Morgunblaðið - 27.03.1997, Page 25

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 27. MARZ 1997 25
ERLENT
Ástralía á leið að
verða lýðveldi?
Margir Ástralir eru þeirrar skoðunar að ekki
séu nema nokkur ár þar til þeir segi skilið við
Breska samveldið og verði lýðveldi. Jóhanna
Kristjónsdóttir fjallar um málið.
UMRÆÐUR meðal stjórnmála-
manna og ekki síður almennings í
Ástralíu um hvort breyta eigi
stjórnskipan landsins og gera það
að lýðveldi hafa verið mjög áber-
andi síðustu misserin í Astralíu.
Bent er á að árið 1897 hafi hafist
undirbúningur að þeirri skipan sem
nú er og honum hafi lokið árið
1901. Því sé ekki fjarri lagi að á
aldarafmæli þess megi byrja við-
ræður um að Ástralía verði lýðveldi
árið 2001.
Núverandi forsætisráðherra
landsins, John Howard, er afdrátt-
arlaus fylgismaður þess að halda
iandinu innan Breska samveldisins.
En skoðanakannanir meðal manna
síðustu tvö ár sýna allt annað: mik-
ill meirihluti vill að Ástralía verði
sjálfstætt lýðveldi og finnst það ekki
í takt við nútímann að vera innan
vébanda Breska samveldisins.
Ummæli Bretaprins
kveikjan
Það er að sumra mati dálítið
kaldhæðnislegt að það var Karl
krónprins Bretlands sem endurvakti
umræður um stöðu Ástralíu þegar
hann var þar í heimsókn fyrir þrem-
ur árum. Prinsinn komst þá svo að
orði að þetta yrði ástralska þjóðin
að ákveða. Hún ein gæti það. I kjöl-
far þessara orða sem margir töldu
bera því vitni að Karl væri að horf-
ast í augu við nýjan og sjálfsagðan
veruleika fóru svo enn á ný af stað
umræður um málið.
Þó að forsætisráðherrann styðji
það að Elísabet Bretadrottning sé
áfram þjóðhöfðingi Ástralíu eru
margir flokksmenn hans í Fijáls-
lynda flokknum svo og í samstarfs-
flokknum, Þjóðarflokknum, á því
að landið verði gert að lýðveldi.
Fyrir kosningarnar á síðasta ári
lofaði Frjálslyndi flokkurinn því að
láta bera þetta upp á flokksþingi í
desember í ár.
Stjórnarandstöðuflokkurinn,
Verkamannaflokkurinn, hefur kraf-
John Howard
forsætisráðherra.
Paul Keating,
formaður Verka-
mannaflokksins.
ist þess að Ástralía verði lýðveldi
eigi síðar en 2001.
Vera innan samveldisins er
tímaskekkja að margra mati
Meginástæðan fyrir því að áhugi
hefur aukist mjög er tiltölulega ein-
föld. Menn gera sér grein fyrir
brejrttum tímum og benda á að
Ástralía hafi smám saman losað
um öll tengsl við Bretland nema
þau formlegu. Því sé fáránlegt að
voldugt land á borð við Ástralíu sem
er og líklegt til að láta æ meira að
sér kveða á nýrri öld sé innan sam-
bands sem að flestra mati sé úr sér
gengið og verði alger tímaskekkja
innan fárra ára. Þeir séu fullfærir
um að velja sinn eigin þjóðhöfð-
ingja.
Með því að verða lýðveldi muni
Ástralir kunngera öllum heiminum
að þeir séu ekki lengur viðhengi
annars lands að sögn Brians Ever-
ingham sem er Ástrali í fimmta lið
og sögukennari í framhaldsskóla í
Sydney.
Styrkari tengsl við Asíu
Efnahagsmál koma auðvitað inn
í þetta. Ástralía hefur verið að efla
viðskiptatengsl við Asíu samtímis
því að Bretar eru að tengjast Evr-
ópulöndum æ meira, segja menn
og benda á að um 60% alls útflutn-
ings Ástralíu á síðasta ári hafi far-
ið til Asíulanda. Verðmæti þessa
útflutnings var 43 milljónir ástr-
alskra dollara. Útflutningur þeirra
til var aðeins 11% af heildarútflutn-
ingi þeirra.
Þá má ekki gleyma því að fjöldi
Ástrala sem er ekki af ensku bergi
brotinn og raunar ekki evrópsku
heldur skiptir máli í þessu sam-
hengi. Eftir síðari heimsstyijöldina
fluttust Suður-Evrópumenn 5 stór-
um stíl til Ástralíu en hin síðustu
ár hefur dregið úr flutningum Evr-
ópumanna og Asíumenn komið í
staðinn. Því finnst mörgum það
skjóta skökku við að Ástralir sem
fjarlægist Bretland stöðugt jafnt
hvað uppruna íbúana varðar sem á
öðrum sviðum sé sérstaklega tengt
því með því að vera í samveldinu.
Eins og áður segir eru auðvitað
ekki allir á eitt sáttir og John How-
ard sagði alveg nýlega að hann
gæti ekki séð að með því að breyta
stjórnskipun Ástralíu væri hags-
muna manna betur gætt né tryggði
það traustari stjórn og lýðræði. En
þar sem Howard verður að reiða
sig á samstarfsflokkinn til að halda
völdum má heldur ekki fara of
geyst. David Kemp menntamála-
ráðherra hefur stungið upp á breyt-
ingum á stjórnarskránni sem í raun
ganga út á margt það sem Paul
Keating, formaður Verkamanna-
flokksins, hefur boðað.
