Morgunblaðið - 05.09.1997, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Hin ósýnilega stétt
EINS og flestir vita
voru samningar
grunnskólakennara
lausir um áramót og
hefur síðan hvorki
gengið né rekið í
samningaviðræðum
við þá. Kennarar höfðu
fyrir sitt leyti sam-
þykkt að ræða breytt-
an vinnutíma kæmi
umtalsverð kaup-
hækkun á móti. Hug-
myndir samninga-
nefndar sveitarfélag-
anna sýnast mér hins-
vegar með þeim en-
demum að allt útlit er
fyrir, þegar þessar lín-
ur eru ritaðar, að stefni í hörð átök.
Áróðursstríðið er hafið og maður
heyrir yfírlýsingar um að eina ferð-
ina enn séu kennarar farnir að
nöldra yfir launum sínum. Enn einu
sinni ætli þessi myrkraverkaher að
eyðileggja vetrarstarf æskunnar.
Það sé engu líkara en það sé orðið
lögmál á Islandi að enginn árgang-
ur nemenda komist upp í gegnum
skólakerfíð án þess að verða fyrir
óbætanlegum skakkaföllum af
hendi kennara sinna. Og samninga-
nefndarmenn sveitarfélaganna láta
sumir ekki sitt eftir liggja. Ég
heyrði formann hennar hneykslast
hástöfum á þeirri ósvinnu að kenn-
arar heimtuðu 60% launahækkun.
Er þetta hægt? spurði hann og
skírskotaði til annarra stéttarfé-
laga sem samið hafa um Iægri pró-
sentur. Nú er mér svo farið að mér
hefur alltaf fremur ieiðst prósentu-
reikningur í þessu sambandi. En
ef við viljum mennta fagfólk í há-
skóla til þess að kenna börnum
okkar þá sé ég ekki þá ósvinnu sem
felst í því að greiða
slíku fólki rúmlega 600
krónur á tímann.
Ég fékk á dögunum
tilkynningu frá banka
þess efnis að lán væri
fallið í gjalddaga.
Bankinn var jafnframt
svo elskulegur að upp-
lýsa mig um hvetjar
hremmingar biðu mín
ef ég ætlaði að þver-
skallast við að greiða
umrætt lán. Það var
ljótur listi, en á honum
var m.a. tekið fram að
kæmi til þess að lög-
fræðingur þyrfti að
skrifa mér bréf yrði ég
að greiða 4.000 krónur fyrir þann
glaðning. Miðað við núgildandi
launataxta þeirra sem kenndu lög-
fræðingi þessum að skrifa væri það
u.þ.b. dagsverk að koma saman
umræddu bréfí. Þótt í slíkum bréf-
um sé að jafnaði hvorki mannvit
mikið né þau samin af átakanlegri
stílsnilld og hugsanlega mætti afla
sér pennavinar með ódýrari hætti
þá ætla ég ekki að fara að hneyksl-
ast með prósentureikningi í því
sambandi. En samanburðurinn er
samt allrar athygli verður.
Ég minnist þess að þegar umræð-
ur stóðu sem hæst um flutning
grunnskólans frá ríki yfir til sveitar-
félaganna undruðust ýmsir bjart-
sýni þá sem birtist í því að ríkið
ætlaði sér að hagnast á því að losna
við þennnan útgjaldalið. Sveitarfé-
lögin ætluðu líka að hagnast á þeim
fjármunum sem ríkið ætlaði að
leggja þeim til vegna yfírfærslunnar
og mátti undir engum kringum-
stæðum eyrnamerkja skólunum til
þess að tryggja það sem nefnt var
„sveigjanleiki" í notkun fjárins.
Kennarar ætluðu að hagnast líka,
því bæði forsætis- og þáverandi
menntamálaráðherra höfðu uppi orð
um að við þessa breytingu yrði lag
til þess að bæta kjör kennara enda
væru forystumenn sveitarfélaganna
svo miklu vinveittari kennurum en
þeir væru sjálfír.
Nemendur og foreldrar ætluðu
að sjálfsögðu að hagnast líka, því
nú væri yfirstjórn skólanna komin
í nánari snertingu við kjósendur
og sveitarstjómarmenn höfðu auk
þess lýst yfir vilja sínum til þess
að setja skólamál í forgang. En
þrátt fyrir alla þessa hamingju
stóðu lítiltrúaðir álengdar og undr-
Menntun er fjárfesting
til frambúðar og Sigríði
Jóhannsdóttur finnst
tímabært að þeir sem
skammta fé til mennta-
mála nálgist viðfangs-
efnið frá því sjónar-
homi.
uðust. Því ef allir ætluðu að hagn-
ast hver kæmi þá til með að tapa?
