Morgunblaðið - 16.03.1997, Side 29

28 SUNNUDAGUR 16. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 16. MARZ 1997 29
JHtvgmifrliiMfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
IGÆR var birt hér í blaðinu aðsend
grein, opið bréf til heilbrigðisyfir-
valda, sem Qallar um meint ófremd-
arástand vegna langra biðlista eftir
læknisaðgerðum á sjúkrahúsum,
einkum hátæknisjúkrahúsum. Höf-
undur nefnir dæmi þess að sjúkling-
ar, sem hugsanlega hefði mátt
bjarga, hafi látizt meðan á bið eftir
aðgerð stóð. Orðrétt segir greinar-
höfundur: „Það er gjörsamlega óás-
ættanlegt að mannslífum sé teflt í
tvísýnu á þennan hátt vegna spam-
aðaraðgerða yfirvalda."
í skýrslu, sem heilbrigðisráðherra
hefur lagt fram á Alþingi, kemur
fram að fjöigað hefur á biðlistum
vegna læknisaðgerða um tæplega
800 frá árinu 1993. Nálægt 3.400
sjúklingar eru skráðir á biðlista og
er vandinn mestur á bæklunardeild-
um, þar sem 1.300 einstaklingar bíða
eftir aðgerðum. f sumum alvarlegri
tilfellum, til dæmis þegar um er að
ræða alvarlega hjartasjúkdóma, get-
ur það verið spuming um líf eða
dauða að sjúklingur komist í aðgerð
strax eða mjög fljótlega. í tilvitnaðri
grein segir höfundur:
„Við eram að tala um dýrmæt
mannslíf. Hver hefur leyfi til þess
að spila á þá strengi er kveða á um
líf og dauða? Það hefur enginn mann-
legur máttur ... Rannsóknir erlendis
hafa sýnt að það er tíu sinnum hættu-
legra að vera á biðlista eftir hjarta-
skurðaðgerð en að ganga gegnum
aðgerðina sjálfa ... Læknar eiga
ekki undir neinum kringumstæðum
að vera settir í þá aðstöðu að neyð-
ast til að setja sjúklinga á biðlista,
hugsanlega með hræðilegum afleið-
ingum eins og það hafði fyrir bróður
minn“.
Landsmenn eiga lögum sam-
kvæmt rétt á nauðsynlegri heilbrigð-
isþjónustu, sem vissulega er þung á
fóðmm í ríkisbúskapnum. Arðsemi
hennar ætti þó að vera flestum ljós,
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
þótt sjaldan sé tíunduð, m.a. í betri
líðan fólksins í landinu, lengri starf-
sævi þess - og styttri fjarvistum frá
vinnu og verðmætasköpun. En langir
biðlistar menntaðs og vel starfhæfs
fólks eftir nauðsynlegum aðgerðum
auka ekki, heldur rýra, þjóðhagslegt
gildi heilbrigðisþjónustunnar.
Hér skal alls ekki gert lítið úr fjár-
mögnunarvanda heilbrigðisþjón-
ustunnar. Kostnaðurinn við hana er
mikill og vaxandi, m.a. vegna fy'ölg-
unar þjóðarinnar, breytinga á aldurs-
skiptingu hennar, endurnýjunar nýs
og fjárfreks tækja- og tæknibúnað-
ar, sem sífellt er verið að þróa, og
nýrra og dýrra lyfja. Og þótt náðst
hafi veruleg hagræðing og sparnaður
í heilbrigðiskerfinu á síðustu tíu til
fimmtán árum, má enn betur gera,
t.d. með nánari samvinnu eða sam-
runa hátæknisjúkrahúsanna.
Það verður á hinn bóginn að halda
þannig á málum að heilsufarslegt
öryggi landsmanna sé tryggt, eins
vel og frekast er kostur, og biðlistar
eftir nauðsynlegum læknisaðgerðum
hverfí. Að því ber að stefna með öll-
um tiltækum ráðum.
ÁSTANDIÐ í
ALBANÍU
AÐ fer tæpast á milli mála, að
stjómleysið í Albaníu er orðið
slíkt, að Evrópuríkin eiga ekki ann-
arra kosta völ en að skakka leikinn.
Landið er bersýnilega stjómlaust.
