Morgunblaðið - 30.07.1997, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 30. JÚLÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
EINHVERN tímann heyrði ég
því fleygt að leikarar væru
sú stétt sem bæri römmustu
átthagafjötrana; tungumálið
væri eitt helsta atvinnutæki
þeirra - og því ættu íslensk-
ir leikarar enga möguleika erlendis. Þessu
hef ég svo trúað, statt og stöðugt - þang-
að til mér barst í hendur dagblað frá Se-
attle, sem hefur á forsíðunni grein um
fjálsan leikhóp sem heitir „Murder Mis-
tresses" sem má allt eins útleggja sem
Morðkvendin - því eitt er vist að í hvert
sinn sem íslenska leikkonan, Elfa Gísla-
dóttir og stalla hennar, Stella Ireland,
mæta - er framið morð.
í dagblaðinu, Skagit Valley Herald, er
talað um leikhús þeirra Elfu og Stellu sem
eitthvert frumlegasta og skemmtilegasta
leikhúsið sem í boði er (sem er ekki lítið
sagt í fylki sem státar af fyrirtaks leikhús-
um þar sem borgarleikhúsið f Seattle hef-
ur á síðustu árum verið útnefnt sem besta
leikhúsið af þeim leikhúsum sem starfa
fyrir utan New York). Með þeim Elfu og
Stellu starfa tveir leikarar til viðbótar,
þeir Brian Young og Timothy Bradbury
og leikhúsið býður upp á sex mismunandi
sýningar: The Last Dinner Party, Murder
at the Speakeasy, The Vampires, The
Godfather’s Wedding, Showdown in Dodge
City og The Pirates of Deception Pass.
Leikhúsið er óvenjulegt að þvi leyti að
hópurinn sýnir hvar sem er; í heimahúsum,
á skemmtikvöldum hjá félagasamtökum
og starfsmannafélögum á veitingahúsum
og skemmtistöðum. Þær Elfa og Stella
skrifa öll verkin saman og í hvert verk
er skrifað út frá ákveðnu þema. í einu er
unnið út frá leynilögregluþemanu, f öðru
út frá vampírum, enn öðru út frá mafíuþe-
manu og síðan er sjóræningjaleikrit og
verk sem gerist i villta vestrinu."
Elfa flutti til Kanada fyrir nokkrum
árum, en söðlaði aftur um fyrir tveimur
árum og flutti til Seattle og stofnaði Murd-
er Mistresses með Stellu, sem hefur notið
fádæma velgengni. „Það er alveg óskaplega
gaman að reka eigið leikhús sem gengur
vel,“ sagði Elfa þegar ég sló á þráðinn til
hennar á dögunum. „Það er líka svo gott
EFTIRSÓTT
MORÐKVENDI
íslenska leikkonan Elfa Gísladóttir rekur leikhús í
Seattle í Bandarílqunum sem vakið hefur mikla at-
hygli. Súsanna Svavarsdóttir sló á þráðinn til Elfu -
sem svo sannarlega situr ekki auðum höndum.
að vinna með frábæru fólki sem maður
velur sjálfur. Við Stella höfum frá upphafi
unnið mjög vel saman og höfum svo lfkt
skopskyn." Bækistöðvar þeirra Elfu og
Stellu er á Hope Island veitingahúsinu rétt
hjá La Comer f Washingtonfylki en þær
hafa ferðast vítt og breitt um fylkið með
sýningar sfnar, eða eins og segir í Skagit
Valley Herald; þær sýna hverjum þeim sem
vantar heilbrigðan skammt af hver-er-
sökudólgurinn-skemmtun f andlitið. Sýn-
ingum þeirra er lýst sem óhenyu fyndnum
og sérstæðum uppákomum. „Það er kostur
að geta sýnt verk sem eru sérstaklega pönt-
uð,“ segir Elfa, „vegna þess að þá getum
við beðið fólk að koma í búningum sem
hæfa verkinu. Og það vefst ekkert fyrir
Bandarfkjamönnum að koma á skemmti-
kvöld í sínum félagsskap í kúrekamúnder-
ingum, sjóræningjamúnderingum, maffu-
klæðnaði eða öðru. Þegar gestirnir mæta,
spyijum við hvort þeir séu til í að vera með
f sýningunni og okkur skortir aldrei þátt-
takendur. Hver og einn fær sérstakt verk-
efni, jafnvel setningu og síðan gengur sýn-
ingin út á að plata áhorfendur og þátttak-
endur. Þetta er alveg rosalega skemmti-
legt.“
Þrátt fyrir velgengnina, eða eins og
Skagit Valley Herald orðar það „big hits
in the big city,“ hafa þær Elfa og Stella
ekki hugsað sér að flytja bækistöðvar sín-
ar. Elfa segir þær fyrst og fremst reka
leikhúsið af ánægju, hagnaður og viðtökur
séu bara bónus, áþreifanlegi þátturinn f
velgengninni. „Þetta snýst ekki um að setja
upp athyglisverðustu sýningu ársins, eða
um það að vera stórbrotnasti listamað-
urinn. Við lftum ekki á þetta sem neina
keppni. Þetta snýst um að fá að vinna að
okkar eigin tjáningu og fá fólk til þess að
stíga út úr hvunndagslífi sínu og skemmta
sér í eitt kvöld. Sýningarnar eru alltaf ólfk-
ar og mikið af óvæntum uppákomum, vegna
þess að áhorfendur og þátttakendur bæta
sínu eigin skopskyni við sýninguna. Það
getur oft orðið býsna skrautlegt."
