Morgunblaðið - 05.09.1997, Blaðsíða 40

-40 FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MINIMINGAR
+ Lilja Svein-
björnsdóttir
Schopka fæddist
25. nóvember árið
1899 í Reykjavík.
Hún lést á hjúkrun-
arheimilinu Drop-
laugarstöðuin í
Reykjavík 28. ágúst
sl. Foreldrar henn-
ar voru Anna As-
mundsdóttir sem
var fædd í Hlíðar-
húsum við Vestur-
götuna í Reykjavík
5. júlí 1866 og
Sveinbjörn Jónsson
beykir, fæddur á Síðu í Vestur-
Húnavatnssýslu 11. janúar
1865. Móðurætt Lilju var frá
Engey og bjuggu forfeður
hennar mann fram af manni í
Hlíðarhúsum. Systkini Lilju,
sem öll eru látin, voru: Hall-
dóra, gift Pétri Ingjaldssyni,
skipstjóra, Kristbjörg, gift
Magnúsi Guðbjartssyni, for-
stjóra, Jón, vélsljóri, sem var
tvíburabróðir Lilju, kvæntur
Agústu Magnúsdóttur, og
’ Bergur, sem dó í æsku.
Lilja giftist 21. október 1922
Juliusi Schopka kaupmanni og
aðalræðismanni. Hann fæddist
Tengdamóðir mín er látin í hárri
elli, rétt eldri en öldin sem senn er
á enda. Lilja lést eftir skamma legu.
Hún ólst upp í samhentri fjölskyldu
og við þau kjör, sem alþýðan bjó
við í byijun aldarinnar. Þegar Lilja
var rúmlega tvítug, hófst ævintýrið
,^lífi hennar. Jón bróðir hennar, sem
vann þá í vélsmiðjunni Hamri,
kynntist ungum Þjóðveija, sem var
farinn að vinna á sama vinnustað
og bauð honum heim. Þar var kom-
inn tilvonandi eiginmaður Lilju,
Julius Schopka. Hann hafði borið
hér að landi árið 1920 og hafði þá
siglt víða um lönd, m.a. til Kúbu,
Argentínu og Uruguay. Hann hafði
gengið í herskóla í Kiel og gegnt
herþjónustu á kafbáti í fyrra stríði.
Síðar ritaði hann endurminningar
sínar frá fyrri heimsstyijöld, _um
kafbátahernað Þjóðveija, sem Árni
Óla blaðamaður færði í letur. í
bókunum „Island í síðari heims-
styijöld“ er einnig m.a. fjallað um
*4‘að tímabil í lífi Juliusar eftir að
hann settist hér að. Lilja sagði mér
einhvern tíma, að vinkonur móður
hennar hefðu spurt hana, hvort hún
ætlaði að láta stúlkuna í hendurnar
á þessum útlendingi og hefði móðir
sín þá sagt, að stúlkan réði þessu
sjálf. Og þar með var framtíð stúlk-
unnar ráðin. Lilja og Julius héldu
brúðkaup sitt 21. október árið 1922
og gerðist Julius brátt verslunar-
stjóri byggingavörufyrirtækisins
Á. Einarsson & Funk. Síðar varð
hann einkaeigandi fyrirtækisins og
einnig átti hann og rak Nora Mag-
asín, sem margir muna sjálfsagt
eftir. Sú verslun var i Pósthús-
fdræti 9 milli Reykjavíkurapóteks
Hótel Borgar. Julius var á sínum
tíma einn af umsvifamestu kaup-
mönnum bæjarins. Þau hjónin
byggðu ásamt Jóni bróður Lilju
stórt hús í Skeijafirðinum að Shell-
vegi 6, nú Skeljanes 6. Bjuggu
Lilja og Julius þar allan sinn bú-
skap. Þar er nú Félag einstæðra
foreldra til húsa. Lilja nýtti tíma
sinn vel og lærði meðal annars
þýsku, sem hún talaði lýtalaust.
