Morgunblaðið - 13.09.1997, Page 20

20 LAUGARDAGUR 13. SEPTEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Skórnir eru að vísu dýrir, en ódýrir
miðað við hvað roðskór eru dýrir
erlendis. Þar kosta þeir á bilinu
70.000 til 140.000 krónur og eru
skoðaðir sem hátískuvara. Hér höf-
um við verið að selja þessi fyrstu
pör á svona 30.000 krónur."
P/erre Cardin
áhugasamur
Uppátækið hefur vakið það mikla
athygli, að franska tískufyrirtækið
heimsþekkta Pierre Cardin keypti
roð af Loðskinni eftir sýningu síð-
asta haust og þar var sýnishorn af
skóm. Fyrirtækið hefur nú óskað
eftir því að fá nokkur pör af laxa-
roðsskóm og sýnishorn af hráefninu
til að stilla upp á mikilli skinnasýn-
ingu sem verður haldin í Frakklandi
í haust. Fleiri fyi’irspumir hafa
borist erlendis frá og Lárus segist
vart geta verið annað en bjartsýnn
með nýjungina sína. „Það er líka
farið að bera á því að veiðimenn vilji
fá skó unna úr einhverjum minnis-
stæðum laxi sem þeir hafa veitt,
þeim stóra og svoleiðis," bætir Lár-
us við. Og eins og fram kom í byrj-
un er á teikniborðinu hönnun á
vöðluskóm úr laxaroði. „Þar geta
veiðimenn líka fengið skó úr eigin
löxum, en hönnunin klárast í vetur
og við getum farið að smíða vöðlu-
skóna af fullum krafti næsta vor,“
eru lokaorð Lalla skóara.
HAGAR - Sund, númer 4.
Volvo-strætisvagn frá 1968,
sem var sá fyrsti sem smíðað-
ur var fyrir hægri umferð.
Morgunblaðið/RAX
FEÐGARNIR Gunnsteinn Lárusson t.v. og Lárus Gunnsteinsson innan
um neoprenevöðlurnar sem eru eitt af aðalsmerkjum Skóstofunnar.
Lárus Gunnsteinsson í Skó-
stofunni á Dunhaga, eða Lalli
skóari eins og hann er gjarn-
an kallaður, hefur fundið upp á
ýmsu í gegnum tíðina og hann er
persónulega til vitnis um það að
skósmiðsstarfíð getur haft ýmsar
hliðar, bæði hvað varðar það sem
viðskiptavinir eiga til að
óska eftir og eins hvað
honum dettur sjálfum til
hugar að gera. Lárus er
mikill stangaveiðimaður
og hefur gert mikið síð-
ustu árin til að laða til sín
þorra stangveiðimanna með margs
konar vöðluþjónustu. Nýjasta uppá-
tæki hans á ekki beint rætur að
rekja í stangaveiðina, og þó!
Roðskór eru „réttur dagsins" eins
og hann kemst að orði. Skór unnir
úr laxaroði. Fyrstu pörin eru komin
í umferð og undirtektirnar eru
„feiknarlegar" að sögn Lárusar.
Næstu mánuði ætlar hann að fram-
leiða upp í vaxandi haug pantana og
hann er einnig að leggja drög að
smíði vöðluskóa fyrir stangaveiði-
menn og er það vel við hæfi, að lax-
veiðimenn dragi á fætur sínar
vöðluskó úr laxaroði.
„Það er ekkert nýtt að við vinnum
úr roði. Við höfum lengi veirð í sam-
vinnu við Loðskinn á Sauðárkróki.
Þeh- hafa m.a. verið að súta stein-
bítsroð og við höfum notað það í
margs konar framleiðslu. Við höfum
verið með stór verkefni fyrir leik-
húsin og leikhópa og
eins höfum við verið að
roðklæða sólbekki, stóla
og margt fleira fyrir
fyrirtæki og einstak-
linga. Það er hins vegar
nýjung fólgin í því að
nota laxaroð," segir „skóarinn", og
heldur áfram.
