Morgunblaðið - 16.11.1997, Blaðsíða 33

32 SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 1997 33
fHwgmiHiifrtí
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
DAGUR íslenzkrar tungu er
hátíðlegur haldinn í dag,
á fæðingardegi Jónasar Hall-
grímssonar. í gær var haldið
sérstakt málræktarþing af því
tilefni en megináherzla er lögð
á þátttöku skólabarna og m.a.
er hleypt af stokkunum upp-
lestrarkeppni grunnskólabarna.
í samtali við Morgunblaðið í gær
segir Jónmundur Guðmarsson,
verkefnisstjóri dagsins m.a.:
„Það er mikilvægt að gefa börn-
um færi á að tjá sig um notkun
tungumálsins. Máltilfinning
þeirra hefur breytzt og það er
mikilvægt að vekja þau til um-
hugsunar um tungutak undir
jákvæðum formerkjum. Við trú-
um því að með því að gera fólk
meðvitað um tunguna og að það
er ævistarf að læra íslenzku,
þá höfum við komið því sem við
viljum til skila.“
Það er áreiðanlega rétt, að
það er ævistarf að læra ís-
lenzku. Og það er líka stöðugt
og kannski vaxandi verkefni að
veija íslenzkuna fyrir ágangi
erlendra tungumála. Því miður
skortir mikið á, að þjóðin öll
geri sér grein fyrir því.
Á mörgum sviðum þjóðlífsins
skortir metnað til að standa
vörð um tunguna. í sumum
starfsgreinum verður til nánast
óskiljanleg mállýzka. Fyrir
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
nokkrum árum var vikið að
tungumáli flugfólks hér í blað-
inu. Nú mætti segja það sama
um þá sem starfa í tölvuheimin-
um, sem oft tala þannig, að
venjulegir íslendingar skilja
ekki hvað þeir eru að segja. Þó
hefur verið gert töluvert átak í
að íslenzka orð og ýmiss konar
hugtök, sem mikið eru notuð
af þeim sem starfa á tölvusvið-
inu.
í fjölmiðlum er víða pottur
brotinn í þessum efnum og er
þar enginn undan skilinn. Þó
er ástandið sennilega verst á
hinum nýju, einkareknu út-
varpsstöðvum. Það er nánast
óhugnanlegt að hlusta á sumt
af því, sem þar er borið á borð
fyrir hlustendur. Þeir sem vinna
að gerð auglýsinga og margvís-
legs kynningarefnis mættu
einnig hafa meiri metnað á
þessu sviði og raunar má segja
það sama um þá, sem starfa að
markaðsmálum almennt.
Við getum með engu móti
komizt hjá þeim miklu áhrifum,
sem við verðum fyrir frá öðrum
þjóðum með tilkomu sjónvarps
og sjónvarpssendinga frá öðrum
löndum. Þessi áhrif eru mest frá
enskumælandi þjóðum og
barnaskapur að halda, að þau
séu tungu okkar og menningu
ekki hættuleg á margan hátt.
En þeim mun öflugri verður við-
leitni okkar að vera til þess að
varðveita tungu okkar og sér-
kenni hennar.
Sú barátta fer fram á heimil-
um fyrst og fremst, en einnig í
skólum, í fjölmiðlum og raunar
hvar sem er. Takist okkur að
byggja upp metnað með þjóðinni
allri til þess að varðveita tung-
una og að fólk vandi sig í með-
ferð málsins er engin hætta á
ferðum. En af einhveijum
ástæðum skortir þennan metnað
alltof víða. Hvað veldur? Hvers
vegna er unga fólkinu, sem tal-
ar viðstöðulaust í útvarpsstöðv-
unum sama um það, hvernig það
talar og hvaða orð það notar?
Dagur íslenzkrar tungu er ein
aðferð til þess að vekja upp
slíkna metnað en þessa baráttu
verður að heyja alla daga ársins.
