Morgunblaðið - 08.11.1997, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Síminn
verður
seldur
Það hafa mörg spjót staðið á Halldóri
Blöndal samgönguráðherra undanfama
daga. Guðni Einarsson ræddi við ráðherr-
ann um örar breytingar í fjarskiptum, hluta-
fjárvæðingu og sölu hlutabréfa í Landssíma
-j ——— - : '
Islands hf., gjaldskrárbreytingu Pósts og
síma og uppþotið sem hún olli.
Morgunblaðið/Kristinn
„ÉG HEF alltaf lagt áherslu á að Landssíminn eigi í framtíð-
inni að sækjast eftir samvinnu við símafyrirtæki í öðrum lönd-
um, eins og við erum að gera í öðrum atvinnugreinum,“ sagði
Halldór Blöndal samgönguráðherra.
PÓSTI og síma hf. (P&S)
verður skipt í Landssíma
íslands hf. og íslands-
póst hf. um næstu ára-
mót. Verða hlutabréf í Lands-
símanum hf. seld?
„Það er engin spurning að
Landssíminn hf. fer á hlutabréfa-
markað, spurningin er bara hve-
nær það verður,“ sagði Halldór.
„Sú hefur orðið þróunin í öðrum
löndum og margir eru raunar þeirr-
ar skoðunar að fyrirtæki eins og
Landssíminn geti ekki staðið til
lengdar eitt og sér í samkeppni við
önnur símafyrirtæki."
Halldór segist sjá fyrir sér að
eignaraðild í Landssímanum hf.
verði mjög dreifð. „í þessu sam-
bandi er nauðsynlegt að hafa í
huga að ekkert íslenskt fyrirtæki
er það sterkt að það geti keypt svo
mikið af hlutafé að það verði ráð-
andi aðili í Landssímanum. Ég tel
heldur ekki eftirsóknarvert að
Landssíminn verði í framtíðinni
rekinn af lífeyrissjóðum. Fremur
sé ég það fyrir mér að erlend síma-
fyrirtæki muni sjá sér hag í að
ijárfesta í Landssímanum annað-
hvort beinlínis eða með mjög nánu
samstarfi. Eftir sem áður sé ég
það fyrir mér að eigendur Lands-
símans verði að meginstofni ís-
lenskur almenningur.
Ég hef alltaf lagt áherslu á að
Landssíminn eigi í framtíðinni að
sækjast eftir samvinnu við síma-
fyrirtæki í öðrum löndum, eins og
við erum að gera í öðrum atvinnu-
greinum. Við eigum heldur ekki
að vera hræddir við að erlendir
aðilar í sömu grein fjárfesti í
Landssímanum. I þessu sambandi
vil ég leggja áherslu á að við meg-
um ekki vera með fyrirframskoð-
anir varðandi rekstur og eignar-
hald Landssímans. Hann er alltof
mikils virði fyrir okkur íslendinga
til þess að við megum leyfa okkur
það.“
Stefnumótun í fjarskiptum
Ríkisstjórnin gaf á sínum tíma
út stefnumótun um upplýsinga-
samfélagið. Er von á viðlíka
stefnumótun í síma- og fjarskipta-
málum?
„Já. Þessi vinna hófst í raun á
síðasta ári og hefur þegar verið
greint frá hcnni að hluta í riti sem
ríkisstjórnin var að gefa út. Það
er gríðarlega mikið að gerast í ijar-
skiptamálum alls staðar í heimin-
um í dag. Nýjar þarfir kalla á
nýjar lausnir og nú þurfum við
íslendingar að kortleggja þörfina
og markmiðin - hvaða möguleika
við höfum til að ná þeim.
Ég hef átt fundi með einstakl-
ingum úr atvinnulífmu, sem hafa
myndað starfshóp um stefnumörk-
un í fjarskiptamálum fyrir sam-
gönguráðuneytið. Við höfum geng-
ið út frá því, að fyrstu tillögur
geti legið fyrir í þessum mánuði.
