Morgunblaðið - 03.12.1996, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRl: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
NIÐINGSVERK
GLÆPSAMLEGT athæfi karlmanns á Akureyri gagnvart
þremur stúlkubörnum vekur óhug og viðurstyggð.
Skelfilegt er til þess að vita, að maðurinn skuli hafa fram-
ið þau níðingsverk að misnota kynferðislega sjö, átta og
níu ára saklaus stúlkubörn og leyfa sér að festa athæfið á
myndband.
Verknaðir þessir eru að líkindum meðal hinna alvarleg-
ustu sinnar tegundar, sem upplýst hefur verið um hér á
landi. Mikil hætta er á því, að maðurinn hafi með athæfi
sínu skaðað stúlkubörnin og tilfinningalíf þeirra með þeim
hætti, að þau beri þess merki alla ævi. Leggja verður mikla
áherzlu á, að þessar litlu stúlkur, foreldrar þeirra og aðrir
nánir aðstandendur fái alla þá hjálp, sem unnt er að veita
til þess að draga úr þeim skaða, sem orðinn er.
Rannsóknir hafa leitt í ljós, að fórnarlömb kynferðis-
glæpa bíða oft varanlegt tjón á sálu sinni, eiga erfitt með
að bindast öðrum tilfinningalegum böndum og þjást af fælni
og vantrausti í garð annarra, langt fram eftir aldri. Þegar
óhörðnuð stúlkubörn eiga í hlut er deginum ljósara, að
mikið starf sérfræðinga, geðlækna, sálfræðinga, félagsfræð-
inga, foreldra og barnanna sjálfra er framundan.
Þessir átakanlegu atburðir á Akureyri, saga úr íslenskum
raunveruleika, eru því til staðfestingar, að börn og foreldr-
ar þeirra og aðrir ábyrgðarmenn barna, geta aldrei of var-
lega farið, þegar reynt er að varast sjúka barnaníðinga.
Við húsrannsókn á heimili mannsins á Akureyri fannst
mikið af myndbandsspólum með klámefni, svo og tölvudiskl-
ingum með klámmyndum, þar á meðal barnaklámi, auk
myndbands þar sem maðurinn hefur kynferðismök við
stúlkubörn.
Ekki er síður alvarlegt til þess að vita, að maðurinn skuli
áður hafa komið við sögu yfirvalda af áþekkum ástæðum.
Eftir að hann hafði flutzt búferlum frá Grindavík til Stykkis-
hólms barst kæra frá félagsmálayfirvöldum í Grindavík á
hendur honum um kynferðisbrot. Því máli var vísað til
Rannsóknarlögreglu ríkisins, sem sendi það svo áfram til
saksóknara ríkisins. Þar var ekki talið, að rök hefðu verið
færð fyrir frekari aðgerðum. Ekki skal dregið í efa, að all-
ir þessir aðilar hafi lagt sig fram í þeirri rannsókn. En
væntanlega er það til marks um þá erfiðleika, sem rann-
sóknaraðilar standa frammi fyrir í málum af þessu tagi,
að ekki varð lengra komizt þá - með hörmulegum afleiðing-
um nú.
Ljóst má vera, af þessu máli og öðrum skyldum, að því
fer fjarri að refsilöggjöfin hafi verið í samræmi við alvar-
leika þeirra brota, sem kynferðisglæpir eru, ekki síst gagn-
vart varnarlausum börnum. Á því þarf löggjafinn að vinna
bráða bót.
Maðurinn hefur ennfremur játað að hafa miðlað klámefni
með börnum til annarra um alnetið. Vissulega er alnetið
tímanna tákn á tölvuöld, og býður upp á ýmsa kosti. En
dæmi sem þessi sýna, að hér er öðrum þræði á ferðinni
ábyrgðarlaus og stjórnlaus heimsfjölmiðill, þar sem ósóma,
klámi og lágkúru er dreift, án þess að nokkur sé ábyrgur
fyrir efni og dreifingu. Með tilkomu alnetsins og víðtækrar
dreifingar á hverskyns efni, hljóta að vakna upp spurningar
hjá löggjafarvaldinu, með hvaða hætti sé unnt að bregðast
við ósóma eins og dreifingu barnakláms.