NYTT
ÁFALL
PÓSTUR og sími verður nú
fyrir hverju áfallinu á fætur
öðru. Reiði almennings varð til
þess að fyrirtækið lækkaði
gjaldskrá sína á nýjan leik og
nú hefur Samkeppnisráð komizt
að þeirri niðurstöðu, að fyrir-
tækið hafi misnotað markaðs-
ráðandi aðstöðu með samningi
við Félag íslenzkra bifreiðaeig-
enda.
Fullyrða má, að ekkert ís-
lenzkt fyrirtæki hafi beðið slík-
an álitshnekki í mörg ár sem
Póstur og sími nú. Væntanlega
verður það til þess að gjörbreyt-
ing verður á viðskiptaháttum
fyrirtækisins, sem hingað til
hafa snúizt um það að kæfa í
fæðingu alla hugsanlega sam-
keppni. Vonandi hafa forráða-
menn Pósts og síma hf. nú lært
sína lexíu. Jafnvel stærstu og
öflugustu fyrirtæki geta hrunið
til grunna á skömmum tíma, ef
þau ofbjóða viðskiptavinum sín-
um.
DAGUR ÍSLENZKR-
AR TUNGU
HELGI
spjall
Arfleifð Hómers
í íslendinga
sögum
1 • Monsarrat lýsir
íslandi í The Cruel
Sea þegar sjóliðarnir á Compass
Rose koma til Reykjavíkur í febrú-
armánuði og allt er sílað af frosti.
Varðmenn á dekki blása í kaun og
stappa niður fótunum til að halda*
á sér hita; virða áhugalausir fyrir
sér þetta undarlega eyland sem við
þeim blasir þarsem föl síðdegissólin
glampar og endurkastast af landinu
sem rís einmana úr hafi og minnir
á ísköku sem skilin er eftir á
gluggakistu í eldhúsi einsog Mons-
arrat kemst að orði.
Sagan er áhrifamikil og stórvel
gerð Iýsing á Atlantshafinu sem er
höfuðpersónan og sjóköldum veru-
leika heimsstyijaldarinnar; sjó-
mennirnir eftirminnileg fómardýr
hatursins og lifa í huga manns eins-
og aðrar sársaukafullar minningar
þessara ára. Sá sem lifði þau er
ævilangt fangi þeirra.
Sagan er raunsönn lýsing á tíma
og aðstæðum og harla ólík sögu
Nevil Shutes, On The Beach, um
lífið á suðurhveli jarðar eftir kjarn-
orkustríð á norðurhvelinu; ægileg
saga um þá sem bíða geislavirkni-
dauðans án þess geta flúið óhjá-
kvæmileg endalok sín.
Þessir karlar kunna að segja sög-
ur. Þeir hafa efnið í hendi sér, per-
sónusköpun og samtöl. Við gætum
margt lært af samtalstækni þeirra,
einkum Monsarrats. En hugmynda-
flugið og reynsluna lærir enginn.
Svo þekkja þessir karlar umhverfí
sögu sinnar og sviðið allt til fulln-
ustu og leiktjöldin í ætt við efnið.
2.i
mörgum góð-
um sögum einog On
The Beach og The
Europeans eftir
Henry James - og sög-
um af svipuðum toga og í sama
anda - er einhverskonar skáld-
sagnaandrúm sem útilokar nálægan
veruleika lífsins sjálfs þótt allt sé á
sínum stað á sviðinu og saga og
samtöl renni einsog í lífínu sjálfu.
En í öðrum sögum einsog The Cru-
el Sea er veruleikinn sjálfur alltaf
óhugnanlega nálægur, saltur og
hrár; tilgerðarlaus og ósaminn eins-
og lífið. Það er þessi veruleiki sem
ryður sér til rúms í þeim skáldverk-
um sem eftirminnilegust eru. Það
er í þessum hráa veruleika sem
persónur íslendinga sagna lifa sín
auðnulausu örlög. Veruleikinn er
ávallt á næstu grösum. Og samt
eru þetta goðsögulegar persónur
og ekki sannferðugar ef illa væri á
málum haldið. En þær verða lifandi
þáttur í umhverfí sínu og mynda
samfélag sem er sprottið úr lífínu
sjálfu en engum ímynduðum eða
firrtum veruleika. Þær eru sprottn-
ar úr hugarheimi manna sem hafa
tök á list sinni. Að áliti Jónasar
Hallgrímssonar var veröldin sköpuð
úr slíkri hugarsýn; þ.e. hún spratt
úr hugsun guðs og lýsir hugmynd-
um hans um tilveruna. Hún er veru-
leikinn sjálfur; hráskinnaleikurinn,
andstæðurnar, átökin, lífið sjálft og
dauðinn; leiksýning guðdómsins.
