Morgunblaðið - 16.11.1996, Blaðsíða 32

Morgunblaðið - 16.11.1996, Blaðsíða 32
32 LAUGARDAGUR 16. NÓVEMBER 1996 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. NÓVEMBER 1996 33 STOFNAÐ 1913 ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík. FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson. RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. SAMKOMULAG UM LÍFEYRIRÍKIS- STARFSMANNA ÞAÐ HLÝTUR að teljast til tíðinda, að samkomulag hefur tekizt milli fjármálaráðuneytis og samtaka ríkis- starfsmanna um nýtt lífeyrissjóðakerfi. Því er ætlað að tryggja starfsmönnum eigi síðri lífeyrisréttindi en nú er og reyndar bætt lífeyriskjör í framtíðinni. Jafnframt er við það miðað að nýja lífeyriskerfið standi undir skuldbinding- um sínum með tíð og tíma. Samkomulagið kostar ríkissjóð veruleg útgjöld frá því sem nú er, því iðgjaldagreiðslur verða 11,5% (af heildarlaunum) í stað 6% nú (af dagvinnu- launum), auk þess sem ríkissjóður verður að greiða að fullu 80-100 milljarða skuldbindingar núverandi kerfis. A móti er komið í veg fyrir áframhaldandi skuldasöfnun þess. Blasað hefur við um langt skeið að óhjákvæmilegt er að breyta lífeyrissjóðakerfi ríkisstarfsmanna þar sem skuld- bindingar hafa hlaðizt upp á ríkissjóð og stefndi í algjört óefni. Hins vegar er jafnljóst að ekki er unnt að svipta ríkisstarfsmenn áunnum réttindum sínum og þess vegna felur samkomulagið í sér að eldra kerfið verður aðeins fyr- ir núverandi starfsmenn. Þeir munu áfram greiða 4% af dagvinnulaunum, lenjgst í 32 ár. Þeir búa áfram við svokall- aða 95 ára reglu. Ýmsar minniháttar breytingar eru þó gerðar á eldra kerfinu. Um áramót er ætlunin að taka upp nýtt lífeyriskerfi sem á að standa undir skuldbindingum sínum. Ríkisstarfsmenn munu greiða 4% af heildarlaunum alla starfsævina en ríkis- sjóður greiðir 11,5% eða nær tvöfalt meira en nú er á al- mennum vinnumarkaði. Iðgjald ríkisins verður greitt jafnóð- um og endurskoðað árlega miðað við afkomu sjóðsins. Það getur því lækkað verði ávöxtun sjóðsins góð en hækkað ári illa. Núverandi starfsmenn eiga þess kost að flytja sig í nýja sjóðinn telji þeir það hagkvæmara. Væntanlega fer það eftir starfsaldri hvers og eins hvað er álitlegast. Viðbót- arútgjöld ríkissjóðs frá því sem nú er ráðast að miklu leyti af því hversu margir óska eftir flutningi milli sjóða. Fjár- málaráðherra áætlar að viðbótarútgjöld verði 5-600 millj- ónir á næsta ári, en það er samkvæmt gefnum forsendum sem óvíst er að standist. Augljóst er að samkomulagið mun kosta ríkssjóð veru- lega fjármuni þegar til framtíðar er litið, en áframhaldandi skuldasöfnun núverandi kerfis hefði jafnframt orðið dýr- keypt. NÝIR TÍMAR í VERKTÖKUMÁLUM NÝIR tímar eru runnir upp í verktökumálum á Keflavík- urflugvelli. Dæmi um það er mikil aðsókn verktakafyr- irtækja að fundi sem varnarmálaskrifstofa utanríkisráðu- neytisins og varnarliðið gengust fyrir í fyrradag um forvals- reglur og útboðsaðferðir vegna kaupa varnarliðsins á vör- um, þjónustu og verklegum framkvæmdum. Hið gamla kerfi, þar sem utanríkisráðuneytið úthlutaði fáeinum verktakafyrirtækjum öllum verkefnum á Keflavík- urflugvelli og allir aðrir voru útilokaðir, er nú að miklu leyti úr sögunni. Þegar hafa verið tekin upp útboð á kaup- um varnarliðsins á vöru og þjónustu, svo og á þeim mann- virkjaframkvæmdum sem Mannvirkjasjóður NATO kostar. Á næstu átta árum verður einkaréttur íslenzkra aðalverk- taka og Keflavíkurverktaka á framkvæmdum, sem Banda- ríkin fjármagna, svo afnuminn í áföngum. Hinn