SÆTUR SIGUR
FRAMMISTAÐA íslenska karlalandsliðsins í handknatt-
leik í landsleik gegn Dönum í Álaborg í Danmörku
síðdegis á sunnudag, verður lengi í minnum höfð. Liðið
sýndi frábæran leik og vann sætan sigur á Dönum, og
tryggði sér með frammistöðu sinni - 24 mörkum gegn 22
- sæti í úrslitakeppni Heimsmeistaramótsins í handknatt-
leik í Japan í maí á næsta ári. Hér er um mikilsverðan áfanga
að ræða, sem er til þess fallinn, að endurvekja þann áhuga
sem handknattleikur hefur notið meðal íslensku þjóðarinnar
um áratuga skeið.
Hér var um sigur liðsheildarinnar að ræða, þar sem sam-
stillt átak leikmanna, þjálfara og stuðningsmanna á áhorf-
endapöllum lagðist á eitt. Að öllum öðrum ólöstuðum skal
hér einungis minnst á frammistöðu markvarðarins, Guð-
mundar Hrafnkelssonar. Guðmundur varði á þýðingarmikl-
um augnablikum og virtist með markvörslu sinni ná að
hleypa auknum baráttukrafti í félaga sína í íslenska lands-
liðinu.
Þorbjörn Jensson, landsliðsþjálfari, getur vel við unað.
Hann hafði sett sér það markmið að koma íslenska landslið-
inu í úrslitakeppni HM í Japan 1997 - markmið sem nú
hefur verið náð.
Úttekt á áhrífi
EMU nauðsyn
Frammámenn í fjármála- og viðskiptalífí,
sem Olafur Þ. Stephensen ræddi við, eru
sammála um þörfína á að gerð verði ýtar-
leg úttekt á áhrifum Efnahags- og mynt-
bandalags Evrópu á Island. Mörgum spum-
ingum sé ósvarað í málinu en ekki fáist
svör við þeim öllum strax.
ÝMSIR telja að þörf sé á víðtækari úttekt á áhrifum EMU en
þeirri, sem Seðlabankinn er nýfarinn að vinna að.
EFNAHAGS- og myntbanda-
lag Evrópu (EMU) mun hafa
| áhrif á íslenzkt efnahagslíf.
Enn er hins vegar ekki fylli-
lega ljóst hver þau áhrif verða, enda
er EMU enn í mótun. Viðmælendur
Morgunblaðsins eru sammála um þörf-
ina á að gera ítarlega úttekt á málinu
og fylgjast vel með þróun þess.
Friðrik Sophusson fjármálaráðherra
segir að íslenzk stjórnvöld hafi þegar
hafíð undirbúning fyrir væntanlega
gildistöku EMU og fylgist með þróun
mála.
í fyrsta lagi hafí Seðlabankinn skip-
að starfshóp til að gera úttekt á áhrif-
um EMU á ísland og meta til hvaða
aðgerða eigi að grípa hér á landi.
„Einkum þarf að skoða hvaða mögu-
leikar eru til staðar, því að sumu leyti
eru málin óskýr. Það er ekki skýrt
hver verður staða ESB-ríkja, sem
verða utan EMU, og ekki heldur hver
verður staða ríkja, sem eru utan ESB
en með sérstaka samninga við sam-
bandið, eins og EFTA-ríkin,“ segir
Friðrik. „Spurningin er hvort EFTA-
ríkin gætu átt möguleika á einhvers
konar samstarfí, sem öðrum ríkjum
utan sambandsins stendur ekki til
boða, til dæmis aðild að TARGET-
greiðslumiðlunarkerfinu eða endurnýj-
uðu Gengissamstarfi Evrópu. Svörin
liggja hins vegar ekki fyrir.“
Fjármálaráðherra segir að í öðru
lagi hafi lánasýsla ríkisins verið að
kanna hvaða áhrif gildistaka EMU
hafí á ijármögnun íslenzka ríkisins og
útgáfu skuldabréfa, einkum og sér í
lagi myntviðmiðun slíkra bréfa. „Við
gáfum á sínum tíma út bréf með ECU-
viðmiðun og markaðurinn, sem mun
verða til á evró-svæðinu, getur haft
verulega þýðingu," segir Friðrik.
