Morgunblaðið - 10.09.1997, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 10. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 10. SEPTEMBER 1997 25
JltofgtiiiWlftfeUÞ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ASAKANIR
í ÞINGSÖLUM
FJAÐRAFOK varð í fjölmiðlum og á Alþingi sl. vor
vegna meintra starfsaðferða lögreglumanna í ávana-
og fíkniefnadeild lögreglustjóraembættisins i Reykjavík.
Fullyrt var í tímaritinu Mannlífi, að nafngreindur maður
hefði ástundað stórfelld fíkniefnaviðskipti í skjóli fíkniefna-
lögreglunnar og var tekið undir ásakanirnar í umræðunum
á Alþingi og krafist opinberrar rannsóknar. í framhaldi
af þeim mælti dómsmálaráðherra fyrir um slíka rannsókn.
Sérstökum rannsóknarlögreglustjóra var falin rannsóknin
og skilaði hann saksóknara ríkisins niðurstöðum sínum
fyrir nokkru. Þær þóttu ekki gefa tilefni til refsiréttar-
legra aðgerða vegna starfshátta ávana- og fíkniefnadeild-
ar að mati saksóknara ríkisins. Greinargerð hans vegna
málsins var birt í Morgunblaðinu sl. sunnudag.
Sérstaka athygli vekur málsgrein í greinargerðinni, þar
sem fjallað er um umræðurnar á Alþingi. Þar segir:
„í umræðum utan dagskrár á Alþingi kom fram sakburð-
ur á hendur ávana- og fíkniefnadeildinni, sem þó var nokk-
uð óljós, um misbeitingu valds jafnframt því að tekið var
undir ásakanir í Mannlífsgreininni. Rannsóknarhópurinn
leitaði til umræddra þingmanna um nánari skýringar og
rökstuðning fyrir ásökununum. í upplýsingaskýrslum lög-
reglumanna um þessi viðtöl kemur ekki fram neinn frek-
ari rökstuðningur fyrir ásökununum þannig að á verði
byggt. Renna þær því ekki stoðum undir lögreglurannsókn-
ina.“
Það er umhugsunarefni, að þingmenn setji fram alvarleg-
ar ásakanir í umræðum á Alþingi án þess að geta staðið
við þær, þegar eftir er leitað í sérstakri rannsókn, sem
fram fer að kröfu þingmanna sjálfra. Það er sjálfsögð
krafa á hendur þingmönnum að þeir vandi málflutning
sinn og kynni sér þau mál rækilega, sem þeir taka upp í
þingsölum.
NÝTT SVEITAR-
FÉLAG Á HÉRAÐI
SAMEINING Egilsstaðabæjar, Eiðahrepps, Hjaltastaða-
hrepps, Skriðudalshrepps og Vallahrepps á Fljótsdals-
héraði var samþykkt með miklum meirihluta atkvæða í
kosningum eystra sl. laugardag. Kosið verður til sveitar-
stjórnar hins nýja sveitarfélags næsta vor og að því er
stefnt, að stærra og sterkara sveitarfélag á Héraði verði
að veruleika um miðjan júnimánuð á komandi ári. Með
þessari sameiningu er stigið enn eitt, mikilvægt skref til
styrkingar þess „nálæga“ stjórnsýslustigs sem sveitarfé-
lögin eru.
Markmiðin með sameiningu sveitarfélaga er aukin hag-
kvæmni í rekstri, efling atvinnulífs á viðkomandi svæðum
og bætt samfélagsleg þjónusta við íbúana. Verkefnaflutn-
ingur frá ríki til sveitarfélaga, samanber rekstur grunnskól-
ans, kallar á stærri og fjárhagslega sterkari sveitarfélög.
Stórbættar samgöngur milli hreppa, sem eru nánast eitt
atvinnusvæði, ýta einnig undir og auðvelda sameiningu
þeirra. Síðast en ekki sízt er sameining sveitarfélaga og
bætt þjónusta á þeirra vegum rökrétt viðbrögð landsbyggð-
ar, sem hefur lengi átt í vök að veijast vegna fólksflutn-
inga til höfuðborgarsvæðisins.