Forseti og ríkisstjóm ráða ekki við
neitt. Margvíslegur vopnabúnaður er
kominn í hendur óbreyttra borgara,
sem beita honum að þvi er virðist á
hvað sem fyrir verður, erlendir ríkis-
borgarar skelfingu lostnir og Albanir
sjálfir gera allt sem þeir geta til að
komast úr landi.
Erlendir sendimenn sem farið hafa
til Albaníu til þess að ræða við ráða-
menn þar um ástandið virðast á einu
máli um að erlend hemaðaríhlutun
verði að koma til. En eins og fyrri
daginn, þegar vandamál af þessu
tagi snúa að Evrópuríkjunum virðast
þau ráðalaus eða svifasein.
Reynslan frá fyrri lýðveldum
Júgóslavíu sýnir að þá fyrst, þegar
erlend ríki láta til sín taka er hægt
að stöðva manndráp og koma á friði.
Í því tilviki brugðust Evrópuríkin
gersamlega. Það var ekki fyrr en
Bandaríkjamenn komu til sögunnar
og beittu annars vegar ijárhagsað-
stoð og hins vegar hótunum að sam-
komulag tókst á milli stríðandi aðila
um að leggja niður vopn.
Evrópuríkin þurfa að sýna nú að
þau hafí eitthvað lært af þeirri
reynslu. Þau eiga að hafa styrk og
burði til þess að takast á við vanda-
málið í Albaníu. En það má greini-
lega engan tíma missa.
TÍMA-
SKEKKJA
AU verkföll, sem eru að skjóta
upp kollinum eru ótrúleg tíma-
skekkja. Lítið er orðið um rryólk í
verzlunum á höfuðborgarsvæðinu og
eftir helgina lokast benzínstöðvar,
ef svo fer fram sem horfír. Stefnt
er að almennum verkföllum a.m.k.
Ðagsbrúnarmanna eftir viku. Hvaða
tilgangi þjónar þetta? Að sýna að
Dagsbrún geti stöðvað mjólkurdreif-
ingu og benzínsölu?
Meginlínumar í kjarasamning-
unum eru skýrar. Það hefur tekizt
að gera samninga til allt að þriggja
ára. Ríkisstjórnin hefur lagt fram
tillögur um skattalækkanir, sem eru
umfangsmeiri en nokkum óraði fyr-
ir. Forsætisráðherra hefur lýst því
yfír, að hann sé reiðubúinn til að
taka til athugunar athugasemdir ASÍ
við útfærslu skattalækkana. Grund-
völlur nýrra kjarasamninga liggur
augljóslega fyrir.
Sama stífni virðist vera komin í
kjaradeilu bankamanna og viðsemj-
enda þeirra. Ekki verður annað séð
en bankamönnum standi til boða
sambærilegir kjarasamningar við
aðra. Með þeim tilboðum um kjara-
bætur, sem liggja fyrir og yfirlýstum
skattalækkunum ríkisstjómar er ver-
ið að tryggja fólki verulega kaup-
máttaraukningu á næstu árum.
Hvers vegna að draga úr þeirri kaup-
máttaraukningu með verkföllum,
sem þjóna nákvæmlega engum til-
gangi?
BURT MEÐ BIÐLISTANA!
KVIKMYNDIN EFT-
ir Deiglu Arthurs
Millers stendur vel
fyrir sínu. Hún fjallar
ekkisíður um dómstól-
inn í hjarta hvers og
eins en rannsóknar-
réttinn, eða hina „opinberu"
samvizku ef svo mætti segja. En
sem dómstóll er leikritið nær búd-
dískum skilningi um afdrif hins
dauða en lútherskri afstöðu einsog
hún er til að mynda túlkuð í Passíu-
sálmunum: Sá dauði hefur sinn dóm
með sér. (L, 6) Samkvæmt þeim
skilning er samvizka syndarans
leidd fyrir rannsóknarrétt annars
heims, en um það fjallar leikrit
Millers öðrum þræði, aðvísu, ekki-
síður en þann trylling og þá sefjun
sem lýst er í Píslarsögu séra Jóns
þumlungs frá svipuðum tíma og
efni Deiglunnar. Það er einatt stutt
í ofstopa og ofstæki þarsem maður-
inn slær upp tjöldum sínum. And-
spænis náttúruöflunum er hann ein-
sog hverönnur padda. Trú og hug-
sjónir fara heiminn oftaren ekki
einsog hamfarir. Fólk er kannski
ekki neinir guðir í sköpun, heldur
einfaldlega einn þáttur sköpunar-
verksins einsog aðrar þær skepnur
sem lifðu af syndaflóðið mikla.
