Morgunblaðið - 28.05.1997, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 28. MAÍ1997 39
BREF TIL BLAÐSIIMS
Landbúnaður í sátt
við land og þjóð
Frá Valdimar Kristinssyni:
ÍSLENSKUR landbúnaður hefur átt
undir högg að sækja árum og jafn-
vel áratugum saman. Bændum
fækkar og margir þeir sem eftir sitja
eiga í verulegum erfiðleikum. Sam-
keppni við erlendar matarvenjur
eykst og neytendur kvarta yfir háu
verði innlendra landbúnaðarafurða.
Þeir sem lækkað gætu framleiðslu-
kostnaðinn eru í úlfakreppu kvóta-
kerfis, en margir bændur hafa
hvorki aldur, heilsu né fjármuni til
að styrkja bú sín þótt allt yrði gefíð
frjálst. Nýjar vonir hafa þó vaknað.
Eftir langvinnar tilraunir hefur
tekist að rækta byggafbrigði sem
nær þroska á stuttum, svölum sum-
rum og er vindþolnara en áður.
Standa vonir til að það megi rækta
á allt að helmingi bújarða landsins.
Þarna hamlar enginn kvóti og ætti
því fjöldi bænda að geta sparað sér
veruleg útgjöld við fóðurbætiskaup.
Ekki yrði um beina samkeppni við
verð innflutts fóðurs að ræða þar
sem bændur gætu nýtt töluvert af
vélakosti sínum og skapað sér
aukna atvinnu um leið.
Fleiri nýjungar eru á döfinni.
Unnið er að því að ná beiskjubragð-
inu úr lúpínunni. Þar með gæti ver-
ið von á gróskumikilli fóðutjurt, sem
þolir mikið frost án þess að falla
og kann auk þess að búa yfir sér-
stökum lækningamætti. Ef vel tekst
til gæti þetta átt sinn þátt í því að
hjarðbúskapur legðist endanlega af
hér á landi, búfé yrði haldið innan
girðinga og heiðarlöndin fengju að
gróa upp í friði.
Þá mun unnið að því að gera
melgresið auðmeltanlegt mannfólk-
inu, en það vex vel víða um land.
Hugsanlega eigum við von á „mel-
hveitibrauðum", þar sem innlend
afurð yrði hluti blöndunnar. Kæmi
ekki á óvart þótt þar yrði um trefja-
ríka hollustufæðu að ræða, svo ekki
sé nú talað um hversu þjóðleg hún
væri.
Skógar og skjólbelti
Síðast en ekki síst er svo upp-
græðsla í stórum stíl. Héraðsskógar
Fljótdalshéraðs vaxa nú stöðugt,
bæði að hæð og víðáttu, og Suður-
landskógar, sem nú er verið að
leggja drög að, eiga að verða enn
víðfeðmari. Þó mætti gera enn bet-
ur í framtíðinni.
Stundum hefur verið sagt að við
þurfum að halda við flestum bújörð-
um hér á landi til þess að geta
mætt ófyrirséðum breytingum eða
áföllum í heimsbúskapnum. Auðvit-
að þarf að sjá landsmönnum fyrir
ýmsum landbúnaðarafurðum í
framtíðinni og verkkunnáttu þarf
að varðveita og efla eftir föngum,
en sé þörf á meiri afurðum, þá tek-
ur ekki langan tíma að plægja stór-
ar landspildur og ekki mörg ár að
efla atvinnugreinina umtalsvert. En
þarna er um getgátur varðandi
heimsmálin að ræða. Það er hins
vegar enginn efi að bæta má landið
varanlega fyrir komandi kynslóðir.
Ræktun skjólbelta er lausnarorðið.
Eftir að Danir misstu mikil lönd
til Þjóðveija í stríðinu 1867 tóku
þeir að rækta upp sandsorfnar heið-
arnar á Jótlandi af mikilli elju.
„Hvad udad tapes skal indad vind-
es“, sögðu þeir og átti skjólbelta-
ræktunin mikinn þátt í því hve vel
tókst til.