Skipting landsins í hreppa á rætur að rekja aftur á þjóð-
veldisöld. Gjörbreyttar þjóðfélagsaðstæður gera það á hinn
bóginn hagkvæmt og æskilegt, að byggðir sem eru ein
heild í atvinnumálum og félagsmálum sameinist í eitt sveit-
arfélag. Þessar breyttu þjóðfélagsaðstæður eru ekki sérís-
lenzkt fyrirbrigði og sameining sveitarfélaga var umtals-
verð í mörgum Evrópulöndum á árabilinu 1960 til 1975.
Tilgangur sameiningar sveitarfélaga, hérlendis sem er-
lendis, er einkum: 1) að styrkja sveitarstjórnarstigið, 2)
að færa verkefni frá ríki til sveitarfélaga, 3) að auka og
efla völd heimafólks yfir staðbundnum verkefnum, 4) að
bæta búsetuskilyrði með því að efla atvinnulíf og félags-
lega þjónustu hvers konar og 5) að hagræða í rekstri og
nýta þannig skattpeninga fólks betur.
Sterkar líkur er á því að stærri og sterkari sveitarfélög,
eins og það sem nú er í burðarlið á Héraði, séu bezta
vörn landsbyggðarinnar gegn áframhaldandi fólksflótta til
höfuðborgarsvæðisins.
Lúxus-
vandi
Norð-
manna
Kosningabaráttan í Noregi er spennandi og
um margt einkennileg, því tekist er hart á
um velferðina í einu ríkasta landi heims.
Urður Gunnarsdóttir ræddi við fræðingana
og kjósenduma í Qsló fyrir kosningamar sem
fram fara nk. mánudag.
VIÐ eigum við lúxusvandamál
að stríða, segja kjósend-
urnir. Svo að segja allt
gengur Norðmönnum í
haginn, þeir dæla olíu og gasi upp
úr sjónum, eru búnir að greiða niður
erlendar skuldir og eiga ekki í basli
við atvinnuleysisdrauginn. Vandamál-
in krefjast ekki tafarlausra lausna og
hættan er sú að áhuginn á kosningun-
um dofni. En sú virðist ekki ætla að
verða raunin, því þrátt fyrir að kosn-
ingabaráttan sé ekki sýnileg á götum
úti, er hún háð af miklum krafti og
niðurstaðan er síður en svo ljós. Raun-
ar svo óljós að hún skýrist kannski
ekki fyrr en dögum og vikum eftir
kosningar.
Kosningabaráttan er ekki síst
spennandi vegna þess að jafnvel þótt
Verkamannaflokkurinn nái því marki
sem Thorbjörn Jagland forsætisráð-
herra setti sér í síðasta mánuði, að
fá ekki færri atkvæði en síðast, er
framtíð hans ekki trygg. Fylgi þeirra
flokka sem stutt hafa hann á þingi,
Miðfiokksins og Sósíalíska vinstri-
flokksins, hefur dregist svo saman að
margir spá því að stjórnin falii á ein-
hveiju umdeildu máli, löngu áður en
kjörtímabilið er úti. „Þetta hefur verið
spennandi kosningabarátta, kosning-
arnar verða það án efa og ég á von
á viðburðaríku kjörtímabili, ólíkt því
sem verið hefur síðustu fjögur árin,“
segir Henrik Width, sem skrifar um
stjórnmái í Aftenposten. Bert Aardal,
yfirmaður rannsókna við Samfélags-
rannsóknastofnunina norsku, er ekki
sannfærður um að Jagland falii, en
hann er sammála Width um að barátt-
an sé spennandi og ólík því sem áður
hefur verið.
Heilbrigðismálin í öndvegi
Stóru málin í kosningabaráttunni
eru heilbrigðismál og málefni aldr-
aðra, um það virðast allir sammála.
