur félagsskap sem hafði
það að markmiði að njóta útivistar
saman með fjölskyldum okkar og
varð það til að styrkja enn frekar
okkar góðu tengsl. Hún studdi okk-
ur af alhug við þetta framtak okkar
og naut þess að vera með, á meðan
henni entust kraftar til.
Minningar um góðar stundir lifa.
Um leið og við þökkum Ástu frænku
okkar samfylgdina, sendum við
börnum hennar og fjölskyldum inni-
legustu samúðakveðjur.
Sofðu rótt, sofðu rótt
nú er svartasta nótt.
Sjáðu sóleyjarvönd
geymdu hann sofandi í hönd.
Þú munt vakna með sól
Guð mun vitja um þitt ból.
(Jón Sigurðsson frá Kaldaðamesi)
Blessuð sé minning Ástu Þorkels-
dóttur.
Signý, Hanna, Fanney og
Skarphéðinn Óskarsbörn.
á öllum öðrum sviðum, aðskilnaður
löggjafarvalds og framkvæmda-
valds og fleiri mál sem enn hafa
ekki gengið fram.
Ég held að Gylfi Þ. Gíslason
hafí verið sá fyrsti sem bryddi upp
á því að aðskilnaðar þessara
tveggja valdsstiga, löggjafarvalds
og dómsvalds, væri þörf, þegar
hann var menntamálaráðherra.
Hugmyndir uxu hratt til hagsbóta
með vestanvindi, en þar var and-
staðan líka mest. Ætli það sé kuld:
inn sem gefur okkur kjarkinn? í
kjölfarið sigldi Vilmundur heitinn
með baráttugleði sinni, greind og
þrótti. Hvað er orðið af þessari
baráttu?
Kæri frændi. Ég veit að þú
stendur nú við stjórnvöl á dýrum
knerri, heldur til hafnar, en heggur
ekki mann og annan heldur leggur
þitt af mörkum sem ætíð fyrr að
mannlíf megi verða friðsælt og
fagurt, en umfram allt skemmti-
legt, og megi leika við hvern sinn
fingur.
I garðinum spretti rós með ræt-
ur sem liggja víða svo að hún verði
ekki brott numin úr garðinum sín-
um.
Einar Garðar.