Hellenar hinir fomu ortu slíkan
veruleika úr umhverfi sinu. Kvæði
Hómers eru spunninn úr umhverf-
inu. Skáldskapur.
Þau eru augsýnilega eftir mörg
skáld en saman sett af endanlegum
höfundi Illions- og Odysseifskviðu.
í hetjum þessara sagnaljóða sjáum
við ættareinkenni persónanna í Is-
lendinga sögum en sá er munurinn
að þær fjalla einungis um mannlífið
en samfélag hellena er fléttað úr
lífi guða og manna og samskipti
þeirra með þeim hætti sem hellen-
um var eiginlegur. Hetjur þeirra
voru goðum líkar og goðin þeirrar
gerðar að þau stungu ekki endilega
í stúf þótt þau tækju virkan þátt í
samfélagi mannsins.
Ódysseifur vildi vera nafn segir
Hómer og það vildu fleiri hellenskar
hetjur. Ekki síður en hetjurnar í
fomum íslenzkum sögum. Kleos
segir við Hector, Kannski fengum
við það hlutskipti úr hendi guðanna
að geta lifað í þessu kvæði; það var
hlutverk ljóðsins að varðveita orð-
stír. Mér skilst kleos merki frægð,
heiður; eilíf gloría; orðstír sem
geymist mann framaf manni. Og
það er augljóst að grískar hetjur
töldu bezt um sig búið til frambúð-
ar í kvæðum sem lifðu tortímingu
samtíðarinnar. Þá gátu menn haldið
áfram að syngja um hetjuna og
afrek hennar. Ætli þetta minni ekki
óþyrmilega á íslenzku konunga-
kvæðin? Eina sanna hetjan í grísk-
um fornskáldskap er dauð og einsog
við þekkjum í íslenzkum fornsögum
er hetjan mest í dauðanum. Frægð
sem hetjan fær í dauðanum og lifír
áfram í ljóðlist er eftirsóknarverð-
ust alls. Þessi epíska ljóðlist er eilíf-
ur söngur og deyr ekki. Helena
fagra segir við Hector, Kannski
hafa guðirnir veitt okkur þetta hlut-
skipti til að við endum í kvæði sem
kynslóðir syngja hver framaf ann-
arri.
M.
REYKJAVIKURBREF
AÐ ER SKEMMTILEG
og ánægjuleg hugmynd
hjá sveitarstjórn Gerða-
hrepps að stefna að því,
að sveitarfélagið verði
reyklaust árið 2001.
Forráðamenn sveitarfé-
lagsins hyggjast ná
samstöðu með félagasamtökum, fyrirtækj-
um og öllum íbúum um að ná þessu mark-
miði. í Morgunblaðinu í dag, laugardag,
segir Sigurður Jónsson, sveitarstjóri
Gerðahrepps, að „Þórður Marelsson,
starfsmaður hreppsins í íþrótta- og æsku-
lýðsmálum, hafi komið með þessa hug-
mynd, sein hafí strax fengið jákvæðar
móttökur. í framhaldi hefði farið fram
skoðanakönnun meðal íbúa um, hvort þeir
væru hlynntir því að taka höndum saman
og vinna að slíku átaki og hefði niðurstað-
an verið, að 72% svarenda væru hlynnt
átakinu.“
Þetta framtak íbúa Garðsins á áreiðan-
lega eftir að hafa áhrif á önnur sveitarfé-
lög að fylgja í kjölfarið. Raunar er ekki
ólíklegt, að það verði til þess að fjölmarg-
ir aðrir setji sér þetta markmið líka svo
sem starfsmenn fyrirtækja stórra og
smárra.