Skömmu fyrir þinglok í vor var lögð
fram tillaga um að hækka iægstu líf-
eyrisgreiðslurnar um 1.000 kr. norsk-
ar, um 10.000 íslenskar, og greiddu
flestir stjórnarandstöðuflokkarnir at-
kvæði með henni. Jagland tók hins
vegar illa í tillöguna, sem hann sagði
dæmi um tækifærismennsku og var
hún felld. Það ýtti hins vegar undir
reiði margra, sem telja ekki nógu vel
búið að öldruðum í Noregi þrátt fyrir
ríkidæmi þjóðarinnar. Og þessa reiði
nýtti Carl I. Hagen, formaður Fram-
faraflokksins, sér. Þegar í upphafi
kosningabaráttunnar í ágúst, reyndist
Framfaraflokkurinn hafa aukið fylgi
sitt umtalsvert. „Hagen sogaði hrein-
lega að sér óánægjufylgið. Það skai
engan undra að fólki þyki skömm að
því að um 10.000 manns séu á biðlist-
um eftir aðgerðum á sjúkrahúsum,
að sjúkiingar liggi á göngum og að
4-5 gamalmenni séu saman í herbergi
á elliheimilunum,“ segir Width.
Að sögn Aardals hefur ekki verið
um mikinn niðurskurð í heilbrigðis-
kerfinu að ræða, heldur fjölgun sjúkl-
inga, sem ekki hefur verið mætt. T.d.
er mikill skortur á læknum og hjúkr-
unarfólki og hefur starfsfólk frá hin-
um Norðurlöndunum streymt til Nor-
egs. Þrátt fyrir að Framfaraflokkur-
inn hafi verið fyrstur til að taka mál-
ið upp, hafa hinir flokkarnir fylgt
ófeimnir á eftir, enda erfitt að vera
mótfallinn betra heilbrigðiskerfi, auk
þess sem hver könnunin á fætur ann-
arri hefur leitt í ljós að heilbrigðismál
eru eitt af því sem brennur heitast á
fólki, þrátt fyrir að þau hafi oftlega
fallið í skuggann af öðrum málum.
Innflytjendamálin sem voru áber-
andi árið 1995 voru það ekki í upp-
hafi kosningabaráttunnar en hafa æ
oftar verið nefnd, að frumkvæði
Framfaraflokksins sem Width segir
hafa verið gert til að hressa upp á
fylgið, sem dregið hefur úr eftir óska-
byijun. Hagen viti að margir séu sam-
mála honum um innflytjendamál, þótt
þeir fari ef til vill ekki hátt með það.
Þá hefur umræðan um strangari refs-
ingar skotið upp kollinum á síðustu
dögum og virðast flokkarnir nær allir
sammála um að þeirra sé þörf.
Flokkseigandinn Hagen
Hagen hefur oft verið líkt við
hægriöfgamennina Jörgen Haider í
Austurríki og Jean Marie Le Pen í
Frakklandi, að ósekju að mati Aardal
og Width. Sá síðarnefndi telur skoðan-
ir Hagens reyndar enduróm af mál-
flutningi tvímenninganna þótt hann
gangi ekki eins langt, en Aardal telur
það rangt, t.d. bendi ekkert til þess
að andúð á innflytjendum sé að auk-
ast í Noregi. Báðir eru þeirrar skoðun-
ar að Hagen sé kannski fyrst og
fremst tækifærissinni, dæmi um það
séu yfirlýsingar hans um skattamál
en hann hafi slegið mjög af kröfum
sínum um lægri skatta, þegar honum
þótti einsýnt að það væri vænlegra
til árangurs. Þá hafi innflytjendamálin
ekki verið á stefnuskrá flokksins í
upphafi, heldur hafi hann tekið þau
upp á sína arma þegar hann varð
þess áskynja að margir Norðmenn
voru lítt hrifnir af innflytjendum.
Hagen er þrautþjálfaður stjórn-
málamaður sem veit hvað hann segir
og hvað ekki. Width segir hann hafa
nýtt sér þessa kunnáttu til hins ýtr-
asta þegar hann ræði viðkvæm mál á
borð við innflytjendamái; allir viti
hvað við sé átt þótt orðin í sjálfu sér
segi lítið. Hann sé áberandi maður
sem minni frekar á flokkseiganda en
leiðtoga, og að svo virðist sem marg-
ir kjósendur hugsi ekki út í það að
fleiri séu í Framfaraflokknum en
hann, þeir þekki lítið sem ekkert til
annarra frambjóðenda, sem séu afar
tryggir flokki sínum og leiðtoga.
„Hagen býður upp á einfaldar
Scan-Foto
KJELL Magne Bondevik, fyrrverandi leiðtogi Kristilega þjóðarflokksins, er sá norskra sljórnmála-
manna, sem flestir kjósendur vilja sjá sem forsætisráðherra að Thorbjörn Jagland undanskildum. Á
myndinni má sjá Bondevik og Jagland á kosningafundi.
