Morgunblaðið - 29.11.1996, Page 30

Morgunblaðið - 29.11.1996, Page 30
30 FÖSTUDAGUR 29. NÓVEMBER 1996 MORGUNBLAÐIÐ LISTIR Gull og gersemi TÓNLIST Illjömdiskar HAMRAHLÍÐAR- KÓRINN íslenskir jólasöngvar og Maríu- kvæði. Stjórnandi: Þorgerður Ingólfsdóttir. Einsöngvarar: Hallveig Rúnarsdóttir og Ólafur E. Rúnarsson. Upptökustaður: Krístskirkja í Landakoti (1995 og ’96). Hljóðritun: Þórír Steingríms- son, Bjarni Rúnar Bjamason, Hjörtur Svavai'sson, Sverrir Gíslason. Úrvinnsla: Þórir Stein- grímsson. 1996, Islensk tónverk- amiðstöð, STEF á íslandi. ITM 8-09. UNDIRSTAÐA kirkjusöng-sins í meira en tvær aldir voru tvö rit sem Guðbrandur Þorláksson bisk- up lét prenta á Hólum. Sálmabók- in 1589 og Grallarinn (eða Gradu- ale, Ein almennileg messusöngs- bók 1594), sem var prentaður nítján sinnum, síðast 1779. í 6. útgáfunni var í fyrsta skipti prentuð söngfræði á íslandi, eftir Þórð biskup Þorláksson, og var hún í öllum síðari útgáfum. Hamrahlíðarkórinn syngur hér fimm sálma úr Sálmabókinni og Grallaranum, hér í þekktum og fallegum raddsetningum Róberts A. Ottóssonar, Fjölnis Stefáns- sonar, Jóns Þórarinssonar og Þorkels Sigurbjörnssonar. En söngskráin hefst á upphafi Þor- lákstíða (frá aldamótunum 1400), sem á fyrirmyndir i enskum tíða- söng, skv. rannsóknum RAO. Að loknum sálmasöng (m.a. úr Grallara og Sálmabókinni), taka við Maríukvæði, textar frá ýmsum tímum (allt frá Lilju bróð- ur Eysteins á 14. öld til Halldórs Laxness og Einars Ól. Sveinsson- ar) við lög Þorkels Sigurbjöms- sonar, Atla Heimis Sveinssonar og Hróðmars Sigurbjörnssonar. Bæði er kveðskapurinn fallegur og einfaldur og lögin einstaklega innileg og vel við hæfi. Það er eins og Guðsmóðirin kalli fram allt það innilegasta og faliegasta í hjörtunum. Lög Hróðmars við 91. erindið úr Lilju og Þorkels við Maríuvísur, sem ýmsir eigna Jóni Arasyni en tónlistina samdi Þorkell til flutnings í leikriti Matt- híasar Jochumssonar í Þjóðleik- húsinu 1974, vöktu sérstaka at- hygli mína. Raunar hefur Þorkell unnið mjög mikið með kórnum gegnum tíðina, raddsett, útsett og frumsamið (m.a. við ljóð Hannesar Péturssonar, Ljós og hljómar). Eftir meiri sálma (Hvað flýgur mér í hjarta blítt og Heilagi Drott- inn himnum á í raddsetningu Þorkels, Hátíð fer að höndum ein í útsetningu Jóns Ásgeirssonar og Ó hve dýrlegt er að sjá við fallegt lag Jóns Þórarinssonar) kemur hið ágæta Grýlukvæði Jór- unnar Viðar (Það á að gefa böm- um brauð) og yndislegt tvísöng- slag ættað úr Hólaskóla, skrásett af Bjarna Þorsteinssyni (Ég söng þar út öll jói/ á ermabættum kjól./Heyrist mitt gaul og gól/ gegnum hann Tindastól. Ég söng introitum/ af öllum lífskröftun- um/ og endaði á exitum,/ með uppsperrtum kjaftinum). Svo koma Leikur handa Grýlubörnum (ég hugsa að Grýla hafi orðið soldið montin af „nútímalegri“ tónlist Þorkels) og splunkuný og góð útsetning Jóns Ásgeirssonar á Grýlukvæði Stefáns Olafssonar í Vallanesi. Loks er sungið eitt „af gömlu lögunum" við sálminn