Það er löngu hætt að deila um skaðsemi
reykinga. Öllum er nú ljóst, að reykingar
draga fólk til dauða í stórum stíl eða hafa
þau áhrif, að þeir, sem hafa reykt mikið
um ævina verða fyrir alvarlegu tjóni á
heilsu sinni. Talið er að um 300 íslending-
ar deyi árlega vegna afleiðinga af notkun
tóbaks.
Tóbaksfyrirtækin eiga í vök að veijast.
Dómsmálum á hendur þeim fjölgar ört.
Clinton Bandaríkjaforseti hefur tekið for-
ystu í baráttu gegn reykingum og í bar-
áttu gegn tóbaksfyrirtækjunum. Viðbrögð
tóbaksfyrirtækjanna hafa á margan hátt
verið óhugnanleg. Þau beita gífurlegu fjár-
magni sínu á óvenjulega ósvífinn hátt.
Þetta hefur komið skýrt fram í frásögnum
fyrrverandi starfsmanna þeirra, sem í
nokkrum tilvikum hafa snúizt gegn þeim
og skýrt frá því, sem gerzt hefur þar inn-
an dyra. ísmeygilegum aðferðum er beitt
til þess að skapa nýja tízku í reykingum,
eins og varðandi vindlareykingar kvenna.
Það hlýtur að vera áleitin spurning,
hvort það sé yfirleitt veijandi, miðað við
þær upplýsingar, sem fyrir liggja um skað-
semi reykinga, að íslenzka ríkið hafi eina
krónu í tekjur af innflutningi og sölu á
vindlingum. Ber ríkinu ekki siðferðileg
skylda til að láta alla þá fjármuni ganga
til þess að vinna gegn reykingum og ann-
arri notkun eiturefna?
í þessu sambandi er ástæða til að vekja
athygli á því, að þau hjálpartæki, sem nú
eru á boðstólum til þess að aðstoða fólk
við að hætta að reykja eru mjög dýr. Sum-
ir eiga auðvelt með að hætta að reykja.
Fyrir aðra er það stórfellt átak. Osagt
skal látið, hvort svonefndir nikótínplástrar
og svipuð hjálpartæki eru til góðs en það
breytir ekki því, að þessar vörur eru dýr-
ar. Er nauðsynlegt að svo sé?
í samtali við Morgunblaðið í dag, laugar-
dag, segir Sigurður Jónsson, sveitarstjóri
Gerðahrepps, einnig: „Við neyðum engan
til að hætta að reykja. Það breytir engu,
þótt við setjum lög þar um eða sveitar-
stjórn samþykki einhver boð eða bönn,
enda tilgangurinn ekki sá með þessu átaki.
Við viljum fá íbúa sveitarfélagsins með
okkur á jákvæðu nótunum til að huga að
þessum málum. Við viljum að sveitarfélag
okkar hafi forystu meðal annarra sveitar-
félaga til að ná þessu markmiði.“
Það er full ástæða til að hvetja önnur
sveitarfélög á landinu til að feta í fótspor
Gerðahrepps en jafnframt á þetta framtak
að geta orðið öðrum fordæmi og þá ekki
sízt einstökum vinnustöðum. Nú er vitað
um 1.300 reyklausa vinnustaði að sögn
Þorvarðar Örnólfssonar, formanns tóbaks-
varnanefndar. Sums staðar hefur verið
farin sú leið að hafa eitt reykherbergi á
vinnustöðum. Það hefur hins vegar valdið
margvíslegri óánægju. Fjarverur reykinga-
fólks eru umtalsverðar og koma stundum
niður á afköstum við vinnu. Þær geta líka
valdið annars konar óþægindum á vinnu-
stað, ef starfsmaður er ekki til staðar,
þegar á þarf að halda. Þeir sem ekki reykja
spyija gjarnan, hvort þeir geti stytt vinnu-
tíma sinn, sem nemur fjarverum þeirra
starfsfélaga, sem reykja.
Þeir vinnustaðir, sem hafa bannað reyk-
ingar alveg innan dyra hafa hins vegar
staðið frammi fyrir því, að starfsfólk, sem
reykir hópast þá saman utan dyra og húk-
ir gjarnan undir húsvegg við reykingar.