Varð fljótt mjög gestkvæmt á
heimili þeirra, enda rak Lilja heimil-
ið af miklum myndarskap. Tileink-
C'\ði sér meðal annars þýska matar-
gerðarlist og ég hef alltaf dáðst
að Lilju, þegar hún var að halda
veislur. Þá var skipulag á hlutunum
og rausnarskapurinn í hávegum
hafður. Hún sigldi fyrir stríð með
manni sínum til Evrópu í viðskipta-
ferðir og kynntist tengdafólki sínu
sem flest bjó á þeim tíma í Efri-
.Slesíu, sem var þá hérað í Þýska-
í Sandowitz í Efri-
Slesíu, Þýskalandi,
15. febrúar 1896,
og lést 25. janúar
1965. Börn Lilju og
Juliusar eru: 1)
Lilja, húsmóðir,
fædd 29. apríl 1930,
og á hún 3 börn og
8 barnabörn. 2) Dr.
Sverrir, efnafræð-
ingur, fæddur 13.
júní 1938, búsettur
í Þýskalandi,
kvæntur Margreti
Schopka og á hann
3 börn og 4 barna-
börn. 3) Ragnhildur húsmóðir
í Bandaríkjunum, fædd 16.
september 1939, gift William
Cate. Eiga þau 1 barn og á hún
einnig 3 börn af fyrra hjóna-
bandi og 5 barnabörn. 4) Ottó,
viðskiptafræðingur, fæddur 4.
september 1941, kvæntur Sig-
ríði Hönnu Sigurbjörnsdóttur,
og á hann 2 börn. 5) Dr. Sig-
fús, fiskifræðingur, fæddur 15.
desember 1943, kvæntur Helgu
Skúladóttur og eiga þau 3
börn.
Útför Lilju fer fram frá Frí-
kirkjunni í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
landi. Árið 1930 varð Julius austur-
rískur ræðismaður og gegndi þeim
störfum til 1938 og tók svo aftur
við ræðismannssstarfinu eftir stríð
og var aðalræðismaður Austurríkis
til dauðadags 25. janúar 1965. Auk
ræðismannsstarfsins gegndi Julius
ýmsum trúnaðarstörfum og var
sæmdur mörgum heiðursmerkjum.
í tengslum við ræðismannsstarf-
ið kynntust þau hjón mörgu víð-
frægu fólki, sem voru gestir á
heimili þeirra. Er gaman að glugga
í gestabækur hjónanna og sjá hve
mörg fræg nöfn koma þar við sögu
og hvað þau höfðu það skemmti-
legt, þegar þau voru í blóma lífs-
ins. Einnig var alltaf mikið um, að
austurrískir og þýskir lista- og vís-
indamenn hefðu viðkomu á heimili
þeirra og að sjálfsögðu skutu þau
skjólshúsi yfir félitla háskólastúd-
enta á puttaferðalögum þeirra til
landsins. Áhafnir þýskra skipa sem
hér höfðu viðdvöl, voru og tíðir
gestir, en margir voru gamlir félag-
ar Juliusar úr fyrra stríði. Á fyrri
hluta aldarinnar voru hér margir
Þjóðveijar og kynntist Lilja þá
þýskum konum og stofnuðu þær
saumaklúbb, sem hittist reglulega
í meira en hálfa öld.
Lilja hafði næmt fegurðarskyn
og var til þess tekið, hvað hún var
fallega og smekklega klædd. Heim-
ili þeirra hjóna var óvenju glæsilegt
og ólíkt því sem tíðkaðist í Reykja-
vík um miðbik aldarinnar. Má
segja, að það hafi verið miðevr-
ópskt menningarheimili á norðlæg-
um slóðum. Prýddu heimilið mál-
verk frá fyrri öldum, safn fallegra
silfurmuna og gott bókasafn.