Það sem þar var þörf er hér nauð-
syn. Skýla þarf mannfólkinu, búfén-
aðinum, skógræktinni, ökrunum og
graslendinu og raunar öllu lífríkinu
smáu og stóru. Mest liggur við þar
sem öflugur búskapur er stundaður
en einnig þar sem mannfólkið sæk-
ir mest í starfi og leik. Raunar eiga
skjólbelti rétt á sér víðast hvar þar
sem búast má við einhvers konar
landnytjum í framtíðinni. Virkja
þarf framtak og aðstöðu bænda um
allt land í þessu skyni og beina
nánast allri aðstoð við búskap í
þennan farveg. Um það ætti að
geta náðst víðtæk samstaða því
hverjir vilja ekki skila landinu
byggilegra í hendur komandi kyn-
slóða? Reyndar hefur fólk þegar
greitt atkvæði með skjólinu og
skóginum. Sést það best á því hvar
langeftirsóttustu sumarbústaða-
löndin er að finna.
Ýmsar trjátegundir munu koma
til greina í skjólbelti sem blanda
má saman, en fljótsprottnar víðiteg-
undir eru taldar vænlegastar, enda
vill fólk sjá árangur erfiðis síns sem
fyrst. Svo heppilega vill til að kom-
ið er fram nýtt afbrigði af jörva-
víði, sem sagt er sterkara, grófara
og beinvaxnara en hið eldra og telja
sumir það efnilegustu skjólplönt-
una. Vegna þess hve jörvavíðirinn
getur lifað í rýrum jarðvegi þykir
koma til greina að hann taki sums
staðar við hlutverki „snjógrinda"
þar sem skefur á vegi í vetrarveð-
rum.
Með skjólbeltarækt er hægt að
auka atvinnu í sveitum umtalsvert
um leið og landgæði eru aukin.
Jafnvel þær jarðir sem færu í eyði
yrðu notadrýgri komandi kynslóð-
um ef dágott eða gott skjól hefði
leyst vindgnauð berangursins af
hólmi.
Gróðurlendi landsins þarf að
vernda með öllum tiltækum ráðum
og er að mörgu að hyggja í því
sambandi. Kemur þá í hugann að
hreindýrum er í raun ofaukið í land-
inu og hrossum þarf að fækka veru-
lega, eins og ýmsir hafa bent á.
Frekari hugleiðingar er að finna
á heimasíðu minni:
www.treknet.is/valdk
VALDIMAR KRISTINSSON,
Reynimel 65, Reykjavík.
Hver kýs ríkiskirkju
til eilífðar?
Frá Björgvini Brynjólfssyni:
NÚ ER til meðferðar á Alþingi
frumvarp um stöðu og starfshætti
þjóðkirkjunnar. Frumvarp þetta er
sérstætt á margan hátt þar sem
þjóðkirkjan nýtur verndar ríkis-
valdsins umfram önnur trúfélög.
Lýðræðið hefur enn ekki náð til
trúmála á íslandi. Vonandi verður
þess ekki langt að bíða þar sem
aðeins 5 Evrópuþjóðir búa enn við
hliðstæða takmörkun á mannrétt-
indum og er hér. Allar aðrar Evr-
ópuþjóðir hafa talið jafnrétti í trú-
málum vera hluta af trúfrelsinu
og vera jafn sjálfsagt og jafnrétti
í stjórnmálum.
Ljóst er að ákvæði um endur-
skoðun kirkjulaganna verður
mikilvægasti þáttur þeirra. Ef Al-
þingi tryggir ekki fulla endurskoð-
un þeirra á t.d. 10 ára frelsi er
þingræði okkar í hættulegri and-
stöðu við þjóðarviljann. Skoðanak-
annanir síðustu ára sýna að um
60% þjóðarinnar aðhyllast aðskiln-
að ríkis og kirkju. Það er sama
hlutfall og var hjá Svíum þegar
þeir tóku ákvörðun um aðskilnað
fyrir fjórum árum. Þar hafði þjóð-
arviljinn afgerandi áhrif á þjóð-
þingið. Verði fyrrgreint frumvarp
samþykkt án ákvæðis um fulla
endurskoðun eftir fáein ár hefur
orðið hér meiriháttar löggjafarslys
með neikvæðar afleiðingar bæði
fyrir ríki og kirkju. Lögvernduð
kirkja verður aldrei trúverðug.