Hvað segja kjósendurnir?
„Ég er af X-kynsIóðinni og eins
og þú veist höfum við ekki mikinn
áhuga á stjórnmálum frekar en svo
mörgu öðru,“ segir ung kona í
hálfkæringi. Hún heitir Anita OI-
sen, 25 ára. „Þetta eru ekki spenn-
andi kosningar og ég er ekki búin
að ákveða mig. En ég veit þó að
það verður á grunni persónu
þeirra sem eru í framboði, ekki
flokkanna eða málefnanna. Per-
sónurnar skipta aðalmáli, falli mér
ekki frambjóðandinn, kýs ég hann
ekki.“
Olsen hefur tvisvar sinnum kosið
og býst við því að það sama verði
uppi á teningnum og síðast, henni
sýnist flest hníga í þá átt að hún
ýósi Hægriflokkinn. Vegna fram-
bjóðendanna. „Ekki þar fyrir að
Carl I. Hagen er langbesti stjórn-
málamaðurinn. Hann ber af en ég
myndi aldrei kjósa hann. Hagen
er nauðsynlegur til að sparka í
afturendann á okkurog velqa en
þar dreg ég mörkin. Ég tel ekki
mikla hættu á því að hann komist
til valda, ég held að niðurstaðan
verði sú sama og áður, að Verka-
mannaflokkurinn verði áfram í
stjórn."
Þrátt fyrir að Olsen sé af hinni
áhugalitlu X-kynslóð og hafi þar
af leiðandi takmarkaðan áhuga á
stjórnmálaumræðunni, segist hún
hafa fylgst allvel með kosningabar-
áttunni. „Mér finnst ekkert eitt
Hagen
gaf
tóninn
málefni standa upp úr en líklega
eru heilbrigðismálin þó mikilvæg-
ust. En sjáðu til, það er svo erfitt
að hella sér út í þessa umræðu og
sýna henni áhuga þegar maður
hefur það svona gott. Vandamálin
okkar eru lúxusvandamál, hvað við
eigum að gera við alla peningana."
Allt of neikvæð
umræða
„Það er ekki mikið um að vera
hér þótt stutt sé til kosninga,“ seg-
ir Rolf Bö, sem ekki saknar þess
að sjá stjórnmálamenn á götum
úti. Bö, sem sjálfur situr í sveitar-
stjórn fyrir Venstre í „litlu sveitar-
félagi á vesturströndinni", er full-
sáttur við að kosningabaráttan
skuli að mestu leyti vera háð í fjöl-
miðlum. Hann er hins vegar ekki
ánægður með stjórnmálaumræð-
una, sem hann segir allt of nei-
kvæða. „Margir eiga erfitt með að
ákveða sig. Fólk er ringlað, það
hefur það gott en þegar eingöngu
er einblínt á það sem miður hefur
farið, veit það ekki hvaðan á það
stendur veðrið. Það þekkir ekki
þann raunveruleika sem sljóm-
málamennirnir draga upp, hann
er miklu dekkri en það sem það
upplifir sjálft."
Bö kennir Hagen, formanni
Framfaraflokksins, um þetta, segir
honum hafa tekist að gefa tóninn.
„Hans stefna byggir á því að nær-
ast á óánægju, sem alltaf er fyrir
hendi, hversu gott sem ástandið
er. Og hinir flokkarnir þora ekki
annað en fylgja í kjölfarið. Mér
finnst synd og skömm hvernig t.d.
umræðan um innflytjendamál
verður eingöngu neikvæð í hönd-
unum á Hagen og félögum. Það
er margt jákvætt í þeim málumen
það hverfur alveg í skuggann. Ég
tel innflytjendamálefni þó ekki
mikilvægasta málaflokkinn, hlýt
að taka undir með þeim sem nefna
heilbrigðismál og skólamál. En það
sem mestu skiptir er að fólk átti
sig á því að það verður að taka
þátt í þessari umræðu, við verðum
að beijast fyrir velferðinni og lýð-
ræðinu á hveijum degi. Slagorða-
kennd og neikvæð umræðan sem
Hagen stýrir svo meistaralega
verður til þess að allt að fimmt-
ungi þjóðarinnar finnst hann tala
af skynsemi."
lausnir, sem hann tyggur ofan í fólk.