Bestu stundir Lilju átti hún án
efa í Stíflisdal. Þau hjón eignuðust
jörðina Stíflisdalur II í Þingvalla-
sveit árið 1944. Þar dvaldi Lilja á
býli sínu með börnin á hveiju sumri
meðan þau voru að vaxa úr grasi.
Nokkrum árum áður höfðu þau
eignast lítið veiðihús við Stíflisdals-
vatn og stóð það við vatnið, þar
sem Laxá í Kjós rennur úr því.
Staðinn nefndu þau Fögruhlíð og
þar fengu starfsfólk þeirra og
kunningjar að dveljast um lengri
og skemmri tíma. Hefur Stíflisdal-
urinn verið griðastaðurinn í lífi Lilju
og afkomenda hennar.
Er ég tengdist fjölskyldunni var
Lilja orðin ekkja og komin yfir
miðjan aldur. Það vakti strax eftir-
tekt mína, hvað hún var jákvæð
og velviljuð og kom eins fram við
alla, háa sem lága. Hún lagði ævin-
lega áherslu á að rækta þann þátt
í fari sínu. Var hún sannkallaður
„diplómat". Hún naut sín vel í
mannfagnaði og gerði sér þá far
um að heilsa og tala við alla og
hafði einstakt lag á að segja eitt-
hvað uppörvandi við fólk. Bindind-
ismanneskja á vín og tóbak var hún
alla ævi og var stolt af því. Hún
var ávallt létt í lund og hafði lag
á að gera gott úr öllu, þótt á móti
hafi stundum blásið, enda er aldrei
svo að ekki skiptist á skin og skúr-
ir í lífinu. Þar hefur ekki dregið
úr, að bjartsýni var henni í blóð
borin. Hún var söngelsk og bók-
hneigð, las mikið og hafði gott
skopskyn. Hún var alltaf hlæjandi.
Hún var svo skapgóð. Þrátt fyrir
létta lund var Lilja alvörugefin og
trúuð og mátti helst aldrei missa
af sunnudagsmessum útvarpsins.
Lilja var umtalsgóð og aldrei heyrði
ég hana leggja illt orð til nokkurs
manns. Stálminnug var hún og var
einstaklega gaman að heyra hana
riija upp gamla atburði og segja
frá mönnum og málefnum liðins
tíma. Hún átti afkomendur í tveim-
ur heimsálfum þ.e. Evrópu og N-
Ameríku og hafði gaman af að
segja fólki frá því á þessum tímum
smækkandi heims.
Lilja var alla tíð einstaklega
greiðvikin og hjálpsöm og gott að
leita til hennar. Nutum við, börn,
tengdabörn og barnabörn þess í
ríkum mæli. Alltaf var hún boðin
og búin til að hjálpa og átti það
ekki síður við um eiginmanninn.
Þau hjónin voru manna fúsust til
að láta fé af hendi rakna til ýmiss-
ar hjálparstarfsemi þótt í kyrrþey
hafi verið.
Þótt Lilja hafi ekki tekið opinber-
lega þátt í stjórnmálum fylgdi hún
alltaf Sjálfstæðisflokknum að mál-
um. Lengst af var hún heilsuhraust
og hafði alveg fram að níræðu ótrú-
legt starfsþrek. Hún hélt sitt eigið
heimili fram yfir 94 ára aldur en
dvaldi síðustu árin á Droplaugar-
stöðum, þar sem hún undi hag sín-
um vel. Þar var hugsað framúr-
skarandi vel um hana og þar mætti
hún hlýju og góðu viðmóti af hálfu
starfsfólksins, sem hún var mjög
þakklát fyrir. Starfsfólki Droplaug-
arstaða eru færðar hér innilegar
þakkir fyrir hönd fjölskyldu Lilju.