„Það þarf að setja allt skinn, roð
meðtalið, í mikið vinnsluferli til að
það rotni ekki og nái þeim styrk-
leika sem þarf til notkunar. Þetta
þarf að þola mikið slit og átroðning.
Af laxaroði er til nóg og reynsla
okkar af því er afar góð. Þetta alveg
svínvirkar og það sem meira er,
hvar sem við kynnum þessa skó
koma pantanir í kjölfarið. Það hefur
sérstaklega gengið vel að senda
sýnishorn í veiðihúsin þar sem ríkir
útlendingar eru að veiða.“
Er þetta svona dýrt eða hvað?
Þetta er einmitt hið gagnstæða.
Uppátækið
hefur vakið
mikla athygli

Afhverju drekka Islendingar svona illa?
GYLFI ÁSMUNDSSON SÁLFRÆDINGUR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Hvers vegna drekka
íslendingar svona illa? Er skýr-
inga að leita í sérstakri skapgerð
þjóðarinnar eða erum við einfald-
lega ennþá frumstæðir villimenn
að þessu leyti?
Svar: Það vekur furðu margra,
að íslendingar sem drekka minnst
þjóða á Vesturlöndum skuli hafa
svo mikil áfengisvandamál sem
raun ber vitni. Hér á landi er öfl-
ug áfengismeðferð og fleiri
sjúkrarými fyrir áfengissjúklinga
miðað við höfðatölu en annars
staðar svo vitað sé. Afengisvandi
íslendinga er ákaflega sýnilegur.
Hefðbundnir drykkjuhættir
þeirra hafa einkennst af neyslu
sterks áfengis í þeim tilgangi að
verða ölvaður. Þetta er reyndar
svipað drykkjumynstur og sjá má
meðal margra annarra norðlægra
þjóða, svo sem Norðmanna, Svía
og Finna, Austur-Evrópuþjóða
eins og Pólverja og Rússa og á
heimskautasvæðum Norður-Am-
eríku. íslendingar drekka þó
sjaldnar en algengt er hjá þessum
þjóðum, en þeir drekka mikið í
einu. Samanburðarrannsókn á
drykkjuháttum Norðurlandaþjóð-
anna og viðhorfum þeirra til
áfengis, sem gerð var 1979, sýndi
að íslendingar skáru sig úr að því
Áfengisdrykkja
leyti að þeir höfðu jákvæðari af-
stöðu til ölvunar en áfengis, öfiígt
við hinar þjóðirnar. Áfengið er
þannig fyrir þá fyrst og fremst
efni til að fá fram ölvun.
Rannsóknir hafa verið gerðar á
áfengisneyslu og áfengisvanda ís-
lendinga á geðdeild Landspítalans
um áratugaskeið og fylgst með
breytingum hvað þetta snertir.
Þar hefur m.a. komið fram að
áfengisvandi Islendinga virðist
e.t.v. meiri en hann er í raun og
veru vegna þess hversu sýnilegur
hann er. Hann kemur fram í ölvun
og óspektum, ölvunarakstri og
slysum í meira mæli en hjá ná-
grannaþjóðum okkar. Hins vegar
er mun minna um líkamlega sjúk-
dóma af völdum áfengis en meðal
flestra annarra þjóða sem við mið-
um okkur við. Þannig er
skorpulifur af völdum áfengis
ákafiega sjaldgæf hér, en það er
sá sjúkdómur sem oft er notaður
sem mælikvarði á áfengisvanda-
mál í hverju landi. Skýringar á
þessu kunna að vera margar, en
ein þeirra gæti legið í því, að fáir
íslendingar eru dagdrykkjumenn
og þeir drekka samanlagt minna
en aðrar þjóðir.