Það þykir ekki skemmtileg aðkoma fyrir
viðskiptavini viðkomandi fyrirtækja. Á
hinn bóginn er krafa þeirra, sem ekki
reykja um reyklausan vinnustað mjög
sterk, sem er skiljanlegt í ljósi þess, að
nú er almennt viðurkennt, að reykinga-
menn geta reykt krabbamein ofan í annað
fólk.
Þegar á allt þetta er litið er þess að
vænta, að frumkvæði Gerðahrepps verði
til þess að fleiri sveitarfélög svo og vinnu-
staðir fylgi í kjölfarið og beiti sér fyrir
nýju átaki til að útrýma reykingum alveg.
Engir verða því fegnari en reykingamenn-
irnir sjálfir, sem losna úr þeim fjötrum,
sem tóbaksfyrirtækin og ávaninn hafa lagt
á þá.
Margir hafa trú á því, að með miklu
átaki í auglýsinga- og kynningarmálum,
sé hægt að hafa áhrif á hegðan fólks,
hvort sem um er að ræða kaup á vöru eða
þjónustu eða breytingu á lífsstíl. Og sjálf-
sagt er mikið til í því. Þannig hefur aukin
útivist fólks ekki sízt orðið að veruleika
vegna þess, að mikill áróður hefur verið
rekinn fyrir því af margra hálfu.
Og þá vaknar sú spurning, hvort ekki
megi beita sömu aðferðum með betri ár-
angri en hingað til varðandi reykingar.
Og þá ekki sízt gagnvart ungu fólki. Hér
verður ekki fjallað um mjög umdeildar
auglýsingar tóbaksvarnanefndar, en hins
vegar má ætla, að einhverjum hluta þess
hagnaðar, sem íslenzka ríkið hefur af sölu
þessarar vöru væri vel varið til þess að
stórauka kynningarstarf um skaðsemi
reykinga og jafnframt til að ýta undir
þann Iífsstíl fólks, að reykingar og ösku-
bakkar séu álíka fomaldarfyrirbæri og
hrákadallar fyrri tíðar.
Breytingar
á neyzlu
áfengis
Laugardagur 15. nóvember
IVATNSMYRINNI
Morgunblaðið/RAX
ÞÓTT ÖÐRU MÁLI
gegni um áfengi og
sumir haldi því
fram, að hófleg
áfengisneyzla bæti
heilsu fólks fer hitt
ekki á milli mála, að þær fjölskyldur eru
fáar á íslandi, sem hafa ekki á einn eða
annan veg kynnzt illum áhrifum áfengis-
neyzlunnar.
Lífsstíll fólks við neyzlu áfengis hefur
þó breytzt verulega. Þannig var gjarnan
talað um þriggja martini hádegisverð í
Bandaríkjunum fyrir tveimur áratugum,
og þá átt við, að vinnufundir kaupsýslu-
manna í hádegi enduðu gjaman í umtals-
verðri áfengisdrykkju. Þetta var einnig
alþekkt fyrirbrigði hér á landi á svipuðum
tíma.
Nú heyra slíkir vinnufundir í hádegi
yfirleitt til liðinni tíð. Langflestir þeirra,
sem nota hádegisverð í því skyni að ræða
við viðskiptavini eða starfsfélaga drekka
ekkert áfengi í hádegi enda eru menn þá
óvinnufærir, það sem eftir er dagsins.
Þeir sem enn stunda slíka drykkju em
eftirlegukindur, sem hafa ekki áttað sig á
þeim breytingum, sem orðið hafa á tíðar-
andanum. Raunar eru langir hádegisverðir
af þessu tagi líka að líða undir lok. í Inter-
national Herald Tribune var fyrir nokkmm
dögum skýrt frá því, að veitingastaðir í
Bandaríkjunum bjóði nú upp á málsverði,
sem taki svo skamma stund að afgreiða,
að þeir, sem ræði viðskipti eða önnur mál
yfír hádegisverði geti lokið þeim samskipt-
um á 20 mínútum! Og jafnframt að at-
hafnasamir kaupsýslumenn snæði þá
gjarnan tvo hádegisverði á sama klukku-
tímanum.