Hafið þið ekkert hugsað ykkur að koma
til íslands með sýninguna?
„Mig hefur langað mikið til þess að koma
með sýningarnar heim og reka leikhús fyr-
ir ferðamenn. Ég gældi lengi vel við að
koma með hana í haust, en við erum svo
þrælbókuð í allt haust að af því verður
ekki - og nú er svo komið að ég veit ekki
hvort eða hvenær ég get komið því við.“
Það er fleira á döfinni en vinsæla litla
leikhúsið hennar Elfu, vegna þess að í haust
er hún að leikstýra stórri j ólasýningpi, Jóla-
ævintýri Dickens, söngleik í mjög faliegu,
gömlu leikhúsi sem heitir Theatre Arts
Guild. „Þetta leikhús setur upp eina svona
stóra leiksýningu á ári - sem er reyndar
stærsta sýningin hér um slóðir og uppseld
löngu áður en hún kemur upp. Það er mik-
ill heiður fyrir mig að fá þetta verkefni."
Núna fyrr á árinu var leitað
til Elfu um að taka við
Scatchet Valley Childrens
Theatre, grónu barnaleik-
húsi sem setur upp fjórar
sýningar á ári. „Þetta er
ekki eins stórt leikhús og Theatre Arts
Guild,“ segir Elfa, „en er mjög virt og
skemmtilegt leikhús. Þetta var boð sem ég
gat ekki staðist, vegna þess að auk þess
að stýra leikhúsinu, verð ég með námskeið
f leíklist fyrir böm. Þar með rætist einn
af mínum gömlu draumum," segir Elfa og
bætir þvf vf ð að sí ðustu árin hafi draumar
sínir smám saman verið að rætast; sig hafi
langað til þess að leika, leikstýra, skrifa,
kenna, reka sitt eigið leikhús og stjórna
leikhúsi. „Það má segja að ég hafi elt
drauma mína hingað," segir hún. „Það var
oft erfitt fyrstu árin hér - en það hafði
nú svo sem aldrei verið neitt auðvelt heima,
svo ég var orðin þrælsjóuð í að takast á
við erfiðleika."
í Bandaríkjunum beið lfka draumaprins-
inn og f september ætlar Elfa að ganga í
það heilaga. „Mig langar óskaplega rnikið
til að koma heim í haust til þess að sýna
manninum mfnum landið mitt. En það verð-
ur að bíða, vegna þess að ég hef svo mikið
að gera. En timinn líður hratt, þegar mað-
ur hefur nóg af skemmtilegum og gefandi
verkefnum. Ég fæ tækifæri til að koma í
heimsókn fyrr en varir.“
HÉR MÁ sjá þann hóp af dularfullum karakterum sem leikhús Elfu býður upp á.
Úr frændgarði Bachs
TONLIST
Skálholtskirkja
SUMARTÓNLEIKAR
Veric eftir Biber, HSndel, Joh.
Christoph Bach og Joh. Bemhard
Bach. Ólafur Kjartan Sigurðarson
barýton; Bachsveitin í Skálholti
undir forystu Jaaps Schröders
fiðluleikara. Skálholtskirkju,
laugardaginn 26. júlí kl. 17.
SEINNI tónleikar sl. laugardags í
Skálholti hófust með þýzku miðbar-
okkverki, annaðhvort kantötu eða
svokallaðri aríu-mótettu [tónskráin
gaf þar ekkert upp], „Wie bist du
denn, o Gott, in Zom auf mich ent-
brannt?" eftir organleikarann Johann
Christoph Bach (1642-1703).
Það er ekki mikið vitað um ævi
Johanns Christophs, sem eins og allir
orgelleikarar Badi-ættarinnar var
einnig tónskáld, en þar eð hann lauk
ferlinum sem hirðtónlistarstjóri her-
togans í Eisenach, hafði hann án efa
veruleg áhrif á uppvaxtarár hins unga
Sebastians, er mun hafa þekkt mörg
verk frænda síns, m.a. hina 22 radda
mótettu Es erhub sich ein Streit.