Hann er vanur því að vera í sífelldri
sókn og því hefur það reynst honum
snúið að þurfa að veijast þegar Jag-
land tók upp á því að beina spjótum
sínum að Framfaraflokknum, í stað
hins hefðbundna andstæðings, Hægri-
flokksins," segir Aardal.
Verkamannaflokkurinn stóð illa í
skoðanakönnunum, var kominn niður
fyrir 30%, og ljóst að margir kjósenda
hans voru hrifnir af málflutningi Hag-
ens, sem til að bæta gráu ofan á svart
lýsti því yfír að hann væri sáttur við
að Verkamannnaflokkurinn yrði
áfram í stjórn. „Þá varð Jagland nóg
boðið, eitthvað varð að gera. Hann
réðst á Framfaraflokkinn og varaði
kjósendur sína ennfremur við því að
fengi Verkamannaflokkurinn ekki
sama hlutfall atkvæða og í síðustu
kosningum, myndi hann hætta í
stjórn. Ég held að flestir séu sam-
mála um að þetta hafi verið heimsku-
leg yfirlýsing, þó hún kunni að hafa
hreyft við mörgum kjósendum. Mér
finnst hins vegar fulllangt gengið að
tala um hótun eins og sumir hafa
gert.“ Bendir Aardal á þá skringilegu
staðreynd að jafnvel þótt Verka-
mannaflokknum takist ekki að ná
þeim 36,9% sem Jagland hefur heitið,
kunni hann að fá fleiri þingsæti en
nú, vegna atkvæðadreifingar.
Ástæðu slaks gengis Verkamanna-
flokksins telur Aardal m.a. leiðtoga-
skiptin, er Jagland tók við af Gro
Harlem Brundtland og erfiðleika hans
með ýmsa ráðherra sína. „Stríðinu
um Evrópumálin var lokið í bili, at-
vinnuástandið tryggt og efnahagurinn
í blóma. Flokknum hefur hins vegar
gengið illa að nýta sér þetta en nú
er kosningavél hans komin í gang og
flokkurinn þokast hægt upp á við.“
Evrópumálin
Evrópumálin hafa ekki verið til
umræðu, þrátt fyrir tilraunir Mið-
flokksins til þess. En þau krauma
undir og áhrifa þeirra gætir svo sann-
arlega í kosningabaráttunni, að mati
Aardals. „í kosningunum um aðild að
Evrópusambandinu klofnuðu margir
flokkar í afstöðu sinni til ESB og bil-
ið á milli flokkanna ýmist mjókkaði
eða breikkaði. Og línurnar, sem
dregnar voru í norska flokkapólitík,
eru enn til staðar. Eftir hrun kommún-
ismans hefur munurinn á hægri- og
vinstriflokkum minnkað þótt flokk-
arnir séu enn tii. En með hinni
hatrömmu ESB-umræðu breikkaði
t.d. bilið á milli Hægriflokksins og
Miðflokksins svo mikið að þeir aftaka
nú með öllu að vinna saman. Sósíal-
íski vinstriflokkurinn er klofinn m.a.
vegna þess að hluti flokksmanna hef-
ur fengið nóg af samvinnu við Verka-
mannaflokkinn og vill frekar vinna
með Miðflokkunum, sem þeir nálguð-
ust svo mjög í nei-baráttunni. Það er
ekki enn fullreynt hvaða varanlegu
áhrif Evrópuumræðan hefur en 1972
varð hún til að kljúfa flokka og flýta
fyrir því að t.d. umhverfismál voru
tekin á dagskrá mun fyrr en ella.“
Einn angi Evrópuumræðunnar kom
þó upp á yfirborðið í vor, en það voru
harðar deilur um Schengen-sam-
komulagið, sem miðjuflokkarnir, Mið-
flokkurinn, Kristilegi þjóðarflokkur-
inn og Venstre, eru andvígir. En
Schengen- og Evrópuumræðan virðist
dáin drottni sinum, þó vera kunni að
henni skjóti síðar upp á yfirborðið.