Jafnframt því, sem hádegisdrykkja af
þessu tagi hefur að mestu horfíð, hefur
dregið mjög úr því að sterkir drykkir séu
bornir fram í síðdegisboðum, afmælisveizl-
um eða öðrum móttökum. í sumum tilvik-
um er alveg hætt að bjóða áfenga drykki
í móttökum opinberra aðila og er það vel.
Kynning á vínmenningu annarra þjóða
og þá ekki sízt þjóðanna á meginlandi
Evrópu, hefur einnig orðið til þess að
breyta neyzluvenjum fólks á áfengi. Áhrif-
in af því eru sennilega jákvæð. Hið sama
má segja um þá breytingu, sem orðið hef-
ur eftir að leyft var að selja áfengan bjór
annars staðar en í fríhöfninni í Keflavík.
Að vísu hefur kráarmenningin, sem fylgt
hefur bjórnum haft misjöfn áhrif, eins og
sjá má í miðborg Reykjavíkur.
En jafnhliða þéssum breytingum, sem
yfirleitt hafa verið jákvæðar, þótt ekki
eigi það við í öllum tilvikum, hefur það
vandamál, sem fylgir ofneyzlu áfengis alls
ekki horfið. Eftir sem áður eiga alltof
margar íslenzkar fjölskyldur um sárt að
binda vegna óhóflegrar drykkju.
Nú er meira vitað um áhrif ofdrykkju
eins einstaklings á nánasta umhverfí hans
en áður. Þessi þekking hefur orðið til á
nokkrum síðustu áratugum og niðurstöður
margvíslegra rannsókna á þessu sviði í
sjálfu sér stórmerkilegar. Það er t.d. alveg
ljóst, að þau sálrænu áhrif, sem ofdrykkja
einstaklings hefur á maka og börn getur
fylgt börnum hins sama alla ævi og um
leið haft margvísleg áhrif á þeirra börn.
Þannig getur ofdrykkja eins manns haft
skaðleg áhrif í eina til tvær kynslóðir.
Framan af öldinni var bindindishreyf-
ingin á íslandi í forystu fyrir baráttunni
gegn áfengisneyzlu. Á síðari áratugum
hafa margir fleiri komið við sögu og spurn-
ingar raunar vaknað um það hversu árang-
ursríkar baráttuaðferðir bindindishreyf-
ingarinnar væru.
Þegar litið er til þeirrar vakningar, sem
hefur orðið á undanförnum árum til þess
að efla baráttuna gegn tóbaksreykingum
má spyija, hvort ekki sé tímabært að þeir,
sem vilja vinna gegn áfengisneyzlu stokki
upp spilin og leiti nýrra og árangursríkari
aðferða til að draga úr áfengisneyzlu
landsmanna.
Enginn veit fyrirfram, hvort fyrsta síg-
arettan verður til þess að draga neytanda
hennar til dauða áratugum síðar. Enginn
veit, hveijir verða spilafíkn að bráð, þegar
þeir komast í tæri við spilakassana, sem
góðgerðarsamtök og menningarstofnanir
láta sér sæma að nýta sem tekjulind. Og
engin veit fyrirfram, a.m.k. ekki enn sem
komið er, hveijir bera hættu á áfengissýki
í genunum, þannig að fyrsti drykkurinn
geti orðið upphafið að því að eyðileggja
líf heilu fjölskyldnanna.
Þess vegna er ekki síður mikilvægt að
beijast gegn áfengisneyzlu heldur en tób-
aksneyzlu. Og það er ekki síður umhugsun-
arvert, að íslenzka ríkið skuli hafa mikla
tekjur af sölu drykkja, sem kalla slíka
óhamingju yfír líf fjölmargra einstaklinga,
sem dæmin sanna.