Þessa dagana er að koma í ljós
hvetjum er ætlað það hlutverk.
í fjölmörg ár hafa þær raddir
verið uppi í samfélaginu að nauð-
synlegt sé að bæta kjör kennara.
Flestir þeir sem vita hver kjör kenn-
ara raunverulega eru taka undir
þetta. Ekki kannski vegna þess að
þeir vorkenni þeim endilega sult
og seyru heldur vegna þess að flest
Sigríður
Jóhannsdóttir
skyni gætt fólk gerir sér grein fyr-
ir því að skólarnir þurfa kennara
sem geta lifað af starfi sínu. Það
er ekki til bóta fyrir skólastarf ef
obbi kennaranna þarf að hlaupa út
í bæ til að sjá sér farborða. Ég
skal ekkert um það segja hvort
einhveijir afburðamenn úr öðrum
starfsgreinum flykktust til kennslu
ef bytjunarlaun eftir þriggja ára
háskólanám færu í 110 þúsund
krónur á mánuði. Satt að segja
efast ég um það. En hitt er alveg
skýrt fyrir mér að ef við höldum
áfram að sýna starfí kennara þá
fyrirlitningu sem kemur fram í
þeim launatilboðum sem þeim eru
nú gerð þá fáum við skóla í sam-
ræmi við það.
Hugmyndir sveitarstjórnar-
manna um bætt kjör virðast, sam-
kvæmt tillögum samninganefndar-
innar, felast í því að auka kennslu-
álag, auka viðverutíma, auka aðra
vinnu kennara en stytta undirbún-
ingstíma. En þó umfram allt að
gera kennsluna sýnilega. Það virð-
ist vera lykilhugtakið í þessum
umræðum frá hendi sveitar-
stjórnarmanna að kennsla sé ein-
hvers konar myrkraverk sem
„brýna nauðsyn beri til að gera
sýnilega".
Ég hef í gegnum árin álitið að
þegar börn koma heim með leiðrétt
verkefni, yfirfarna heimavinnu, úr-
lausnir prófa o.fl. þ.h. sé það hluti
að þeirri sýnilegu vinnu sem fer
fram utan kennslustofunnar. Ég
hef aldrei litið svo á að það stæði
foreldrum fyrir svefni að vita ekki
nákvæmlega hvar eða hvenær sú
vinna fer fram.
Mér kemur í hug þjóðsaga um
bónda einn, vitgrannan, sem átti
því láni að fagna að álfar úr næsta
hól voru óþreytandi við að þakka
einhvern löngu gleymdan velgjörn-
ing á þann hátt að morgun hvern
er bóndi kom á fætur höfðu allflest
verk verið unnin í skjóli nætur.
Kýrnar höfðu verið mjólkaðar,
brauðið stóð bakað við hlóðirnar
og kindunum hafði verið hárað.
Aldrei þakkaði bóndi unnin verk
né launaði álfunum neinu en hafði
á hinn bóginn af því áhyggjur stór-
ar að hafa aldrei séð með eigin
augum hvernig unnt væri að koma
svo miklu í verk að næturþeli. Þar
kom að lokum að forvitni bónda
varð með öllu óviðráðanleg og þrátt
fyrir aðvaranir vina og vanda-
manna faldi hann sig í haughúsinu
þá er nótt var dimmust. Talið er
að hann hafí orðið nokkurs vísari
um aðfarir álfanna um nóttina en
ekki kom honum sú vitneskja að
miklum notum því er dagaði fannst
hann á rangli í nánd við bæinn og
hafði vit hans lítið með öllu yftrgef-
ið hann. Lagðist þá byggð af á
bænum þeim.
Nú ætla ég ekki að gera því skóna
að hugmyndir launanefndar sveitar-
félaganna hafl svona geigvænlegar
afleiðingar. En mér fínnst satt að
segja löngu tímabært að þeir sem
skammta eiga fé til menntamála
fari að nálgast viðfangsefnið frá því
sjónarhomi að menntun er fjárfest-
ing til frambúðar.