Hægriflokkurinn, sem var lengi
Sóknardagar smábáta úr 84 í 20 og 26
Tryggja þarf
fólki lágmarks
lífsviðurværi
Að óbreyttum lögum liggur nú fyrir að króka-
bátar í sóknardagakerfi mega aðeins stunda
veiðar í 20-26 daga á nýbyrjuðu fískveiði- »-
ári. Jóhanna Ingvarsdóttir komst að því
að mikil óvissa ríkir meðal trillukarla á
sóknardögum og eru nú 444 bátar bundnir
við bryggju vegna þessa.
næststærsti flokkurinn og hefur hlotið
yfír 30% fylgi, sér nú fram á algert
hrun. Honum er spáð um 10% at-
kvæða og nafn Jans Petersens, leið-
toga flokksins, er nær aldrei nefnt
þegar rætt er um líkleg forsætisráð-
herraefni.
Klæðlítill Hægriflokkur
Width telur hluta skýringarinnar
þá að Hægriflokkurinn hafi ekki gert
nógu skýran greinarmun á sér og
Framfaraflokknum. Aardal tekur
undir þetta, segir marga hægrimenn
hafa horfið til Framfaraflokksins,
m.a. vegna fijálslyndrar stefnu hans.
„Hins vegar vilja margir hægrimenn
ekki sjá stefnu Framfaraflokksins í
innflytjendamálum og það setur
Hægriflokkinn í vanda, hann vill hvor-
ugan hópinn styggja. Þá líður Hægri-
flokkurinn enn fyrir afstöðu sína til
ESB, leiðtogann sem margir eru
ósáttir við og það hversu lítill munur
er orðinn á Hægriflokknum og Verka-
mannaflokknum.
Jan P. Syse, fyn-verandi forsæt-
isráðherra hægrimanna, sagði fyrir
nokkrum árum að Verkamannaflokk-
urinn hefði stolið fötum hægrimanna
á meðan þeir böðuðu sig og átti við
að þeir hefðu stolið málefnunum.
Hægriflokknum hefur ekki alveg tek-
ist að finna sér ný baráttumál."
Hinir flokkarnir tveir sem tapa
miklu fylgi eru Sósíalíski vinstriflokk-
urinn og Miðflokkurinn. Aardal segir
þá báða vera að missa fylgi sem þeir
fengu vegna Evrópuandstöðu sinnar,
sérstaklega Miðflokkurinn. Sósíalíski
vinstriflokkurinn sé einnig klassískur
vinstriflokkur sem hafi átt erfitt upp-
dráttar vegna hruns kommúnismans,
leiðtogaskipta og deilna um hvaða
stefnu skuli taka.
Ekki dregið úr áhuga
almennings
Það er lítið um veggspjöld á götum
úti og auglýsingar stjórnmálamanna
eru bannaðar í ljósvakamiðlum. Hins
vegar ganga margir stjórnmálmenn á
milli húsa og ræða við kjósendur beint.
Svo virðist sem Norðmenn hafi heil-
mikinn áhuga á stjórnmálum, þrátt
fyrir alla velferðina, sem menn kynnu
að ætla óvin stjórnmálaáhugans.
Stjórnmálaþátttaka er um 80% að
jafnaði og fór í 89% í kosningum um
Evrópusambandið. Fyrir nokkrum
vikum virtust fjöimargir ætla að sitja
heima, en hitinn í kosningabaráttunni
hefur orðið til þess að allt bendir til
þess að jafnmargir greiði atkvæði og
í síðustu kosningum. „Þetta er óneit-
anlega skrýtin barátta, að tekist skuli
á um alla þessa peninga. Erlendar
skuldir hafa verið greiddar upp, olíu-
iðnaður skilar afgangi og iðnaður í
landi er á uppleið. En á móti kemur
að margir eru hræddir um að fara
of geyst og óttast verðbólgudrauginn,
svo það er tekist á.“
Flókið púsluspil
Málefnin eru ekki það eina sem
kosningarnar snúast um, þær snúast
ekki síður um það hveijir séu hæfustu
leiðtogarnir. Jagland nýtur mests
fylgis en Kjell Magne Bondevik, fyrr-
verandi leiðtogi Kristilega þjóðar-
flokksins, kemur fast á hæla honum.