Keating er þekktur fyrir að vera
harðsnúinn lýðveldissinni en hann
hefur þó ekki komið fram með tillög-
ur sem mundu í einu vetfangi svipta
Ástralíu úr Breska samveldinu. Hins
vegar er flestum ljóst að breytingar
á stjómarfari Ástralíu eru aðeins
tímaspuming. Helen Irving, prófess-
or í stjómmálafræði í Tækniháskóla
Sydney, segir að það sé fyrirsláttur
þegar stjórnmálamenn tali um að
það muni taka mjög Iangan tíma
að gera þær breytingar sem þurfí
til að landið verði lýðveldi. Hún seg-
ist hafa rannsakað sérstaklega þeg-
ar samningurinn var gerður 1897
og ástæðulaust sé að ætla að nútím-
inn kreijist lengri tíma en næstu
fjögurra ára til að koma þessu í
gegn. Hvað sem stjórnmálamönnum
líður er víst að ástralskur almenning-
ur telur það um margt beinlínis
niðurlægjandi að þeir búi ekki í sjálf-
stæðu lýðveldi. Og kannski pólitík-
usarnir fari að hlusta eftir því hvað
mest fylgis virðist njóta hjá hinum
óbreytta ástralska borgara.
Chelsea Clinton í Afríku
HILLARY Clinton, eiginkona
Bandaríkjaforseta, og Chelsea,
dóttir þeirra, eru nú á fyeggja
vikna ferð um Afríku. í gær fóru
mæðgurnar að Ngorongoro-gígn-
um, sem er í þjóðgarði í norður-
hluta Tanzaníu. Talið er að gígur-
inn sé um 2,5 milljóna ára gam-
all og hann hafi orðið til þegar
strýta eldfjalls féll saman.
Áður en lagt var af stað að
gígnum höfðu þær viðkomu í
tanzaníska þorpinu Olturoto þar
sem íbúar af Masai ættbálki tóku
vel á móti þeim. Á myndinni sést
Chelsea Clinton (t.v.) dást að háls-
meni, sem Joan Kosianga (t.h.)
gaf henni.
Mæðgurnar hafa þegar verið í
Senégal, Suður-Afríku og
Zimbabwe og halda í dag til
Kampala í Uganda. Þaðan fara
þær til Eritreu og halda á sunnu-
dag til Bandaríkjanna.
Spánn
9.000 berkla-
tilfelli á ári
Malaga. Morgunblaðið.
SVO virðist sem berklatilfellum
fari ekki lengur fjölgandi á Spáni
og skráðum tilfellum í fyrra fækk-
aði eilítið. Þetta kemur fram í
skýrslu, sem yfirvöld heilbrigðis-
mála á Spáni birtu á mánudag, á
Alþjóðlega berkladeginum.
Berklatilfelli eru enn mun fleiri
í Suður-Evrópu en í ríkjunum í
norðri. Verst er ástandið í Portúg-
al þar sem berklar ná að geisa,
einkum í fátækrahverfum stór-
borganna Lissabon og Porto.
Arið 1996 voru skráð berklatil-
felli á Spáni alls 9.000. Hafði
þeim fækkað nokkuð frá árinu á
undan. Talsmenn heilbrigðisyfír-
valda benda þó á að þessar tölur
geti ekki talist fyllilega tæmandi
þar sem hugsanlegt sé að einhver
tilfelli séu ekki skráð.
Berklar leggjast einkum á þá
sem minna mega sín í samfélag-
inu. Rannsóknir hafa sýnt að hin-
ir fátæku og heimilislausu,
drykkjusjúklingar og eiturlyfja-
neytendur eru í mestri hættu.
Meðferðin tekur yfírleitt sex til
níu mánuði og því er oft erfitt
að ná til þeirra sem lifa við jaðar
samfélagsins.
Spænsk yfirvöld hyggjast
leggja aukna áherslu á forvarnar-
starf og horfa sérstaklega til heil-
sugæslustöðva í því viðfangi.
„Við teljum okkur geta útrýmt
þessum sjúkdómi þótt það verði
ekki á þessum áratug,“ segir
Francisco Babin, sérfræðingur í
faraldursfræði.
Þótt tilfellum á Spáni virðist
ekki fara fjölgandi, líkt og við á
í nágrannaríkinu Portúgal er
fjöldinn þó enn yfír meðaltalinu
í aðildarríkjum Evrópusambands-
ins (ESB) þótt ástandið sé víðast
hvar svipað í löndunum í álfunni
sunnanverðri.

Msi tíl að dvelja
Ml
Verð frá:
19.550«-
...þar sem þú vilt.
Þú siglir með þína fjölskyldu og þinn bíl til Danmerkur á tveimur
sólarhringum með Norrænu á ótrúlegu verði. Síðan hefur þú
ótakmarkað frelsi til að velja ferðamöguleika. Þú skoðar Norðurlöndin
og Evrópu á eigin hraða og siglir svo aftur heim í rólegheitum
með Norrænu frá Bergen. Þetta er hið eina sanna
frelsi í ferðalögum.
Börn yngri en 3 ára ferðast ókeypis.
á mann miðað við fjögurra manna fjölskyidu á eigin bíl til Evrópu ( 2 vikur. Siglt frá Seyðisfirði þann 05.06. Siglt heim 18.06.
NDRRÆNA
FE RÐAS KRIFSTD FAN
Laugavegur 3, sími: 562 6362
Austfar ehf. Seyðisfirði, slmi: 472 I I I I og umboðsmenn.