Morgunblaðið - 14.11.1997, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREIIMAR
FÖSTUDAGUR 14. NÓVEMBER1997 41 .
QÚZ4M Á GJAFVERÐI
Sameining sveitarfélag-
anna - börnin til baka
SEM kjörorð sam-
einingar í sterkari
sveitarstjórnareiningar
legg ég til, stutt og
laggott, „börnin til
baka“. Mér finnst þau
rök vega þyngst í um-
ræðunni um skipan
sveitarfélaga á lands-
byggðinni.
Stærri einingar, hag-
kvæmni í rekstri, minni
endurtekning sömu
stjómarhlutverka,
áreiðanlegri samgöngur
núorðið, grundvöllur til
að taka við verkefnum
frá ríkinu, aukin þjón-
usta og síðast en ekki
síst tilbreyting þegar allt hefur stefnt
í óefni árum saman - þetta eru gam-
alkunn rök sameiningarsinna. Þau
eru vinsæl og haldbær, en farin að
hljóma eins og hver önnur tugga.
Einnig er bent á að sum sveitar-
„félög" séu orðin það fámenn að
hlægilegt sé að líta á þau sem félög.
Að auki, þar sem landbúnaðar-
svæði fylla dalinn eða íjörðinn í
kringum þéttbýlisstað, er dregið rök-
rétt fram að öldin sé önnur - byggð-
arlagið feli í sér þessa verslunar- og
þjónustumiðstöð sem óaðskiljanleg-
an kjarna. Sá kjarni er á hinn bóg-
inn háður sveitunum í kring, og því
eðlilegt að stjórna hlutunum saman
til að móta sameiginlega framtíð. í
sveitunum ríkir nefnilega ekki leng-
ur sjálfsþurftarbúskapurinn sem var
uppi fyrir hundrað árum. Lífsstíllinn
hefur breyst það gjörsamlega á
skammri öld að jafnvel bændafjöl-
skyldur, sem í raun gætu haft viður-
væri eingöngu af landinu, láta sér
ekki detta það í hug lengur. Sem
sagt, við lifum öll í dag að mestu
leyti á kunnáttu og afrakstri ann-
arra. Enn staðfestast orð Aristóte-
lesar að maðurinn er félagsvera.
Ég er síður en svo að mótmæla
þessu ástandi. Það þýðir samt, í
veröld samkeppninnar, að kunnátta
á vissu sviði hefur æ meira vægi.
Einfalt dæmi sem kallar á nokkuð
stórar sveitarfélagseiningar er þetta:
Ef skapa á byggð með góða ímynd
í dag, miðað við önnur byggðarlög,
er það vonlítið nema í sveitarfélaginu
starfi hæfur garðyrkjustjóri. Nú til
dags blasir við að ekki getur hvaða
oddviti eða hreppstjóri sem er haft
kunnáttu til að keppa við sterkari
sveitarfélög á sérsviði garðyrkju-
fræðings.
Annað dæmi vil ég taka úr at-
vinnugrein sem ég hef nokkra
reynslu af, ferðaþjónustunni: Til að
ferðamannastaðir liggi ekki undir
skemmdum og geti orðið framtíðar-
tekjulind, verður einhver að starfa á
svæðinu sem hefur þekkingu á hætt-
um eins og jarðvegseyðingu af völd-
um ferðamanna og hefur þjálfun í
úrbótum. Þar getur ijái'vana sveitar-
félag bænda spillt sjálft eigin fram-
tíð vegna þess að hvorki þekking
né eftirlit er fyrir hendi til að bjarga
helstu verðmætum í landinu. Enda
er líklegt að verðmætasköpunin fari
frekar fram á næsta þéttbýlisstað,
þar sem eru hótel, flugvöliur o.fl.
sem græða á ferðamönnunum. Að
vísu hafa bændurnir einnig hag af
því að þéttbýlisstaðurinn græði, þar
sem þeir kaupa inn, taka þátt í
íþróttum, kvöldnámskeiðum o.fl., en
framtíð þéttbýlisstaðarins er í hættu
ef ekki tekst að halda óskemmdum
ferðamannaperlunum úti í sveitun-
um. Þess konar sameiginlegar þarfir
má lengi teija. Núverandi sundrung
innan mat'gra héraða er ekki til að
tryggja hag eins né neins, þó að
fólki sýnist það út frá einhverjum
hefðum eða einberri skammsýni.