BJÖRGVIN BRYNJÓLFSSON,
Skagaströnd.
Jóhann Þröstur Ágúst Sindri
Hjartarson Þórhallsson. Karlsson
Agiíst S. Karlsson
nýr forseti SI
SKAK
Skáksamband
í s 1 a n d s
Aðalfundur 24. maí 1997
Ágúst Sindri Karlsson er tekinn við
af Guðmundi G. Þórarinssyni sem
nýr forseti Skáksambandsins.
AÐALFUNDUR Skáksambands
íslands var haldinn á laugardag-
inn. Guðmundur G. Þórarinsson,
sem hefur gegnt embætti forseta
Skáksambands íslands undanfarin
fimm ár, dró sig nú í hlé. Guð-
mundur var einnig forseti S.í. á
árunum 1969—1973 og hefur því
gegnt þessu embætti samtals í 10
ár, eða lengur en nokkur annar.
Hann var forseti þegar einvígi
Fischer og Spassky fór fram hér
á landi 1972, en það stendur enn-
þá undir nafni sem einvígi aldar-
innar. í ár er aldarfjórðungur lið-
inn frá þessu sögufræga einvígi
og því heiðraði aðalfundurinn þá
menn, sem skipuðu stjórn sam-
bandsins á þessum tíma. Þeir voru,
auk Guðmundar:
Varaforseti: Ásgeir Friðjónsson
Ritari: Þráinn Guðmundsson
Gjaldkeri: Hilmar Viggósson
Meðstjórnandi: Guðlaugur Guð-
mundsson
Framkvæmdastjóri: Guðjón
Ingvi Stefánsson
Asgeir Friðjónsson er látinn, en
hinir fjórir tóku við viðurkenning-
um frá á fundinum og var vel fagn-
að. Guðmundur G. Þórarinsson var
einnig heiðraður og þökkuð vel
unnin störf. Þess má geta, að Þrá-
inn Guðmundsson, sem verið hefur
stjómarmaður i S.í. lengst allra,
gaf ekki kost á sér til áframhald-
andi setu í stjórninni og voru hon-
um færðar sérstakar þakkir fyrir
vel unnin störf í þágu skákhreyf-
ingarinnar.
Ágúst Sindri Karlsson var kjör-
inn forseti S.í. á aðalfundinum, en
auk hans skipa eftirtaldir stjórnina:
Andri Hrólfsson, Hlíðar Þór Hreins-
son, Hrannar Arnarsson, Haraldur
Baldursson, Þröstur Þórhallsson og
Áskell Örn Kárason. Varastjórn
skipa: Ingimar Jóhannsson, Júlíus
Friðjónsson, Sigurbjörn Björnsson
og Gunnar Björnsson.
í lok fundarins hélt Ágúst Sindri,
nýkjörinn forseti, ræðu, þar sem
hann fór vítt og breitt yfir stöðu
skákmála á íslandi og gerði grein
fyrir hugmyndum sínum um það
hvernig mætti efla skákina. Hann
vakti m.a. athygli á því, að hrun
Sovétríkjanna hefði haft þau áhrif,
að sterkustu skákmenn íslands
eiga nú fjárhagslega á brattann
að sækja.
Ágúst Sindri vakti einnig at-
hygli á ýmsu jákvæðu varðandi
skákina, eins og t.d. því að skák
er þriðja vinsælasta tómstundaiðj-
an í grunnskólum Reykjavíkur,
samkvæmt upplýsingum frá
Iþrótta- _og tómstundaráði borgar-
innar. Áhugi íslendinga á skák
virðist því síst fara minnkandi og
nota þarf þau tækifæri, sem flutn-
ingur grunnskólanna til sveitarfé-
laganna skapar. Ágúst telur einnig
brýnt að auka samskiptin milli tafl-
félaganna.