Galdrafár í ýmsum myndum hefur
fylgt mannkyninu frá upphafí vega;
ekki einungis í Salem þarsem leik-
rit Millers gerist eða vestur á fjörð-
um þarsem píslarsaga séra Jóns
þumlungs á rætur. Þegar þetta
samfélag er skoðað raunsæjum
augum og reynt að fara í saumana
á því blasir við sú einfalda stað-
reynd að maðurinn er ekki annað
en lirfa á leið inní eilífa veröld fiðr-
ildavængjanna.
Eilíf útskúfun, ekk-
ert var hræðilegra að
dómi rétttrúnaðar-
manna en hún. Játn-
ing gat hreinsað sál-
ina, hún jafngilti iðr-
un vegna syndar og gat bjargað
sálinni undan eldi helvítis og reiði
guðs, eða einsog meistari Jón segir
í Vídalínspostillu sinni um hinn
óguðlega, að hann mætti „óska og
feginn verða, að helsóttin og fjör-
brotin mættu vara um alla eilífð,
ef hann mætti þar með sleppa frá
hinum eilífa eldi, sem fyrirbúinn er
djöflinum og öllum hans englum,
því þar mun betur bíta.“ Kommún-
isminn fékk þessa játningu einsog
hveija aðra arfleifð úr ofsatrú mið-
alda, hún ein gat hreinsað óvin rík-
isins af svikulli og djöfullegri aðför
að heilögum málstað. Báldauði gat
orðið til nokkurrar friðþægingar,
einnig aftökur með öðrum hætti.
Með það í huga getum við tileinkað
okkur efni Deiglunnar og reynt að
skilja pólitískan harmleik okkar eig-
in aldar. Einræðisstefnur nútímans
eru trúarbrögð og því miklu fremur
einskonar framhald djöflatrúar mið-
aldanna en stjómmálaátök og
hversdagslegar deilur um upp-
skeruna. Galdrafárið í Salem, Nýja-
Englandi, var þannig dæmigert
seytjándu aldar fyrirbrigði einsog
sá „æðigaldur" sem Jón píslarvottur
var haldinn „svo og veit mitt heim-
kynni“, segir séra Jón í umfjöllun
um fórnardýr sín, „að eg bannaði
haturlega til þeirra manna að tala,
því eg sá þá forblindaða í sinni
vonzku vera og ekki hafandi yfírráð
sinna verka heldur en sá, sem göld-
um hesti ríður, sem oft hleypur
þangað sem hann vill ekki, sem á
baki situr og ekki hefur afl að stýra
taumi.“ En galdramönnum er þá
fyrir beztu að þeim sé refsað harð-
lega svoað þeir eigi sér einhveija
afsökun eða málsbætur þegar kem-
ur að dómsdegi. Ætli forsprakkar
kommúnismans hafí ekki stundum
hugsað með svipuðum hætti til
fómardýra sinna. „Þar fyrir veit eg
öngva galdramönnum þarflegri
heldur en þá, sem þá elta og sem
fyrst uppiróna gera, áður en (ef
verða mætti) þeir komast til að
uppfylla mæli allra sinna glæpa til
helvítis elds.“ Semsagt, málstað-
urinn er svo heilagur að hann krefst
þess beinlínis að óvinum sé útrýmt.
Það er ekkisízt þeim sjálfum fyrir
beztu.
**
Það sem hér hefur verið Qallað
um má sjá svosem í hnotskum í
Passísusálmum sr. Hallgríms:
Dauðinn þá mætir dapur þér
dóminn hefir hann eftir sér;
djöfullinn bíður búinn þar,
í bálið vill draga sálirnar.
(IV, 20)
Og:
Kvalafór, Jesús, þessi þín,
sem þá gekkstu einu sinni,
veri kraftur og vemdin mín,
svo veginn lífsins ég finni.
Lát ekki djöful draga mig
í dofínleik holdsins blinda
til sekta’ og synda;
eg bið af ást og alúð þig
ákefð hans burt að hrinda. - Amen.
(IX, 10)
M.
