Morgunblaðið - 16.03.1997, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 16. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
þó tekist nokkuð vel að vinna úr
hinum neikvæðu áhrifum sem að-
gerðin hafði á mig. Það þakka ég
ekki síst manninum mínum sem
leyfði mér að vera óttalega leiðinleg
við sig um tíma. Hann hafði misst
föður sinn úr krabbameini tveimur
árum áður ég veiktist og systir
hans hafði líka dáið úr krabbameini
stuttu áður. Hann var auðvitað
mjög skekinn vegna veikinda
minna, en hann leyfði mér að loka
mig inni í herbergi hálfu og heilu
dagana í sjálfsvorkunn, lét mig í
friði. Áður en brjóstið var tekið lá
ég t.d. alveg í tvo daga og talaði
ekki við neinn. Ég var látin í friði
og það er ég ánægð með. Enginn
reyndi að hressa mig upp og því
er ég fegin. Maður verður að fá að
vorkenna sér um tíma. En ég er
heppin manneskja, ég var í prófum
þegar þetta dundi yfir, eins og fyrr
sagði, og skólafélagar mínir studdu
mig frábærlega þannig að mértókst
að taka tvö próf, og það annríki
allt hjálpaði mér að gleyma mér
meira en ella hefði verið. Ég hafði
beðið eina vinkonu mína í skólanum
að segja þeim sem þekktu mig hvað
fyrir hefði komið og sýna mér þá
tillitsemi að spyija mig ekki neins,
heldur láta eins ekkert væri. Ég er
ævinlega þakklát þessu fólki fyrir
hve vel því tókst þetta. Ég gat hert
mig upp í að mæta í skólann og
taka prófin vitandi það að enginn
var að horfa á mig forvitnislega eða
með vorkunnsemi í svipnum.
Ég var svo lánsöm að þurfa ekki
að fara í geisla- eða lyfjameðferð
að aðgerðinni lokinni. Krabbamein-
ið reyndist staðbundið í bijóstinu
og var ekki farið að breiða sig út
í aðliggjandi vefí og ekki komið í
eitla. Mér skildist að það bijósta-
krabbamein sem ég fékk sé af teg-
und sem býr um sig í mjólkur-
göngunum. Eigi að síður voru
margar skuggahliðar sem tengdust
þessari lífsreynslu. Það gleymdist
til dæmis algerlega að spyija út í
það hvemig ég sæi fyrir mér, það
var aldrei rætt hvort ég ætti rétt á
einhveijum sjúkradagpeningum eða
þess háttar. Kannski hef ég ekki
átt það, ég hef aldrei kannað það.
Ég fékk sem sagt engar félagslegar
upplýsingar né heldur sálfræðileg-
ar, en vafalaust hefði ég fengið þær
ef ég hefði gengið eftir þeim, fólk
í þessari aðstöðu er hins vegar svo
miður sín að slíkar spumingar
vakna varla fyrr en síðar.
Eftir að ég hafði jafnað mig eft-
ir sársaukann sem svona aðgerð
veldur þá fór ég smám saman að
horfa á björtu hliðarnar. Ég þurfti
Tæki til greiningar
á bijóstameinum
Höskuldur Kristvinsson læknir
er nýlega kominn frá Banda-
rikjunum þar sem hann var að
kynna sér notkun tækis sem er
kallað Abbi og er notað til
greiningar á brjóstameinum.