Með hvetju árinu skiptir meira
máli að undirstöðuþekking sé
traust. í þjóðfélagi næstu aldar
verður menntunarlaus maður
bjargarlaus. Ég dreg í efa að kjós-
endur velji fulltrúa sína í bæjar-
og sveitarstjórnir með það í huga
að þeir líti á kostnað við menntun
barnanna eingöngu sem útgjöld.
Ég hef þrátt fyrir allt þá trú að
mönnum sé almennt orðið ljóst að
við höfum ekki lengur efni á því
að láta okkur nægja þá vinnu sem
illa launaðir kennarar og ofhlaðnir
störfum geta látið í té. Að gera svo
að höfuðatriði hvort sú vinna eigi
að vera sýnileg eða ósýnileg er með
öllu út í hött.
Höfundur er þingmaður
Alþýðubandalagsins og óh&ðra í
Reykjaneskjördæmi.
Aðgerðahópur
aldraðra
VERT er að minnast
þess að 30. september
1996 var stofnaður fé-
lagsskapur er nefndur
hefur verið Aðgerða-
hópur aldraðra. Stofn-
endur voru 18. Til-
gangur félagsins eða
hópsins er að vinna
gegn þeirri ósann-
gjömu aðför hins opin-
bera í málefnum ör-
yrkja og ellilífeyris-
þega.
Á fund þessa félags-
skapar hafa undan-
farna mánuði komið
ráðherrar og þing-
menn, bæði stjórnar og
stjórnarandstöðu.
Það hefur verið einkennandi fyrir
þessa fundi að þessu ágæta fólki
hefur ekki verið fullljóst hve háir
og ósanngjamir jaðarskattar eru.
Það væri forvitnilegt að fá gefin
upp nöfn þeirra „berserkja“ sem
reikna út þessa skatta og ég krefst
þess að það verði gert á Alþingi sem
fyrst.
Mest kom mér á óvart á þessum
fundum hve fjármálaráðherrann,
Friðrik Sophusson, og þingflokks-
formaður Sjálfstæðisflokksins, Geir
Haarde, komu vel undirbúnir með
skyggnur, línurit og aðrar gagnleg-
ar upplýsingar. Ráðherrann gaf sér
góðan tíma og má segja að viðræð-
ur hafí verið mjög uppbyggilegar.
Ekki lofaði ráðherrann upp í erm-
ina sína neinum stórbreytingum en
sagðist samt myndi láta athuga
jaðarskattana og er það vel.
Eitt vakti athygii okkar að ráð-
herrann staðfesti tvisvar sinnum
með áherslu að greiðsla tvísköttun-
ar hefði verið afnumin í samvinnu
og með vitund ASÍ.
Þrír jafnaðamenn
komu til fundar með
AHA, sem er skamm-
stöfun á Aðgerðahópi
aldraðra. Það voru frú
Ásta R. Jóhannesdótt-
ir, hr. Gísli Einarsson
og hr. Sighvatur Björg-
vinssön, fyrrv. ráð-
herra. Það var bæði
fróðlegt og skemmti-
legt að spjalla við og
hlusta á þetta góða
fólk, og sást fljótlega
í blöðum og á Álþingi
að það tók til hendinni
{ málefnum aldraðra.
Kvennalistinn sendi
á fund okkar frú Kristínu Halldórs-
dóttur og frú Guðnýju Guðbjörns-
dóttur. Þær sögðu lítið en höfðu
áhuga á að kynna sér málefni AHA.
Frú Margrét Frímannsdóttir, for-
maður Alþýðubandalagsins, heim-
sótti AHA og sýndi mikinn áhuga
á okkar málum.
Vonbrigðum olli mér hr. Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra.
Hann kom einn, greinilega óundir-
búinn, og sagði bókstafelga ekki
neitt, nema hann varði tíma í að
útskýra kauphækkun ráðherranna
og þingmanna á sínum tíma. Hann
sagði sem sagt að þeir hefðu í
mörg horn að líta og því fylgdi
mikill kostnaður. Ekki er að efa það
og ekki sé ég eftir því þó að þeir
fái líka fría árshátíð en það er nú
hefð eins og margir mætir menn á
Alþingi hafa upplýst og útskýrt
fyrir fátækum og ríkum í landinu.
Ég ímynda mér að varfærni
framsóknarráðherrans að nefna
ekki neinar breytingar á jaðarskött-
um örorku- og ellilífeyrisþega stafi
af umhyggju hans fyrir þeim, þeir
leggjast þá ekki í býlífi á meðan.