HELGI
spjull
+
■V mmmm AUP LANDSBANKANS
á 50% eignarhlut
I Brunabótafélags ís-
lands j Vátryggingafé-
lagi íslands eru tví-
mælalaust mestu tíð-
indi í íjármálaheimin-
um hér frá því að fjór-
ir bankar sameinuðust í íslandsbanka. Þó
hafa umbrotin í þessari grein atvinnulífsins
verið mjög mikil á allmörgum undanfömum
árum. Auk sameiningar bankanna fjögurra
í einn banka hafði orðið samruni hjá trygg-
ingafélögunum, annars vegar þegar Sjóvá-
tryggingafélags íslands hf. og Almennar
tryggingar hf. sameinuðust í einu félagi
og hins vegar þegar Samvinnutryggingar
og Brunabótafélagið mynduðu Vátrygg-
ingafélag íslands hf.
Auk þess hafa orðið töluverðar svipting-
ar meðal verðbréfafýrirtækja. í upphafi
voru Fjárfestingarfélag íslands hf. og
Kaupþing sjálfstæð verðbréfafyrirtæki, þótt
einkabankar kæmu að stofnun Fjárfesting-
arfélagsins á sínum tíma. Síðar keypti
sænska tryggingafélagið Skandia Fjárfest-
ingarfélagið. Iðnaðarbankinn hafði sett upp
Verðbréfamarkað Iðnaðarbankans, sem síð-
ar varð Verðbréfamarkaður íslandsbanka
hf. Landsbankinn setti á stofri eigið verð-
bréfafyrirtæki, Landsbréf, og sparisjóðimir
og Búnaðarbankinn keyptu sameiginlega
Kaupþing. Sparisjóðimir eignuðust síðan
Kaupþing alveg en Búnaðarbankinn setti
upp eigið verðbréfafyrirtæki.
Verðbréfafyrirtækin voru orðin harður
samkeppnisaðili bankanna og þess vegna
ekki við öðru að búast en bankamir leituðu
inn á þann markað enda reka nú allir bank-
amir þrír og sparisjóðimir slík fyrirtæki.
Auk þess risu upp í tengslum við þessa
starfsemi fyrirtæki sem tóku að sér að
annast kaupleigu og fjármögnun fjárfest-
inga með nútímalegum hætti.
Nýtt skref var stigið í þessari þróun með
kaupum Vátryggingafélags íslands á allri
starfsemi Skandia hér á landi og þar með
sköpuðust tengsl á milli tryggingafélags
og verðbréfafyrirtækis. Þótt kaup sparisjóð-
anna á Alþjóða líftryggingafélaginu væru
minni í sniði vora þar samt komin tengsl
á milli lánastofnana, þ.e. sparisjóðanna,
verðbréfafyrirtækis, þ.e. Kaupþings og líf-
tryggingafélags.
Jafnhliða þessari þróun hafa svo orðið
vaxandi umræður um stöðu lífeyrissjóð-
anna. Séreignasjóðum hefur vaxið fiskur
um hrygg og reyndar svo mjög, að a.m.k.
tveir sameignarsjóðir hafa sótt um leyfi til
að setja upp séreignadeildir fyrir félags-
menn sína. Nokkuð almenn samstaða er
um, að skylduaðild að lífeyrissjóði sé nauð-
synleg en hins vegar hafa bæði Morgun-
blaðið og fleiri hvatt til þess að launþegar
gætu ráðið því sjálfír í hvaða lífeyrissjóði
þeir væra. Jafnframt hefur Morgunblaðið
ítrekað bent á, að núverandi fyrirkomulag
á stjóm lífeyrissjóðanna væri óeðlilegt og
sjálfsagt sé að sjóðfélagar sjálfír, eigendur
lífeyrissjóðanna, kjósi stjómir þeirra. Þeim
er alveg treystandi fyrir eigin fjármunum
og þurfa ekki tilnefningar frá vinnuveitend-
um og launþegafélögum til þess. Það er
m.ö.o. kominn tími til að skera á tengslin
á milli lífeyrissjóðanna og aðila vinnumark-
aðarins, þannig að lífeyrissjóðimir verði
sjálfstæðar stofnanir.
En um leið og eðlilegt er að fijálst val
sé um aðild að lífeyrdssjóði og að sameign-
arsjóðimir komi upp séreignadeildum eiga
aðrir aðilar t.d. samsteypa banka, trygg-
ingafélaga og verðbréfafyrirtækja að geta
starfrækt sameignarsjóði ekki síður en sér-
eignasjóði.