í þriðja lagi segir hann að fjármála-
ráðuneytið fylgist náið með þróun
umræðna um EMU, þar sem mynt-
bandalagið muni án efa hafa efnahags-
leg áhrif á ísland. Hann bendir á að
væntanleg EMU-ríki, ESB-ríki sem
hyggist standa utan EMU og ríki, sem
standi utan ESB, t.d. Sviss, hafi gert
ítarlegar útttektir á Efnahags- og
myntbandalaginu. „Þetta eru upplýs-
ingar, sem íslenzk stjórnvöld vita af
og munu rýna í til að undirbúa sig
fyrir þessa breytingu," segir Friðrik.
„Þessi mál eru sömuleiðis til umræðu
á öllum fjármálaráðherrafundum
Norðuriandanna og EFTA-ríkjanna og
sameiginlegum ráðherrafundum
EFTA og ESB.“
Fórnarkostnaður af að
standa fyrir utan
Hann segir að ísland eigi enga
möguleika á EMU-aðild nema ganga í
Evrópusambandið og slíkt gerist ekki
á næstu árum. „Frá mínum sjónarhóli
eiga umræður um aðild okkar að sam-
starfí Evrópuríkjanna að byggjast á
hagkvæmnisrökum. Ef það kemur í ljós
þegar fram líða stundir að við getum
bætt lífskjör okkar verulega með því
að taka aukinn þátt í þessu samstarfí,
gerum við það. Evrópusamstarfíð er
íyrst og fremst tæki til að ná fram
efnahagslegum markmiðum en ekki
takmark í sjálfu sér,“ segir Friðrik.
Fjármálaráðherra segir að mestu
máli skipti að íslendingar haldi áfram
fast við stefnu stöðugleika. „Langsam-
lega mikilvægasti undirbúningurinn
af okkar hálfu er að viðhalda stöð-
ugleikanum og þeim aga, sem þarf
að vera í efnahagslifinu til að styrkja
samkeppnisstöðu íslenzks atvinnu- og
efnahagslífs gagnvart þeirri breyt-
ingu, sem mun eiga sér stað í Evrópu.
Þótt fslendingar séu vanir því að vera
með sérstakan gjaldmiðil á litlu fjár-
málasvæði er augljóst að meiri þrýst-
ingur verður á íslenzku krónuna við
þessa breytingu en nokkum tímann
áður, enda er íslenzki fjármálamarkað-
urinn orðinn mjög opinn. Það felst
ákveðinn fómarkostnaður í að vera
sjálfstæðir og standa utan þessa svæð-
is, sem kemur t.d. fram í hærri vöxt-
um. Þar með þurfa menn að þrengja
að sér á öðrum sviðum," segir Friðrik.
Birgir ísleifur Gunnarsson, formað-
ur bankastjórnar Seðlabankans, segir
að íslendingar verði að vega rækilega
og meta stöðu sína á hveijum tíma
gagnvart EMU. „Það er skemmtileg
akademísk spurning að velta fyrir sér
með útreikningum hvað við getum
hagnazt á því í krónum og aurum að
ganga í evrópska myntbandaiagið. Við
komumst hins vegar ekki framhjá því
að til að ganga í EMU verðum við að
ganga í Evrópusambandið fyrst. Menn
verða að reikna það dæmi í heild,
hverjir yrðu kostir og gallar við inn-
göngu og við að taka þátt í myntsam-
starfinu."
Birgir ísleifur segir að Seðlabankinn
hyggist kanna rækilega hvaða áhrif
EMU muni hafa á ísland. Könnun á
möguleikum í gengissamstarfí þurfí
raunar að gera með reglulegu millibili.
„Fyrir nokkrum árum var mikil um-
ræða um ECU, evrópsku mynteining-
una, sem er undanfari evrósins. Þá
voru uppi miklar væntingar um ECU
og Finnar, Svíar og Norðmenn tóku
þá ákvörðun að tengja gjaldmiðla sína
við það einhliða. Það fór hins vegar
mjög illa og þessar þjóðir urðu að hverfa
frá ECU-tengingunni eftir tiltölulega
stuttan tíma. Við gerðum athugun á
því hvort rétt væri að við tengdumst
ECU á sama hátt og komumst að þeirri
niðurstöðu að það væri ekki skynsam-
legt. Eftir á að hyggja held ég að það
hafí verið rétt niðurstaða."