Að leiðarlokum er margs að
minnast og þakka ég Lilju tengda-
móður minni samfylgdina og allar
ánægjustundirnar, sem við áttum
saman í röska þijá áratugi. Blessuð
sé minning hennar.
Helga Skúladóttir.
Látin er í hárri elli, amma okkar
Lilja S. Schopka.
Hún var stór hluti af lífi okkar
systkinanna þar sem við ólumst upp
í skjóli hennar og afa á meðan
hann lifði. Í veikindum móður okk-
ar leit hún til með okkur, og eins
þegar mamma vann úti. Það var
amma sem sá um að við mættum
á réttum tíma í skóla, útbjó nesti
og gaf okkur morgunmat. Þegar
við vorum veik mátti enginn nema
amma mæla okkur og hún kenndi
okkur fyrstu bænirnar. Það var
amma sem var alltaf til staðar,
eftirlát en hélt þó aga. Amma var
með eindæmum ráðagóð og orð-
heppin. Hún á nokkrar fleygar
setningar sem orðnar eru að orðs-
kviði í fjölskyldunni svo sem „Júlli
minn, það eru nógar kartöflur" og
„Ella mín, ert þetta þú?“ Hennar
mottó í lífinu voru „Rösk stúlka
deyr ekki ráðalaus" og „Hláturinn
lengir lífið.“ Á hveiju vori klæddist
amma sinni ferðadragt og setti upp
sinn ferðahatt og hélt með fjöl-
skylduna í Stíflisdal, en það var
sumardvalarstaður fjölskyldunnar.
Meira að segja kettinum var pakk-
að niður í pappakassa og settur
aftur í Bjúkkann. Þó að ömmu
hafi aldrei líkað við ketti, urðu
þeir hluti af lífi hennar, því alltaf
gaf hún þeim að éta greyjunum.
Líklega voru hennar bestu stundir
í Stíflisdal, fjarri skarkala borgar-
innar þar sem hún gat við frum-
stæðar aðstæður dundað sér við
matseld, heimilishald og hannyrðir.
Amma var listakokkur og af-
bragðs bakari. Hún stóð fyrir
mörgum veislum sem hún og afi
héldu og fórst það einstaklega vel
úr hendi. Þau voru höfðingjar heim
að sækja og mjög félagslynd. Hún
talað þýsku reiprennandi en hana
lærði hún þegar hún kynntist afa,
sem var þýskur. Hún var alla tíð
í saumaklúbb með þýskum konum,
sem við minnumst helst fyrir þær
sakir að hafa fært okkur súkkulaði-
stykki eða annað góðgæti þegar
þær komu til ömmu. Þessi sauma-
klúbbur var óvenjulegar á okkar
tíma mælikvarða, þar sem þar var
raunverulega unnin handavinna og
að sjálfsögðu töluð þýska.
Um jólin naut amma sín, ekkert
stress, það fannst ekki í hennar
orðaforða. Hún bakaði piparkökur,
Serinekökur og negra, allt í róleg-
heitunum með barnabörnin vom-
andi í kringum sig í eldhúsinu, fram
eftir nóttu, enda átti það vel við
ömmu að vaka lengi fram eftir. Á
Þorláksmessukvöld fór amma alltaf
með eitthvað af barnabörnunum í
bæinn, ekki til að gera jólainnkaup,
heldur til að sýna sig og sjá aðra
og kaupa Herópið af Hjálpræðis-
hernum og stinga einhveiju lítií-
ræði í söfnunarbaukinn þeirra. Á
aðfangadag var síðan eldaður allur
matur til jólanna, ásamt því að
verið var leggja síðustu hönd á
hreingerningu og jólaskreytingu.
Oftast var ekki borðað fyrr enn
klukkan átta og setið lengi undir
borðum. Þá reyndi á þolrif ungu
kynslóðarinnar sem beið eftir að
fá að opna pakka.