Það er með þennan bakgrann í huga,
sem meta ber kaup Landsbanka íslands á
svo stóram hlut í Vátryggingafélagi ís-
lands. í ljósi þessarar þróunar er í raun og
vera ekki hægt að gera nema eina athuga-
semd við þessi viðskipti. Það er ljóst að
bæði Landsbankinn og Vátryggingafélagið
era í hraðri þróun að þeim markmiðum,
sem hér hefur verið lýst og er út af fyrir
sig nákvæmlega það sama og hefur verið
að gerast á Vesturlöndum yfírleitt, að bank-
ar, verðbréfafyrirtæki og tryggingafélög,
sem öll era starfandi á fjármálamarkaðnum
sameinist eða tengist með gagnkvæmri
eignaraðild. Með slíkri samvinnu eða sam-
tengingu verða þessir aðilar betur færir um
að veita viðskiptavinum sínum alhliða fjár-
málaþjónustu nánast frá vöggu til grafar.
Sú athugasemd, sem hægt er að gera
og margir munu gera, ekki sízt í viðskipta-
lífinu er sú, að Landsbankinn er ríkisbanki
og með hliðsjón af því er hægt að halda
því fram eins og nú standa sakir, að ríkið
sé að ryðjast inn á nýtt svið atvinnulífsins,
þ.e. í alhliða tryggingastarfsemi.
Einkavæð-
ing ríkis-
bankanna
REYKJAVIKURBREF
Laugardagur 15. marz
í SAMTALI VIÐ
Ríkisútvarpið í gær-
kvöld, föstudags-
kvöld, sagði Kjartan
Gunnarsson, for-
maður bankaráðs
Landsbanka íslands, að hann hefði verið
tregur til þess að standa að þessum kaup-
um, ef ekki hefði legið fyrir ákvörðun ríkis-
stjómar og stjómarflokka um einkavæð-
ingu ríkisbankanna og þar með Landsbank-
ans. Á blaðamannafundi í Landsbankanum
í gær, föstudag, sagði Sverrir Hermanns-
son, bankastjóri Landsbankans, að hann
hefði tekið dræmt undir þennan gjöming
ef hann hefði ekki séð að ákveðið hefði
verið að einkavæða Landsbankann.
Það mun sitt sýnast hveijum um það,
hvort þetta era haldbær rök. Á ráðstefnu
um einkavæðingu, sem haldin var fyrir
nokkrum vikum, skýrði Davíð Oddsson,
forsætisráðherra, frá áformum ríkisstjóm-
arinnar um að gera ríkisbankana tvo að
hlutafélögum um áramót og selja í kjölfar-
ið á því 49% af hlut ríkisins á opnum mark-
aði. Nú hefur hins vegar verið ákveðið
vegna andstöðu við þessi áform innan
Framsóknarflokksins, að ríkið selji ekki
nema 35% hlut. Þetta skref til baka frá
fyrri yfirlýsingu forsætisráðherra verður til
þess að gagnrýnin verður þeim mun harð-
ari á kaup Landsbankans á helmingshlut í
VÍS með tilvísun til þess, að nú liggi ekki
fyrir áform um að selja nema rúmlega þriðj-
ung af hlutafé ríkisins í Landsbankanum,
sem þýði í raun að bankinn verði áfram
undir stjóm ríkisins. Því að auðvitað er
ekki um einkavæðingu að ræða nema a.m.k.
dijúgur meirihluti ríkisins í hinu væntan-
lega hlutafélagi verði seldur. Ríkið gæti
jafnvel ráðið Landsbankanum með þriðj-
ungs eign ef önnur hlutabréfaeign væri
mjög dreifð eins og líklegt má telja, a.m.k.
í byijun.
Þess vegna má ganga út frá því sem
vísu, að í kjölfar þessara viðskipta aukist
kröfíimar um skjóta einkavæðingu ríkis-
bankanna og raunar hlýtur það að vera
eðlileg krafa viðskiptalífsins að mjög fljót-
lega eftir að Landsbankinn verður orðinn
að hlutafélagi verði mikill meirihluti hluta-
bréfa í bankanum seldur á almennum mark-
aði. Þessi sjónarmið hljóta að koma upp í
umræðum á Alþingi um þau framvörp, sem
nú hafa verið lögð fram um að gera ríkis-
bankana að hlutafélögum.