Eg trúi því að síðastnefndur ráð-
herra selji ekki landið undan okkur
og fari með gát eins og ofangreint
segir, þó finnst mér hann höfðing-
legri við Norðmenn en kemur í ljós
í viðræðum hans við AHA.
Ég verð að koma því að núna,
sem hefur hvílt á mér lengi, hve
íslenskir ráðamenn eru mikil bleyju-
börn í öllum viðskiptum við þessa
„vinaþjóð“.
Eftir að hafa gefið þeim Jan
Mayen bíð ég bara eftir því að þeir
ljúki því af að gefa þeim Leif Eiríks-
Tilgangur aðgerðahóps-
ins er, segir Þorsteinn
Berent Sigurðsson, að
sporna við aðför hins
opinbera að öldruðum.
son og Snorra, sem Norðmenn eru
reyndar búnir að stela frá okkur
opinberlega í Bandaríkjunum og í
kvikmyndum sem sýndar hafa verið
í SAS-þotum, þar heita þeir Norð-
menn báðir tveir.
Hver man nú ekki Jón Baldvin?
Enginn veit hvað átt hefur fyrr en
misst hefur.
Aldrei heyrist í frammámönnum
íslenskum þó að þeir viti vel um
hegðun þessarar „vinaþjóðar".
Eftir að hafa heyrt og lesið ára-
mótaræðu hæstvirts forsætisráð-
herra ALLRA ÍSLENDINGA get
ég verið honum sammála, að hann
hefur það gott og ég líka.
I hvaða þrönga hring þessi æðsti
stjómmálamaður þjóðarinna hreyfir
sig er mér hreinasta ráðgáta. Að
það skuli fara framhjá honum að
stór hluti fólks lifir við hungurmörk
er vissulega athyglisvert. Getur
þetta verið afleiðing af lélegri
stærðfræðikennslu?
Höfundurer fyrrv.
flugumferðarstjóri.
Ný vinnubrögð
borgaryfirvalda í
starfsmannamálum
BORGARYFIR-
VÖLD virðast hafa
tekið upp ný vinnu-
brögð í starfsmanna-
málum, þar sem
starfsmenn eru fluttir
milli stéttarfélaga án
samráðs við þá og
gegn vilja þeirra.
Þessi vinnubrögð
geta ekki talist annað
en mjög ámælisverð
og eru sem betur fer
óþekkt á íslenskum
vinnumarkaði.
Verkakvennafélagið
Framsókn hefur
haldið mjög fjöl-
menna fundi með fé-
lagsmönnum sínum, þar hefur
komið mjög sterkt fram sá vilji
þeirra að vera áfram í sínu
Framkoma borgaryfir-
valda gagnvart ræst-
ingakonum í Verka-
kvennafélaginu Fram-
sókn, segir Guðmund-
ur Gunnarsson, er með
eindæmum.
„gamla“ félagi. Borgaryfirvöld
hafa réttlætt sig með því að það
væri stefna starfsmannahalds að
semja einungis við eitt stéttarfé-
lag um hvert starf.
Þetta er ekki rétt,
m.a. má benda á að
það eru í gildi kjara-
samningar við tvö
stéttarfélög kennara.
Þetta hefur einnig
verið réttlætt með því
að Fræðsluráð hafi
samþykkt þessar
breytingar á störfun-
um. Það kemur þessu
máli ekkert við, málið
snýst um hvort ræst-
ingarkonur sem eru í
V erkakvennafélaginu
Framsókn fái að vera
áfram í því stéttarfé-
lagi sem þær sjálfar
kjósa að vera í.
Þess vegna spyr ég borgar-
stjóra:
Eru borgaryfirvöld með þessu
skapa þá stöðu að starfsmanna-
hald geti valið það stéttarfélag
sem býður „hagkvæmustu" kjara-
samninga að mati vinnuveitenda,
t.d. ef annað stéttarfélag kennara
býður „hagkvæmari" kjarasamn-
ing en hitt eða eru áform um að
þvinga kennara úr samtökum sín-
um yfir í Starfsmannafélag
Reykjavíkurborgar ef það t.d. býð-
ur betur?
Er þessum ofbeldisaðgerðum
einungis beint gegn stéttarfélög-
um innan ASÍ?
Það að vinnuveitandi ákvarði
einhliða hvort og í hvaða félagi
launþegar eru, er brot á íslenskri
stjómarskrá og félagafrelsi.
Höfundur á sæti í Fræðsluráði
Reykjavíkurborgar.
Guðmundur
Gunnarsson