Það er þýðingarmikið að fá slíka
greiningu atvinnulífsins frá þeim
sem best þekkja eðli og þarfir
markaðarins. Tækifæri Lands-
símans verða í brennidepli í þessu
starfi. Spurningar eins og þær
hvernig við getum komið til móts
við þarfir fólks, hvar sem það býr
á landinu með því að færa tæknina
heim í stofu til þess. í stuttu máli
hvemig við getum þjónað upplýs-
ingasamfélaginu þannig að allir
hafi ráð á að vera þegnar þess.“
í krappri vörn
Fréttum um gjaldskrárbreyt-
ingu Pósts og síma hf. í liðinni
viku var vægast sagt illa tekið.
Kröpp mótmælaalda reis og skall
af þunga á forsvarsmönnum fyrir-
tækisins og samgönguráðherra.
Þeir vora meðal annars vændir um
hroka og yfirlæti. Hvemig bregst
ráðherrann við slíkum ásökunum?
„Enginn er dómari í sjálfs sín
sök,“ svaraði Halldór Blöndal.
„Þessar ásakanir hafa orðið mér
ærið umhugsunarefni, en auðvitað
reynir maður að reisa sig í krappri
vörn. Mér þótti skrýtið, að þegar
ég mismælti mig og fór rangt með
nafn Ástu Ragnheiðar Jóhannes-
dóttur þá var það talið merki þess
að ég væri að sýna henni hroka
eða lítilsvirðingu, sem var alls ekki
rétt. Þvert á móti þótti mér leiðin-
legt að þetta skyldi hafa komið
fyrir og ég hef beðist afsökunar á
því.“
Halldór segir að þetta atvik hafi
minnt sig á það þegar hann var
staddur á almennum borgarafundi
uppi í Borgarfirði að ræða um
hvar vegur skyldi liggja um
Flókadal.
„Þá lenti ég í orðasennu við séra
Geir Waage. I hita bardagans varð
mér á að kalla hann séra Flóka,
sem menn vildu ekki trúa að hefðu
verið mismæli, en voru það. Maður
má sannarlega passa sig.“
Hvað finnst þér um orð Jóhönnu
Sigurðardóttur um að í öllum sið-
menntuðum löndum hefði ráð-
herra, sem hefði lent í svipuðu og
þú í gjaldskrármálinu, sagt af sér
eða forsætisráðherra beðist lausn-
ar fyrir hans hönd?
„Við Jóhanna höfum lengi átt
orðaskipti í þinginu. Hún er einn
af þeim stjórnmálamönnum sem
alltaf eru að kalla: Úlfur, úlfur ...
Maður er nú farinn að venjast
því. Það hefur áður gustað um
ráðherra og ráðherrar hafa áður
orðið að endurskoða sína fyrri
ákvörðun. Varðandi Jóhönnu Sig-
urðardóttur sérstaklega þá get ég
riijað það upp að gjaldtaka ríkis-
sjóðs af Pósti og síma hefur aldrei
verið meiri en einmitt þegar hún
sat í ríkisstjórn. Ég man ekki eftir
því að Jóhanna hafi komið mér til
hjálpar, þegar ég var að reyna að
draga úr þeim greiðslum til að
geta lækkað símgjöld hér innan-
lands eða leiðrétt gjaldskrána. Hún
var ekki besti stuðningsmaður
minn á þeim tíma, frekar en endra-
nær. Ég held að það verði að skoða
ummæli hennar svolítið í ljósi
hennar eigin fortíðar í ríkisstjórn."
Auknar tekjur
ekki kvíðaefni
Halldór segir að stjórn Pósts og
síma hf. hafi farið vandlega yfir
breytingarnar sem hún taldi nauð-
synlegt að gera á gjaldskránni.
Meðal annars hafi stjómin verið
bundin af þeirri ákvörðun Alþingis
að jafna símkostnað innanlands.
„Ég man aldrei eftir því að nokkr-
um hafi dottið það í hug, fyrr en
eftir á, að sú breyting ætti ekki
að standa undir sér,“ sagði Hall-
dór. „Lækkun er á erlendum sím-
tölum upp á 22%, en þá verður líka
að hafa í huga að verðlagning á
þeim hefur verið úr öllu hófi. Það
er engin sanngirni að það kosti
jafnmikið að tala í eina mínútu til
Danmerkur og í 51 mínútu innan-
lands.“
Halldór segir að eftir á að
hyggja hafi það ekki reynst rétt
ákvörðun að láta lækkun erlendu
símtalanna koma inn í innlendu
símgjöldin. „Ég hygg að allir séu
sáttir við að þær 400 milljónir séu
bornar uppi af fyrirtækinu. Síma-
kostnaður heimilanna og fyrirtækj-
anna lækkar sem því nernur."