í því sambandi munu áreiðanlega slqjóta
upp kollinum áhyggjur meðal manna í við-
skiptalífinu á borð við þær, sem Ágúst
Karlsson, forstjóri Tryggingar hf., viðrar í
samtali við Morgunblaðið í dag, laugardag,
er hann segir: „En sú spuming vaknar,
hvort þessi samsteypa, Branabótafélagið
og VÍS séu ekki með þessu að fínna sér
leið inn í Landsbankann til þess að standa
betur að vígi, þegar bankinn verður einkav-
æddur og boðinn til sölu. Með því væri
þessi risi að koma klónum í forkaupsrétt
að bankanum. Ég lít mun frekar á málið
frá þessari hlið en þeirri að þetta hafí mik-
il áhrif á tryggingamarkaðinn."
Það munu áreiðanlega fleiri gera og
skoða þessa þróun í (jósi þeirrar almennu
samkeppni um völd og áhrif í viðskiptalíf-
inu, sem hefur farið harðnandi á síðustu
áram milli fyrirtækja í einkageiranum, sem
hafa tekið höndum saman og þeirra gömlu
fyrirtækja, sem áður tilheyrðu Sambands-
veldinu en hafa verið að eflast á ný og ná
sterkri stöðu í atvinnulífi landsmanna. Sum-
ir munu segja, að Landsbankinn hafí geng-
Klakabrynjuð girðing í Mýrdal.
ið til liðs við þennan arm viðskiptalífsins.
Aðrir að gömlu Sambandsfyrirtækjunum
hafí verið opnuð leið til mikilla áhrifa í
Landsbankanum, þegar hann verður seldur
á opnum markaði að hluta til eða að öllu
leyti. En jafnframt má vel vera, að fulltrú-
ar Landsbankans í stjóm VÍS hafi áhrif í
þá átt að draga úr myndun blokka í við-
skiptalífinu.
Hitt fer tæpast á milli mála, að frá sjón-
arhóli ríkisins, þ.e. eiganda bankans, má
gera ráð fyrir að verðmæti hlutabréfa í
bankanum aukizt mjög vegna þessara
kaupa. Að þessu víkur Davíð Oddsson, for-
sætisráðherra, í samtali við Morgunblaðið
í dag, laugardag, er hann segir: „Mér sýn-
ist að bankinn muni frekar styrkja sína
stöðu með þessum kaupum og verða þegar
fram í sækir eftirsóknarverðari eign fyrir
þá, sem vildu leggja peninga í bankann í
auknu hlutafé eða þegar fram í sækir að
eignast hlut í honum með öðram hætti.“
Hið sama segir Sighvatur Björgvinsson,
formaður Alþýðuflokksins: „Þetta hækkar
væntanlega verðmæti bankans í því mati,
sem nú þarf að fara fram eftir að bankan-
um hefur verið breytt í hlutafélag."
Það er að sjálfsögðu skylda þeirra, sem
fara með málefni ríkisins við einkavæðingu
ríkisfyrirtækja að sjá til þess að skattgreið-
endur fái sem mest í sinn hlut, þegar eign-
ir ríkisins era seldar. Þess vegna þarf ekki
að koma á óvart, að þessi viðskipti njóta
stuðnings bæði talsmanna ríkisstjómar og
stjómarandstöðu.
ÞAÐ ER AUÐVIT-
að erfitt að meta
hver áhrifin af
þessum kaupum
Landsbankans
verða á fjármálamarkaðinn. Brunabótafé-
lag íslands verður augljóslega mjög öflugt
Hver verða
áhrifin?
eignarhaldsfélag, sem virðist ætla að
beita afli sínu til stuðnings sveitarfélögun-
um. í samtali við Morgunblaðið í dag,
laugardag, segir Hilmar Pálsson, forstjóri
félagsins: „Við vorum með alla okkar eign
í þessu eina félagi. Með því að losa um
hana getum við fært arðsemi af okkar
eign nær umhverfi sveitarfélaga."
Hin nýja samsteypa Landsbankans og
Vátryggingafélags Islands getur boðið
viðskiptavinum sína alla hugsanlega fjár-
málaþjónustu og mun vafalaust fylgja
þessum kaupum eftir með miklu mark-
aðsátaki. Ekki þarf að draga í efa, að
með sameiginlegum styrk þessara tveggja
öflugu fyrirtækja geta þau náð langt.