mikli áhugi verktakafyrirtækja á framkvæmdum fyrir varnarliðið sýnir að von er á virkri samkeppni um verkefni á Keflavíkurflugvelli. Slík samkeppni er öllum til hagsbóta. Það eru í fyrsta lagi gagnkvæmir hagsmunir íslands og Bandaríkjanna að kostnaður við rekstur varnar- stöðvarinnar lækki. í öðru lagi hefur frjáls samkeppni í för með sér betri og skynsamlegri nýtingu vinnuafls og fjár- muna og stuðlar þannig til lengri tíma að aukinni verðmæta- sköpun. í þriðja lagi er frjáls samkeppni réttlætismál - gamla kerfið þar sem fámennum hópi manna var réttur stórgróði af varnarframkvæmdum á silfurfati, var óþolandi. Gömlu einokunarfyrirtækin, Islenzkir aðalverktakar og Keflavíkurverktakar, þurfa nú að horfast í augu við að þau starfa ekki lengur í vernduðu umhverfi pólitískrar úthlutun- ar. Þau hljóta að leggja metnað sinn í að ganga óstudd inn í frjálst markaðsskipulag. KLEFAR í gömlu fangelsisbyggingunni eru litlir. Þar geta fangar nú tekið á móti gestum á heimsóknartíma. HEIMSÓKN í FANGELSIÐ LITLA-HRAUN INÝRRI fangelsisbyggingu eru klefar rúmgóðir og fangar koma þar fyrir ýmsum munum. Nýir og stórir klefar og stórbætt íþróttaaðstaða Morgunblaðið/Júlíus NÝR íþróttasalur verður tekinn í notkun í næsta mánuði, þegar steypa í gólfi hefur þornað að fullu og hægt verður að leggja gólfefni. KRISTJÁN Stefánsson, framkvæmdastjóri Litla-Hrauns og Þór Hafdal Ágústsson, deildarstjóri, við sýnishorn af númeraplötum sem fangar framleiða. Fangar á Litla-Hrauni starfa meðal annars við þvotta, hellusteypu, númeraplötugerð og tré- smíðar, auk þess sem ieir geta stundað bók- nám eða nám í málm- suðu. Þá geta þeir til dæmis stundað íþróttir í tómstundum sínum. Ragnhildur Sverris- dóttir heimsótti Litla- Hraun og kynnti sér að- stæður þar. KRISTJÁN Stefánsson, framkvæmdastjóri fang- elsisins, bauð fréttamönn- um að skoða fangelsið, svo þeir gætu kynnt sér staðhætti, starfsemina og aðbúnað fanga. Hann tók þó fram, að virða yrði óskir fang- anna sjálfra, til dæmis um hvort skoða mætti klefa þeirra, enda væri fangelsið heimili þeirra. Skoðunarferðin hófst í öryggis- byggingu, þar sem eru m.a. klefar fyrir gæsluvarðhaldsfanga, eftir að Síðumúlafangelsið var Iagt niður. í öryggisálmu eru einnig 4 klefar þar sem þeir fangar geta þurft að dvelja um skemmri tíma, sem brotið hafa agareglur fangelsisins ítrekað. Klef- ar þeirra eru eins og klefar gæslu- varðhaldsfanga, en sá munur er á aðbúnaði að sameiginlegt rými er fyrir framan klefana, þar sem fang- amir geta t.d. horft á sjónvarp. Einn klefi er einnig í öryggisálm- unni, sem heimamenn kalla „sell- una“. Þangað fara menn eingöngu ef þeir ganga berserksgang eða hegða sér á svipaðan hátt og er vist- unartími þar einn sólarhringur hið mesta. Við öryggisbygginguna er afgirtur garður til útivistar. Gömlu klefarnir notaðir á heimsóknartímum Gamla fangelsið á Litla-Hrauni, sem tekið var í notkun árið 1929, er greinilega bam síns tíma, en fang- ar hafa ekki verið vistaðir þar frá því að ný fangelsisbygging var tekin í notkun í fyrra. Klefarnir 24 í gömlu byggingunni eru litlir, gólfflöturinn aðeins 1‘A x 4 metrar. Klefana nota fangar nú á heimsóknartímum og geta lokað að sér. Á vegg við þessi heimsóknarher- bergi er tilkynning frá Kristjáni framkvæmdastjóra, þar sem gestum er bannað að færa föngum matvæli, reyk- og neftóbak, sælgæti og hrein- lætisvörur, en bent á að fangarnir megi þiggja peninga og þeir geti þá keypt sér þessar vömr í verslun fang- elsisins. „Við settum þessar reglur í byijun þessa árs, til að koma í veg fyrir smygl fíkniefna inn í fangels- ið,“ sagði Kristján aðspurður um skýringar á banninu. Nú lá leið gestanna yfir í vinnu- skála. 