Hinn handleggurinn er þessi:
Fyrst blómleg byggð þarf á meist-
urum úr sem flestum geirum að
halda til að efla lífsvon, þurfa sem
flest menntuð ungmenni þaðan að
haldast heima eða flytjast aftur
heim. Helst þarf að auki hóflega
blöndu aðflutts fólks til þess að
byggðin stefni upp á
við! En atvinnumynstrið
verður að vera fjöl-
breytt til að kunnáttu-
manneskjur geti sann-
fært maka sinn um að
fylgja sér. Það þýðir
enn og aftur að þá fyrst
fáum við þau börn okk-
ar (og systur, bræður
og frændur), sem
mennta sig, heim aftur
að við sköpum byggðar-
lag og stofnanir sem
fínna þörfina að ráða
til sín sérhæft starfs-
fólk. Einnig gagnvart
einkarekstri og hug-
myndaríku framtaks-
fólki þarf á allan hátt að renna stoð-
um undir sæmilega stórt þjónustu-
og markaðssvæði.
Um víxlverkun er að ræða. Fjöl-
breytni og lágmarksstærð eru for-
Svo lífsvon bæjarfélaga
megi eflast telur Philip
Vogler nauðsynlegt að
sem flest menntuð ung-
menni þaðan þurfi að
haldast heima eða flytj-
ast aftur heim.
sendur fyrir áframhaldandi fjöl-
breytni og framþróun. Þegar fjöl-
breyttur bakgrunnur er fyrir hendi
í samfélaginu verður jákvæð hring-
rás, en ekki sú einhæfa stefna niður
á við, sem einkennir í dag stór svæði
landsins, eins og á Austurlandi, þar
sem ég á heima. Þó að heillavænlegt
megi telja að fólk flytjist milli land-
svæða, raskar það jafnvægi íslensks
þjóðfélags að straumurinn sé frá
heilum fjórðungum eins og þróun
síðustu ára ber vitni um.
Mér er um og ó yfir ástandinu í
mörgum héruðum, og vil ég óska
að íbúum þeirra takist að skynja sig
betur sem eina heild. Dæmi mér
nærtæk eru Austur-Skaftafellssýsla
og Reyðarfjörður/Eskifjörður/Norð-
fjörður, þar sem kosningar standa
til. Það getur ekki verið neinum til
hagsbóta í þessu landi að byggð á
svona stöðum veikist frekar en eflist.
Að vísu skil ég að sumir telja
eyðingu byggða jákvæða þrauta-
lendingu til að Frón fari að gróa
aftur eftir aldalanga niðurníðslu.
Þeir setja samfellda byggð kringum
landið í samhengi við ofbeit og of-
veiði, en þetta er rökleysa. Stór-
bóndi sem býr í bæ langt frá jörð
sinni eða Landsvirkjun suður í
Reykjavík eða þorskkvótaeigandi að
skemmta sér úti í Florida geta spillt
alveg eins illa ef ekki verr en smá-
bóndinn eða trillueigandinn sem nú
býr á staðnum - og vill helst að
vænlegt verði til búsetu áfram. Aðal-
atriðið er rétt stjórnun, hvort sem á
að vernda land eða haf. Einnig þarf
fólk á staðnum og duglegar hendur
til að laga sár landsins aftur, rækta
upp skóg, nýta fiskistofna hóflega
eða þjóna ferðamönnum til að skapa
verðmæti fyrir áframhaldandi rækt-
un o.s.frv.