En reynslan sýnir að menn sitja ekki
lengi einir að slíkri köku. Gera verður ráð
fyrir að í kjölfar þessara viðskipta fylgi
umrót á markaðnum, sem leiði til nýrra
tenginga á milli tryggingafélaga, verð-
bréfafyrirtækja og banka. Varla sitja
einkafyrirtækin í fjármálaheiminum auð-
um höndum eftir þessi tíðindi. Bæði
Landsbankinn og Vátryggingafélagið
hafa náð umtalsverðu forskoti á keppi-
nauta sína og hinir síðarnefndu munu
varla taka því með þegjandi þögninni.
Landsbankinn hefur legið undir ámæli
fyrir að hann væri seinn á sér í harðn-
andi samkeppni á fjármálamarkaðnum.
Hafi eitthvað verið til í því verður tæpast
hægt að saka bankann um það lengur.
Öllu frekar verður fylgzt með því með
eftirvæntingu hvernig hinir bankarnir
tveir bregðast við þessum óvæntu tíðind-
um.
Á síðustu árum hafa viðskipti ís-
lenzkra fyrirtækja við erlenda banka
aukizt mjög. Jafnframt hafa erlend
tryggingafélög byrjað að hasla sér völl
hér. Sum þeirra selja líftryggingar og
lífeyrissparnað. Önnur bjóða annars kon-
ar tryggingar, svo sem bílatryggingar.
Þessi þróun er af hinu góða. Hún þýðir,
að íslenzkir viðskiptamenn fyrirtækja á
þessu sviði eiga fleiri kosta völ og sam-
keppnin eykst.
Halldór Ásgrímsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, vék sérstaklega að þessu
í samtali við Morgunblaðið í dag, laugar-
dag og sagði: „Skilin á milli bankastarf-
semi, vátryggingastarfsemi og margvís-
legrar fjármálaþjónustu eru að verða æ
minni og því eðlilegt að menn leiti eftir
stærri og hagkvæmari heildum til að geta
tekizt betur á við erlenda samkeppni."
Axel Gíslason, forstjóri Vátryggingafé-
lags íslands hf., talar með svipuðum
hætti, þegar hann segir í samtali við
Morgunblaðið að með þessum viðskiptum
séu tvö íslenzk fyrirtæki að styrkja sam-
keppnisstöðu íslendinga í samkeppni um
langtímasparifé, sem við blasi nú þegar
frá útlöndum. Hann bætti því við, að
meginuppspretta áhættufjár fyrir at-
vinnulífið væri í lífeyrissparnaðarkerfínu
og þeim mun þrengra um framboð á slíku
fé ef það væri ekki á íslenzkum höndum.
Hér væri því um þjóðfélagslegt hags-
munamál að ræða.
Þegar á allt þetta er litið má telja lík-
legt, að megináhrifin af kaupum Lands-
bankans verði í fyrsta lagi harðari krafa
um skjótari sölu á miklum meirihluta hlut-
afjár í Landsbankanum á opnum mark-
aði, í öðru lagi krafa um að umbótum í
lífeyriskerfinu verði hraðað þannig að
launþegar hafi fijálst val um í hvaða líf-
eyrissjóði þeir ávaxta lífeyrissparnað sinn
og að almennt frelsi ríki á markaðnum
um lífeyrissparnað og mismunandi form
hans meðhöndluð á sama hátt skattalega.
Og í þriðja lagi að nýjar samsteypur
myndist á fjármálamarkaðnum til þess
að bæta samkeppnisstöðu þeirra fyrir-
tækja, sem eru í beinni samkeppni við
Landsbankann-VÍS-Landsbréf.
Morgunblaðið/Jónas Erlendsson
„Þess vegna má
ganga út frá því
sem vísu, að í kjöl-
far þessara við-
skipta aukist
kröfurnar um
skjóta einkavæð-
ingu ríkisbank-
anna og raunar
hlýtur það að vera
eðlileg krafa við-
skiptalífsins að
mjög fljótlega eft-
ir að Landsbank-
inn verður orðinn
að hlutafélagi
verði mikill meiri-
hluti hlutabréfa í
bankanum seldur
á almennum
markaði.“
tr\