EMI gefur ekki ákveðin svör
Birgir ísleifur segist ekki talsmaður
þess að tengja krónuna við evró með
einhliða yfirlýsingu. „Við sjáum til
dæmis að tiltölulega stór hluti af við-
skiptum okkar er við gjaldmiðilssvæði,
sem ætla má að verði utan við evró-
svæðið, að minnsta kosti í upphafí,“
segir hann. Birgir Isleifur bendir á að
í gengiskörfunni, sem íslenzka krónan
er miðuð við og reiknuð er út frá hlut-
falli hinna ýmsu gjaldmiðla í utanrík-
isviðskiptum íslands, sé vægi Banda-
ríkjadollars, japanska jensins, Kanada-
dollars, sterlingspundsins og norsku
krónunnar liðlega helmingur.
„Ef við tengjum okkur við evró
munu koma fram dýpri og meiri sveifl-
ur í gengi krónunnar gagnvart t.d.
dollar og pundi. Nú erum við með
myntkörfu, sem dregur úr þessum
sveiflum,“_ segir hann.
Birgir ísleifur segir að seðlabanka-
stjórar íslands og Noregs eigi reglulega
fundi með yfírmanni EMI, Peninga-
málastofnunar Evrópu. „Við verðum
varir við það, eins og aðrir, sem utan
við standa, t.d. Norðmenn, að hjá EMI
eru menn ekki tilbúnir að ræða um
tengsl við þá, sem munu verða utan
EMU. Þeir eru uppteknir við að leysa
innri vandamál, sem að þeim snúa. Það
mun því áreiðanlega líða talsverður tími
áður en við komumst í alvöruviðræður
við þá,“ segir hann.
Hvað kostar sveigjanleikinn?
Vilhjálmur Egilsson, framkvæmda-
stjóri Verzlunarráðs íslands, segir að
huga þurfi að tvennu í umræðum um
aðild að evrópsku myntbandalagi.
Annars vegar hvort fórna megi sveigj-
anleika í peningamálastjórn og hins
vegar hver sé kostnaðurinn af því að
nota krónuna. „Spurningin er hvort
staðan sé orðin þannig í hagkerfinu
að við þurfum ekki lengur á þessum
sveigjanieika að halda, sem sjálfstæð
mynt gefur okkur. Á þetta þarf að
leggja mat. Ég held að það, sem hafí
breytzt á síðustu árum, sé að sjávarút-
vegurinn sé mun varðari gegn sveiflum
en hann var,“ segir Vilhjálmur.
„Sveiflujöfnunin hefur færst mikið inn
í greinina sjálfa, sérstaklega með
kvótakerfinu en einnig með því að sjáv-
arútvegurinn er nú í auknum mæli
rekinn á forsendum markaðarins, en
ekki á forsendum veiðanna eins og
áður. Sjávarútvegurinn hefur því ekki
sömu gengisfellingarþörf og áður var.“
Vilhjálmur segir að sjálfstæð mynt
hafí phjákvæmilega kostnað í för með
sér. í fyrsta lagi sé um að ræða skipti-
kostnað, sem muni lækka við upptöku
sameiginlegrar myntar og því meir
sem fleiri ríki eigi aðild að myntbanda-
laginu. Þá megi búast við að evróið
verði meira notað en gjaldmiðlar ESB-
ríkjanna sameiginlega séu notaðir í
dag. Gera megi ráð fyrir að evróið
vegi æ þyngra í íslenzkum utanrík-
isviðskiptum. í öðru lagi sé um að
ræða vaxtaáiag, sem fylgi því að nota
krónuna. Fyrir hvert prósentustig, sem
vextir lækki, sparist sex til sjö milljarð-
ar króna í vaxtakostnað.
„Spurningin er því hvað menn telja
rétt að borga fyrir þann sveigjanleika,
sem felst í því að hafa krónuna. Ég
held að ekki sé hægt að finna óyggj-
andi svar við því sem stendur. Ýtarleg-
ar rannsóknir eru að minnsta kosti
nauðsynlegar," segir Vilhjálmur.