35-40 fangar em í vinnu eða stunda nám. Fangelsið rúmar 87 fanga og er nýting þess um 90%. Kristján segir að sumir fanga vilji hvorki vinna né stunda nám, aðrir séu öryrkjar og geti ekki nýtt sér þessa möguleika, en eftir standi að ekki sé hægt að útvega öllum föng- um sem viljá starf. Stöðugt sé þó unnið að því að leita fleiri verkefna fyrir fanga, en nú eru 5 fangar á biðlista eftir vinnu. í ferð um vinnuskálana var fyrst komið við í þvottahúsinu, en þar starfa þrír fangar hveiju sinni. „Frá síðasta von höfum við þvegið allan þvott hér. Áður voru aðeins föt fanga þvegin hér, en rúmfötin send annað,“ sagði Krisiján, sem bætti því við að vinna í þvottahúsinu væri eftirsótt. Þessu næst var jámsmíðaverk- stæðið heimsótt. Þar hófst kennsla í rafsuðu á þessu ári og nýttu sex fangar sér þennan möguleika í byij- un, en aðeins einn stundar námið enn og sagði Kristján Stefánsson þetta brottfall mikil vonbrigði. Verk- stæðið hefur þó nýst vel, því þar voru t.d. rúmstæði í nýja fangelsið smíðuð og á trésmíðaverkstæðinu var einnig unnið að innréttingum. Þar em nú smíðaðir gluggar og tré- bretti. Kristján Stefánsson sagði að Litla- Hraun væri óvenjulegur vinnustaður að því Ieyti, að þar væri gerð krafa um að framleiðslan væri mannfrek og ekki væri æskilegt að hún væri flókin, þar sem mannaskipti em tíð. Hann sagði einnig reynt að miða við, að ekki væri farið inn á verk- svið einkaaðila. Þannig væri heildar- markaður fyrir bretti á bilinu 500-800 þúsund stykki á ári og framleiðsla Litla-Hrauns væri aðeins örlítið brot af því. Fangar á Litla-Hrauni vinna einn- ig við að framleiða númeraplötur á bíla, þeir stokka upp línu fyrir báta frá Þorlákshöfn og steypa auk þess hellur. Ef lítið er að gera í plötugerð- inni fást fangar við gerð pappaaskja og fangar í línustokkun endurvinna pappír þegar ballana vantar. Laun fanga fyrir störf og nám em á bilinu 175-250 krónur á tímann. Lægst er borgað fyrir ræstingar og nám, en flokksstjóri fanga fær hæst laun. 225 krónur á tímann em al- geng laun fyrir framleiðslu á sölu- vöru. Fangarnir vinna í 6 tíma á dag, en þeir sem eru án atvinnu fá 300 krónur á dag. Núverandi íþróttasalur fanga var skoðaður, en þar er að finna öll al- gengustu líkamsræktartæki. Nýr salur verður tekinn í notkun um miðjan næsta mánuð og er hann nógu stór til að fangar geti leikið handbolta, körfubolta, innanhússfót- bolta eða stundað svipaðar hópíþrótt- ir. í herbergi inn af salnum eru ný líkamsræktartæki. Sturtuklefi og búningsaðstaða eru smækkuð útgáfa af aðstöðu í litlu íþróttahúsi. Fríðindi í samræmi við hegðun Heimsókn blaðamanna lauk í nýju fangelsisbyggingunni. Þar var farið inn á gang, þar sem þeir fangar búa sem mest fríðindi hafa. Fangelsið er deildaskipt og fara ýmis fríðindi fanga, s.s. fjöldi símhringinga og heimsókna og rýmri notkun íþrótta- salar, eftir hegðun þeirra. Þá sögðu fangaverðir, að reynt væri að taka tillit til aldurs, afbrotaferils og svip- aðra þátta þegar ákveðið væri hvar fangar væm vistaðir við komuna í fangelsið, en það er svo fanganna sjálfra að halda agareglur. í nýju fangelsisbyggingunni em klefar mun stærri og rúmbetri en í gömlu byggingunni og sama á við um allt sameiginlegt rými. Fangar geta haft ýmsa persónulega muni þar inni og fengið leyfí fyrir hljóm- flutningstækjum, sjónvarpi, tölvum og hljóðfærum. Bókasafn er í fang- elsinu, læknir er til