En af hverju drekka Islending-
ar á þennan hátt? Ýmsar tilgátur
eru uppi um þetta, t.d. að það
stjómist af skapgerðinni. Þeir eru
almennt taldir fremur seinteknir
og lokaðir og þegar þeir sleppa
fram af sér beislinu fer allt úr
böndunum. Islendingar hafa enn-
þá mörg einkenni veiðimanna-
þjóðfélagsins, átakamenn og
skorpumenn til vinnu þegar á þarf
að halda. I áfengisneyslu eru þeir
einnig miklir skorpumenn, en láta
áfengi vera þess á milli. Tilgátur
hafa komið fram um að trúarlegt
uppeldi, sem rekja má aftur til
siðaskipta, eigi sinn þátt í
drykkkjuháttum Islendinga og af-
stöðu þeirra til áfengis. Það er
ekki fyrr en eftir að Lúterstrú var
innleidd í landinu að farið var að
kvarta yfir drykkjuskap Islend-
inga, enda þótt drykkja hafi vart
verið minni áður eins og t.d. má
lesa um í fornsögunum. Lút-
erstrúin kenndi að áfengi væri af
hinu illa og áfengisneysla synd-
samleg. Umgengni við áfengi
skapaði því sektarkennd, og þessi
afstaða til áfengis grópaðist í
þjóðarvitundina. Fræðimenn á
hinum Norðurlöndunum hafa leitt
rök að þessari tilgátu hvað snertir
drykkjuvenjur þar. Þessa sektar-
kennd hefur mátt sjá í umgengni
fólks við áfengi, þótt hún kunni að
fara minnkandi á allra síðustu ár-
um. Fólk skammaðist sín fyrir að
sjást kaupa áfengi. Það hélt
áfengisflöskum úr augsýn, faldi
þær undir borðum á meðan á
drykkju stóð og læsti inni í skáp
eins og önnur hættuleg efni. Börn
voru vöruð við áfengi og ekki hef-
ur þótt hæfa að hafa áfengi um
hönd, þar sem börn eru nærri.
Talið var að áfengi ætti sök á
flestu því sem miður færi í þjóðfé-
laginu. Bindindishreyfingin hefur
einnig átt mikinn þátt í að við-
halda þessari afstöðu og styrkja
hana. Þetta hefur átt sinn þátt í
halda niðri heildarneyslunni, en
ekki komið í veg fyrir að fólk, ekki
síst unga fólkið, láti undan freist-
ingunum af og til og rasi út. Hinn
dæmigerði áfengisneytandi á ís-
landi tekur sínar drykkjulotur, en
iðrast og endurnærist þess á milli.
Áfengi er af hinu illa, ölvun er
góð, finnst Islendingum. Þessi tví-
benta afstaða til áfengis er enn
mjög áberandi hér á landi.
Á síðustu tveimur áratugum
eða svo má sjá hægfara breyting-
ar á umgengni og afstöðu íslend-
inga til áfengis, bæði vegna meiri
kynna þeirra af siðum annarra
þjóða og ekki síður vegna minni
hafta á neyslu og aðgengi að
áfengi, nú síðast með tilkomu
bjórsins. Svo virðist sem vaxandi
hluti fólks sé að temja sér hóf-
samari og jafnari neyslu, hlutur
sterks áfengis í neyslu lands-
manna er nú innan við helmingur
af áfengismagni í samanburði við
nær 90% fyrir tveimur til þremur
áratugum. Gamlir siðir hverfa þó
hægt og lifa enn góðu lífi hjá
stórum hluta þjóðarinnar. Breyt-
ingar á drykkkjuvenjum Islend-
inga kunna að leiða til þess að
minna verður um að fólk drekki
„illa“, en meiri og jafnari neysla
gæti hins vegar haft í för með sér
annars konar heilsutjón sem al-
gengara er hjá þjóðum sem
drekka á siðmenntaðri hátt en
við.
•Lesendur Morgunblaðsins geta
spurt sálfræðinginn um það sem þeim
liggur á hjarta. Tekið er á móti
spurningum á virkum dögum milli
klukkan 10 og 17 í sfma 5691100 og
bréfum eða símbréfum merkt: Viku-
lok, Fax: 5691222. Enn fremur
sfmbréf merkt: Gylfi Ásniundsson,
Fax: 5601720.
I