„Enn sem komið er er þetta
tæki notað fyrst og fremst til
þess að taka sýni ef eitthvað
finnst óeðlilegt við myndatöku
eða þreifingu," sagði Höskuld-
að nota talsvert af verkjalyíjum um
tíma en hætti því svo fljótt sem ég
gat og fór í staðinn að reyna að
hreyfa mig eins mikið og ég gæti,
ég fór í göngutúra um hverfið eftir
því sem þrekið leyfði, síðan fór ég
á skíði en þoldi það illa, fékk vöðva-
bólgu í bakið og handlegginn. Ég
lagði áherslu á að sökkva mér ekki
niður í sjálfsvorkunn, eftir að ég
hafði tekið hana út eins og fyrr
sagði. En auðvitað komu erfiðir
tímar. Ég þoli vín illa og verð veik
af því. Einna verst leið mér eftir
aðgerðina um jólin, eftir prófin, þá
var ég eitt sinn svo illa á mig kom-
in andlega að maðurinn minn sá
þann kost vænstan að gefa mér
koníak sem hann hafði fengið í jóla-
gjöf. Ég hafði aldrei drukkið koniak
fyrr og fannst ógeðfelld lyktin af
því en lét ég mig hafa það og drakk
ur. „Hægt er að fjarlægja úr
brjóstinu sýni sem er allt að 2
cm í þvermál. Ef svarið er að
hnúturinn í brjóstinu sé góð-
kynja þá er málinu lokið og
konan hefur ekki haft af þess-
ari aðgerð önnur lýti en smáör,
en ef um er að ræða illkynja
hnút þá þarf að skera fleyg-
skurð eða taka allt brjóstið eins
og verið hefur.“
hálfan lítra. Ég lá svo og kastaði
upp í þijá sólarhringa, og það var
engu líkara en ég seldi upp sjálfs-
vorkunninni, í það minnsta læknað-
ist hún við þetta. Ég áttaði mig á
hvað ég var að gera og skildi að
ég mátti ekki láta þetta bitna svona
á þeim héma heima.
Vegna barnanna verðum við
konur að mæta í
krabbameinsskoðun
Ég reyndi auðvitað að láta dótt-
ur mína ekki fínna fyrir þessum
veikindum en hún spurði mig eigi
að síður að því einu sinni þegar ég
lá inni í rúmi hvort ég væri nokkuð
að deyja, það ýtti við mér og gerði
það að verkum að ég ákvað að
byija að lifa aftur. Það var bara
ein leið fær og hún var að halda
áfram í skólanum og halda áfram
að vinna og bíða þess að fymdist
yfir áfallið smám saman. Lengi vel
tókst mér yfir miðjan daginn að
gleyma veikindunum en verst leið
mér á kvöldin og morgnana, þegar
ég var að hátta mig eða klæða og
sá bijóstleysið, fannst allt vera
hræðilegt. Mig dreymdi líka illa,
fékk alls konar martraðir. Mér
fannst erfitt að ganga í gegnum
þessa reynslu, það verður ekki ann-
að sagt.“
Heiðrún er fædd á Akureyri árið
1957 en ólst upp á Hallanda, fæð-
ingarstað Bólu-Hjálmars, til 17 ára
aldurs. Þá fór hún suður til Reykja-
víkur og stundaði fyrst nám við
Verslunarskólann en fór svo í Garð-
yrkjuskóla ríkisins og var þar í tvö
ár. Á því tímabili giftist hún Guð-
mundi Gunnarssyni verkfræðingi
og fór með manni sínum til Dan-
merkur nokkru síðar. Eftir að dvöl
þeirra þar lauk fluttu þau til
Reykjavíkur og hafa búið þar síðan.
Eftir heimkomuna lauk Eeiðrún svo
líffræðiprófi eins og fyrr kom fram
en hefur að mestu stundað kennslu
og garðyrkjustörf síðari ár. „Ég hef
ákveðnar hugmyndir um hvers
vegna ég veiktist. Ekkert af mínu
nánasta fólki hefur fengið krabba-
mein og ég er ekki í áhættuhópi
að öðru leyti en því að ég var kom-
in undir þrítugt þegar ég eignaðist
barn. Ég hef aldrei reykt og hef
lifað á sérstaklega heilsusamlegum
mat, verið mjög meðvituð í fæðu-
vali. Ég tel að ég hafi fengið
krabbamein af ákveðnum efnum
sem ég hef notað við garðyrkju-
störfin. Ég ráðlegg konum sem
vinna við garðyrkjustörf að koma
ekki nálægt eiturefnum, það er
ekkert vitað um áhrif langtímanotk-
unar vissra efna. Samkvæmt upp-
lýsingum sem birst hafa í erlendum
vísindatímaritum benda líkur til að
í ákveðnum úðunarefnum sé efni
sem veldur m.a. bijóstakrabba. Ég
get ekki fært sönnur á þessar tilgát-
ur en hef sterkar grunsemdir um
að þarna sé samband á milli. Vil-
hjálmur Rafnsson læknir hjá Vinnu-
eftirliti ríkisins hefur tekið saman
skýrslu um heilsufar garðyrkjufólks
og fróðlegt væri að heyra hvað
hann hefði að segja um þessa til-
gátu mína.