viðtals tvisvar í viku og fangar geta pantað viðtal við sálfræðing, auk þess sem prestur er til reiðu. Fangarnir em lokaðir inni í klef- unum frá kl. 22 á kvöldin til ki. 8 á morgnana. Fangaverðir á Litla- Hrauni eru um 30 og ganga þeir tólf tíma vaktir. Til viðbótar starfa 10 verkstjórar á dagvöktum, auk yfirmanna og annars starfsfólks. Fréttabréf fanga Fangar á Litla-Hrauni hófu í haust útgáfu á fréttabréfínu Hraunbúanum. Þar fjalla þeir um ýmis áhuga- og hagsmunamál sín. í pistli um afþrey- ingu, sem fangi ritaði í 3. tölublað Hraunbúans, kemur fram sú skoðun hans að það hljóti að eiga við í fang- elsi eins og annars staðar að fyrst stundi menn vinnu eða skóla og hugi svo að tómstundum og furðar fanginn sig á áhugaleysi samfanga á námi. Fanginn lýsir ánægju sinni með fót- boltavertíð sumarsins og segir að bylting verði í íþróttamálunum þegar nýr salur verði tekinn í notkun. Hann varpar fram hugmyndum um skák- og bridsmót milli deilda, billjardmót, félagsvist og bingó. 4. tölublað Hraunbúans kom út á fimmtudag og er þar heitið verðlaun- um fyrir bestu smásöguna. í pistli fanga segir að á Litla-Hrauni ráði menn hvernig þeir vilji taka út sína refsingu. „Nú er löngu orðið tíma- bært að kveða niður það almennings- álit að Litla-Hraun sé Sódóma vorra tíma og hér fari ekkert fram nema fíkniefnaneysla og mannskemmdir!“ segir fanginn. Nýjungar í flugstjórn Gervihnattaleið- sögn á flugleiðum Norrænu flugleiðsögu- ogfjarskiptaráðstefnunni lauk í Reykjavík í gær. Helga Kr. Einarsdóttir ræddi við einn fyrirlesara á ráðstefnunni. EINNI GPS-jarðstöð með leiðréttinga- og viðvörun- arbúnaði fyrir flugsögu- kerfí verður komið upp á íslandi á næsta ári að sögn Hauks Haukssonar varaflugmálastjóra. Búnaðurinn verður síðar hluti af al- þjóðlegu neti leiðréttingastöðva (Wide Area Augmentation System, WAAS) og búist við að slíkt net innan Banda- ríkjanna verði komið í gagnið árið 1998. í alþjóðlega kerfínu eru stað- setningarleiðréttingar sendar frá gervihnetti sem staðsettur er yfír miðbaug. Mun það nýtast íslending- um á Norður-Atlantshafssvæðinu, frá Norðurpól niður undir Afríkustrendur og innanlands að auki að Hauks sögn. Bandaríkjamaðurinn Per Enge, prófessor við Stanford-háskóla, flutti fyrirlestur á norræna fjarskiptaþing- inu í gær. Hann segir gervihnattaleið- sögutækni mjög mikilvægt öryggis- net í flugsamgöngum og að hún hafi þróast þvert á það sem við var búist. GPS-tæknin, sem er skammstöfun á „Global Positioning System", kom fyrst til sögunnar í hernaði og segir Enge að þá hafi verið talið að ekki yrðu not fyrir fleiri en 30-40.000 stað- setningartæki á meðan hún yrði við lýði. í dag séu hins vegar framleidd 80.000 GPS-tæki í hveijum mánuði. Almenningsnot Almenningur nýtir sér GPS-tæki með margvíslegum hætti og þess ekki langt að bíða að tækjabúnaður bílsins geti vísað ökumanni veginn um ókunna borg með aðstoð radd- gervils og sýnt landakort á litlum skjá til frekari glöggvunar. GPS-bún- aður er jafnframt notaður til sjós og fjalla og við landmælingar svo eitt- hvað sé nefnt. Skekkjumörk staðsetningarkerfís- ins hafa verið allt að 100 metrar og því nauðsynlegt að koma upp föstum GPS-jarðstöðvum með leiðréttingar- búnaði til þess að tæknin nýttist sem skyldi í flugleiðsögu. Enge hélt fyrir- lestur um rannsóknir sem unnið er að fyrir bandarísk flugmálayfirvöld en hann hefur einkum sérhæft sig í lendingum flugvéla. Tækin í GPS-jarðstöðinni gegna margþættum tilgangi en þar er eftir- lits- og mælibúnaður sem leiðréttir staðsetningarmerkin