Width og Aardal segja flokk Bonde-
viks hagnast á löngun margra eftir
breytingum og andúð á Framfara-
flokknum, hann lendi þarna á milli
og Bondevik sé reyndur stjórnmála-
maður og frambærilegur.
En þar sem ekki er kosið um forsæt-
isráðherra, vandast málið. Mið- og
borgaraflokkarnir eru margir og smá-
ir, og það er meiri hreyfíng á kjósend-
um en nokkru sinni enda erfitt að
gera upp á milli allra flokkanna, sem
eru alls 21, þar af bjóða átta fram á
landsvísu. Miðflokkarnir hafa sýnt
áhuga á því að mynda ríkisstjóm, sem
ekki hefur gerst fyrr, að sögn Aardal.
Ástæðan er m.a. sú samvinna sem
komst á vegna andstöðu flokkanna við
ESB en hún hefur einnig orðið til þess
að Miðflokkurinn og Hægriflokkurinn,
sem studdi ESB-aðild eindregið, þver-
taka báðir fyrir samstarf sín í milli.
„Svo er að sjá hvað gerist þegar á
hólminn er komið, hvort flokkarnir
grafa stríðsöxina til þess að mynda
stjóm borgara- og miðflokka, opnist
möguleiki á slíku,“ segir Aardal.
„Þeirra bíður flókið púsluspil nái
Verkamannaflokkurinn ekki markmiði
sínu. En takist það, tel ég ólíkiegt
annað en að hann haldi velli, svo sterk
er staða flokksins þrátt fyrir allt.“
Sjávarútvegsráðuneytið gaf í
gær út fjölda sóknardaga
fyrir krókabáta á fiskveiði-
árinu 1997/1998. Sóknar-
dagar krókabáta, er stunda veiðar
með handærum verða á nýbyijuðu
fiskveiðiári 26 talsins, en sóknardag-
ar krókabáta, er stunda veiðar með
línu- og handfærum verða samtals
20 á fiskveiðiárinu. Á síðastliðnu
fiskveiðiári var fjöldi sóknardaga
fyrir báða hópana 84.
Fjöldi sóknardaga á fískveiðiárinu
hefur verið reiknaður út í samræmi
við ákvæði laga númer 38/1990 um
stjórn fiskveiða með siðari breyting-
um, eins og fram kemur í tilkynn-
ingu frá ráðuneytinu. Samkvæmt
þeim skal fjöldi sóknardaga á hveiju
fiskveiðiári ákvarðaður fyrir hvorn
hóp með tilliti til áætlaðs heildar-
þorskafla þeirra á því fiskveiðiári og
meðalafla á sóknardag á næstliðnu
fiskveiðiári.
Áætlaður heildarþorskafli línu- og
handfærabáta á þessu fiskveiðiári
er 2.158 lestir, en var 1.836 lestir á
því síðasta. Aflinn þá varð_ aftur á
móti tæplega 10.300 lestir. Áætlaður
heildarafli af þorski hjá handfæra-
bátum á nýbyijuðu fiskveiðiári er
3.002 lestir, en var 2.554 lestir á
því síðasta og þá varð aflinn tæplega
10.400 lestir. Afli þessara báta fór
því verulega fram úr þeim áætlun-
um, sem gerðar voru fyrir síðasta
fiskveiðiár, sem hefur þessa miklu
fækkun sóknardaga í för með sér,
að sögn Snorra Rúnars Pálmasonar,
deildarstjóra í sjávarútvegsráðuneyt-
inu.
Þessi útgerðarmáti
gæti hæglega lagst af
„Ef lögunum verður ekkert breytt
og menn fá ekki nema 20-26 sókn-
ardaga á næsta ári er ég ansi hrædd-
ur um að þessi útgerðarmáti muni
leggjast af. í dag eru þessir bátar,
444 að tölu, þar af 167 í línu- og
handfærahópnum og 277 í hand-
færahópnum, bundnir við bryggju
og menn eru að bíða eftir því hvort
það verði tekið í kröfur þeirra um
að breyta lögunum til þess að tryggja
þeim lágmarksdagafjölda burtséð
frá því hvað fiskast mikið,“ sagði
Örn Pálsson, framkvæmdastjóri
Landssambands smábátaeigenda.