En nú hefur tekjuskerðing upp
á 400 milljónir verið vefengd. Er
ekki tekið tillit til aukinnar sím-
notkunar í tekjuáætlun?
„Póstur og sími hefur mjög
langa reynslu af því að ineta hvaða
áhrif gjaldskrárhækkanir hafa,“
sagði Halldór. „Ef það kemur í ljós
að tekjur fyrirtækisins verða meiri
en búist var við, af hvaða ástæðu
sem það kann að vera, hrósum við
allir happi yfir því. Þá verður hægt
að lækka símgjöldin meir. Kvíða-
efnið er ekki það að velta símans
og hagnaður vaxi, heldur að dæm-
ið snúist við.“
Brugðist við gagnrýni
Ákveðið var að breyta gjald-
skránni á fundi forsætisráðherra
með samgönguráðherra og for-
svarsmönnum P&S. Það er talað
um að forsætisráðherra hafi tekið
samgönguráðherra á teppið og
hann verið niðurlægður. Hvaða
augum lítur Halldór þennan þátt
málsins?
„Ég var á fundum með sveitar-
stjórnarmönnum fyrir norðan og
sá ekki hvernig gjaldskrárbreyt-
ingin hafði verið kynnt. Ég hafði
samband við forsætisráðherra á
fimmtudeginum (30. október). Við
voram sammála um að hitta stjórn-
arformann og forstjóra Pósts og
síma strax daginn eftir. Við fórum
yfir málin og töldum að gagnrýnin
ætti við rök að styðjast, að nauð-
synlegt væri að koma til móts við
sjónarmið neytenda. Niðurstaðan
varð sú að Póstur og sími tæki á
sig þann tekjumissi sem leiddi af
lækkun erlendu símtalanna."
Halldór segist ekki vita hvers
vegna gjaldskrárbreytingin var
kynnt með svo skömmum fyrir-
vara. En kom ekki til greina að
fresta gildistöku nýrrar gjaldskrár
þar til hún hefði verið endurskoð-
uð?
Halldór segir að gjaldskrár-
breyting verði að fara fyrir stjórn
Pósts og síma, síðan taki nokkra
daga að koma henni í framkvæmd.
Hann segir að ný gjaldskrá taki
gildi 11. nóvember og telur ekki
að sá tími sem líði frá mánaðamót-
um og þangað til komi að sök.
Stjórn Pósts og síma hf. er sjö
manna og segist Halldór hafa stað-
ið eins að verki við skipan hennar
og þegar hann skipaði í stjórn
Áburðarverksmiðjunnar hf. í
stjórninni eru þrír Sjálfstæðis-
menn, tveir eru tilnefndir af Fram-
sóknarflokknum, einn af Alþýðu-
flokki og einn af Alþýðubandalagi.
„Hugsunin á bakvið það var sú
að ég vildi halda fyrirtækinu utan
við flokkspólitísk átök þannig að
sæmileg sátt og friður gæti orðið
um stjórn þess og stefnumörkun
nú þegar fyrirtækið er að fara út
í fijálsa samkeppni og lagar sig
að þeim kröfum sem aðild okkar
að Evrópska efnahagssvæðinu og
GATT setur okkur.“
Ný skipan um áramót
„Þessi gjaldskrá gildir aðeins til
áramóta. Þá tekur við ný gjaldskrá
sem stjórn Pósts og síma samþykk-
ir og ákveður,“ sagði Halldór. „Frá
áramótum ber Póst- og fjarskipta-
stofnun að gæta þess að gjaldskrá-
in sé byggð á þeim granni sem
samþykktur er í alþjóðasamþykkt-
um. Fyrst og fremst að gjaldtakan
sé í samræmi við þann kostnað sem
símtalið hefur í för með sér. Það
verður óheimilt að færa tekjur á
milli þjónustugreina, eða verð-
leggja eftir innihaldi símtala eða
sendinga."