frá gervihnött- PER Enge með með GPS-stað- setningartæki og gagnabúnað, sem hægt er að nota við Iand- mælingar. unum og ef það er ekki hægt sendir hann boð um að sniðganga staðsetn- ingu viðkomandi gervihnattar. „Eft- irlitsbúnaðurinn er til þess að fylgjast með mælibúnaðinum og hann tekur einnig við merki frá gervihnettinum á sama hátt og flugvélin til þess að ganga úr skugga um að allt sé í lagi. 1 flugvélinni eru síðan þijú miðunar- tæki sem fá boð frá jarðstöðinni. Þau eru borin saman og ef allt er með felldu fær sjálfstýringarbúnaður flug- vélarinnar merki um að fljúga eftir þeim,“ segir Enge en þessi gagna- flutningur er stöðugur og upplýsingar fluttar á milli á brotum úr sekúndu að hans sögn. Spennandi „Þetta er mjög spennandi verkefni því markmiðið er auðvitað að full- komna kerfíð sem er afar erfítt.“ Segir hann að þess sé krafist að að líkumar á flugmaður fái rangar upp- lýsingar séu ein á móti tíu billjónum. Per Enge segir aðspurður að öryggi þess flugleiðsögukerfis sem nú er í notkun sé mjög gott en dýrt að halda því við. Segir hann 13,5 milljörðum króna varið til slíks viðhalds á hveiju ári í Bandaríkjunum. Þá minnist hann á kostnað fyrir flugfélögin sem felst í kaupum á margs konar staðsetning- arbúnaði í vélarnar og þjálfun flugá- hafna. Markmiðið sé því að gera tæk- in einfaldari svo auðveldara sé að tiÞ einka sér þekkinguna og nýta hana. Enge segir að um leið og nákvæm- ari upplýsingar um staðsetningu fást með gervihnattasambandi sé kleift að færa flugleiðir véla nær hver ann- arri. „Þetta er afar mikilvægt því með þessu móti er hægt að fljúga fleiri vélum eftir beinustu og hag- stæðustu leiðunum, miðað við vindátt og vindhraða, svo dæmi séu tekin. Af þessu leiðir að flugtími styttist og þar af leiðandi sparast eldsneyti." Einnig segir hann stefnt að því að flugvélar lendi samtímis á samsíða flugbrautum og að verið sé að þróa gervihnattaleiðsögn „frá hliði til hliðs“ en þá berast upplýsingar um staðsetningu til vélar við landgang á brottfararstað þar til rennt er að lancFT gangi á áfangastað. „En eitt af þvi erfiðasta í flugstjórn er að lenda vél- inni og stjórna umferð eftir flugbraut- um,“ segir hann. Minni aðskilnaður Haukur Hauksson varaflugmála- stjóri sagði í samtali við Morgunblað- ið í gær að fyrirhugað væri að minnka lágmarkshæðaraðskilnað á milli véla á Norður-Atlantshafí úr 2.000 fetum í 1.000 fet árið 1997. Lágmarkskröf- ur um hliðaraðskilnað milli véla eru nú 60 sjómílur og 15 mínútna flug- tími frá vél til þeirra næstu fyrir fram- an og stefnt að því að helminga hvort tveggja árið 1998. Einnig segir hajm ráðgert að minnka lágmarksfjarlægð í hliðaraðskilnaði í 15 sjómílur frá 1998-2015 og að þegar upp verði staðið geti menn flogið nánast eins og þeir vilja með aðstoð gervihnatta- leiðsagnar. Haukur segir ennfremur að breska flugmálastjórnin hafí reiknað út gróf- lega hugsanlegan ávinning af alþjóð- legu neti GPS-leiðréttingastöðva til flugleiðsagnar, miðað við 4% aukn- ingu á flugumferð á ári fram til 2015. Erfítt verður að koma allri þeirri flug- umferð fyrir í núverandi flugleiðsögu- kerfí. Niðurstaðan er sú að ef núver- andi kerfí er óbreytt en flugumferð eykst sem spáð er verður árlegt tekj- utap flugfélaga rúmir sex milljarðar króna á flugleiðinni yfir Norður-Atl- antshaf. Ef gervihnattaleiðsaga er notuð og minni fjarlægð leyfð milli véla myndi aukakostnaður verða 660 milljónir til 1,9 milljarðar króna á ári samkvæmt útreikningunum.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.