Frumkvæði
Gerða-
hrepps
EF RÉTT ER Á
haldið getur frum-
kvæði íbúanna í
Garðinum orðið til
þess að hleypa af
stað nýrri öldu í
baráttu gegn bæði tóbaksneyzlu og óhóf-
legri áfengisneyzlu. Til þess að svo megi
verða þurfa bæði önnur sveitarfélög og
starfsmenn í fyrirtækjum, stórum og
smáum, að grípa það tækifæri, sem Gerða-
hreppur hefur skapað með ákvörðun sinni.
Það er aðlaðandi hugmynd, sem grípur
fólk, að sveitarfélög og önnur samfélög
eins og vinnustaðir, að ekki sé talað um
heimili, verði reyklaus í byijun nýrrar ald-
ar. Og lífsstíll fólks vegna áfengisneyzlu
hefur breytzt svo mjög að sú breyting
opnar ákveðna möguleika fyrir þá, sem
vilja vinna gegn áfengisneyzlu á raunhæf-
an hátt.
Það er raunsætt markmið að hafa náð
umtalsverðum árangri í upphafi nýrrar
aldar. En til þess þurfa margir að leggja
hönd á plóginn. í Garðinum eru þijár verzl-
anir, sem selja tóbak og ein þeirra hefur
þegar komið þessari vöru þannig fyrir, að
hún er ekki sýnileg. Tæplega getur það
verið nokkurri verzlun til framdráttar að
selja vöru, sem sannanlega dregur fólk til
dauða og þess vegna væri ánægjulegt, ef
fleiri verzlanir fylgdu fordæmi kaup-
mannsins í Garðinum að hafa þessa vöru-
tegund alla vega ekki fyrir allra augum.
Fjölmiðlar geta haft mikil áhrif á við-
horf almennings með öflugri upplýsinga-
miðlun um skaðsemi tóbaks og þær hætt-
ur, sem víða leynast, þegar áfengisneyzla
er annars vegar. En jafnframt þarf til að
koma skýr stefnumörkun Alþingis og ríkis-
stjórnar. Það er tími til kominn, að Al-
þingi taki um það grundvallarákvörðun,
að þeir fjármunir, sem renna í ríkissjóð
vegna tóbaksneyzlu gangi til þess annars
vegar að efla kynningarstarfsemi um að
tóbaksneyzla sé lífshættuleg og hins vegar
til að greiða þann kostnað, sem heilbrigðis-
kerfíð hefur af tóbaksneyzlu og hann er
eins og allir vita mikill. Það er líka tíma-
bært, að verulegur hluti þeirra tekna, sem
ríkissjóður hefur af áfengisneyzlu þjóðar-
innar renni til forvarna á þessu sviði, þ.e.
til að kynna fólki hveijar afleiðingar áfeng-
isdrykkju geta verið, til rannsókna á afleið-
ingum ofdrykkju fyrir einstaklinga og fjöl-
skyldur og til almennrar baráttu gegn of-
neyzlu áfengis.
Ef framtak Gerðahrepps verður til þess
að skapa slíka öldu um landið allt þannig
að verulegur árangur hafi náðst í byijun
nýrrar aldar mun það hafa afar jákvæð
áhrif fyrir ímynd íslands og íslenzku þjóð-
arinnar á alþjóða vettvangi og stuðla bæði
að sölu íslenzkra afurða erlendis og heim-
sóknum útlendinga hingað til lands. Þann-
ig getur slíkt átak skilað okkur beinhörðum
tekjum.
Þegar á allt þetta er litið verður ljóst,
að þessu litla og fámenna sveitarfélagi á
Suðurnesjum hefur ef til vill tekizt að
hrinda af stað nýrri öldu, sem við sjáum
ekki alveg fyrir til hvers getur leitt en
getur einungis verið til góðs.
„Þegar á allt
þetta er litið er
þess að vænta, að
frumkvæði
Gerðahrepps
verði til þess að
fleiri sveitarfélög
svo og vinnustaðir
fylgi í kjölfarið og
beiti sér fyrir
nýju átaki til að
útrýma reyking-
um alveg. Engir
verða því fegnari
en reykinga-
mennirnir sjálfir,
sem losna úr þeim
fjötrum, sem tób-
aksfyrirtækin og
ávaninn hafa lagt
á þá.“