Með gleðiraust, einraddað og yndislega, og hið fallega lag Sig- valda Kaldalóns við Vöggukvæði síra Einars í Eydölum. Kórinn og stjórnandann þarf ekki að kynna, allt meira eða minna frábært sem frá þeim kem- ur. Þessi hljómdiskur er sérstak- lega kærkominn, þar sem saman fer stórmerkilegt efni og frábær flutningur. Sérstaka athygli mína vakti yndislegur söngur Hallveig- ar Rúnarsdóttur. Söngur kórsins hljómar einstaklega fallega í Kristskirkju í vandaðri hljóðritun, Bæklingur ítarlegur og fallegur. Gull og gersemi (svo vitnað sé í Sölva). Oddur Björnsson Morgunblaðið/Ásdís JAZZKVARTETT Reykjavíkur lék fyrir börn og fullorðna, sjúklinga og starfsfólk á Barnaspítala Hringsins sl. miðvikudag. Spilað fyrir flórðung grunnskólanema JAZZKVARTETT Reykjavíkur lék fyrir börn og fullorðna, sjúkl- inga og starfsfólk Barnaspítala Hringsins sl. miðvikudag að lok- inni tónleikaferð um Vesturland. Lauk í Grundaskóla á Akranesi sl. föstudag fyrstu tónleikasyrpu þessa skólaárs handa grunn- og framhaldsskólanemendum á Vesturlandi á vegum verkefnisins Tónlist fyrir alla. Jazzkvartett Reykjavíkur flutti nemendum nokkra „standarda" úr heimi djassins ásamt íslenskum og erlendum alþýðulögum. Má þar nefna St. Thomas eftir Rollins, Bebop eftir Gillespie, Sönginn um fuglana eftir Atla Heimi Sveinsson og norska þjóðlagið Siggi var úti. Tónlistarmennirnir lögðu áherslu á að djassinn væri skemmtileg, fjölbreytt og aðgengileg tónlist og að færa megi hvaða tónlist sem er í djassbúning. Alls léku listamennirnir fyrir liðlega 2.800 grunn- og fram- haldsskólanemendur á 21 skóla- tónleikum og að venju var efnt til almennra fjölskyldutónleika á kvöldin að loknum kynningum í skólum, í Búðardal, Stykkishólmi, Ólafsvík, Borgarfirði og á Akra- nesi. Tónleikarnir á Barnaspítala Hringsins voru því hinir 27. í röð- inni. Nú er lokið tónleikahaldi á haustönn á vegum verkefnisins. Alls léku fimm tónlistarhópar, tveir danskir og þrír islenskir fyrir tæplega fjórðung grunn- skólanemenda á landinu. Á vor- önn eru fyrirhugaðar átta tón- leikaferðir í Árnessýslu, Kópa- vogi, á Suðurnesjum og Vestur- landi. Tónlist fyrir alla færir svo enn út kvíarnar á næsta skólaári og mun auglýsa eftir nýjum hug- myndum um tónleikadagskrár í upphafi næsta árs. Jazzkvartett Reykjavíkur var stofnaður árið 1992. Meðlimir eru Sigurður Flosason saxófónleikari og Tómas R. Einarsson kontra- bassaleikari, píanóleikarinn Ey- þór Gunnarsson og trommuleik- arinn Einar Scheving. Hátíðartón- leikar í Dóm- kirkjunni SKÁLHOLTSKÓRINN heldur hátíð- artónleika í Dómkirkjunni í Reykja- vík Iaugardaginn 30. nóvember kl. 17. Tónleikamir eru haldnir í minn- ingu þess að 200 ár eru liðin frá vígslu Dómkirkjunnar í Reykjavík. Á tónleikunum verða flutt kirkju- leg verk og mörg þeirra tengjast Skálholtsstað með ýmsu móti. Til dæmis verða fluttir þættir úr Skál- holtskantötu eftir Pál ísólfsson, tón- verkið í Skálholti eftir Pálmar Eyj- ólfsson við texta Margrétar Jónsdótt- ur