Þröstur Þórhallsson
hraðskákmeistari Islands
Hraðskákmót íslands 1997 fór
fram sunnudaginn 25. maí s.l. í
húsnæði Taflfélags Reykjavíkur að
Faxafeni 12. Tefldar voru 9
umferðir, 2x5 mínútur.
Úrslit urðu þau, að Hraðskák-
meistari íslands 1997 varð Þröstur
Þórhallsson með 14 72 vinning af
18 mögulegum. Röð 10 efstu
manna varð þessi:
1. Þröstur Þórhallsson 14 'A v.
2. Þorsteinn Þorsteinsson 13'A v.
3.-4. Jón Viktor Gunnarsson 12 'A v.
3.-4. Arnar Þorsteinsson 12 'A v.
5. Helgi Áss Grétarsson 12 v.
6.-7. Rúnar Sigurpálsson ll'/s v.
6.-7. Hrannar Baldursson ll'A v.
8.-10. Ögmundur Kristinsson 11 v.
8.-10. Magnús Öm Úlfarsson 11 v.
8.-10. Áskell Öm Kárason 11 v.
Keppendur voru 39. Skákstjóri
var Hlíðar Þór Hreinsson.
Jóhann Hjartarson
skákmaður ársins 1996
Á föstudagskvöld voru tilkynnt
úrslit í kjörinu á skákmanni ársins
1996. Atkvæðisrétt höfðu taflfélög
landsins og stjórn Skáksambands
íslands. Skákmaður ársins 1996
var kjörinn Jóhann Hjartarson.
Hann er vel að þessum titli kominn
og árangur hans að undanförnu
bendir til þess, að hann sé í afar
góðu formi um þessar mundir.
Jón Viktor Gunnarsson var kjör-
inn efnilegasti skákmaður ársins
1996. Bragi Þorfinnsson varð í 2.
sæti og Davíð Kjartansson í því
þriðja.
Skákskýringar eftir Jóhann
Jóhann Hjartarson hefur valið
eina skák sína frá Aruna mótinu 1
Kaupmannahöfn um daginn og
skýrir hana fyrir lesendum:
Hvítt: Jóhann Hjartarson
Svart: Erling Mortensen
Sikileyjarvörn
I. e4 — c5 2. Rc3 — Rc6 3. g3 —
g6 4. Bg2 - Bg7 5. d3 - d6 6. Be3
[Hvítur beitir hér hinu svokall-
aða lokaða afbrigði Sileyjarvarnar.
Það þykir afar traust, en er fremur
hægfara og getur hvítur sjaldnast
vænst mikilla yfirburða í byijun
tafls, þegar það kemur upp. Öruggt
forskot í mótinu þegar skákin var
tefld gaf á hinn bóginn ekki tilefni
til að tefla á tvær hættur og ein-
kennist taflmennskan í upphafi af
því.
6. - e5 7. Dd2 - Rge7 8. Rge2
- Rd4 9. 0-0 - 0-0 10. f4 -
Rxe2+
Það er fremur óvenjulegt að
svartur aflétti spennunni á mið-
borðinu svo snemma. Algengara
er 10. - Be6 11. Hf2 - Dd7 12.
Hafl með færum á báða bóga.
II. Dxe2 — exf4 12. Bxf4 — Rc6
13. Khl?!
Ónákvæmni. Betra er að hindra
næsta leik svarts með 13.Dd2! og
eftir 13. - Be6 14. h3 - Dd7 15.
Kh2 stendur hvítur aðeins betur.
Nú nær svartur hinsvegar að jafna
taflið án vandkvæða. Munar þar
mestu að í stöðu hans er hvergi
að finna snöggan blett og því erf-
itt fyrir hvít að finna haldgóða
áætlun. Taflmennska hvíts í næstu
leikjum er því með nokkrum ráð-
leysisblæ.