Hann sagði að viðræður við ráðu-
neytið væru ekki komnar það langt
að byijað væri að ræða tölur, en ljóst
væri að lágmarksdagafjöldi þyrfti
að vera töluvert hærri en sem nemur
þessu. Þriðji fundur fulltrúa Lands-
sambandsins og ráðuneytis er fyrir-
hugaður í dag, en breytingar þarf
að gera á lögum til að fá einhveiju
breytt um þann sóknardagafjölda
sem nú liggur fyrir. „Viðræðurnar
þokast ekki mikið en þær eru ennþá
í gangi þannig að við sjáum ein-
hveija von. Það þarf ákveðið lág-
mark til þess að menn geti gert út
og það eru þó nokkuð fleiri dagar
heldur en þetta.“
Þegar frumvarpsdrög lágu fyrir
eftir að samkomulag hafði verið
gert við smábátasjómenn í fyrravor,
gerði LS fyrirvara um gólf i sóknar-
dögunum til að tryggja mönnum lág-
marks lífsviðurværi. Enginn hafi
hins vegar búist við því að dagarnir
færu svo langt niður sem raunin
væri nú vegna þess að fiskgengdin
á síðasta fiskveiðiári hafi verið hreint
út sagt ævintýraleg.
Frestur sá er smábátasjómenn
höfðu til að úrelda báta sína rann
út þann 1. september sl. og reynd-
ust viðbrögð mjög dræm. Gegn af-
sali veiðiréttinda skyldu greiðast
80% af vátryggingaverðmæti bát-
anna án þess að menn þyrftu að
afsala sér bátunum sjálfum. Á síð-
asta fiskveiðiári fækkaði aðeins í
línu- og handfærahópnum um 18
báta og í handfærahópnum um 14
sem er langt fyrir neðan það sem
búist hafði verið við. V
„Þetta segir okkur helst það að
mehn gera sér grein fyrir því hvað
er mikilvægt að hafa þessi réttindi.
Um leið og þeir eru búnir að selja
þau frá sér vita þeir að ekki er
hægt að komast inn aftur. Þá þurfa
menn að sjálfsögðu að leita sér að
öðru starfi og það er ekkert starf,
sem bíður þessara aðila í dag, sem
er þannig launað að menn geti dreg-
ið fram lífið. Þess vegna vilja menn
þrauka,“ segir Öm.
Getum hvorki farið né
verið hér áfram
„Það er ekki glæsileg staða að
mega aðeins vinna í 26 daga á ár-
inu. Ég sé ekki hvað við getum f
gert. Við höfum ekkert nema sjó-
inn, en við getum hvorki farið né
verið hér áfram,“ segir Brynjólfur
Árnason, trillukarl í Grímsey, sem
gerir út nýlegan bát í handfæra-
kerfi krókabáta. Hann segist ekki
sjá hvernig hann fari að því að fram-
fleyta fjölskyldu sinni, eiginkonu og
þremur börnum, og greiða afborg-
anir af lánum af nýlegum bát sínum
sem hann segist skulda þrjár til fjór-
ar milljónir í auk þess sem hann
hafi fyrir þremur árum byggt upp
húsið sitt í eynni og þurfi að standa
skil á fimm milljóna króna láni
vegna þess. Tómt mál væri að tala
um að fara í land upp á það að 4
þurfa að leigja húsnæði og þurfa
áfram að standa í skilum með af-
borganir af dýru atvinnutæki og
íbúðarhúsnæði sem ekki yrði komið
í verð í neinni mynd.
Brynjólfur segir að um sjö
sóknardagabátar séu gerðir út frá
Grímsey og því undir sömu sök seld-
ir. Aðeins þrír aflamarksbátar væru
til staðar og ljóst að þeir fram-
fleyttu ekki eyjarskeggjum öllum.
Þeir hefðu ekki einu sinni nægan
kvóta allt árið. „Við erum þrír ung-
ir menn í svipaðri stöðu og vitum
hreinlega ekki livað til bragðs á að 9
taka. Ástandið er svart og ömurlegt
fyrir unga fjölskyldumenn með ný-
leg hús. Við erum ekki að fara fram
á neitt annað en að mega vinna
fyrir okkur. Við erum ekki að biðja
um neina ölmusu eða fyrirgreiðslu.
Þetta er glórulaust og gengur ekk-
ert upp.“