og Kyndilmessusálmur úr Grall- ara. Frumfluttur verður nýr jóla- sálmur eftir sóknarprestinn í Skál- holti, séra Guðmund Óla Ólafsson. Einsöngvarar auk félaga úr Skál- holtskór verða Þórunn Guðmunds- dóttir, sópran, og Loftur Erlingsson, baritón. Trompetleikarar eru Lárus Sveinsson og Eiríkur Örn Pálsson. Orgelleikari er Marteinn H. Frið- riksson. Stjómandi Hilmar Örn Agnarsson. Aðgangseyrir er 800 kr. Upplifun andartaksins TÓNLIST Lislasafn íslands KAMMERTÓNLEIKAR Verk Svein Lúðvík Bjömsson. Flyfjendur: CAPUT-meðlimimir Kolbeinn Bjamason, flauta; Guðni Franzson, klarínett; Hildigunnur Halldórsdóttir, fíðla; Sigurður Halldórsson, selló; Daniel Þorsteinsson, píanó; Páll Eyjólfs- son, gítar. Listasafni íslands, þriðjudaginn 26. nóvember kl. 21.30. EFTIR því sem bezt verður séð voru heilir tónleikar í fyrsta sinn helgaðir verkum Sveins Lúðvíks Björnssonar á tónleikum CAPUT- félaga í Listasafni íslands á þriðjudaginn var. Tónleikarnir voru allvel sóttir þrátt fyrir sunnanhryssing og manndrápshálku, og skáru sig strax í fyrsta verki úr öðrum tón- leikum með nútímaverkum að einu leyti. Stuttleika. Maður spurði sjálfan sig í hljóði: Ha? Er þetta búið? og hefði litið á klukkuna, ef með væri. Því „Sólstafir" fyrir einleiksflautu (1990) mörðu örugglega ekki marga tugi sekúndna frá fyrsta tóni til síðasta. Þessi „míníatúra“ eða örmynd í tónum var eins og örlítil skizza í fáum hröðum dráttum, er lagði út af minnk- aðri fimmund, uppáhaldstónbili módemis- mans, eflaust án þess að meina neitt tákn- rænt með slíkum myrkrahöfðingsskap, og áður en varði fjaraði innblásinn flautuleikur Kolbeins út með arkadískri angurværð. Hjarðljóðið sveif einnig yfir næsta verki frá sama ári, „Þögnin í þrumunni", fyrir flautu og gítar, svo að upphafseinleiksstrófur flautunnar leiddu snöggvast hugann að Síð- degi skógarpúkans, en líkt og fyrra verkið - og flest hinna eftirfarandi - sveif það hjá á örskotsstundu. Eitthvað ýtti þó undir framúr- skarandi góður hljóðfæraleikurinn, því hann fleytir sem kunnugt er tímanum áfram meira en flest annað, og framlag flytjenda þetta kvöld var undantekningarlaust í hæsta gæða- flokki. Guðni Franzson blés „Gárur“ (1994) fyrir einleiksklarínett af alkunnri snilld, er m.a. kemur fram í leik á mótum spils og þagnar, ef svo mætti orða styrksviðið frá 5 p-um og niður úr. Er hann að minni vitund sá er næst hefur komizt hugtakinu „al niente". Enn áhrifameiri urðu draugatónar þessir með til- komu ískrandi fortissimó-andstæðna á efstu endamörkum tónsviðsins. Örverkið byggði annars lengst af á hnígandi þrítóna frumi, en einnig kom trítónusinn seinþreytti við sögu. Eitt stytzta örverkið á tónleikunum, „Kyrra“ (1989) fyrir einleiksfíðlu, var jafn- framt meðal hinna áhrifamestu í frábærum „senza vibrato“ leik Hildigunnar Halldórs- dóttur. Hér, sem reyndar oftar, skein ein- manaleiki öræfakyrrðar út úr tónaheimi Sveins Lúðvíks. Hin lotuskipta „Smitgát" (1994) fyrir selló og píanó var fyrsta