Ég er ekki laus við krabbameinið
þótt það sé búið að skera það í
burtu. Ég þarf alltaf að fara í eftir-
lit með vissu millibili og fæ gjarnan
kvíðaköst þegar að því kemur. Ég
hef líka verið minnt óþyrmilega á
að ég er ekki eins og „hitt fólkið í
bænum“. Eitt sinn hringdi hingað
maður og bauð til sölu líftrygging-
ar, við mæltum okkur mót en þegar
hann heyrði að það hefði verið tek-
ið af mér bijóstið vegna krabba-
meins þá vildi hann ekki lengur líf-
tryggja mig, jafnvel þótt ég segði
honum að læknar mínir segðu mig
læknaða. Hann vildi ekki einu sinni
tryggja mig þannig að krabbamein
væri undanskilið. Eg var mjög ósátt
vegna þessa og tel það nánast brot
á mannréttindum.
Mér hefur orðið tíðrætt um þau
útlitslýti sem brottnám bijósts hef-
ur í för með sér. Sjálf er ég mjög
hrædd um heilbrigða bijóstið á
mér. Ég gæti varla afborið að missa
það líka. Ég veit ekki hvort ég er
öðruvísi en aðrar konur hvað þetta
snertir en mér er nær að halda að
svo sé ekki. Konur líta á bijóst sín
sem tákn kvenleika auk þess sem
allir vilja lifa óskaddaðir ef það er
unnt. Með þetta í huga fagnaði ég
því þegar ég sá í blöðum nýlega
að til stæði að Landspítalinn keypti
nýtt tæki til þess að nota við grein-
ingu á bijóstameini og væri það
miklu nákvæmara en þau gömlu
þannig að oft þyrfti minna að taka
af bijóstinu en ella hefði verið gert.
Ég vona að Landspítalanum takist
að fá leyfí til að festa kaup á þessu
tæki og fái til þess fjármagn.
Sjálf lít ég björtum augum til
framtíðar. Ég er komin til þokka-
legrar heilsu, þótt ég fái aldrei þann
mátt í veika handlegginn sem ég
hafði og það komi m.a. í veg fyrir
að ég geti stundað erfið garðyrkju-
störf. Ég treysti mér heldur ekki
enn til að fara í framhaldsnám í
líffræði sem ég þó ætlaði mér í
upphafi. En eigi að síður er lífið
mér gott þessa dagana. Það breytir
fólki að horfast í augu við þá ógn
sem krabbamein er, það sem áður
var sjálfsagt verður dýrmætt. Við
hjónin erum orðin enn betri vinir
en við vorum áður, þessi reynsla
hefur gert okkur í ijölskyldunni
mjög náin. Þótt svona vel hafi tek-
ist til í mínu tilviki er því miður
ekki sömu sögu að segja af ýmsum
öðrum konum. Það er fyllsta ástæða
til að vera mjög á varðbergi hvað
snertir bijósta- og legkrabbamein,
það stakk mig því illa þegar ég sá
í blöðum um daginn að aðeins tíu
prósent kvenna á Akureyri og ná-
grenni sem boðaðar höfðu verið í
krabbameinsleit hefðu mætt. Við
konur verðum barnanna okkar
vegna og annarra í fjölskyldunni
að mæta í slíkar skoðanir og gera
það sem okkur er unnt til þess að
fyrirbyggja að við veikjumst alvar-
lega.“
„í&lendingar eru
gáfaðaóta fclk
í heimi"
- þeóó vegna kaupa útlendingar
líka af; ckkur hugbúnað
íilemkt hugvit er orðln verðmœt
útílutningivara eþtinótt um allan
heim. íilemkur iðnaður þolir vet alþjóðtegan
iamanburð. Berðu alltaþ ðaman verð og gœði.
íslenókur iðnaður á heim&mœlikvarða
SAMTÖK
IÐNAÐARINS