Amma var'mjög glaðlynd og já-
kvæð að eðlisfari og alltaf mjög
bjartsýn. Hún bugaðist aldrei þótt
á móti blési og leit alltaf björtum
augum til framtíðar. Systkini
ömmu dóu flest á besta aldri, nema
tvíburabróðir hennar, sem dó þegar
þau nálguðust nírætt. Ætíð var
mjög kært á milli hennar og „elsku
bróður", og saknaði hún hans mjög
þegar hann féll frá.
Hún gerði ekki miklar kröfur í
lífinu, var alltaf sátt við sitt hlut-
skipti, tók því sem að höndum bar
með æðruleysi og möglunarlaust,
enda var hún mjög trúuð. Kom það
vel í ljós þegar hún fluttist að Drop-
laugarstöðum, en þar átti hún
heimili síðustu fjögur árin. Hún
kveið eðlilega fyrir breytingunum
en frá fyrsta degi fannst henni allt
gott þar og allir góðir við sig. Hún
hallmælti aldrei nokkrum manni
heldur dró fram það besta hjá
hveijum og einum. Þannig var
amma.
Elsku amma, hafðu þökk fyrir
allt.
Elín, Júlíus og Halla
Einarsbörn.
Mæt og vammlaus kona er geng-
in á vit feðra sinna.
Lilja skildi ekki eftir sig auðæfi
í veraldlegum skilningi. Engan hef
ég þó þekkt sem átti meiri andans
auð né neinn sem reisti sér fegurri
og varanlegri minnisvarða með lífs-
háttum sínum. Það eru hin sönnu
gildi; eini minnisvarðinn sem stend-
ur af sér tímans tönn.
Hún var afrekskona á alla lund,
en afrek hennar fólust ekki í að
upphefja sjálfa sig, heldur vinna
fjölskyldu sinni allt í haginn og
taka því sem að höndum bar með
æðruleysi, sem einungis þeir njóta,
sem eiga innri frið og ró.
Lilja upplifði margt á langri og
farsælli ævi; hún upplifði hinar gíf-
urlegu breytingar íslensks þjóðfé-
lags á 20. öld, í hennar eigin lífi
skiptust á skin og skúrir, en ekk-
ert fékk bugað hana. Árið 1965
breyttist líf hennar og staða í einni
andrá úr stöðu „fínnar konsúlsfrú-
ar“ í líf fátækrar ekkju með engar
tekjur eða bætur, þar sem engar
tryggingar var þá að fá fyrir ekkj-
ur sjálfstæðra atvinnurekenda.
Lilja féll ekki saman, hún tók öllu
með slíku sálarþreki að ég hef aldr-
ei kynnst slíku. Sama tignin og
virðingin umlék hana alla tíð. Þótt
hún flytti úr glæsilegum híbýlum
í litla íbúð var alltaf sami höfðingja-
bragurinn í kringum hana og eitt-
hvað sérstakt við að sækja hana
heim. Ég kynntist Lilju ung að
LILJA S VEINBJÖRNS-
* DÓTTIR SCHOPKA
árum er ég varð tengdadóttir henn-
ar. Við vorum samferða um tveggja
áratuga skeið og góðar vinkonur
alla tíð. Lilja var gædd mikilli eðlis-
greind, góðum gáfum, en aðals-
merki hennar voru góðmennska og
kærleikur. Ég held að það sé sjald-
gæft að hafa þekkt konu, sem ég
minnist aldrei að öðru en velvild i
garð allra, jafnvel þeirra sem ekki
reyndust henni vel. Lilja dæmdi
aldrei fólk, hvorki skylda né
óskylda, og hallaði aldrei orði á
aðra manneskju. Slíkur var sálar-
styrkur hennar. Það er dýrmætt,
fágæt forréttindi, að fá að njóta
samvista við slíka konu. Lilja hafði
meiri áhrif á líf mitt og viðhorf en
flestir, sem ég hef kynnst.