verkið þar sem púlshrynj- andi kom við sögu, að vísu aðeins í aftari hluta. Verkið var nokkuð ógnvænlegt að til- fínningablæ, n.k. „róbóta-rondó“. Einleiks- píanóörverkið „Frá bleikri bauju“ minnti lítil- lega á abstraktmyndmál Karls Kvaran með stóru, hvítu nöktu flötum sínum, og einmana- legt tónamál þess við kaldan pedal-enduróm virtist í hnitmiðaðri túlkun Daníels Þorsteins- sonar segja manni harmsögu án orða úr ís- lenzkri vetrarauðn. „Greinar án stofns“ fyrir einleiksflautu (1989) reyndust fimm óskyldir skyndiþættir, ágætlega blásnir af Kolbeini, er lagði drjúgan skerf til næsta verks, í það sinn á bassa- flautu, er nefndist „Að skila skugga“ (1991), í samleik við lipran gítar Páls Eyjólfssonar. Hér komu einna sterkust fram ,japönsk“ hughrif, því náttúruljóðskeimurinn af Zen var slíkur, að um tíma var engu líkara en að kótó og shakuhachi iékust á í skugga Fuji- fjalls, án þess að tónefnið væri í sjálfu sér japanskt. Einkar áhrifamikið og fallegt lítið stykki. Lengsta og í tíma talið metnaðarfyllsta verk kvöldsins var „Kvintett" fyrir flautu, klarínett, fiðlu, selló og píanó. Virtist það tvíþætt, og kom fyrri þátturinn nokkuð sann- færandi út, þar sem öll hljóðfærin lögðu, ýmist sér eða saman, jafnt til mála að hætti skilvirkrar kammertónlistar. Áferð var fjöl- breytt en gætti þó tilfinnanlegrar stefnu að settu marki, þó að tónamálið væri í einu og öllu framsækið. í seinni þættinum brá hins vegar svo óvænt við, að höfundur hvarf í faðm hæggengs mínimalisma („örhyggju" hefur það stundum verið kallað, þó að áhrif- in séu oftast þveröfug), sem gerði tvennt í senn, að teygja lopann fram yfir vitjunartíma og vekja grun um að höfundur sé - ekki enn a.m.k. - búinn undir glímu við stærri form. „Brevity is the soul of wit,“ orti barðinn frá Straðnarfurðu forðum, og vissulega mætti ósjaldan óska sér, að nútímatónskáld hefðu meir að leiðarljósi hið fornkveðna, að „ljúfur verður leiður, ef lengi situr annars fletjum á“. En fæst orð bera líka minnsta ábyrgð. Ef úrvinnsla er einhvers metin - hún hefur, eins og flest hefðbundin gildi, einnig þurft að sæta endurskoðun í framsæknum nútímatónskáldskap - þá er vitanlega tak- markað hvað reynir á gegnfærslutækni í stykkjum upp á 1-2 mínútna lengd. Illkvittn- ir gætu með nokkrum rétti fullyrt, að örverks- formið væri ein leiðin til að komast hjá úr- vinnslu. Á hinn bóginn má spyrja, hvort úrvinnslu- kvöðina megi ekki í sumum tilvikum skoða sem bagga vesturlenzkrar arfleifðar, er sligar dýrmæta upplifun andartaksins; sem breið- tjaldsútfærslu, þegar lítil en hvöss smámynd hefði dugað, líkt og í kínversk-japönskum náttúrulýsingum. Alþekkt er, að list smá- formsins er ekki síður vandasöm en list hins margslungna. Það verður forvitnilegt að sjá hvert Sveinn Lúðvík stefnir á næstunni, og hvort ótvíræð- ir hæfileikar hans ná að teygja sig út fyrir smáformið, ef til þess kemur. Ríkarður Ö. Pálsson

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.