Halldór segir að sundurgreint
kostnaðarbókhald verði tekið upp
hjá Pósti og síma um næstu ára-
mót og þá fyrst verði hægt að til-
greina kostnað þjónustuþátta ná-
kvæmlega. Vinna við nýtt bók-
haldskerfi Pósts og síma hefur tek-
ið nokkurn tíma, enda segir Hall-
dór að það sé talið eðlilegt að það
taki allt að tvö ár að taka slíkt
bókhald í gagnið hjá símafyrir-
tækjum. En hvers vegna var ekki
fyrir löngu búið að taka upp ná-
kvæmt kostnaðarbókhald?
„Fyrirtækið geldur þess hve
seint því var breytt úr stofnun í
hlutafélag. Ég vildi gera það miklu
fyrr og byijaði að tala um það strax
haustið 1991. Alþýðuflokkurinn
stóð algjörlega á móti því meðan
hann var í ríkisstjórn og Össur
Skarphéðinsson lýsti því raunar
yfir, á fundi með starfsfólki Pósts
og síma rétt fyrir kosningarnar
1995, að Alþýðuflokkurinn myndi
hvorki samþykkja að breyta ríkis-
bönkunum né Pósti og síma í hluta-
félag eftir kosningamar. Alþýðu-
flokkurinn stóð í vegi fyrir eðli-
legri þróun í íjarskiptum meðan
hann átti aðild að ríkisstjórn."
Lærdómsríkir dagar
En er þá einhver í samgöngu-
ráðuneytinu sem fer gagnrýnum
augum yfir erindi frá Pósti og síma
á borð við gjaldskrárbreytinguna,
áður en hún er samþykkt?
„Póstur og sími hf. hefur farið
með einkaréttinn á talsímaþjón-
ustu í umboði ríkisins fram að
þessu. Samgönguráðuneytið hefur
orðið að byggja á upplýsingum
þaðan af því að Póstur og sími
hafði í raun stöðu ráðuneytis. En
þetta hefur breyst og um áramótin
fellur einkarétturinn niður. Póst-
og fjarskiptastofnun sem var sett
á laggirnar með lögum í fyrra og
tók til starfa í vor mun hafa þetta
eftirlit. Gústav Arnar veitir henni
forstöðu og hefur verið að byggja
stofnunina upp af miklum dugnaði
og búa sig undir umsvifamikil
verkefni sem taka bæði til eftirlits
hér innanlands og þátttöku íslands
í alþjóðlegu samstarfi. Áður voru
þessi erlendu samskipti að mestu
leyti í höndum Póst- og símamála-
stofnunar, sem í raun var undir-
ráðuneyti þessa ráðuneytis eins og
ég vék að áðan.“
Ber Póstur og sími hf. þess
merki að vera reistur á grunni
stofnunar sem í eina tíð var undir-
ráðuneyti?
„Auðvitað gerir hann það. Það
er hvarvetna reynslan að það tekur
grónar ríkisstofnanir langan tíma
að breyta sér í markaðssækin fyrir-
tæki í opinni samkeppni. Þessir
síðustu dagar hafa verið lærdóms-
ríkir að ég ekki segi mikið áfall
fyrir Póst og síma. En stundum
getur líka slík reynsla orðið til
góðs, ef rétt er brugðist við.
Það getur verið hollt að taka
dæmi af IBM til skýringar. Þetta
risafyrirtæki var lengi í lykilstöðu
á tölvumarkaðnum en gáði ekki
að sér. Ný fyrirtæki komu til skjal-
anna með opnum og ódýrari lausn-
um, svo IBM stóð frammi fyrir
skyndilegum taprekstri í staðinn
fyrir rólegt rekstraramhverfi. Eftir
á virðist þetta hafa þurft til að
vekja risann, svo að hann tók til
í eigin ranni. Og í dag er markaðs-
virði IBM meira en nokkru sinni
fyrr.
Landssíminn hefur alla burði til
að vera öflugt fyrirtæki í alþjóða-
samstarfi. Skellurinn um daginn
getur orðið fyrirtækinu til góðs,
ef réttar ályktanir eru dregnar og
markaðsvæðingunni flýtt.“