Hvort Christoph hafi ritað hérumrætt
söngverk fyrir 5 strengjaraddir skv.
eldri hefð tókst mér ekki til að heyra
með vissu, en hann þótti leggja óvenju
mikla rækt við vandaða raddfærslu
og var sagður hafa stundað fimm-
röddun af fingrum fram á orgel.
Líkt og með önnur varðveitt verk
Christophs er sennilega lítt vitað hve-
nær Wie bist du denn var samið. í
verkinu skiptast á aríuform, söngles
og arioso, og jafnframt hómófónískir
og hermiraddaðir kaflar, og minnti
tóntakið í sumu á Buxtehude en þó
einkum á Pachelbel. Textinn var víða
skemmtilega tónmálaður þegar tilefni
gafst til (t.a.m. „So muss ich tief
hinab fast in den Abgrund gehen,“
þar sem bassinn stakk sér skyndilega
niður á botnnótu), en annars gerði
höfundur hlutfallslega litlar kröfur til
söngvarans. Ólafur Kjartan beitti
málmklingjandi barýtonrödd sinni
með viðeigandi tilfinningu, Bachsveit-
in flutti sína parta af stöku öryggi,
og var ekki hennar sök að verkið
endaði á einkennilega snubbóttan
hátt.
Eitt bezta framlag Bachsveitarinn-
ar að þessu sinni var í næsta verki,
Sónötu (hér = hljómsveitarverki) nr.
1 úr Fidicinium Sacro-profanum
(„Andlegum og veraldlegum streng-
leikurn") eftir Heinrich Biber (1644-
1704) í 7 örstuttum en mishröðum
samhangandi þáttum að hætti canz-
ónumeistara 17. aldar. Þó oft væri
skipt um tempó, tókust allar innkom-
ur samt snilldarvel undir innblásandi
forystu Jaaps Schröders, sem virtist
eftir öllu að dæma vera vel heima í
stíl suðurþýzka fiðlumeistarans.
Aðaltækifæri Ólafs Kjartans Sig-
urðarsonar barýtons þennan laug-
ardag kom með „Look down, harm-
onious saint“ eftir G. F. Handel. Ef
trúa má tónverkaskrá Groves, var um
að ræða brot úr veraldlegri kantötu
frá 1736 við ljóð eftir Hamilton til
dýrðar Sesselju, dýrlingi tónlistar, og
samið fyrir strengi og tenórrödd.
Hvaðan útgáfan fyrir bassa kom, var
því miður á huldu, en hvað sem því
líður var frammistaða Ólafs Kjartans
býsna tilkomumikil. Textameðferð
hans var til fyrirmyndar, og vantaði
aðeins herzlumun á öryggi í kóloratúr
á stöðum eins og „touch ev’ry trembl-
ing string," auk þess sem vart varð
við óttablendna ónotakennd í upphæð-
um tónsviðsins á orðunum „it conqu-
ers fear." Engu að síður var ljóst, að
Ólafur er efni í skörulegan kantötu-
söngvara, og vonandi verður óperun-
ámið ekki til að spilla augljósum
hæfileikum hans fyrir ljóðasöng.
Tónleikunum lauk með Svítu nr. 1
í g-moll eftir annan jarknastein úr
fiölmennum frændgarði J. S. Bachs,
Johann Bemhard Bach (1676-1749.)
Afar þeirra voru bræður, og tók Bem-
hard við starfi áðurgetins Johanns
Christophs Bachs við hertogahirðina
í Eisenach við fráfall hans 1703 og
var þar í miklum metum, þó að lítið
hafi varðveitzt af tónverkum hans og
eingöngu fyrir hljóðfæri, þar á meðal
nokkrar hljómsveitarsvítur, er Sebast-
ian afreit til nota fyrir Collegium
Musicum hljómleika sína í Leipzig.
Líklega hefur nr. 1 verið ein þeirra,
og var engin furða ef vandlátur Tóm-
asarkantorinn skyldi hafa látið sér
vel líka, því svítan var bæði kunnáttu-
samlega skrifuð og hin skemmtileg-
asta áheymar, iðandi af húmor og
frjóum hugdettum, eins og kom fram
þegar í fúguhluta franska forleiksins,
þar sem fislétt tiplandi stefið vó salt
milli upptakts og „á slagi," þannig
að heildin sveif áfram, líkt og dansað
væri á gormum. Hinir þættimir fimm
áttu hver eitthvað til síns ágætis, t.d.
hinn röggsami Loure, er minnti svolít-
ið á Siciliano eða Forlane, íðilsætu
súspensjónimar í Fantaisie og hinn
þróttmikli en fágaði Passepied-loka-
þáttur, þar sem sérstaklega „do-
uble“-kaflinn tók flugið í einmuna
þéttri og vandaðri spilamennsku.
Ríkarður Ö. Pálsson