En til réttrar stjórnunar þarf
þekkingu og hvata. í dag tiyggja
minni sveitarfélög ekki hæfilega
blöndu íbúa og starfssviða til að íjöl-
breytt þekking og hagsmunir safnist
saman. í raun jaðrar íjölbreytni við
að vera samnefnari lýðræðis. Það
er ekki fyrr en blöndunin verður
sæmileg að geijun tekst fyrir al-
vöru. Við skulum leggja okkur öll
fram um að örva þessa geijun sem
víðast. Með henni gerum við lífið
skemmtilegra og eftirsóknarverðara
úti á landinu. Menntunarmetnaður
vegna barna okkar og okkar sjálfra
eykst með krefjandi tækifærum.
Samkeppni mun færast í útboð og
verslun, og framfarir vet'ða yfirhöfuð
sem mestar.
Höfundur er kennari við
Menntaskólann á Egilsstöðum og
formaður Framfarafélags
Fljótsdalshéraðs.
Philip
Vogler
QjRAM KF-265
Kælir 197 Itr. Frystir 55 Itr.
HxBxD 146.5 x 55 x 60
TILBOÐ
Aðeins
54.990,-
Það eru nýjar glæsilegar
innréttinqar í öllum 20 gerðum
fÍMttAM kæliskápanna.
fyrsta flokks frá
jponix
HÁTÚNI6A REYKJAVÍK SÍMl 552 4420
Húsbréf Irmlausnarverð húsbréfa í

1. flokki 1989
1. flokki 1990
2. flokki 1990
2. flokki 1991
3. flokki 1992
2. flokki 1993
2. flokki 1994
3. flokki 1994
Innlausnardagur 15. nóvember 1997.
1. flokkur 1989: Nafnverð: 500.000 kr. 50.000 kr. 5.000 kr. Innlausnarverð: 1.043.069 kr. 104.307 kr. 10.431 kr.
1. flokkur 1990: Nafnverð: 500.000 kr. 50.000 kr. 5.000 kr. Innlausnarverð: 920.902 kr. 92.090 kr. 9.209 kr.
2. flokkur 1990: Nafnverð: 1.000.000 kr. 100.000 kr. 10.000 kr. Innlausnarverð: 1.838.339 kr. 183.834 kr. 18.383 kr.
2. flokkur 1991: Nafnverð: 1.000.000 kr. 100.000 kr. 10.000 kr. Innlausnarverð: 1.708.780 kr. 170.878 kr. 17.088 kr.
3. flokkur 1992: Nafnverð: 5.000.000 kr. 1.000.000 kr. 100.000 kr. 10.000 kr. Innlausnarverð: 7.540.881 kr. 1.508.176 kr. 150.818 kr. 15.082 kr.
2. flokkur 1993: Nafnverð: 5.000.000 kr. 1.000.000 kr. 100.000 kr. 10.000 kr. Innlausnarverð: 6.957.001 kr. 1.391.400 kr. 139.140 kr. 13.914 kr.
2. flokkur 1994: < > i Nafnverð: 5.000.000 kr. 1.000.000 kr. 100.000 kr. 10.000 kr. Innlausnarverð: 6.312.331 kr. 1.262.466 kr. 126.247 kr. 12.625 kr.
3. flokkur 1994: Nafnverð: 5.000.000 kr. 1.000.000 kr. 100.000 kr. 10.000 kr. Innlausnarverð: 6.196.936 kr. 1.239.387 kr. 123.939 kr. 12.394 kr.
Innlausnarstaður: Veðdeild Landsbanka Íslands
Suðurlandsbraut 24.
[M] HÚSNÆÐISSTOFNUN RÍKISINS
HÚSBRÉFADEUD • SUÐURLANDSBRAUT 24 • 108 REYKJAVÍK • SlMI 569 6900