13. - h6! 14. Dd2 - Kh7 15. Be3
- Be6 16. Hf4 - g5 17. Hffl -
Re5 18. Hael - Kh8 19. Bgl -
Dd7?
Mun vænlegra er að hefja sókn
á drottingarvæng með 19. — Da5!
20. a3 — b5 og svartur stendur
síst lakar. Nú fær hvítur hinsvegar
ráðrúm til að sprengja upp mið-
borðið sér í hag og hrifsa frum-
kvæðið á ný.
20. b3 - b5 21. d4! - cxd4 22.
Bxd4 - Hac8 23. Rdl!
Riddarinn stefnir á e3, þar sem
hann hefur veikleikana d5 og f5 í
sigti. Með næsta leik reynir svartur
að hindra þessa tilfæringu sem
best hann getur, en verður að láta
undan síga að lokum.
23. - Rg4 24. c3 - a6 25. h3 -
Re5 26. Kh2 - f5 27. exf5 -
Bxf5 28. Re3 - Be6 29. Rd5!?
Helsti ókostur svörtu stöðunnar
eru veikleikarnir 1 peðastöðunni á
drottningarvæng. Öruggasta leið
hvíts til að notfæra sér þá er að
stefna að uppskiptum á báðum
hrókunum og e.t.v. drottningunum
líka með 29.Ddl og síðan 30. Hxf8,
31. Hfl o.s.frv., því yfirburðir hvíts
í endataflinu eru ótvíræðir.
Svartur var hinsvegar kominn í
tímahrak þegar hér var komið sögu
og því ákvað ég að flækja taflið.
Vörnin krefst mikillar nákvæmni
og tímaskortur Danans tekur sinn
toll.
29. - Hce8 30. Ddl - g4 31.
Rf4 - Bf5?
Svartur missir fótanna í einstig-
inu. Nauðsynlegt er 31. — gxh3!
og eftir 32. Bxe5 — hxg2 33. Rg6+
- Kg8! 34. Hxf8+ - Bxf8 nær
hann að halda velli.
32. Bxe5! — Bxe5 33. hxg4 —
Bh7.
111 naúðsyn, en 33. — Bxg4 34.
Rg6+ — Kg7 35. Rxf8 tapar strax.
Nú reytir hvítur síðustu skjólflík-
urnar af svarta kónginum með
snoturri leikfléttu:
34. Hxe5! - Hxe5 35. Rg6+ -
Bxg6 36. Hxf8+ - Kg7 37. Hb8
— Be4 38. Bxe4 — Hxe4 39.
Dd5! - De6 40. Db7+ - De7
Hvítur vinnur einnig létt í drottn-
ingarendataflinu sem upp kemur
eftir 40. — Kg6 41. Hg8+! — Dxg8
42. Dxe4+ — Kf6 43. Df4+ o.s.frv.
41. Kh3 - Kf6
Styttir þjáningarnar, en hrók-
sendataflið sem upp kemur eftir
41. - Dxb7 42. Hxb7+ - Kf6 43.
Hb6 er einnig gjörtapað.
42. Dc8 - Kg6 43. Dh8 - Hxg4
44. Dg8+ og svartur gafst upp.
Skákskýringar eftir Jóhann
Hjartarson.
Aðalfundur Taflfélags
Reykjavíkur
Aðalfundur TR verður haldinn
miðvikudaginn 28. maí kl. 20 í fé-
lagsheimilinu Faxafeni 12. Þröstur
Þórhallsson, núverandi formaður,
mun ekki hafa í hyggju að gefa
kost á sér til endurkjörs, en
Ríkharður Sveinsson verður í
framboði. Ríkharður hefur mikla
reynslu af félagsstörfum fyrir
skákhreyfinguna, en síðastliðinn
vetur var hann við nám í Vínarborg.
Þröstur tók við formanns
embættinu í janúar þegar Ólafur
H. Ólafsson sagði af sér. Síðan þá
hefur hluti af húsnæði TR verið
seldur og fjármálin þar með
lagfærð.
Margeir Pétursson
Daði Örn Jónsson.