Það lék einfaldlega allt í höndum
Lilju. Hún var frábær kokkur og
allt varð að veislumat í höndum
hennar. Það sem ég kann fyrir mér
í matseld lærði ég af henni. Hún
var jafnvíg á allt er sneri að heimil-
ishaldi, hvort sem var að standa
fyrir stórveislum eða umönnun fjöl-
skyldunnar á öðrum sviðum. Það
var ævintýri fyrir mig, unga kon-
una, að fá að vera í saumaklúbb
með vinkonum hennar. Þar var
glatt á hjalla, saumað, pijónað,
spjallað, glæsilegar veitingar á
borðum og Lilja undirbjó og sá um
allt að því er virtist átakalaust. Ég
minnist þess að í saumaklúbbnum
voru sykursjúkar vinkonur hennar.
Lilja lagði sig fram við að baka
handa þeim kökur og útbúa annað
góðgæti sem þær máttu borða,
þetta var fyrir áratugum og
„heilsuöldin" langt undan, en svona
var hún.
Eftir að eldri börn mín fæddust,
var Lilja ómetanleg hjálp. Hún
dvaldist langdvölum á heimilinu og
aðstoðaði á alla lund. Hún var okk-
ur öllum stoð og stytta, hreinn fjár-
sjóður og börnum mínum var hún
meira en amma. Hún var þeim lif-
andi fordæmi gæsku og góðvildar,
sem þau munu búa að alla ævi.
Hún var mér meira en tengdamóð-
ir; hún var mér einlægur trúnaðar-
vinur, sem aldrei brást.
Þótt veraldlegur aðstæður hennar
breyttust, var Lilja alltaf „gefand-
inn“, „veitandinn", sá sem upp úr
stóð. Ég minnist þess sérstaklega
með djúpri virðingu og þökk er mér
barst óvænt fyrir nokkrum árum
gjöf frá henni, þá kominni yfir ní-
rætt. Hún vildi sýna mér vináttu
sína og væntumþykju og lýsti þessi
gjörð hennar meiru en mörg orð.
Hún var samnefnari hins góða
og stöðuglynda, sem gerir lífið svo
dýrmætt. Érá henni streymdi mann-
kærleikurinn í sinni stærstu mynd.
í dag langar mig til að þakka
henni fyrir að vera það sem hún
var. Sérstaklega vil ég þakka henni
fyrir allt sem hún gerði fyrir mig
og börn mín. Hún átti og mun allt-
af eiga sérstakan sess í hjarta
mínu, hún var mér alltaf svo góð.
Yngri dóttir mín, Lára, syrgir Lilju
sem ömmu sína, því að hún tók
Láru eins og einu af sínum barna-
börnum, með sama kærleik og
gæsku. Við heimsóttum hana
stundum á Fálkagötuna og það eru
gleðistundir í minningunni.
Lilja þurfti ekki að hrópa á torg-
um eða láta á sér bera á annan
hátt til að verða minnst. Hún skildi
að mestu og bestu verkin eru unn-
in hávaðalaust, án sýndarmennsku
og sjálfsupphafningar. Kærleikur-
inn var hennar leiðarljós, án hans
eru verkin líflaus og lítilfjörleg.
Lilja átti líka djúpa og einlæga
trú á hið góða og vissu um að allt
færi á þann veg sem Guð og for-
sjónin hefðu ætlað.
Ég geri orð annarra að mínum
þegar ég segi að ég elskaði Lilju
ekki bara fyrir það hvernig hún
var, heldur líka fyrir það hvernig
nwávist hennar gerði mig að betri
manneskju.
Ég mun sakna hennar sárt, en
minningin um fágæta konu lifir.
Megi henni líða vel í faðmi látinna
ástvina í ríki þess kærleika, sem
nú umlykur þessa góðu konu. Fjöl-
skyldu hennar votta ég innilega
samúð.
Arndís H. Björnsdóttir.